jak ograniczyć polipragmazję wsród osób starszych

Podsumowanie Sympozjum Naukowego
JAK OGRANICZYĆ POLIPRAGMAZJĘ WSRÓD OSÓB STARSZYCH W POLSCE?
Czas: piątek, 11 marca, 9:00-13:00 ● Miejsce: Collegium Novum UJ, Kraków, ul. Gołębia 24
Organizatorzy: Projekt SIMPATHY ● Zakład Farmacji Społecznej Wydziału Farmaceutycznego UJ CM ● Zakład Medycyny Rodzinnej UMED
Polipragmazja jest rosnącym problemem w populacji osób starszych, które w wielu przypadkach obarczone są wielochorobowością. Niesie ona za sobą liczne
zagrożenia zdrowia dla pojedynczych pacjentów, a jednocześnie związana jest ze wzrostem wydatków całych systemów ochrony zdrowia.
W wielu krajach Europy podejmowane są działania mające zapobiegać niepotrzebnej polipragmazji. Także i w naszym kraju pojawiają się pierwsze inicjatywy
w tym kierunku. Z drugiej jednak strony, środowisko lekarskie i farmaceutyczne ma na ten temat wciąż niewielką wiedzę, a planowane bezpłatne
udostępnienie seniorom w wieku 75+ leków za darmo może paradoksalnie przyczynić się do zwiększenia rozmiarów tego problemu.
Z tego powodu Zakład Farmacji Społecznej Wydziału Farmaceutycznego UJ CM oraz Zakład Medycyny Rodzinnej UMED, współpracujące ze sobą w ramach
projektu SIMPATHY (www.simpathy.eu), zorganizowały spotkanie ekspertów zajmujących się badaniami naukowymi oraz działaniami interwencyjnymi w
obszarze polipragmazji, aby dokonać oceny aktualnego stanu rzeczy w Polsce, przeglądu podejmowanych działań, oraz wskazać na działania niezbędne do
podjęcia w najbliższej przyszłości – pod nazwą Sympozjum Naukowego JAK OGRANICZYĆ POLIPRAGMAZJĘ WSRÓD OSÓB STARSZYCH W POLSCE?
Organizatorom udało się zgromadzić wśród prelegentów najważniejszych polskich ekspertów z zakresu geriatrii i farmacji. Wśród uczestników Sympozjum
nie zabrakło także osób starszych, którzy wnieśli do dyskusji punkt widzenia pacjentów. Wszyscy uczestnicy spotkania zgodnie przyznali, że polipragmazja to
bardzo ważne zagadnienie wśród coraz liczniejszej w naszym kraju grupy osób starszych. W celu ograniczenia niepotrezbnej polipragmazji, niezbędne są
pilne, interdyscyplinarne działania. Najważniejsze idee poruszane podczas wygłoszonych referatów podsumowane zostały poniżej.
Prelegent, temat wystąpienia
Najważniejsze poruszane zagadnienia
prof. Tomasz Kostka (Dziekan
Wydziału Nauk o Zdrowiu
Uniwersytetu Medycznego w
Łodzi, konsultant krajowy d/s
Geriatrii)
Geriatria w Polsce anno Domini
2016: jakie wyzwania przed
medycyną stawia demografia i
ekonomia?
Najistotniejszymi problemami geriatrii w Polsce są obecnie:
 stały wzrost zapotrzebowania na świadczenia lecznicze,
rehabilitacyjne, pielęgnacyjne i opiekuńcze związane ze starzeniem się
ludności i wzrostem liczby osób w wieku starszym,
 brak wystarczającej liczby personelu i placówek świadczących usługi
medyczne i pielęgniarsko-opiekuńcze.
 Liczba geriatrów (ok. 340) i łóżek geriatrycznych (ok. 700) w Polsce jest
kilku- kilkunastokrotnie mniejsza w porównaniu ze średnią europejską.
Determinuje to ograniczoną dostępność do świadczeń i powoduje, że
pacjent w wieku starszym jest najczęściej hospitalizowany w oddziale
innym niż geriatryczny.
 Niezbędne jest stworzenie wyspecjalizowanych oddziałów geriatrycznych
oraz oddziałów rehabilitacji geriatrycznej
dr n. med. Jarosław Derejczyk
(Dyrektor Szpitala
Geriatrycznego im. Jana
Pawła II w Katowicach,
Konsultant wojewódzki z
geriatrii dla woj. śląskiego.)
Co to jest polipragmazja i
dlaczego należy ją ograniczyć
wśród osób starszych?
Wystąpienie dotyczy definicji polipragmazji, polifarmakoterapii i jatrogenii w geriatrii
oraz ich przykładów, wynikających z doświadczeń autora.
Osoby starsze są narażone częściej na efekty uboczne terapii lekowych i leczenia
szpitalnego. System ochrony zdrowia wymaga poprawy w zakresie wprowadzenia
nowych miar jakości świadczeń zdrowotnych udzielanych osobom starszym.
Istnieje potrzeba wprowadzenia edukacji z zakresu gerontologii klinicznej,
dotyczącej wczesnego wykrywania, prewencji i prowadzenia zespołów
geriatrycznych (ZG), oraz dedykowanej bardziej profesjonalnemu przygotowaniu
pracowników medycznych do pracy z pacjentami w zaawansowanej starości.
Upowszechnieniu w trakcie edukacji gerontologicznej powinny ulec :
 międzynarodowe standardy i zalecenia terapii ZG w oparciu o program
szkolenia przed- i podyplomowego lekarzy, farmaceutów, pielęgniarek,
fizjoterapeutów i innych pracowników medycznych,
 standardy terapeutyczne obowiązujące w pracy z osobami starszymi
oparte o narzędzia IT, ułatwiające korzystanie z baz leków i z telekonsyliów
geriatrycznych,
 standaryzacja postępowania z pacjentem geriatrycznym w warunkach
szpitalnych.
prof. Tomasz Grodzicki
(Dziekan Wydziału
Lekarskiego CM UJ,
Kierownik Oddziału
Klinicznego Chorób
Wewnętrznych, Szpital
Uniwersytecki w Krakowie)
Rola lekarza geriatry, internisty i
rodzinnego w ograniczeniu
polipragmazji
dr. hab. Agnieszka Skowron
(Kierownik Zakładu Farmacji
Społecznej Wydziału
Farmaceutycznego CM UJ w
Krakowie) Rola opieki
farmaceutycznej w ograniczeniu
polipragmazji wśród osób
starszych.
W Polsce co 4-ta osoba starsza zażywa 8 leków i więcej, a im więcej leków, tym
większa szansa szkodliwych interakcji. Co więcej, 20% osób w wieku 80+ w
Polsce ma realne problemy z przyjmowaniem leków, i nawet ich opiekunowie nie
zawsze radzą sobie z „zarządzaniem” lekami. W celu ograniczenia polipragmazji
należy przede wszystkim zdefiniować jej przyczyny, które są liczne, włączając w to
efekt reklam, czy przyzwyczajenia lekarzy i pacjentów. Aktualne wytyczne kliniczne
podpowiadają, jak leczyć choroby, ale nie – jak leczyć chorych, a zwłaszcza –
starszych chorych. Osoby starsze zazwyczaj w ogóle nie są włączane do badań
klinicznych, na podstawi których budowane są potem wytyczne leczenia schorzeń
u nich występujących. Odstawienie leku wiąże się jednak dla lekarza z ryzykiem:
trudno wybronić taką decyzję wobec istniejących zaleceń, a na domniemane błędy
medyczne czekają tylko prawnicy.
W polskiej populacji problemy lekowe stanowią istotne zagrożenie dla
prawidłowego przebiegu farmakoterapii, są bowiem powszechne wśród pacjentów
stosujących leki przewlekle. Analizy przeprowadzone w oparciu o dane
sprzedażowe i dane pozyskane od pacjentów w ramach przeglądów lekowych
wskazują, że ryzyko wystąpienia problemu lekowego wzrasta wraz z ilością leków
stosowanych przez pacjenta.
Apteka ogólnodostępna stanowi podstawowe ogniwo w systemie zaopatrzenia w
leki osób starszych i powinna również świadczyć dla tej populacji dodatkowe
usługi, których celem jest zapewnienia skutecznej i bezpiecznej farmakoterapii.
Zarządzanie farmakoterapią osoby starszej jest procesem skomplikowanym i
długotrwałym, wymaga od personelu fachowego nie tylko wiedzy na temat
fizjologicznych zmian organizmu związanych ze starzeniem, ale również
zrozumienia dla problemów społecznych i wykluczenia, jakie dotyka osoby starsze.
Większość usług oferowanych w ramach opieki farmaceutycznej jest realizowana
w populacji osób starszych i ta grupa czerpie największe korzyści z opieki
farmaceutycznej.
Podstawowym narzędziem i usługą, która pozwala na wykrycie problemów
lekowych jest sporządzenie przeglądu lekowego, a jego wynikiem jest raport dla
pacjenta i lekarza, w którym wskazuje się działania zwiększające szanse pacjenta
na bezpieczną i skuteczną farmakoterapię.
Grzegorz Zagórny
(Przewodniczący zespołu
roboczego ds. opieki
farmaceutycznej przy
Ministrze Zdrowia, Naczelnik
Wydziału Gospodarki Lekami
ŚOW NFZ) Zespół roboczy do
spraw opieki farmaceutycznej
przy Ministerstwie Zdrowia
W wystąpieniu omówiono san zaawansowania prac zespołu ds opieki
farmaceutycznej a w szczególności dwóch produktów, których wdrożenie poprzez
koszyk świadczeń gwarantowanych powinno rozpocząć implementację opieki
farmaceutycznej w aptekach. Elementy, na których skupił się zespół to MUR i
„Porada dla pacjenta w zakresie stosowania leków wziewnych i specjalnie
dozowanych”. Oba produkty skierowane są do pacjentów powyżej 65 roku życia ze
względu na ogólne założenie etapowego wdrażania opieki w Polsce.
Barbara Kutryba, Bożena
Dubiel (Centrum
Monitorowania Jakości w
Ochronie Zdrowia
Ośrodek Współpracy z WHO
w zakresie bezpieczeństwa
pacjentów i jakości opieki w
systemach ochrony zdrowia)
Koncyliacja Lekowa czyli
Bezpieczne uzgadnianie listy
leków
Koncyliacja lekowa to formalny proces uzgadniania listy leków przez
interdyscyplinarny zespół medyczny, który prowadzi dialog z pacjentem i/lub jego
rodziną oraz między sobą, w celu uzyskania dokładnej informacji o lekach
przyjmowanych przez pacjenta, by zmniejszyć potencjalne ryzyko wystąpienia
niepożądanych zdarzeń lekowych. Program „Koncyliacja lekowa”, stanowiący
zmodyfikowaną wersję programu WHO, koordynowany jest w Polsce przez
Centrum Monitorowania Jakości w Ochronie Zdrowia. We wstępnym pilotażu,
podsumowanym na konferencji w Ministerstwie Zdrowia w grudniu 2015 r.,
uczestniczyło 10 szpitali z całej Polski. Badanie dotyczące wskaźników w
programie koncyliacji zostanie szczegółowo przedstawione na sesji Konferencji
„Jakość w Opiece Zdrowotnej” 24 maja 2016 r.
prof. Przemysław Kardas
(Kierownik Zakładu Medycyny
Rodzinnej, Uniwersytet
Medyczny w Łodzi) Projekt
SIMPATHY: Stymulowanie
innowacyjnego zarządzania
polifarmacją i przestrzeganiem
zaleceń terapeutycznych wśród
osób starszych
Polipragmazja (zamienianie nazywana polifarmacją) u osób starszych jest
zjawiskiem, które z rosnącym nasileniem występuje we wszystkich krajach
europejskich. Niesie ona ze sobą niekorzystne następstwa zdrowotne, w tym m. in.
możliwość pojawienia się interakcji lekowych, oraz ryzyko niesystematycznego
leczenia, które wzrasta wraz z liczbą stosowanych leków. Wiążą się z nią także
poważne następstwa ekonomiczne. Mając to na uwadze, Komisja Europejska w
ramach 3 Program Zdrowotnego sfinansowana Projekt SIMPATHY - Stymulowanie
innowacyjnego zarządzania polifarmacją i przestrzeganiem zaleceń
terapeutycznych wśród osób starszych. Podstawowym celem tego Projektu jest
opracowanie zestawu strategicznych zaleceń dotyczących skutecznego
zarządzania politerapią i przestrzeganiem zaleceń terapeutycznych. Dokonane to
ostanie między innymi dzięki szerokiemu przeglądowi działań podejmowanych w
tym kierunku w Europie, w tym również – w Polsce, a także zebraniu opinii
ekspertów i interesariuszy. Sympozjum, które w ramach Projektu SIMPATHY
zorganizowane zostało w Krakowie, miało właśnie na celu takie bezpośrednie
poznanie opinii zarówno ekspertów, jak i pacjentów. Ostateczne wytyczne oparte
zostaną o wyniki europejskiego badanie ankietowego wśród interesariuszy,
mającego na celu porównanie (benchmarking) praktyk zarządzania polipragmazja i
przestrzeganiem zaleceń terapeutycznych pod kątem ich efektywności,
efektywności kosztowej, możliwości wprowadzenia w życie i możliwości
zastosowania na szeroka skalę. Benchmarking ten koordynuje w ramach
konsorcjum SOIMPATHY Uniwersytet Medyczny w Łodzi. Więcej o projekcie na
stronie www.SIMPATHY.eu