Program Ochrony Środowiska
advertisement
EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA 1. PODSTAWY PRAWNE I ZAKRES OPRACOWANIA [1,2,3] .............................. 3 2. CHARAKTERYSTYKA OBSZARU OBJĘTEGO PROGRAMEM [1,2,3] .............. 5 2.1. Dane ogólne o mieście .................................................................................................... 5 2.2. Charakterystyka fizyczno-geograficzna [1].................................................................... 9 2.3. Charakterystyka społeczno-gospodarcza miasta [2,4].................................................. 10 CHARAKTERYSTYKA STANU ŚRODOWISKA .............................................. 14 3. 3.1. Zasoby i jakość wód [1, 7] ........................................................................................ 14 3.2. Gospodarka wodno-ściekowa [1] ............................................................................... 17 3.2.1. 3.2.2. 3.3. Eksploatacja zasobów wodnych .................................................................................................... 17 Gospodarka ściekowa .................................................................................................................... 22 Powierzchnia ziemi [5] ................................................................................................. 30 3.3.1. 3.3.2. 3.4. Gleby ............................................................................................................................................. 30 Gospodarka odpadami ................................................................................................................... 31 Powietrze atmosferyczne [1, 7, 10, 11] ........................................................................ 32 Emisja zanieczyszczeń do powietrza ............................................................................................. 32 Jakość powietrza atmosferycznego ................................................................................................ 34 3.4.1. 3.4.2. 3.5. Hałas [7] ....................................................................................................................... 36 3.6. Źródła pól elektromagnetycznych i ich wpływ na środowisko .................................... 39 3.7. Poważne awarie [7] ...................................................................................................... 41 3.8. Środowisko przyrodnicze [1, 3, 5, 7, 8]........................................................................ 42 Rezerwat wodny „Rawka” ............................................................................................................. 42 Pomniki przyrody .......................................................................................................................... 42 Pomniki dziedzictwa kulturowego................................................................................................. 43 Lasy ............................................................................................................................................... 43 3.8.1. 3.8.2. 3.8.3. 3.8.4. 3.9. Zasoby naturalne........................................................................................................... 43 4. POLITYKA EKOLOGICZNA I KIERUNKI DZIAŁAŃ ZGODNE Z DOKUMENTAMI PROGRAMOWYMI WOJEWÓDZTWA I POWIATU ORAZ STRATEGII ROZWOJU MIASTA RAWA MAZOWIECKA .................................... 45 5. CELE I KIERUNKI DZIAŁANIA W ZAKRESIE RACJONALNEGO UŻYTKOWANIA ZASOBÓW ................................................................................... 47 5.1. Racjonalne użytkowanie wody................................................................................... 47 lipiec, 2004 1 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA 5.2. Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych ............................................................................................................................ 50 6. CELE I KIERUNKI DZIAŁANIA W SFERZE POPRAWY JAKOŚCI ŚRODOWISKA W RAWIE MAZOWIECKIEJ ......................................................... 61 6.1. Ochrona zasobów wodnych i jakości wód ................................................................... 61 6.2. Ochrona gleb i gospodarka odpadami .......................................................................... 67 6.3. Ochrona powietrza atmosferycznego ........................................................................... 67 6.4. Hałas ............................................................................................................................. 69 6.5. Pola elektromagnetyczne .............................................................................................. 71 6.6. Ochrona przyrody i krajobrazu ..................................................................................... 72 6.7. Edukacja ekologiczna ................................................................................................... 75 7. PROGRAM ZADAŃ INWESTYCYJNYCH NA LATA 2004 – 2007 I POTENCJALNE ŹRÓDŁA FINANSOWANIA .......................................................... 79 8. MONITORING I ZARZĄDZANIE ŚRODOWISKIEM, W TYM PROGRAMEM 88 9. MATERIAŁY WYKORZYSTANE W OPRACOWANIU ................................... 92 lipiec, 2004 2 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 1. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Podstawy prawne i zakres opracowania [1,2,3] Program ochrony środowiska jest dokumentem określającym cele i zadania administracji państwowej oraz samorządów w zakresie ochrony środowiska i racjonalnej gospodarki jego zasobami. Jego opracowanie wynika z artykułu 17 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz. 627), który zobowiązuje zarządy województw, powiatów i gmin do opracowania programów ochrony środowiska, mających na celu realizację polityki ekologicznej państwa. Część programu ochrony środowiska stanowi plan gospodarki odpadami opracowany, jako odrębny dokument, zgodnie z wymaganiami określonymi w artykule 14 i 15 ustawy z dnia 27 kwietnia 2001 roku o odpadach (Dz. U. Nr 62 poz. 628 ). Zgodnie z art. 14 ustawy Program ochrony środowiska uwzględnia następujące aspekty: ▪ cele ekologiczne, ▪ priorytety ekologiczne, ▪ rodzaj i harmonogram działań proekologicznych, ▪ środki niezbędne do osiągnięcia celów, w tym mechanizmy prawno-ekonomiczne i środki finansowe. Programy ochrony środowiska przyjmuje się, podobnie jak Politykę ekologiczną państwa, na 4 lata, z tym, że przewidziane w niej działania w perspektywie obejmują kolejne 4 lata. Zgodnie z powyższymi przesłankami, cele ekologiczne zostały określone dla dwóch okresów: ▪ na lata 2004 - 2011 wraz z kierunkami działań, ▪ na lata 2004 - 2007 wraz z listą priorytetowych działań. Podstawą do opracowania programu ochrony cennych walorów i zasobów ekologicznych oraz poprawy stanu środowiska przyrodniczego była Strategia Rozwoju Powiatu Rawskiego na lata 2001 – 2006 oraz Program Ochrony Środowiska dla Powiatu Rawskiego. Program ochrony środowiska dla miasta Rawa Mazowiecka pozostaje również w ścisłej relacji z Wojewódzkim Programem Ochrony Środowiska dla Województwa Łódzkiego. Charakterystyka aktualnego stanu środowiska w mieście Rawa Mazowiecka została sporządzona na podstawie istniejących danych państwowego monitoringu środowiska oraz danych uzyskanych w Urzędzie Miasta. Uwzględniono wszystkie sektory środowiska: lipiec, 2004 3 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Rysunek 1-1. Siedziba władz miasta – neoklasycystyczny ratusz z I poł. XIX w. powietrze atmosferyczne, zasoby wodne, środowisko przyrodnicze, zasoby surowców mineralnych, powierzchnię ziemi oraz stan akustyczny środowiska. Na podstawie charakterystyki aktualnego stanu środowiska określono główne zagrożenia dla środowiska miasta wynikające z działalności prowadzonej przez podmioty gospodarcze oraz związane z bytowaniem ludności na terenie miasta. Pozwoliło to na sformułowanie celów i zadań w odniesieniu do racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych i ochrony środowiska. Dla poszczególnych zadań przedstawiono harmonogram ich wdrażania i szacunkowe koszty ich realizacji. Przedstawiono sposób monitoringu wdrażania Programu i jednostki odpowiedzialne. lipiec, 2004 4 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA 2. Charakterystyka obszaru objętego Programem [1,2,3] 2.1. Dane ogólne o mieście Rawa Mazowiecka – miasto liczące około 20-tysięcy mieszkańców, położone jest we wschodniej części województwa łódzkiego na Wysoczyźnie Rawskiej. Przez miasto przepływają rzeki Rylka i większa od niej Rawka. Rawa Mazowiecka jest stolicą powiatu rawskiego, w skład którego wchodzą następujące gminy: Cielądz, Biała Rawska, Rawa Mazowiecka, Regnów i Sadkowice. Rysunek 2-1. Lokalizacja Rawy Mazowieckiej Położenie Rawy Mazowieckiej jest bardzo korzystne ze względu na krzyżujące się w mieście szlaki komunikacyjne Warszawa – Wrocław - Praga oraz Warszawa – Łódź. Powierzchnia miasta wynosi 1 386 ha, gęstość zaludnienia w 2002 r. wynosiła 1306 osób na km2. Zasoby mieszkaniowe w większości stanowią budynki jedno i wielorodzinne na osiedlach mieszkaniowych. lipiec, 2004 5 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Historia miasta Rawa Mazowiecka to jedno z najstarszych miast na Mazowszu. Pierwsza historyczna wzmianka pochodzi już z 1228 r. Prawa miejskie Rawa Mazowiecka uzyskała na początku XIV w. Niedługo po tym, w widłach Rawki i Rylki powstał wielki murowany zamek piastowskich książąt mazowieckich. W XV i XVI stuleciu miasto przeżywało rozkwit gospodarczy i kulturalny. To właśnie na rawskim zamku trzymano tzw. skarb kwarciany, a w tutejszym kolegium jezuickim nauki pobierał później znany polski kronikarz-Jan Chryzostom Pasek. Po latach rozkwitu przyszły czasy zniszczeń i walk ze Szwedami, a następnie trudny dla miasta okres zaboru pruskiego. Ponowny rozkwit Rawy Mazowieckiej nastąpił dopiero w latach 1815-1830, wówczas przeprowadzono akcję regulacji miasta - wzniesiono zabudowę rynku z ratuszem, park w stylu angielskim oraz zainstalowano oświetlenie uliczne. Powstania narodowe i I wojna światowa przyniosły kolejne poważne zniszczenia i załamanie gospodarki miasta. Po odzyskaniu niepodległości miasto zaczęto odbudowywać, jednak II wojna światowa przerwała ten proces. Podczas zawieruchy wojennej zginęło ok. 2000 mieszkańców. Rysunek 2-2. Kolegium Jezuickie, przed nim stare dęby – pomniki przyrody lipiec, 2004 6 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Odbudowana po wojnie, z nowo powstałymi zakładami produkcyjnymi i usługowymi oraz z zachowanymi „perełkami" architektonicznymi, Rawa Mazowiecka stanowi dla województwa łódzkiego ważny ośrodek przemysłowy, rekreacyjny i kulturalny. Środowisko naturalne i walory turystyczne miasta Cennym walorem przyrodniczym Rawy Mazowieckiej są rzeki – Rawka i Rylka. Większa z nich – Rawka stanowi malowniczy rezerwat przyrody, który wraz z otaczającą okolicą jest atrakcyjnym miejscem rekreacji. Wody Rawki tworzą 45 ha zalew „Dolna”, gdzie poza częścią rekreacyjną znajduje się rezerwat z wysepkami zamieszkałymi przez liczne gatunki ptactwa wodnego. Rysunek 2-3. Rezerwat „Tatar” (Materiały promocyjne miasta) O czystości wód zalewu i rzek świadczy występowanie na tych terenach bobrów wydr, a nawet żółwi wodnych. U zbiegu rzek Rawki oraz Ryłki istnieje także założony w I połowie XIX w. park w stylu angielskim, który jest wpisany do rejestru zabytków oraz objęty opieką konserwatorską. Poza granicami miasta, występują natomiast lasy z bogactwem i różnorodnością fauny i flory. Zdecydowanie największą atrakcją turystyczną Ziemi Rawskiej jest Ośrodek Sportu i Rekreacji im. Haliny Konopackiej w Rawie Mazowieckiej. Na cały kompleks OSiRu składają się m.in.: wielki zbiornik wodny-zalew „Dolna", hotel oraz pełne zaplecze sportowe lipiec, 2004 7 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA z halą sportową, siłownią i sauną, boiskami oraz przystanią wodną z całym sprzętem pływającym. Rysunek 2-4. Zalew „Dolna” oraz Ośrodek Sportu i Rekreacji (Materiały promocyjne miasta) Gospodarka Tradycje gospodarcze miasta i regionu związane są z przemysłem spożywczym, zwłaszcza z przetwórstwem mięsa. Silnie reprezentowany jest też przemysł maszynowy i lekki. Istnieje ponadto duży potencjał produkcyjny, związany z wielohektarowymi gospodarstwami sadowniczymi oraz uprawami warzyw, występującymi na terenie powiatu rawskiego. W ostatnich latach powstało w Rawie Mazowieckiej wiele zakładów przemysłowych. Do najbardziej znanych i najprężniej rozwijających się należą m.in. Metalbud, Eldam, Ivett, Maac, Dakota i wiele innych. Od kilku lat w Rawie Mazowieckiej obecny jest kapitał zagraniczny (belgijski, angielski, włoski). Firmy te należą do jednych z prężniej rozwijających się przedsiębiorstw w regionie. W granicach miasta znajdują się dwie strefy przemysłowe, o łącznej powierzchni około 40ha oraz grunty włączone do Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej – Podstrefa Rawa Mazowiecka. Wszystkie tereny są dobrze przygotowane pod względem formalno-prawnym i infrastrukturalnym. lipiec, 2004 8 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Rysunek 2-5. 2.2. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Lokalizacja stref przemysłowych Charakterystyka fizyczno-geograficzna [1] Pod względem fizyczno-geograficznym obszar miasta leży w południowo-zachodniej części mezoregionu Wysoczyzny Rawskiej w makroregionie Wzniesień Południowomazowieckich. Rzeźba terenu jest dość urozmaicona. Wysoczyzna morenowa (wys. 150 – 185 m n.p.m.) rozcięta jest dolinami i tarasami rzeki Rawki i jej dopływów. Osią układu hydrograficznego obszaru jest główny ciek odwadniający – rzeka Rawka, która na całej swej długości jest chroniona przez ustanowiony rezerwat przyrody. Pod względem geomorfologicznym miasto położone jest w nizinnej dolinie rzecznej Rawki wciętej erozyjnie w otaczającą wysoczyznę polodowcową. Wysoczyzna polodowcowa była kształtowana przez akumulacyjną działalność lądolodu stadiału Pilicy zlodowacenia Warty, w środkowym neoplejstocenie, po czym została rozcięta dolinami rzecznymi w wyniku intensywnej denudacji, w warunkach zimnego klimatu strefy peryglacjalnej, w okresie lipiec, 2004 9 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa późniejszego zlodowacenia Wisły. Na ostateczny kształt rzeźby terenu miasta miała wpływ akumulacyjna działalność lądolodu zlodowacenia Warty oraz erozyjno-akumulacyjna działalność rzek Rawki i Rylki. W wyniku tych procesów nastąpiło rozczłonkowanie i zróżnicowanie morfologiczne i hipsometryczne obszaru Rawy Mazowieckiej. Można wyróżnić 5 podstawowych elementów morfologiczno-hipsometrycznych tworzących rzeźbę terenu miasta: ▪ Dolina Rawki ze zbiornikiem „Dolna” ▪ Północno-zachodni płat wysoczyzny ▪ Dolina Rylki ▪ Północno-wschodni płat wysoczyzny ▪ Południowy płat wysoczyzny. 2.3. Charakterystyka społeczno-gospodarcza miasta [2,4] Struktura demograficzna Liczba mieszkańców Rawy Mazowieckiej w ostatnich latach została przedstawiona w poniższej tabeli. Tabela 2-1. Liczba mieszkańców Rawy Mazowieckiej w latach 1999 - 2003 Lata 1999 2000 2001 2002 2003 Razem 18 461 18 435 18 315 17 853 18 307 Można zauważyć systematyczny spadek liczby ludności spowodowany migracjami ludności, które pomimo utrzymującego się dodatniego przyrostu naturalnego (+39 os. w 2002 roku) powodują odpływ ludności do innych rejonów kraju (-42 os. w 2002 roku). Saldo migracji w Rawie Mazowieckiej jest podobnie jak całym powiecie rawskim ujemne, co może być spowodowane odpływem ludności do większych miast, bardziej atrakcyjnych pod względem warunków życia oraz możliwości zatrudnienia. W ostatnim roku nastąpił wzrost liczby ludności, co może być spowodowane większą aktywnością miasta i powstawaniem nowych zakładów stanowiących potencjalne miejsca pracy. lipiec, 2004 10 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Podmioty gospodarcze W roku 2002 na terenie Rawy Mazowieckiej w systemie REGON zarejestrowanych było 2152 jednostki. W ciągu ostatnich lat można zauważyć systematyczny wzrost ilości przedsiębiorstw w mieście, w 2001 r. było ich 2051, 2000 – 1995 a w 1999 – 1815. Miasto charakteryzuje się również ponadprzeciętnym, zarówno w skali województwa jak i kraju wskaźnikiem przedsiębiorczości. Ilość firm prywatnych przypadających na tysiąc mieszkańców wynosi 177, podczas, gdy średnia w grupie porównawczej to 131. Na terenie miasta i powiatu rawskiego najsilniej reprezentowany jest sektor małych i średnich przedsiębiorstw. Ponad połowa firm prowadzi działalność z zakresu handlu i usług (51%), ponad 20 % ma profil przemysłowy (dane: Centrum Badań Regionalnych). Struktura gospodarki w Rawie Mazowieckiej przedstawia się następująco: Sklepy - 876 Handel obwoźny - 657 Usługi budowlane - 219 Usługi transportowe - 66 Zakłady krawieckie - 66 Zakłady stolarskie - 44 Zakłady ślusarskie - 44 Inne - 219. Zachętą dla inwestorów są tereny o ogólnej powierzchni ok. 90 ha, przeznaczone na rozwój przemysłu, w tym dwie strefy przemysłowe będące częścią Łódzkiej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Tabela 2-2 Tereny przeznaczone na rozwój przemysłu w Rawie Mazowieckiej Obszar Strefa Przemysłowo-Usługowa „Mszczonowska” 2. Strefa Przemysłowo-Usługowa „Skierniewicka” Strefa Przemysłowo-Usługowa na skrzyżowaniu 3. dróg: nr 8 i planowanej obwodnicy 4. Strefa usług po południowej stronie obwodnicy 1. lipiec, 2004 Całkowity obszar w ha Tereny miasta w ha 20 19 30 20 35 5 5 1 11 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Strefy Przemysłowo-Usługowe „Mszczonowska” oraz „Skierniewicka” posiadają status specjalnej strefy ekonomicznej, pozostałe tereny przeznaczone są natomiast w planie zagospodarowania przestrzennego na rozwój przemysłu i usług. Strefy przemysłowe oferują wolne tereny przeznaczone pod realizację inwestycji, budowę hal, biur, magazynów. W obu strefach dostępna jest podstawowa infrastruktura techniczna, jednak ze względu na dostępność mediów oraz położenie bezpośrednio przy drodze krajowej Warszawa – Wrocław, bardziej atrakcyjna z punktu widzenia inwestorów wydaje się strefa Mszczonowska. Obecnie największe przedsiębiorstwa funkcjonujące w strefie przemysłowej „Mszczonowska” to: LOGIS S.A. – logistyka i sprzedaż samochodów – 60 zatrudnionych w Rawie Mazowieckiej (* zatrudnienie łączne – tj. z klientami LOGIS S.A.– 680 osób ) TP Internet sp. z o.o. – usługi teleinformatyczne – 550 zatrudnionych Antares sp. z o.o. – produkcja opakowań – 53 zatrudnionych SIÓDEMKA – branża transportowa - firma kurierska, przesyłki ekspresowe – ok. 70 zatrudnionych w centralnej sortowni w Rawie Mazowieckiej Ponadto w najbliższej przyszłości planowana jest inwestycja firmy Food Service Sp. z o.o. – ubojnia. Jest ona na końcowym etapie opracowywania wymaganej dokumentacji, planowane jest zatrudnienie ok. 150 osób. Dodatkowo w związku z rozwojem przedsiębiorstw obecnie istniejących w strefach przemysłowych planowane jest dalsze zwiększanie przez nie zatrudnienia. Antares sp. z o.o.- planowane docelowe zatrudnienie – 100 osób, zwiększenie zatrudnienia o ok. 50 osób Food Service – ok. 150 osób TP Internet – 150 osób. Bezrobocie Bezrobocie na terenie miasta jest porównywalne z bezrobociem na terenie powiatu rawskiego, które we wrześniu 2003 r. wynosiło 12,7%. Stopa bezrobocia w Rawie Mazowieckiej jest zdecydowanie niższa niż w całym województwie łódzkim, jak również ogółem w Polsce. lipiec, 2004 12 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Zarówno miasto Rawa Mazowiecka, jak i powiat rawski dysponują młodą i coraz lepiej wykwalifikowaną kadrą pracowników. W aspekcie tworzenia nowych miejsc pracy, korzystnie przedstawia się struktura wiekowa bezrobotnych. Zdecydowaną większość potencjalnych pracowników stanowią bowiem osoby młode, w wieku 18 – 34 lata. Wg danych dla powiatu rawskiego na dzień 31 grudnia 2002 r. ich liczba wynosi 3073, w samym mieście – 1315. Wśród bezrobotnych absolwentów większość posiada wykształcenie średnie zawodowe lub zasadnicze zawodowe. lipiec, 2004 13 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 3. Charakterystyka stanu środowiska 3.1. Zasoby i jakość wód [1, 7] PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Wody podziemne Pod względem hydroregionalnym obszar miasta znajduje się na południowo-wschodnim skraju Regionu Kujawsko-Mazowieckiego stanowiącego południowo-wschodni skraj Makroregionu Zachodniego Niżu Polskiego. Na obszarze miasta występują trzy piętra wodonośne: ▪ Jury, ▪ Trzeciorzędu, ▪ Czwartorzędu. Jurajskie piętro wodonośne tworzą spękane, szczelinowate wapienie górnojurajskie oxfordu i kimerydu, względnie lokalne piaski i piaskowce doggeru (jury środkowej), zawierające z reguły jeden poziom wodonośny. Zwierciadło jurajskiego poziomu wodonośnego występuje na głębokości od kilkunastu do kilkudziesięciu metrów i stabilizuje się blisko poziomu terenu. Ze względu na znaczne wydajności oraz miąższą strefę występowania wód słodkich jest to główny poziom użytkowy na opisywanym obszarze. Rawa Mazowiecka jest zlokalizowana na północno-wschodnim krańcu górnojurajskiego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych (GZWP) nr 404 zwanego Basenem KoluszkiTomaszów. Równocześnie mapa GZWP sytuuje miasto na południowo-zachodnim obrzeżu trzeciorzędowego Głównego Zbiornika Wód Podziemnych nr 215 A – Subniecka Warszawska. W ramach monitoringu regionalnego w roku 2002 przeprowadzono badania w dwóch otworach badawczych tj: Rawskie Z-dy Mięsne (obecnie LOGIS S.A.) studnia nr I i ul. Krakowska studnia nr IK ujmujących jurajski poziom wodonośny. Natomiast w 2003 roku badania przeprowadzono również na ujęciu firmy LOGIS S.A., studnia nr I oraz na ujęciu „Tatar” – studnia nr I. Otrzymane wyniki jakości wody przedstawiono w poniższej tabeli. lipiec, 2004 14 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Klasyfikacja jakości wód podziemnych w punktach monitoringu regionalnego Tabela 3-1 na terenie miasta Rawa Mazowiecka Lp. Lokalizacja punktu badawczego 1. LOGIS S.A. Zakłady (byłe Typ warstwy Stratygrafia Klasyfikacja wód)* wodonośnej 2002 2003 Ib II W J W J W J Mięsne) studnia nr I 2. ZGK Ujęcie „Tatar” II studnia nr I 3. ZGK ujęcie „Boguszyce” II (studnia nr II (studnia nr I) III) )* zgodnie z danymi WIOŚ. Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska z 11.02.2004 r. w sprawie klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 32 poz. 284 z 2004 r.). Natomiast prezentowane w tabeli klasy czystości dotyczą starej nomenklatury zgodnie z wytycznymi WIOS w Łodzi. Z powyższych danych wynika, że jakość ujmowanej wody jest wysokiej lub średniej jakości. Wszystkie najważniejsze ujęcia na terenie miasta i pracujące dla miasta czerpią wodę z utworów jurajskich. Zgodnie z zaleceniami II Polityki Ekologicznej Państwa, ochronę wód podziemnych realizuje się poprzez racjonalizację użytkowania wody, a przede wszystkim restrukturyzację użytkowania wód podziemnych w kierunku zabezpieczania zapotrzebowania ludności na wodę pitną i surowiec dla przemysłu spożywczego. Przemysł i rolnictwo powinny korzystać przede wszystkim z zapasów wód powierzchniowych. Wody powierzchniowe Przez teren miasta Rawa Mazowiecka przebiegają dwie rzeki: Rawka i Rylka – jej dopływ. Rawka (III rzędu) stanowi podzlewnię Bzury (II rzędu). Rawka, która ma 20,4 km przebiegu na terenie Powiatu, uznana wraz ze swą doliną w 1983 roku za rezerwat przyrody jest największym prawobrzeżnym dopływem Bzury, uchodzącym do niej na 43 km jej biegu. Cały rezerwat podzielony został na trzy części: Rawka górna – od źródeł do zapory zbiornika Rawa Dolna, Rawka środkowa – od tej zapory do jazu w Kamionie, Rawka dolna – od Kamionu do ujścia. lipiec, 2004 15 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Rawka środkowa początkowo płynie przez miasto Rawę Mazowiecką w kierunku północnowschodnim wyprostowanym korytem przez teren zabudowany, park miejski, dalej obok boiska i ruin zamku i ogródków działkowych. Jeszcze w granicach miasta Rawka przyjmuje drugi z największych dopływów prawobrzeżnych – Rylkę (mającą na terenie Powiatu przebieg długości około 28 km); rzeka ta płynie przez obszary rolnicze, bezleśne, jest w całości wyregulowana. Za mostem kolejowym Rawka opuszcza granice miasta. Przez teren miasta Rawa Mazowiecka przechodzi czwartorzędny dział wodny, między podzlewniami rzek Rylki i Białki. Na terenie miasta, na rzece Rawka, znajduje się również zbiornik retencyjny „Dolna”, którego powierzchnia wynosi 45 ha a objętość 1270 tys m3. Ocenę jakości wód określono na podstawie danych z monitoringu 2002 i 2003 roku. Punkty pomiarowo-kontrolne rozmieszczono: na rzece Rawce w Boguszycach (przed miastem), w Żydomicach (po zrzucie z oczyszczalni miejskiej) oraz na rzece Rylka w Rawie Mazowieckiej. Wskaźnikami decydującymi o ostatecznej klasyfikacji wód były związki biogenne, azot azotynowy i fosfor ogólny (Pog), a także zanieczyszczenia bakteriologiczne wyrażone wartością miana Coli typu kałowego. Do określenia stanu jakości rzek zastosowano także metodę statystyczną obliczając "krotność" przekraczania wartości normatywnych. Wyniki uzyskiwane tą metodą potwierdzają wartości otrzymane z pomiarów (metodą bezpośrednią). Zmiany jakości wód w tych dwóch rzekach w granicach miasta według wyników pomiarów monitoringowych prowadzonych w latach 2002 – 2003 są następujące: Tabela 3-2 Zmiany jakości wód powierzchniowych wg wyników pomiarów monitoringowych w latach 2002 - 2003 Klasa Klasa czystości stwierdzona )* Wskaźniki przekraczające III klasę czystości 2002 2003 2002 2003 wymagana Rawka Boguszyce I III II – – Rawka Żydomice II III non azot azotynowy Rylka Rawa Maz. II non III miano Coli – )* zgodnie z danymi WIOŚ. Obecnie obowiązuje rozporządzenie Ministra Środowiska z 11.02.2004 r. w sprawie Profil pomiarowokontrolny klasyfikacji dla prezentowania stanu wód powierzchniowych i podziemnych (Dz. U. Nr 32 poz. 284 z 2004 r.). Natomiast prezentowane w tabeli klasy czystości dotyczą starej nomenklatury zgodnie z wytycznymi WIOS w Łodzi. lipiec, 2004 16 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Niskie klasy jakości wód wynikają z przekraczania takich wskaźników, jak miano Coli typu kałowego i azot azotynowy. Wskazuje to na zanieczyszczenie ściekami bytowymi związane z nie rozwiązanymi problemami gospodarki ściekami, brak kanalizacji oraz na spływy nawozowe z rolnictwa. W ostatnim czasie zaobserwowano pewną poprawę jakości wód rzeki Rylki, z uwagi na obniżenie stężeń wskazanych parametrów i przejście w klasyfikacji z klasy „non” (wody pozaklasowe) do klasy III. W 2002 roku w profilu Żydomice (56,6 km) odnotowano poprawę jakości wody. Rzeka osiągnęła III klasę czystości. W grudnie 2002 roku oddano do eksploatacji zmodernizowaną oczyszczalnię ścieków w Żydomicach, w której oczyszczane są ścieki z miasta Rawa Mazowiecka. Modernizacja polegała na rozbudowie części biologicznej oczyszczalni ścieków. Niestety w 2003 roku wystąpiły przekroczenia azotu azotynowego w stosunku do wymagań III klasy. W ppk w Boguszycach odnotowano poprawę jakości wody z III do II klasy czystości. 3.2. Gospodarka wodno-ściekowa [1] 3.2.1. Eksploatacja zasobów wodnych Struktura poboru wód podziemnych w Powiecie Rawskim jest zgodna z założeniami II Polityki ekologicznej państwa – wody te pobierane są głównie na cele socjalne, a na cele produkcyjne tylko przez zakłady przemysłu spożywczego. Obecnie miasto Rawa Mazowiecka zaopatrywane jest w wodę z dwóch ujęć wody, których eksploatacja prowadzona jest na podstawie pozwolenia wodnoprawnego z dnia 30.12.2002 r. Ujęcie Boguszyce – zlokalizowane na lewym brzegu rzeki Rawki, obejmuje trzy studnie głębinowe z których obecnie eksploatowane są dwie o głębokości 120 i 121 m. Ujęcie wód podziemnych w Boguszycach ujmuje wodę z utworów górnojurajskich. Posiada zatwierdzone zasoby wód podziemnych w kat."B" o wydajności Q=500 m 3/h przy depresji S=16-17,5 m decyzjami Prezesa Centralnego Urzędu Geologii. W marcu 1990 roku została opracowana przez Przedsiębiorstwo Geologiczne w Warszawie dokumentacja hydrologiczna ustalająca zasoby wód podziemnych zlewni rzeki Rawka o pow. 1044 km2. Na podstawie w/w dokumentacji wydana została decyzja znak: KDH/013/5554/91 z 08.08.1991 roku, ustalająca zasoby eksploatacyjne na Q=400 m3/h przy depresji S=22,0 m. Aktualne pozwolenie wodnoprawne zostało wydane przez Starostę Rawskiego decyzją znak: OS.IV.6223-2lipiec, 2004 17 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA 11/2002 z dnia 30.12.2002 r. (w załączeniu). Obecnie ujęcie może być eksploatowane z następującymi parametrami: Q max.d. = 5 332 m3/d Q śr.d. = 4 022 m3/d Q max.h. = 350 m3/h Rzeczywisty pobór wód z tego ujęcia wynosi: 140 m3/h ze studni nr I i 140 m3/h ze studni nr III. Dodatkowo do SUW przy ul. Kolejowej może zostać przyłączony otwór odwiercony na gruntach miejskich przy ul. Jeżowskiej, którego zasoby eksploatacyjne wynoszą 50 m3/h. Z ujęcia w Boguszycach woda dostarczana jest do Stacji Uzdatniania Wody Kolejowa. Stacja ta planowana jest do modernizacji, co umożliwi zwiększenie jej wydajności o 120 m3/h do poziomu 400 m3/h i pełne wykorzystanie możliwości ujęcia. Ujęcie Tatar – zlokalizowane na prawym brzegu rzeki Rawki, obejmuje jedną studnię głębinową o głębokości 52 m. z której możliwy jest pobór wody w następujących ilościach: Q max.d. = 2 040 m3/d Q śr.d. = 1 700 m3/d Q max.h. = 102 m3/h Przy ujęciu Tatar zlokalizowana jest druga stacja uzdatniania wody o wydajności maksymalnej 102 m3/h i wydajności eksploatacyjnej 50 m3/h. Pobór wód z tego ujęcia wynosi 50 m3/h. Obecna wydajność obu stacji uzdatniania wynosi ok. 4000 m3/d, co jest wartością niewystarczającą na potrzeby mieszkańców oraz rozwijającego się przemysłu. Obecnie, w okresie letnim, występują okresowe deficyty wody, która jest dostarczona do mieszkańców. Dodatkowo położenie miasta w pobliżu ważnych szlaków komunikacyjnych oraz istnienie stref przemysłowych powoduje, że Rawa Mazowiecka jest atrakcyjnym miejscem do lokowania inwestycji przemysłowych. Już w 2004 r. planowane jest powstanie na terenach przemysłowych zakładów zatrudniających ok. 100 osób i zużywających wodę w ilości ok. 800 m3/d. Przy zachowaniu obecnej wydajności stacji uzdatniania miasto nie będzie w stanie zapewnić wystarczających dostaw wody dla nowo powstających zakładów, dlatego konieczne jest jak najszybsze zwiększenie wydajności SUW Kolejowa. Oprócz braku wystarczającej rezerwy wydajności stacji uzdatniania, występuje problem z dostarczeniem wody do odległych części miasta, gdzie zlokalizowane są tereny przemysłowe. lipiec, 2004 18 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Obecnie po uzdatnieniu woda ze Stacji Uzdatniania Kolejowa (ok. 70% całkowitej ilości wody) wtłaczana jest do sieci wodociągowej w lewobrzeżnej części miasta, natomiast ze Stacji Uzdatniania Tatar (ok. 30% całkowitej ilości wody) do sieci obsługującej prawobrzeżną część miasta, gdzie zlokalizowana jest zdecydowanie większa część odbiorców wraz ze strefą przemysłową Mszczonowska. Obie sieci połączone są obecnie jednym rurociągiem przechodzącym pod rzeką Rawką. W tabeli poniżej zostały przedstawione najważniejsze informacje dotyczące sieci wodociągowej w mieście Rawa Mazowiecka. Parametry sieci wodociągowej w Rawie Mazowieckiej Tabela 3-3. Długość sieci wodociągowej ogółem Poziom zwodociągowania Materiał istniejących sieci wodociągowych Wiek istniejących sieci wodociągowych: Poniżej 10 lat 11 – 20 lat 21 – 30 ponad 31 36600 m 87 % 12000 m – żeliwo 10500 m – azbestocement 14100 m – PVC 61% 16% 12% 11% Strefa przemysłowa Mszczonowska jest wyposażona w infrastrukturę wodociągową, jednak dostawy wody do tej strefy obecnie mogą odbywać się jedynie poprzez istniejący system wodociągowy i istniejące przejście pod rzeką Rawką. Przepustowość tego systemu jest ograniczona i nawet w przypadku zwiększenia wydajności SUW, nie ma możliwości przesłania zwiększonej ilości wody pomiędzy SUW Kolejową a strefą przemysłową Mszczonowska. Jedynym rozwiązaniem tego problemu może być stworzenie alternatywnego połączenia SUW Kolejowa z prawobrzeżną częścią miasta i strefą przemysłową Mszczonowska. W tym celu może zostać wykorzystana istniejąca magistrala przesyłowa wody surowej prowadząca od Stacji Uzdatniania Wody Kolejowa w okolice strefy przemysłowej Mszczonowska na tereny zlikwidowanego w ostatnich latach zakładu przetwórstwa mięsa. W przeszłości była ona wykorzystywana do transportu wody surowej z ujęcia Boguszyce na tereny zakładów, gdzie następnie była używana do celów przemysłowych. Po likwidacji zakładu magistrala ta stała się własnością miasta Rawa Mazowiecka i po modernizacji może zostać wykorzystana do przesyłania wody uzdatnionej w okolice strefy przemysłowej Mszczonowska. W ten sposób zostanie również lipiec, 2004 19 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa utworzone drugie połączenie sieci wodociągowych znajdujących się na obu brzegach rzeki Rawki. Ilości wody przekazywanej w ostatnich latach przez system wodociągowy w Rawie Mazowieckiej do odbiorców przedstawione zostały w Tabeli 3-5. Większość dostarczonej wody pochodziła z ujęcia w Boguszycach oraz SUW „Kolejowa”, było to średnio ok. 70 % całkowitej ilości wody. Pozostała ilość wody pochodziła z drugiego ujęcia oraz SUW „Tatar”. Ilość wody dostarczonej z poszczególnych stacji uzdatniania wody do sieci Tabela 3-5 wodociągowej w latach 2000 – 2002, Lata SUW Kolejowa SUW Tatar Razem [m3/rok] % [m3/rok] % [m3/rok] 2000 597 516 65% 322 765 35% 920 281 2001 621 004 70% 271 009 30% 892 013 2002 693 933 72% 276 494 28% 970 427 W powyższej tabeli przedstawione zostały ilości wody wtłoczonej do sieci, jednak ilość wody faktycznie dostarczonej do odbiorców była o ok. 20% mniejsza z powodu różnic bilansowych wynikających ze strat wody w sieci i błędów pomiarowych. W 2002 r. ilość wody zafakturowanej wyniosła 757 935,3 m3. Do największych zakładowych ujęć wód podziemnych na terenie miasta należą: - ujęcie w Rawie Mazowieckiej przy ul. Mszczonowskiej (dawnych Zakładów Mięsnych obecnie LOGIS S.A.) o zasobach eksploatacyjnych Q = 100,0 m3/h, - ujęcie firmy „Bonetti” sp. z o.o. przy ul. Przemysłowej o zasobach eksploatacyjnych Q = 66,0 m3/h. Ilość pobranej wody podziemnej w 2002 r. Mazowiecka Tabela 3-4 na terenie miasta Rawa Ilość wody podziemnej pobranej [m3/rok] Zakład Ogółem Woda socjalna Woda produkcyjna „Herco” sp. z o.o. 6964 6964 - PKS 2730 2730 - Bonetti sp. z o.o. 19124 2116 17008 Razem 680618 605710 74908 lipiec, 2004 20 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Parametry wody w istniejącym systemie Parametry wody surowej (stężenie jonów żelaza, manganu, amoniaku, mętność i barwa), charakteryzują się pewnymi wahaniami podstawowych parametrów fizykochemicznych. Wykazują to także wieloletnie zbiorcze analizy parametrów wody surowej. W tabeli poniżej przedstawiono zakres zmian podstawowych parametrów wody surowej w latach 1998 - 2001. Tabela 3-6. Zakres zmian parametrów wody surowej z ujęcia w Boguszycach w latach 1998 – 2001. Żelazo Mg/l Mangan mg/l Amoniak mg/l PH Barwa mgPt/l Mętność mgSiO2/l 0,74-3,90 0,17-0,37 0,38-1,30 7,0-7,6 18-40 9-15 Aktualne parametry wody surowej są następujące: ▪ średnia zawartość amoniaku na poziomie nie przekraczającym 0,45 mg/l, ▪ mętność wody surowej jest stabilna i wynosi ok. 9-12 mg SiO2/l a barwa 28 - 32 mg Pt/l, ▪ twardość ogólna wody wynosi 220 - 240 mg CaCO3/l, ▪ pH jest stabilne i wynosi 7,4 - 7,5, ▪ poziom żelaza waha się od 0,73 do 2,40 mg/l, ▪ poziom manganu waha się od 0,185 do 0,215 mg/l. Obecnie woda surowa z ujęcia w Boguszycach poprzez aerator ciśnieniowy kierowana jest na układ 6 filtrów zamkniętych. Woda uzdatniona gromadzona jest w czterech zbiornikach o łącznej objętości 2600 m3. Następnie zestawem pompowym o maksymalnej wydajności 220 m3/h przesyłana jest do odbiorców. Parametry fizykochemiczne wody uzdatnionej dostarczanej do odbiorców zostały przedstawione w tabeli poniżej. Wartości te wskazują, że dostarczana woda odpowiada wymaganym normom. Problemem może być jedynie zawartość manganu, która czasami jest zbyt wysoka, modernizacja Stacji Uzdatniania Wody Kolejowa spowoduje jednak rozwiązanie tego problemu. lipiec, 2004 21 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Tabela 3-7. Parametry fizykochemiczne wody dostarczanej odbiorcom z SUW Kolejowa L.p. Parametr 1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8. 9. Barwa Mętność Odczyn Smak Zapach Amoniak Azotany Azotyny Mangan 10. Twardość 11. 12. 13. Żelazo Utlenialność Chlorki 14. Bakterie grupy coli, typ kałowy 15. Bakterie grupy coli 16. Paciorkowce kałowe 17. 18. Ogólna liczba bakterii w 37ºC po 24 h Ogólna liczba bakterii w 37ºC po 72 h Jednostka mg Pt/l mg/l pH mg NH4/l mg NO3/l mg NO2/l mg Mn/l mg CaCO3/l mg Fe/l mg O2/l mg Cl/l liczba bakterii liczba bakterii liczba bakterii liczba bakterii liczba bakterii 15 1 6,5-9,5 Akceptowalny Akceptowalny 0,5/1,5 50 0,5 0,05 Średnia wartość wg. analiz wykonanych przez PSSE 5,77 0 7,3 Akceptowalny Akceptowalny 0,09 0,70 0,02 0,02 60-500 239,31 0,2 5 250 0,07 2,48 18,45 0 0 0 0 0 0 20 1 100 1 Wartość normatywna Woda z dwóch ujęć w Rawie Mazowieckiej przekazywana jest siecią miejską zaopatrującą miasto Rawa Mazowiecka i wsie Konopnica i Żydomice. Do systemu wodociągowego podłączonych jest ogółem około 90% mieszkańców miasta. 3.2.2. Gospodarka ściekowa Miasto Rawa Mazowiecka posiada rozdzielczy system kanalizacji tj. sieć kanalizacji sanitarnej i sieć kanalizacji deszczowej o długości 30,6 i 21 km odpowiednio. System ten opiera się na jednym głównym kolektorze, który zbiera ścieki z części miasta położonej po prawej stronie rzeki Rawki. Lewobrzeżna, południowo-zachodnia część miasta nie jest skanalizowana i z konieczności obsługiwana jest przez wozy asenizacyjne. Ścieki z Rawy Mazowieckiej odprowadzane są do mechaniczno-biologicznej oczyszczalni ścieków komunalnych w Żydomicach, która obsługuje również część wsi gminy Rawa Mazowiecka. W tabeli poniżej przedstawione zostały podstawowe informacje dotyczące sieci kanalizacji sanitarnej w Rawie Mazowieckiej. lipiec, 2004 22 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Tabela 3-8. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Parametry sieci kanalizacyjnej w Rawie Mazowieckiej Długość sieci kanalizacyjnej: - kanały grawitacyjne - przepompownie Poziom skanalizowania Rezerwa przepustowości istniejącej sieci Materiał sieci istniejących sieci kanalizacyjnych Wiek istniejących sieci kanalizacyjnych: Poniżej 10 lat 11 – 20 lat 21 – 30 lat powyżej 31 lat 30600 m PS-1 – centralna + 3 przepomp. sieciowe 86% 100% 15000 – kamionka 15600 – PVC 45% 22% 33% - Ścieki z terenu miasta kierowane są następnie na oczyszczalnię ścieków zlokalizowaną na terenie gminy Rawa Mazowiecka na północ od miasta w Konopnicy - Żydomicach. Dostarczanie ścieków odbywa się w następujący sposób: ▪ poprzez przepompownię ścieków PS-1 zlokalizowaną przy ul. Warszawskiej, ▪ poprzez przepompownię ścieków przy ul. Tatar, ▪ grawitacyjnie (przede wszystkim z osiedla mieszkaniowego Zamkowa Wola). Oczyszczalnia przyjmuje również ścieki dostarczane systemem kanalizacji sanitarnej z terenów gminy Rawa Mazowiecka. Ogółem ilość ścieków, które są dostarczane do oczyszczalni wynosi obecnie 21 035 RLM. Działki, na których znajduje się oczyszczalnia są własnością Miasta Rawa Mazowiecka i są przekazane w trwały zarząd Zakładowi Gospodarki Komunalnej w Rawie Mazowieckiej. Obecnie nie występują znaczące problemy związane z funkcjonowaniem sieci kanalizacyjnej w Rawie Mazowieckie. Istniejące strefy przemysłowe są przygotowane pod względem wyposażenia w sieć kanalizacyjny do odbioru zwiększonej ilości ścieków pochodzących od nowopowstających przedsiębiorstw. Również oczyszczalnia ścieków pod względem przepustowości przygotowana jest do przyjęcia zwiększonej ilości ścieków. Zakładana średnio dobowa wydajność oczyszczalni wynosi 7 000 m3/d, co przy obecnym przepływie ścieków wynoszącym ok. 2 500 m3/d, lipiec, 2004 23 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa stwarza ok. 60% rezerwę przepustowości umożliwiającą dalszą rozbudową systemu kanalizacji. W roku 2002 przeprowadzona została modernizacja oczyszczalni pod kątem redukcji związków biogennych. Obecnie w trakcie przygotowywania jest projekt wnioskowany do funduszu ERDF umożliwiający pełne dostosowanie stopnia oczyszczenia ścieków do obowiązujących norm, jak również zmianę systemu zagospodarowania osadów ściekowych. Technologia oczyszczalni i zagospodarowanie osadów Mechaniczno-biologiczna oczyszczalnia ścieków przyjmuje ścieki bytowo-gospodarcze (za wyjątkiem ścieków mleczarskich, które oczyszczane są we własnej zakładowej oczyszczalni ścieków typu MULTIBLOK) oraz ścieki dowożone taborem asenizacyjnym. Obiekty technologiczne oczyszczalni (1° oczyszczania biologicznego) wraz z obiektami pomocniczymi zlokalizowane są na działce o powierzchni w granicach ogrodzenia 5,2 ha. Natomiast komory bioutleniania (2° oczyszczania biologicznego) i stawy stabilizacyjne zlokalizowano na terenie przyległym o powierzchni 8,4 ha. Ogólna powierzchnia terenu oczyszczalni ścieków wraz z drogą dojazdową do oczyszczalni wynosi 15,6 ha. Dopływające do oczyszczalni ścieki kierowane są na automatyczną kratę schodkową, gdzie pozbawiane są ciał włóknistych (szmaty, włosy, ciała stałe o średnicy powyżej 6cm). Następnie ścieki kierowane są do piaskownika i napowietrzane (odświeżane) powietrzem dostarczanym z hali dmuchaw. Pozbawione piasku i tłuszczu ścieki trafiają do osadników wstępnych, gdzie zachodzi dalszy proces sedymentacji (opadania) zawiesin organicznych i nieorganicznych o zbyt małej masie, które nie mogły być zatrzymane w piaskowniku. Następnie, poprzez przepompownię, ścieki podawane są na 1° oczyszczania biologicznego. W komorach części biologicznej oczyszczalni zachodzą procesy: ▪ biologicznej defosfatacji (redukcji związków fosforu), ▪ denitryfikacji (redukcji związków azotu azotanowego), ▪ nitryfikacji (utleniania związków azotu amonowego), Procesy te są realizowane w komorach defosfatacji, denitryfikacji i nitryfikacji. Interwencyjnie prowadzone jest chemiczne strącanie fosforu ogólnego (chemiczne wiązanie fosforu do postaci osadu) na głównym strumieniu ścieków przed ich wlotem do osadników wtórnych. lipiec, 2004 24 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Recyrkulacja (zawracanie azotanów powstałych w procesie nitryfikacji) wewnętrzna osadu czynnego z komór nitryfikacji (napowietrzanych) do denitryfikacji (niedotlenionych) realizowana jest przy pomocy układu zasuw teleskopowych. Ścieki po komorze osadu czynnego odpływają poprzez przelewy uchylne do kanału zbiorczego i kierowane są do istniejących dwu osadników wtórnych. Wydzielony w osadnikach wtórnych osad czynny kierowany jest do pompowni osadu. Część osadu, poprzez recyrkulację zewnętrzną, kierowana jest do kanału ścieków przed komorą defosfatacji (potrzeba zachowania stałej ilości suchej masy w reaktorze). Pozostały osad, osad nadmierny (niepotrzebny w układzie), będzie kierowany na istniejące urządzenia i obiekty przeróbki osadu. Interwencyjne fosfor będzie strącany siarczanem żelazowym (PIX). Wprowadzany on będzie do układu przed osadnikami wtórnymi. Ścieki po osadnikach wtórnych przepływają do komór bioutleniania, napowietrzanych aeratorami powierzchniowymi pływającymi. Komory bioutleniania z zawieszoną masą osadu czynnego stanowią 2° stopień oczyszczania biologicznego. Przed skierowaniem oczyszczonych ścieków do odbiornika (rzeki Rawki) ścieki przepływają przez dwa stawy stabilizacyjne. Z powodu nagromadzenia zanieczyszczeń w tych stawach podlegają one jednak wtórnemu zanieczyszczeniu. Powstały w procesie sedymentacji w piaskowniku piasek jest pompowany na plac składowania piasku, skąd jest wywożony po odsiąknięciu z terenu oczyszczalni. Skratki zatrzymane na kracie są wywożone na poletka z placem kompostowania skratek, gdzie zachodzi termiczna higienizacja tych odpadów w procesie kompostowania (części organiczne skratek rozkładają się na substancje prostsze wydzielając energię termiczną, która podnosi temperaturę odpadów zabijając drobnoustroje i pasożyty). Powstałe w procesie sedymentacji osady: wstępny (osadniki wstępne) i nadmierny (osadniki wtórne) są pompowane do zamkniętych komór fermentacyjnych, gdzie substancje organiczne, w warunkach beztlenowych rozkładają się na substancje prostsze. Procesowi temu towarzyszy wydzielanie się gazów palnych (tzw. biogazów). Biogaz gromadzony jest w zbiorniku a następnie spalany w kotłowni gazowej. Wytworzona energia cieplna jest wykorzystywana do ogrzewania komór fermentacyjnych. Osady ściekowe są następnie osuszane na lagunach i wywożone na składowisko odpadów. Do zagospodarowania osadów zastosowano następujące obiekty i urządzenia: ▪ poletka z placem kompostowania skratek, ▪ plac składowania piasku, lipiec, 2004 25 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa ▪ laguny osadowe, ▪ pompownię osadów i wymiennikownię, ▪ wydzielone komory fermentacyjne zamknięte, ▪ zbiornik gazu z pochodnią. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Rysunki 3-1. do 3-6. Obiekty oczyszczalni ścieków (zdjęcia własne) lipiec, 2004 26 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Ilości oraz parametry ścieków Ścieki oczyszczone odprowadzane są z oczyszczalni do wód rzeki Rawki wylotem zlokalizowanym w km 56+700 biegu rzeki. Odbywa się to na podstawie decyzji o pozwoleniu wodnoprawnym. wydanym przez Starostwo Powiatowe w Rawie Mazowieckiej z dnia 30.12.2002. W Tabeli 3-9 przedstawione zostały ilości ścieków określone w w/w pozwoleniu. Maksymalne ilości ścieków oczyszczonych odprowadzanych do rzeki Rawki, Tabela 3-9. wg. pozwolenia wodnoprawnego. Przepływ Ilości Qśr.d. 7 000 m3/d Qmax.d. 9 000 m3/d Qmax.h. 450 m3/h Rzeczywiste ilości ścieków dostarczone do oczyszczalni w latach 2000 – 2002 zostały przedstawione w tabeli powyżej. Można zauważyć systematyczny spadek ilości ścieków zarówno dostarczanych poprzez kanalizację jak również wozami asenizacyjnymi. W kolejnych latach planowane jest jednak podłączenie do systemu kanalizacji nowych mieszkańców z terenów zlokalizowanych w pobliżu Rawy Mazowieckiej i nowych zakładów przemysłowych. Obecnie oczyszczalnia przyjmuje ścieki odpowiadające 21 035 RLM. Zakładana średnio dobowa wydajność oczyszczalni wynosi 7 000 m3/d, co przy obecnym stopniu jej wykorzystania wynoszącym ok. 40 %, stwarza rezerwę umożliwiającą dalszą rozbudową systemu kanalizacji. Umożliwi ona większe wykorzystanie możliwości oczyszczalni co korzystnie wpłynie na jej eksploatację i koszty oczyszczania. Tabela 3-10. Lata lipiec, 2004 Ścieki dostarczone do oczyszczalni w latach 2000 – 2003 (w m3) Dostarczone systemem kanalizacji Dowożone wozami asenizacyjnymi średnie wykorzystanie przepustowości oczyszczalni m3/rok średnio m3/d 2000 1 453 000 3 981 24 000 56,9% 2001 1 256 000 3 441 20 000 49,2% 2002 863 000 2 364 18 000 33,8% 2003 832 000 2 350 16 000 33,6% 27 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa W tabeli poniżej zostały przedstawione parametry ścieków surowych i oczyszczonych, które są doprowadzane do oczyszczalni z terenów miasta i gminy Rawa Mazowiecka. Ścieki oczyszczone obecnie przekraczają dopuszczalne stężenia ustalone w pozwoleniu wodno prawnym na ich odprowadzanie do rzeki Rawki. Nie jest to jednak wynikiem nieprawidłowego przebiegu procesów technologicznych, lecz wtórnego zanieczyszczenia ścieków przepływających przez stawy stabilizacyjne. Tabela 3-11. Parametry ścieków surowych doprowadzanych do oczyszczalni ścieków w 2003 r. Ścieki surowe Parametry BZT5 Ścieki oczyszczone Wartości Wartości wartości wartości Wartości przewidziane w rzeczywiste na rzeczywiste dopuszczalne rzeczywiste* projekcie wylocie do przed stawami wg. pozwolenia [mg/dm3] technicznym Rawki stabilizacyjnymi wodnoprawnego [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] [mg/dm3] 468 320 9 14,6 15 ChZT Zawiesina ogólna 1013 650 37 38,2 100 377 180 13 14,5 30 N ogólny 82 65 17 8,0 30 P ogólny 13 13 1,7 0,5 1,5 *wartości średnie w okresie 01.01.2003 – 31.12.2003 Zakładany stopień oczyszczenia ścieków po modernizacji oczyszczalni (pod kątem redukcji związków biogennych), został przedstawiony w tabeli poniżej. Tabela 3-12. Stopień oczyszczenia ścieków po I etapie modernizacji. BZT5 Stopień oczyszczenia ścieków [%] 95,3 ChZT 84,6 Zawiesina ogólna 83,3 N ogólny 53,8 P ogólny 88,5 Parametry lipiec, 2004 28 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Ilości osadów W 2002 podczas procesu oczyszczania ścieków powstało 1 365,7 Mg osadów (średnio ok. 3 742 kg/d) o uwodnieniu 72%. Osady suszone były na poletkach i lagunach, a następnie przewożone były na składowisko odpadów w Pukininie. Prognoza dotycząca ilości osadów ściekowych powstających w zależności od ilości oczyszczonych ścieków, została przedstawiona w Tabeli 3-13. Tabela 3-13. Przepływ ścieków [m3/d] Planowana ilość osadów powstających w czasie pracy oczyszczalni, w zależności od wielkości przepływu ścieków Razem Osady wstępne osady nadmierne biologiczne Osady chemiczne 4 500 1 525 936 – 1 042 187 2 648 – 2 754 9 000 3 040 1 872 – 2 091 374 5 286 – 5 505 12 000 uwodnienie osadu [%] 4 000 2 496 – 2 790 498 6 994 – 7 288 96 99,2 98 - Oczyszczalnia ścieków przyjmuje ścieki komunalne z terenów miasta oraz gminy Rawa Mazowiecka (dowożone). Do systemu kanalizacji zbiorczej jest podłączonych 87% mieszkańców miasta. Tabela 3-14. Liczba dostawców ścieków podłączonych do sieci kanalizacji sanitarnej i wodociągowej (stan na koniec 2003 roku) Liczba użytkowników Liczba obecnie podłączonych podmiotów gospodarczych Liczba obecnie podłączonych instytucji Liczba obecnie podłączonych gospodarstw domowych* Liczba obecnie podłączonych mieszkańców sieć Sieć udział odbiorców wody nie kanalizacyjna wodociągowa podłączonych do kanalizacji 17 17 - 80 89 89,9% 1 108 1 200 92,3% 16 000 16 400 97,6% * jako przyłącze do pojedynczego gospodarstwo traktowane są również przyłącza do budynków wielorodzinnych W tabeli powyżej przedstawiona została ogólna liczba użytkowników sieci kanalizacyjnej i wodociągowej. Większość odbiorców wody posiada również podłączenie do systemu kanalizacji, jednak najwięcej odbiorców nie podłączonych do kanalizacji jest wśród mieszkańców zabudowy jednorodzinnej. Ścieki od tego typu odbiorców dowożone są do lipiec, 2004 29 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA oczyszczalni wozami asenizacyjnymi, w roku 2002 dostarczono w ten sposób 18 000 m3 ścieków. W przypadku podmiotów gospodarczych więcej przedsiębiorstw jest podłączonych do systemu kanalizacji niż do sieci wodociągowej, gdyż część z nich zaopatruje się w wodę we własnym zakresie. Zakład Gospodarki Komunalnej w Rawie Mazowieckiej planuje sukcesywną rozbudowę sieci kanalizacyjnej i podłączanie do niej nowych użytkowników. 3.3. Powierzchnia ziemi [5] 3.3.1. Gleby Na obszarze płatów wysoczyzny polodowcowej znajdujących się w obrębie miasta przeważają gleby mineralne wytworzone z piasków luźnych lub słabogliniastych, lokalnie gliniastych. Są to przeważnie gleby brunatnoziemne oraz gleby bielicoziemne. Na obszarach wysoczyznowych dominują gleby klasy V - brunatne oraz klasy VI - gleby bielicowe. Gleby brunatne dominują w rejonach o płytkim występowaniu podłoża gliniastego, natomiast gleby rdzawe i bielicowe w rejonach piaszczystych. W szczególności gleby rdzawe dominują w szczytowych partiach wysoczyzn, zbudowanych z piaszczystych utworów wodnolodowcowych, silnie przesuszonych. Na obszarach tarasów rzecznych dominują gleby wytworzone z aluwialnych piasków korytowych lub mad rzecznych a lokalnie, w starorzeczach gleby wytworzone z namułów i torfów. Na obszarach tarasów nadzalewowych dominują gleby bielicowe a w obrębie tarasów zalewowych rzek – gleby napływowe i gleby bagienne. Na terenie miasta Rawa Mazowiecka występują następujące typy gleb: ▪ klasa bonitacji III – 21 ha, ▪ klasa bonitacji IV – 196 ha, ▪ klasa bonitacji V – 359 ha, ▪ klasa bonitacji VI – 125 ha, ▪ klasa bonitacji VIz – 4 ha. Ogólna powierzchnia miasta wynosi 1386 ha, przy czym grunty rolne stanowią 928 ha, w tym grunty orne zajmują 690 ha. Procentowy udział powierzchni użytków rolnych w stosunku do powierzchni gminy wynosi 67 %. lipiec, 2004 30 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Przy dość intensywnym użytkowaniu rolniczym gleby powiatu wykazują objawy degradacji, które przejawia się znacznym stopniem zakwaszenia (pH poniżej 5,5). W większości gmin przeważają gleby o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym (do 80% powierzchni użytków rolnych). Wymagają one wapnowania, a zgodnie z ocenami Stacji Chemiczno-Rolniczej w Łodzi (2001) wapnowanie jest konieczne na ponad połowie całego areału Powiatu, a potrzebne na około 20% powierzchni użytków rolnych. Część gruntów na piaskach słabogliniastych jest ponadto przesuszonych, produkcja zależy tam od ilości opadów atmosferycznych. Mało urodzajne i przesuszone gleby nadają się w znacznej części pod zalesienia. Ponad to w roku 2000 Stacja Chemiczno-Rolnicza Oddział w Łodzi wykonała na zlecenie Starosty Rawskiego badania zawartości metali ciężkich i siarki w glebach i roślinach pobranych z pól sąsiadujących ze składowiskami odpadów komunalnych w Niwnej, Pukininie i Rokszycach Nowych. Wszystkie przebadane próbki gleby (Niwna – 8, Pukinin – 12, Rokszyce Nowe – 10) wykazywały naturalną zawartość metali ciężkich. Zawartoś ć siarki siarczanowej w badanych glebach była niska i średnia, a tylko w jednej próbce wysoka, ale nie świadcząca o zanieczyszczeniu. Szkodliwe warunki dla uprawy stwarza bardzo kwaśny odczyn zmierzony w 16 próbkach: w Niwnej w 2 próbkach, w Pukininie w 8, a w Rokszycach Nowych w 6. Wśród próbek materiału roślinnego (Niwna – 4, Pukinin – 6, Rokszyce Nowe – 5) tylko w próbkach ziarna owsa w dwóch punktach pomiarowych: w Niwnej i Pukininie stwierdzono przekroczenie w zawartości dopuszczalnej dla roślin konsumpcyjnych w odniesieniu do kadmu, a w punkcie pomiarowym w Niwnej dodatkowo przekroczenia w odniesieniu do cynku. Seradela w jednym z punktów pomiarowych w Pukininie zawierała kadm i cynk w ilości wyższej od granicy dopuszczalnej dla roślin pastewnych. Nadmierne zawartości kadmu i cynku w ziarnie owsa oraz w seradeli mogą być spowodowane bardzo kwaśnym odczynem gleby. 3.3.2. Gospodarka odpadami Gospodarka odpadami na terenie Rawy Mazowieckiej została przedstawiona w „Planie gospodarki odpadami dla Rawy Mazowieckiej”. lipiec, 2004 31 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 3.4. Powietrze atmosferyczne [1, 7, 10, 11] 3.4.1. Emisja zanieczyszczeń do powietrza Kotłownie Podstawowymi źródłami zanieczyszczenia powietrza na terenie Powiatu Rawskiego są emisje z zakładowych i lokalnych kotłowni, palenisk domowych, procesów technologicznych i transportu samochodowego. Źródłami zorganizowanej emisji zanieczyszczeń do powietrza w Rawie Mazowieckiej jest energetyczne spalanie paliw między innymi przez: ▪ Zakład Energetyki Cieplnej Sp. z o.o., ▪ Spółdzielnię Mleczarską, ▪ Samodzielny Publiczny Zakład Opieki Zdrowotnej, ▪ „HERCO” Sp. z o.o., ▪ „RAWA MODA”, ▪ P.H.U. „STANLEY”. Emisja zanieczyszczeń ze źródeł technologicznych występuje w związku z funkcjonowaniem między innymi: ▪ Przedsiębiorstwa Państwowego Fabryki Narzędzi „RAFAN”, ▪ „METALBUD” Sp. z o.o., ▪ Spółdzielni Inwalidów „RAWIANKA”, ▪ „BELLE POLAND” Sp. z o.o., ▪ P.U.P.H. „TAKEMA”, ▪ „HERCO” Sp. z o.o., ▪ „HERCO STYLING & MANUFACTURING” Sp. z o.o. Na terenie miasta znajduje się 5 kotłowni osiedlowych obsługiwanych przez ZEC, w tym 2 kotłownie opalane gazem ziemnym, wspomagane olejem opałowym, 1 opalana węglem i 2 opalane miałem węglowym. Charakterystykę kotłowni przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 3-15. Charakterystyka kotłowni osiedlowych Lp. Obiekt Źródło emisji Moc [MW] 1 2 3 4 lipiec, 2004 Ilość zużywanego paliwa 5 Wysokość i średnica emitora Urządzenia ochronne 6 7 32 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 1. Zamkowa Wola 5 kotłów 7,04 2 gazowoolejowych 2. Solidarności 5 3. 2x600 kW 1x900 kW Zamkowa Wola 3 kotły 2x900 5 miałowo- kW węglowe 1x600 kW 9 Maja 4 kotły 4x450 węglowe kW 4. 5. 2 kotły gazowe, 2 kotły gazowoolejowe Zamkowa Wola 3 kotły 4 miałowowęglowe 4x2,6 909 tys. m3 3 kominy 400 Brak gazu/rok mm, wys. 20 m 9100 l oleju/rok 2 kominy 350 mm, wys. 20 m 1680 tys. m3 4 kominy 500, Brak gazu/rok wys. 20 m 39600 l oleju/rok 855 t/rok 1 komin 1000, Cyklony odpylające – wys. 45 m 3 szt. 774 t/rok 1 komin 1000, Cyklony odpylające – wys. 45 m 3 szt. 572 t/rok 1 komin 1000, brak wys. 33 m Ponadto na terenie miasta Rawa Mazowiecka pracuje 68 kotłowni opalanych węglem i 12 kotłowni opalanych gazem obsługujących obiekty przemysłowe i użyteczności publicznej. Kotłownie indywidualne w domkach jednorodzinnych ocenia się na ok. 1000 szt., w tym ok. 40% (371 szt.) opalane gazem. Natomiast pozostałe kotłownie to przeważnie kotły żeliwne na węgiel gruby, orzech lub koks. Kotłownie te nie są wyposażone w żadne urządzenia oczyszczania spalin i stanowią źródła uciążliwej tzw. niskiej emisji. Dodatkowym ujemnym czynnikiem jest ich niska sprawność 0,5 – 0,55 zwiększająca zużycie paliwa, a więc i emisję zanieczyszczeń. Przy niskich obciążeniach w cieplejszych okresach sezonu grzewczego sprawność ta jeszcze się obniża zwiększając jednostkowe zużycie paliwa i odpowiednio emisję zanieczyszczeń. Poza tym część lokali w budownictwie wielorodzinnym (stara zabudowa) nie objętym zbiorczą siecią ciepłowniczą ZEC, jest opalanych piecami. Ilość pieców szacuje się na ok. 1500 szt., stanowią one również źródło niskiej emisji zanieczyszczeń i wymagają sukcesywnej wymiany i zmiany paliwa. Sieci cieplne Sieci cieplne obsługują ok. 12000 mieszkańców miasta, są wyprowadzone do odbiorców zasilanych z osiedlowych kotłowni ZEC-u na osiedlach Solidarności, Zamkowa Wola i 9 Maja. lipiec, 2004 33 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Parametry obliczeniowe sieci wynoszą 95/70 C oraz 120/75 C. Sieci ułożone są w kanałach podziemnych z izolacją podwieszoną rurociągów cieplnych. Dla kotłowni zasilających c.o. i c.w. są to sieci 4-rurowe, a w przypadku zasilania tylko na c.o. sieci są 2-rurowe. Stan techniczny tych sieci wg. oceny ZEC (kontrolne odkrywki) w części jest dostateczny, a w części zły wymagający wymiany. Jednak w sieci z kotłowni nie posiadającej uzdatniania wody sieciowej może osadzać się kamień kotłowy i ich przekrój roboczy ulega zmniejszeniu powodując zwiększone opory hydrauliczne. Najbardziej zagrożone są sieci małych średnic, w których może dojść do całkowitego przerwania przepływu. Obecnie straty ciepła ocenia się na 12%, natomiast straty wody sieciowej wynoszą obecnie ok. 1% natężenia przepływu. Długość sieci cieplnej wynosi ok. 7,5 km, w tym ok. 60% to sieć starego typu, średnice są równe od 32 do 200 mm. 3.4.2. Jakość powietrza atmosferycznego Do oceny jakości powietrza atmosferycznego służą normatywne wartości stężeń ustalone zgodnie z ustawą Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62, poz. 627 z późniejszymi zmianami) w rozporządzeniach Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 r.: ▪ w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu, oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz. U. Nr 87, poz. 796), ▪ w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz. U. Nr 87, poz. 798). Pierwsze z rozporządzeń wiąże się z obowiązkiem podjęcia działań w celu poprawy jakości powietrza w strefie (powiecie) w przypadku przekroczenia dopuszczalnych poziomów zanieczyszczeń z uwzględnieniem marginesów tolerancji oraz przynajmniej utrzymania stanu zanieczyszczenia na poziomie dopuszczalnym. Działania te podejmuje się zależnie od wyników tzw. oceny bieżącej. W ocenie jakości powietrza przyjmuje się następujące klasy: A – poniżej dolnego progu szacowania (najlepsza), C – powyżej dopuszczalnego poziomu powiększonego o margines tolerancji obowiązujący w omawianym roku (najgorsza), B – pośrednia między A i C. lipiec, 2004 34 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Drugie rozporządzenie wiąże się z obowiązkiem dostosowania standardu pomiarów i obliczeń do klasy jakości powietrza, dokonywanej na podstawie ewentualnego przekroczenia tzw. dolnego lub górnego progu szacowania stężeń. Wystąpienie klasy C zobowiązuje Wojewodę do ustalenia programu ochrony powietrza, w celu osiągnięcia dopuszczalnych poziomów substancji w powietrzu. Stan jakości powietrza (imisja zanieczyszczeń) zależy od rozmieszczenia źródeł emisji oraz od czynników powodujących rozprzestrzenianie się zanieczyszczeń. W związku z tym jest zmienny w czasie i przestrzeni, a amplituda wartości stężeń zanieczyszczeń może wahać się o kilka rzędów wielkości (zależnie od substancji). Zagrożenie złą jakością powietrza, z wyjątkiem występowania stężeń ozonu, charakteryzuje zwykle tylko tereny głównych skupisk ludności w starym budownictwie, występuje ono nie według granic administracyjnych, ale „wyspowo” na tle miasta (przeważnie w śródmieściu) i liniowo wzdłuż tras komunikacyjnych. Największe średnioroczne stężenia zanieczyszczeń w miastach są głównie wynikiem oddziaływania licznych niskich emitorów o małej emisji jednostkowej (w tym domowych kominów skupionych zwykle w środkowych częściach miejscowości ze starą zabudową) i w mniejszym stopniu wpływu wysokich emitorów o znacznej emisji jednostkowej. Niekorzystne warunki w zakresie jakości powietrza występują wzdłuż ulic o zwartej, obustronnej zabudowie, będących tranzytowymi ciągami komunikacyjnymi. W takich obszarach zazwyczaj występują podwyższone stężenia NO2, CO, formaldehydu, benzenu, itp. Według oceny WIOŚ, imisja zanieczyszczeń gazowych (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, ozon, benzen) na obszarze powiatu rawskiego w 2002 roku była w klasie A ze względu na ochronę zdrowia i ochronę roślin. Na terenie miasta Rawa Mazowiecka badania stanu powietrza prowadzone są przez Wojewódzką Stację Sanitarno-Epidemiologiczną w Łodzi Oddziała Zamiejscowy w Skierniewicach na jednym stanowisku pomiarowym. Prowadzone badania dotyczą jedynie opadu pyłu. Na terenie miasta nie są prowadzone pomiary stężeń pozostałych zanieczyszczeń (dwutlenek siarki, dwutlenek azotu, tlenek węgla, ozon, benzen, pył zawieszony). Od 2003 roku rozpoczęto pomiary stężeń dwutlenku siarki metodą próbników pasywnych w 3 stacjach na terenie Rawy Mazowieckiej. Od 2004 roku planuje się rozpoczęcie pomiarów lipiec, 2004 35 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa stężeń średniodobowych dwutlenku siarki metodą pomiarów manualnych w jednej stacji, która zostanie zlokalizowana na terenie Rawy Mazowieckiej. Pomiary grubszych frakcji pyłu (o średnicy ziaren powyżej 10 m), mierzone jako opad pyłu, prowadzone są na jednym stanowisku pomiarowym zlokalizowanym w Rawie Mazowieckiej. Wyniki pomiarów z lat 1999 – 2002 przedstawiono w Tabeli 3-15. Tabela 3-16. Opad pyłu na stanowiskach pomiarowych w Rawie Mazowieckiej w latach 1999 – 2003 Stanowisko pomiarowe Lata 1999 2000 Rawa Mazowiecka 2001 ul. Południowa 2002 2003 3.5. Opad pyłu roczny [g/m2/rok] 81,6 91,9 73,3 90,4 56,1 Ołów w opadzie pyłu [g/m2/rok] 0,0232 0,0077 0,0176 0,0321 0,0267 Kadm w opadzie pyłu [g/m2/rok] 0,00061 < 0,00043 0,00488 0,00015 < 0,00043 Hałas [7] Klimat akustyczny środowiska kształtują następujące podstawowe typy źródeł hałasu: - komunikacyjne (drogowe, kolejowe, lotnicze), - przemysłowe, - komunalne. Wokół tych zagadnień koncentrują się badania dotyczące stanu środowiska. Najtrudniejszy problem, ze względu na obszar i liczbę osób objętych oddziaływaniem oraz praktyczne możliwości ograniczania, stanowią aktualne hałasy komunikacyjne, w szczególności drogowe. Zagadnienia dotyczące hałasów przemysłowych są dobrze rozpoznane, istniejące konflikty mają zwykle charakter lokalny, a obowiązujące regulacje prawne oraz dostępne technologie i metody zmniejszania hałasu, umożliwiają skuteczną eliminację istniejących zagrożeń. Na terenie kraju oceny stanu klimatu akustycznego i poziomu zagrożenia hałasem dokonywane są na podstawie wyników akcji pomiarowych realizowanych przez Wojewódzkie Inspektoraty Ochrony Środowiska zgodnie z założeniami systemu kontrolowania i ewidencji obiektów emitujących hałas. lipiec, 2004 36 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Kontrole przeprowadzone w latach 2000 – 2002 nie stwierdziły przekroczeń poziomu hałasu emitowanego z obiektów przemysłowych zlokalizowanych na terenie Powiatu Rawskiego. Obowiązujące obecnie procedury lokalizacyjne, system opracowywania przez inwestorów raportów oddziaływania projektowanych inwestycji na środowisko oraz system kontroli i egzekucji pozwalają znacznie ograniczyć uciążliwości związane z emisją hałasu z poszczególnych obiektów. Rosnący problem stanowi hałas komunikacyjny, który zależy od gęstości sieci drogowej i natężenia ruchu. Do źródeł hałasu komunikacyjnego (drogowego) należy zaliczyć: ▪ pojazdy samochodowe, ▪ inne pojazdy i maszyny poruszające się po drogach za pomocą własnego napędu, ▪ drogi jako umowne liniowe źródła hałasu. W roku 2000 Wojewódzki Inspektorat Ochrony w Łodzi Delegatura w Skierniewicach wykonał pomiary poziomu hałasu komunikacyjnego na terenie miasta Rawa Mazowiecka. Na najbardziej uczęszczanych trasach komunikacyjnych oraz drogach wyjazdowych w granicach administracyjnych Rawy Mazowieckiej wyznaczono 16 punktów pomiarowych. Pomiary prowadzone były w dni powszednie, w odcinkach 30-to minutowych. Wyniki pomiarów otrzymano jako wartość poziomu hałasu równoważnego (ekwiwalentnego) Leq i maksymalnego Lmax z 30-minutowych odcinków czasowych. Szczegółowe wartości poziomu hałasu przedstawiono w poniższej tabeli. Otrzymane w ten sposób wyniki pomiarów hałasu równoważnego stanowiły podstawę do wykonania graficznego planu akustycznego dla miasta Rawa Mazowiecka. Tabela 3-17. Wyniki pomiarów hałasu drogowego wykonane w Rawie Mazowieckiej w 2000 roku Poziom hałasu [dBA] Punkt pomiarowy Średnia ilość pojazdów [h] 1. Ul. Jeżowska 590 93,9 Ekwiwalentny Leq 74,6 2. Ul. Skierniewicka 384 91,1 71,6 3. Ul. Jerozolimska 1358 92,5 75,3 Nr lipiec, 2004 Lokalizacja maksymalny Lmax 37 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 4. Ul. Zamkowa Wola 428 96,8 74,5 5. Ul. Biała 376 88,9 70,1 6. Trasa Katowicka 1422 95,6 78,3 7. Ul. Kolejowa 354 80,0 63,3 8. Ul.1-go Maja 432 81,9 62,2 9. Ul. Katowicka 174 92,3 65,9 10. Trasa Katowicka 1150 93,5 78,7 11. Trasa Katowicka 1024 96,1 77,1 12. Ul. Krakowska (przy blokach) 134 89,3 60,4 13. ul. Krakowska Kultury) 270 86,4 66,7 14. Ul. Kościuszki 776 91,7 69,3 15. Ul. Tomaszowska 794 92,9 71,6 16. Plac Piłsudskiego 1010 92,0 Źródło: Raport o stanie środowiska w Powiecie Rawskim. 74,2 (przy Domu Rysunek 3-7. Plan akustyczny miasta Rawa Mazowiecka Źródło: Raport o stanie środowiska w Powiecie Rawskim. W oparciu o wykonane pomiary wyliczony został średni poziom hałasu ekwiwalentnego dla Rawy Mazowieckiej, wynoszący 70,9 dB. Przyjmując dopuszczalny poziom hałasu dla terenów zabudowy mieszkaniowej równy w 2000 roku 60 dB (określony w Rozporządzeniu lipiec, 2004 38 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 13 maja 1998 r. w sprawie dopuszczalnych poziomów hałasu w środowisku - Dz. U. Nr 66 poz. 436), przekroczenie dopuszczalnych norm w 2000 roku wyniosło 10,9 dB. Na podstawie otrzymanych wyników stwierdzono, że: ▪ w żadnym z punktów pomiarowych zmierzony poziom hałasu nie był niższy od 55 dB, ▪ poziom hałasu w przedziale 55 – 65 dB występował tylko przy ulicach Kolejowej i 1-go Maja oraz fragmencie ul. Krakowskiej, ▪ poziom hałasu w przedziale 70 – 75 dB występował przy ulicach: Jeżowskiej, Skierniewickiej, Zamkowa Wola, Białej, Tomaszowskiej oraz przy Placu Piłsudskiego, ▪ poziom hałasu powyżej 75 dB występował przy ulicy Jerozolimskiej oraz przy Trasie Katowickiej. Porównując uzyskane w pomiarach wartości poziomu hałasu z obecnie obowiązującymi wartościami progowymi (Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 r. w sprawie wartości progowych poziomów hałasu - Dz. U. Nr 8 poz. 81), wynoszącymi dla terenów zabudowy mieszkaniowej 75 dB można stwierdzić, że obszar wzdłuż trasy Katowickiej (poziom hałasu wynosił od 77,1 do 78,7 dB), a także obszar ulicy Jerozolimskiej od ulicy Kościuszki w centrum miasta do ulicy Białej (75,3 dB) należy zaliczyć do terenów zagrożonych hałasem. W roku 2002 na terenie Powiatu Inspektorat nie wykonywał pomiarów poziomu hałasu komunikacyjnego jednak można przyjąć, że nie uległ on zmniejszeniu. 3.6. Źródła pól elektromagnetycznych i ich wpływ na środowisko Głównymi źródłami sztucznych pól elektromagnetycznych są: ▪ linie elektroenergetyczne, ▪ obiekty radiokomunikacyjne, w tym: stacje nadawcze radiowe i telewizyjne, stacje bazowe telefonii komórkowych, ▪ stacje radiolokacyjne. lipiec, 2004 39 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa W otoczeniu linii elektroenergetycznych występują pola elektryczne i magnetyczne. Z punktu widzenia ochrony środowiska znaczenie mają linie i stacje elektroenergetyczne o napięciach znamionowych równych co najmniej 110 kV, bądź wyższych. W krajowych przepisach na obszarach zabudowy mieszkaniowej dopuszcza się występowanie pól elektrycznych pochodzących od linii elektroenergetycznych o natężeniach mniejszych od 1 kV/m. Natężenia pól elektrycznych szybko maleją wraz z oddalaniem od linii do 1 kV/m w odległości od 10 do 30 metrów, licząc od rzutu skrajnego przewodu na powierzchnię terenu. Pola magnetyczne o natężeniach wyższych od dopuszczalnych, w miejscach dostępnych dla ludności, w praktyce nie występują. W radiokomunikacji wykorzystywane są urządzenia wytwarzające pola elektromagnetyczne o częstotliwości od około 0,1 MHz do około 100 GHz. Obiektami radiokomunikacyjnymi, o oddziaływaniu istotnym z punktu widzenia ochrony środowiska są: duże radiowo-telewizyjne centra nadawcze, stacje bazowe telefonii komórkowych. Stacje te są obecnie najbardziej rozpowszechnionym rodzajem obiektów radiokomunikacyjnych. W Polsce istnieją sieci telefonii komórkowych wykorzystujących częstotliwości od 450 do 1800 MHz. Zasięgi występowania pól elektromagnetycznych o wartościach wyższych od dopuszczalnych w otoczeniu anten stacji bazowych telefonii komórkowych są zależne od mocy doprowadzonej do tych anten i charakterystyk promieniowania tych anten. W otoczeniu typowych stacji bazowych telefonii komórkowej GSM pola elektromagnetyczne o wartościach wyższych od dopuszczalnych występują nie dalej niż kilkadziesiąt metrów od anten i na wysokości ich zainstalowania, w praktyce w odległości nie większej niż 25 m. Stacje bazowe telefonii komórkowej muszą odpowiadać wymaganiom bardzo surowych norm technicznych. Polskie przepisy ochronne są bardziej rygorystyczne od przepisów stosowanych w innych krajach i wymuszają stosowanie odmiennych sposobów mocowania anten stacji bazowych, tak aby były one bardziej oddalone od miejsc dostępnych dla ludności. Urządzenia radiolokacyjne zwykle wytwarzają impulsowe pola elektromagnetyczne o częstotliwościach od kilkuset MHz do stu kilkudziesięciu lipiec, 2004 40 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa GHz. Zasięgi oddziaływania stacji radiolokacyjnych są zależne od częstotliwości pracy stacji, częstotliwości powtarzania impulsów, charakterystyk promieniowania anten oraz mocy promieniowanej. Pola elektromagnetyczne o wartościach wyższych od dopuszczalnych mogą występować do odległości kilkuset metrów od anten stacji radiolokacyjnych, na wysokości zainstalowania tych anten. 3.7. Poważne awarie [7] Na terenie miasta Rawa Mazowiecka nie ma zlokalizowanych zakładów, które można zakwalifikować do obiektów, spełniających wymagania określone w rozporządzeniu Ministra Gospodarki z dnia 9 kwietnia 2002 r. w sprawie rodzajów i ilości substancji niebezpiecznych, których znajdowanie się w zakładzie decyduje o zaliczeniu go do zakładu o zwiększonym ryzyku albo zakładu o dużym ryzyku wystąpienia poważnej awarii przemysłowej (Dz. U. nr 58, poz. 535). Niemniej jednak mogą zachodzić zdarzenia o mniejszej skali i są najczęściej spowodowane działalnością związaną z produkcją i z wykorzystaniem substancji niebezpiecznych, ich transportem i magazynowaniem. Na terenie powiatu są tylko dwa zakłady posiadające instalacje do celów chłodniczych, zawierające amoniak: „FOOD SERVICE” spółka z o.o. w Rawie Mazowieckiej i Spółdzielnia Mleczarska w Rawie Mazowieckiej. Przeprowadzone kontrole w tych zakładach wykazały dobry stan techniczny ww. instalacji. Ze względu na centralne położenie Powiatu Rawskiego i miasta Rawa Mazowiecka największym potencjalnym zagrożeniem jest transport drogowy, gdyż przebiegają tu trasy przewozów kołowych o znaczeniu międzynarodowym. Szczególnie narażone na tego rodzaju zagrożenie są tereny miasta Rawy Mazowieckiej z uwagi na przebiegające tam główne szlaki komunikacyjne i dużą gęstość zaludnienia. W ostatnich latach nie wystąpiły na terenie Powiatu zdarzenia, które zaliczyć można by było do poważnych awarii. lipiec, 2004 41 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 3.8. Środowisko przyrodnicze [1, 3, 5, 7, 8] 3.8.1. Rezerwat wodny „Rawka” Rezerwat wodny „Rawka” został utworzony Zarządzeniem Ministra Leśnictwa i Przemysłu Drzewnego z dnia 24 listopada 1983 roku w sprawie uznania za rezerwaty przyrody (Monitor Polski Nr 39, poz. 230). Rozciąga się na terenie gmin: Żelechlinek i Koluszki oraz Jeżów, Głuchów, Rawa Mazowiecka, Nowy Kawęczyn, Skierniewice, Bolimów i Nieborów, powierzchnia jest równa 487 ha. Na terenie Miasta Rawa Mazowiecka zajmuje powierzchnię 146,95 ha, w tym: - 88,97 ha stanowią wody, - 51,65 ha – użytki rolne, - 6,33 ha – lasy i zarośla. Rezerwatem objęto rzekę Rawkę od jej źródeł do ujścia o długości 97 km, wraz z rozgałęzieniami koryta rzeki, starorzeczami, dolnymi odcinkami prawobrzeżnych dopływów; Krzemionki, Korabiewki, Rokity i Grabinki oraz przybrzeżnymi pasami terenu o szerokości 10 m. Celem ochrony jest zachowanie w naturalnym stanie typowej rzeki nizinnej średniej wielkości wraz z krajobrazem jej doliny oraz środowiska życia wielu rzadkich i chronionych roślin i zwierząt. Wzdłuż całej długości rzeki obserwuje się występowanie chronionych zwierząt: bobra i wydry. Bobry wprowadzono sztucznie w 1984 r. w ilości 12 sztuk. Wydra uznana jest za gatunek rzadki i zagrożony wyginięciem. Jest gatunkiem chronionym w większości krajów Europy, w Polsce podlega ochronie łowieckiej i jako rzadki gatunek wymieniana jest w czerwonej księdze zwierząt. Spośród całej sieci wodnej byłego woj. skierniewickiego wydry zasiedlają jedynie Rawkę. Brak wydr na pozostałych rzekach spowodowany był zanieczyszczeniem rzeki Bzury, która stanowi barierę dla rozprzestrzeniania się tego gatunku. W obecnej chwili występowanie wydr na rzece Rawce jest zagrożone z powodu izolacji tej populacji. 3.8.2. Pomniki przyrody Na terenie miasta Rawa Mazowiecka znajduje się 7 pomników przyrody, są to: - 3 dęby szypułkowe (2 przy Pl. Piłsudskiego, 1 przy ul. Tomaszowskiej), - 3 wiązy szypułkowe (1 przy ul. Reymonta 2, 2 przy ul. Mickiewicza), - 1 klon jawor (przy ul. Tomaszowskiej), o obwodach od 230 do 355 cm i wysokości od 16 do 22 m. lipiec, 2004 42 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Drzewa te przetrwały około 100 lat i stanowią dużą wartość historyczną i krajobrazową. 3.8.3. Pomniki dziedzictwa kulturowego Do najciekawszych zabytków kultury wpisanych do rejestru zabytków przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków zalicza się: - ruiny Zamku Książąt Mazowieckich z XIV w., - zabytkowa willa z 1930 roku przy ul. Łowickiej – siedziba Muzeum Ziemi Rawskiej, - grodzisko wczesnośredniowieczne zwane „Anielską Górą” z XIII wieku, - park miejski usytuowany nad rzeką Rawką z I połowy XIX w., wówczas uznawany był za jeden z piękniejszych parków w stylu angielskim na terenie Księstwa Warszawskiego, - neoklasycystyczny ratusz z I poł. XIX w. (dziś siedziba władz miasta), - późnobarokowy kościół wraz z budynkiem dawnego kolegium jezuickiego, - kościół oo. Pasjonistów z końca XVIII w. wraz z klasztorem, - kościół ewangelicko-augsburski i szpital Św. Ducha z II poł. XIV w. 3.8.4. Lasy W granicach administracyjnych miasta lasy stanowią 48 ha (dane na koniec 2003 roku), w tym 27 ha – lasy państwowe i 21 ha – lasy prywatne. Powierzchnia lasów stanowi 2,05% ogólnej powierzchni miasta. W roku 1999 powierzchnia lasów wynosiła 31 ha, a więc nastąpił dość znaczny wzrost powierzchni zalesionej. Zgodnie ze Strategią rozwoju powiatu rawskiego na lata 2001-2006, planowana powierzchnia zalesień miasta Rawa Mazowiecka na ten okres czasu wynosi 6 ha. 3.9. Zasoby naturalne Występujące na terenie Powiatu Rawskiego surowce mineralne to głównie utwory czwartorzędowe, takie jak gliny zwałowe, piaski, iły, przykrywające grubą warstwą jurajskie wapienie i margle. Z 18 udokumentowanych złóż zasobów 17 złóż są to kruszywa naturalne, a 1 złoże iły jeziorne. Łączne zasoby udokumentowanych kruszyw naturalnych w Powiecie (piasków, żwirów i pospółek) wynoszą 3 828 tys. Mg. Z tego tylko 1 097 tys. Mg jest eksploatowanych. lipiec, 2004 43 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Na terenie Powiatu występują też surowce ilaste ceramiki budowlanej (gliny zwałowe i utwory ilaste) oraz surowce okruchowe. Zasoby jedynego udokumentowanego złoża surowców ilastych "Duchowizna" położone w granicach miasta Rawa Mazowiecka sięgają 82 tys. Mg. Ponieważ na terenie Powiatu nie jest prowadzona produkcja cegieł złoże to nie jest eksploatowane od ok. 10 lat. lipiec, 2004 44 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 4. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Polityka ekologiczna i kierunki działań zgodne z dokumentami programowymi województwa i powiatu oraz Strategii Rozwoju Miasta Rawa Mazowiecka Cel nadrzędny wynikający ze Strategii rozwoju powiatu rawskiego na lata 2001 – 2006 jest następujący: STWORZENIE WARUNKÓW DLA STABILNEGO I DYNAMICZNEGO ROZWOJU SPOŁECZNOGOSPODARCZEGO POWIATU I POPRAWY JEGO KONKURENCYJNEJ POZYCJI W REGIONIE Cele strategiczne to: Wzmocnienie integracji funkcjonalno-przestrzennej Powiatu w celu wykorzystania walorów położenia i poprawy jego pozycji konkurencyjnej w regionie; Zróżnicowanie struktury gospodarczej Powiatu w oparciu o istniejące zasoby i tradycje oraz nowoczesne rodzaje działalności będące nośnikiem rozwoju gospodarczego; Rozwój kapitału ludzkiego; Rozwój zagospodarowania infrastrukturalnego Powiatu adekwatny do potrzeb jednostek gospodarczych i ludności; Wzmocnienie ekosystemu Powiatu w celu wykorzystania walorów środowiska dla rozwoju gospodarczego i poprawy warunków życia mieszkańców Powiatu; Poprawa warunków życia mieszkańców; Dostosowywanie metod zarządzania Powiatem i procesów w nim zachodzących do gospodarowania w warunkach członkostwa Polski w Unii Europejskiem. Cele operacyjne odnośnie celu strategicznego nr 5: ▪ Poprawa stanu środowiska w Powiecie; ▪ Rozwój bazy turystycznej pozwalający na pełniejsze wykorzystanie walorów turystycznych Powiatu; ▪ Wspieranie inicjatyw i realizacji zadań budowy zbiornika na rzece Białce; ▪ Promocja walorów turystycznych Powiatu. lipiec, 2004 45 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Cel nadrzędny wynikający ze Strategii rozwoju społeczno-gospodarczego Rawy Mazowieckiej jest następujący: HARMONIJNY ROZWÓJ SPOŁECZNO-GOSPODARCZY MIASTA WYKORZYSTUJĄCY MIEJSCOWE ZASOBY I WALORY ORAZ POŁOŻENIE W BLISKIEJ ODLEGŁOŚCI OD AGLOMERACJI WARSZAWSKIEJ I ŁÓDZKIEJ I PRZY DRODZE EKSPRESOWEJ – DLA ZAPEWNIENIA OPTYMALNYCH WARUNKÓW ŻYCIA MIESZKAŃCÓW Cele strategiczne to: Rozwój funkcji ponadlokalnych; Aktywizacja gospodarki miasta; Poprawa warunków środowiska miejsca zamieszkania. W ramach celu strategicznego nr 3 przewidziano następujące kierunki działań w ramach poprawy stanu środowiska przyrodniczego: ▪ Poprawa warunków wodnych w zakresie ilości i jakości wód powierzchniowych i podziemnych (zarówno w mieście, jak i w zlewni Rawki); ▪ Przywrócenie zdegradowanych bądź utraconych walorów przyrodniczych doliny Rawki (łącznie z rzeką oraz zbiornikiem „Dolna”); ▪ Zwiększenie powierzchni i wzmocnienie kondycji ekologicznej zieleni miejskiej i lasów; ▪ Poprawa czystości powietrza atmosferycznego; ▪ Przeciwdziałanie degradacji środowiska przyrodniczego wzdłuż dróg; ▪ Zwiększenie aktywności władz miasta na rzecz ochrony środowiska przyrodniczego; ▪ Podnoszenie świadomości ekologicznej mieszkańców. Niniejszy Program ochrony środowiska dla miasta Rawa Mazowiecka uwzględnia powyższe cele i kierunki działań. lipiec, 2004 46 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Cele i kierunki działania w zakresie racjonalnego użytkowania 5. zasobów 5.1. Racjonalne użytkowanie wody Cele i kierunki działań wynikające z II Polityki ekologicznej państwa oraz z Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego: ▪ optymalizacja zużycia wody w przemyśle i rolnictwie, kontynuacja podjętych działań w zakresie wdrażanie najlepszych dostępnych technik (BAT) w przemyśle i w rolnictwie; ▪ zaniechanie nieuzasadnionego wykorzystania wód podziemnych (zwłaszcza wgłębnych) przez przemysł; ▪ ograniczenie marnotrawstwa wody. Cele dla miasta Rawa M.: Cel 1: Ochrona zasobów wodnych i racjonalizacja użytkowania wód podziemnych Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 Rozbudowa i modernizacja sieci wodociągowych K2 Poprawa zaopatrzenia w wodę do picia i jej jakości Działania w zakresie racjonalizacji zużycia wód powinny obejmować wszystkie dziedziny gospodarki korzystające z zasobów wód: - przemysł, - gospodarka komunalną, - rolnictwo. W przypadku przemysłu stosowanie najlepszych dostępnych technik, a w przypadku rolnictwa postępowanie zgodnie z dobrą praktyką rolniczą powinno doprowadzić do zmniejszenia zapotrzebowania na wodę i do ograniczenia ładunków zanieczyszczeń odprowadzanych do wód. Zgodnie z II Polityką ekologiczną państwa, ujmowane wody podziemne powinny służyć celom zaopatrzenia ludności w wodę do picia oraz ujęć zaopatrujących przemysł spożywczy i farmaceutyczny. Na terenie miasta Rawa Mazowiecka przeważa przemysł spożywczy. lipiec, 2004 47 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Duże znaczenie gospodarcze oraz występujące powszechnie zagrożenie wód podziemnych zmusza do prowadzenia stałej kontroli. Dobrze rozwinięty monitoring ma na celu wspomaganie działań zmierzających do likwidacji lub ograniczenia ujemnego wpływu czynników antropogenicznych oraz określenia trendów i dynamiki zmian jakości wód podziemnych. Zabezpieczenie odbiorcom dostaw wody o odpowiedniej jakości, ilości i ciśnieniu i ograniczenie zużycia wody w przypadku wodociągów komunalnych wymaga: - polepszania procesów uzdatniania wody, - zmniejszania strat wody na sieci poprzez jej konserwację i modernizację, - zmniejszenia awaryjności sieci poprzez jej zamykanie w pierścienie (budowanie spinek) oraz budowę alternatywnych (druga nitka) rurociągów tranzytowych ; - rozbudowy i modernizacji w celu zapewnienia odpowiednich ciśnień; - opomiarowania odbiorców, - inwentaryzacji i likwidacji nieczynnych i nie nadających się do eksploatacji (z uwagi na złą jakość wody) studni wierconych i kopanych. W przypadku miasta Rawa Mazowiecka większość odbiorców jest już opomiarowana, natomiast odnośnie nieczynnych studni likwidacji i zabezpieczenia wymaga ujęcie infiltracyjne przy ul. Fawornej. Stałej konserwacji i modernizacji wymaga sieć wodociągowa wraz z oprzyrządowaniem. Około 10,5 km sieci jest wykonana z rur azbesto-cementowych oraz około 12,0 km z rur żeliwnych, który powinny być stopniowo modernizowane lub wymieniane. Z wodociągu zbiorczego korzysta obecnie około 90% mieszkańców miasta. Trwa proces wodociągowania pozostałej części miasta (m.in. osiedle Tatar). Rozbudowa sieci wodociągowej i zwiększona liczba odbiorców (mieszkańcy plus przemysł spożywczy) wiąże się z koniecznością rozbudowy Stacji Uzdatniania Wody przy ul. Kolejowej oraz modernizacją połączenia sieci wodociągowej lewobrzeżnej części miasta z prawobrzeżną. Zwiększenie wydajności ujęcia wód podziemnych w Boguszycach dostarczającego wodę do SUW przy ul. Kolejowej z280 m3/h do 400 m3/h, nie spowoduje naruszenia zasobów ujęcia. Ujęcie posiada zatwierdzone zasoby wód podziemnych w kat. „B” o wydajności 500 m 3/h, na podstawie których została wydana decyzja ustalająca zasoby eksploatacyjne (KDH/013/5554/91 z 8.08.1991 r.) na 400 m3/h przy depresji S=22,0 m. lipiec, 2004 48 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Rozbudowa systemów wodociągowych jest realizowana zgodnie z istniejącym „Programem zaopatrzenia w wodę miasta Rawa Mazowiecka” opracowanym przez firmę projektową „MW PROJEKT” Sp. z o.o. z Łodzi w czerwcu 2001 roku. Program przyjęto do realizacji Uchwałą nr XVII/150/04 Rady Miasta Rawa Mazowiecka z dnia 27 kwietnia 2004 r. Sformułowano następujące wnioski: 1) Konieczne jest formalne i techniczne przygotowanie ujęć oraz budowa rurociągów tłocznych, w tym, w I etapie, pełne wykorzystanie ujęcia „Boguszyce”, które z uwagi na duże zasoby będzie głównym źródłem wody dla miasta; 2) Warunkiem pokrycia potrzeb wodnych miasta jest modernizacja SUW „Kolejowa”; 3) Istniejąca sieć wodociągowa wymaga sprawdzenia przepustowości i czyszczenia, szczególnie przewodów zasilających wysokie budownictwo; 4) Dla niezawodnej pracy wodociągu konieczna jest budowa projektowanego przewodu 300 mm w ul. Kolejowej i w ul. Łowickiej z przejściem przez rzekę Rawkę. Położony blisko stacji wodociągowej w centrum miasta zastąpi on w razie awarii – wodociąg 400 mm – jedyne obecne wyjście ze stacji „Kolejowa” w kierunku wschodnim. 5) Równocześnie projektowana modernizacja magistrali prowadzącej ze Stacji Uzdatniania Wody Kolejowa w okolice strefy przemysłowej Mszczonowska na tereny zlikwidowanego w ostatnich latach zakładu przetwórstwa mięsnego, jest niezbędna dla rozwoju przemysłu, ale nie da takiego efektu, ponieważ jest znacznie dłuższa i oddalona od centrum zabudowy miejskiej. 6) Zaprojektowana sieć wodociągowa umożliwia dalszy rozwój miasta w kierunkach wskazanych w planie zagospodarowania przestrzennego, w tym głównie w kierunkach północno-wschodnim i północnym. „Program zaopatrzenia w wodę miasta Rawa Mazowiecka” będzie aktualizowany w 2005 roku w związku z nowym „Miejscowym Planem Zagospodarowania Przestrzennego” i planami związanymi z lokalizacją nowych zakładów przemysłowych na terenie miasta. Dopiero po tym terminie będzie możliwe sformułowanie szczegółowego harmonogramu realizacji poszczególnych zadań. Obecnie do realizacji jest przygotowanie zadanie polegające na: ▪ Modernizacji Stacji Wodociągowej Kolejowa, lipiec, 2004 49 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa ▪ Modernizacji magistrali przesyłowej o średnicy 400 o długości 2700 m wykonanej 30 lat temu z rur stalowych czarnych wykorzystywana do przesyłania wody surowej na tereny przemysłowe; prace modernizacyjne mają na celu dostosowanie tej magistrali do przesyłania wody uzdatnionej (do rury stalowej zostanie wprowadzona rura PEHD o średnicy 355). Inwestycja ta została opisana w „Studium Wykonalności dla projektu współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego – Modernizacja stacji uzdatniania wody dla miasta Rawa Mazowiecka” (EKO-GEO Consulting Marek Biłyk, grudzień 2003 r.). W następnym etapie jest planowana realizacja: - magistrali wodociągowej 200 od SUW Tatar ulicą Katowicką a następnie wzdłuż trasy szybkiego ruchu E8 do terenów przemysłowych przy ul. Mszczonowskiej; magistrala ta zostanie połączona z istniejącymi odcinkami wodociągowymi ulicy Tomaszowskiej, Krakowskiej, Reymonta, Zamkowej Woli i Mszczonowskiej; - połączenia przewodem 200 istniejącego wodociągu w ul. Solidarności z wodociągiem w ul. Polnej; - połączenie istniejącego wodociągu 250 w ul. Ks. Skorupki z istniejącym wodociągiem w ul. Reymonta; - wybudowanie odcinka wodociągu 300 w ul. Kolejowej i Łowickiej z przejściem pod rzeką Rawką i połączenie go z istniejącym wodociągiem w ul. Zatylnej; stanowić to będzie zabezpieczenie sieci w przypadku awarii przejścia pod rzeką Rawką przy ul. Fawornej. 5.2. Zmniejszenie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych Cele i kierunki działań wynikające z II Polityki ekologicznej państwa oraz z Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego: ▪ Ograniczenie do roku 2010 zużycia energii (na jednostkę PKB) o 25% w stosunku do roku 2000 i o 50% w stosunku do roku 1990; lipiec, 2004 50 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa ▪ PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Zwiększenie do roku 2010 udziału źródeł odnawialnych w produkcji energii do 3,1% w roku 2005, 3,65% w roku 2006 i systematyczny wzrost do 7,5% w roku 2010 (rozporządzenie Ministerstwa Gospodarki z 15 grudnia 2000 r.); ▪ Zwiększenie do roku 2010 wykorzystania energii z regionalnych źródeł odnawialnych o 100% w stosunku do roku 2000. Źródłem obowiązku dostosowania polskiego prawa, w tym prawa w zakresie ochrony środowiska do prawa Unii Europejskiej jest Układ Europejski z dnia 16.12.1991 r. Wykonanie tego obowiązku ma charakter jednostronny i rozciąga się na okres 10 lat od chwili wejścia w życie wyżej wymienionego układu to jest od dnia 1.02.1994 r. Zobowiązanie to nie oznacza, że w tym okresie należy osiągnąć odpowiednią jakość środowiska. Wspólnotowe akty prawne w dziedzinie ochrony powietrza można podzielić na cztery kategorie: ▪ akty prawne dotyczące dopuszczalnych stężeń zanieczyszczeń w powietrzu, ▪ akty prawne ustalające wymagania odnośnie ograniczania zanieczyszczeń energetycznych i przemysłowych, ▪ akty prawne ustalające zawartość siarki i ołowiu w paliwach płynnych, ▪ akty prawne określające wymagania, jakie powinny spełniać silniki spalinowe stosowane w pojazdach samochodowych i tak zwanych pozadrogowych. Największe zmiany w unijnym prawie emisyjnym zapoczątkowane zostały przez dyrektywę 96/61/WE w sprawie zintegrowanego zapobiegania i zmniejszania zanieczyszczeń (IPPC). Podstawowym narzędziem ograniczania korzystania ze środowiska w Polsce jest instytucja zezwolenia ekologicznego. Pod tym względem prawo polskie jest zbieżne ze wspomnianą dyrektywą. Ww. dyrektywa jest transponowana do prawa polskiego poprzez Ustawę z dnia 27 kwietnia 2001 roku - Prawo ochrony środowiska (Dz. U. Nr 62 poz.627, z późniejszymi zmianami) i ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku o wprowadzeniu ustawy - Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw (Dz.U. nr 100 poz. 1085). A w szczególności na gruncie następujących rozporządzeń: ▪ rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 26 lipca 2002 roku w sprawie rodzajów instalacji mogących powodować znaczne zanieczyszczenie poszczególnych elementów przyrodniczych albo środowiska jako całości (Dz.U. Nr 122, poz. 1055) oraz lipiec, 2004 51 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa ▪ PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie wysokości opłat rejestracyjnych uiszczanych z wnioskiem o wydanie pozwolenia zintegrowanego (Dz.U. Nr 190, poz. 1591). ▪ rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie dopuszczalnych poziomów niektórych substancji w powietrzu, alarmowych poziomów niektórych substancji w powietrzu oraz marginesów tolerancji dla dopuszczalnych poziomów niektórych substancji (Dz.U. Nr 87, poz. 796) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 6 czerwca 2002 roku w sprawie oceny poziomów substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 87, poz. 796) dostosowuje polskie przepisy dotyczące monitoringu środowiska do monitoringu wymaganego przez akty prawne Unii Europejskiej. ▪ rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 5 grudnia 2002 roku w sprawie odniesienia dla niektórych substancji w powietrzu (Dz.U. Nr 1/03, poz. 12) oraz rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 4.08.2003 r. w sprawie standardów emisyjnych z instalacji (Dz.U. Nr 03.163.1584) odzwierciedla rozwiązania zawarte w odpowiednich dyrektywach Unii Europejskiej. Rozporządzenia te dostosowują polskie prawo imisyjne i emisyjne do prawa Wspólnoty. Odrębnym problemem jest dostosowanie polskiego ustawodawstwa do dyrektyw unijnych dotyczących odnawialnych źródeł energii. Podstawowym aktem prawnym w Polsce związanym z odnawialnymi źródłami energii jest ustawa Prawo energetyczne z dnia 10 kwietnia 1997 r. z późniejszymi zmianami. Szczegółowe zapisy dotyczące energetyki odnawialnej pojawiają się w rozdziale 3 ww. ustawy w Art. 15, 16 i 19. W Art. 15 ustanowiono wymóg opracowywania założeń polityki energetycznej państwa zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju kraju i powinny m.in. określać rozwój wykorzystania niekonwencjonalnych, w tym odnawialnych źródeł energii (nowelizacja Ustawy Prawo energetyczne z dnia 24 lipca 2002 r. usunęła termin „niekonwencjonalne źródło energii”, jednocześnie zmieniając definicję odnawialnych źródeł energii). Artykuł 16 ustawy Prawo energetyczne obliguje przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się przesyłaniem i dystrybucją paliw gazowych, energii elektrycznej lub ciepła do sporządzania dla obszarów swojego działania planów rozwoju w zakresie zaspokajania obecnego i przyszłego zapotrzebowania na paliwa gazowe, energię elektryczną lub ciepło, które powinny lipiec, 2004 52 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa uwzględniać w szczególności przedsięwzięcia związane z modernizacją, rozbudową lub budową sieci oraz ewentualnych nowych źródeł, w tym źródeł odnawialnych. Zapisy artykułu 19 nakładają na gminy obowiązek przygotowania projektów założeń do planów zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczna i paliwa gazowe, z uwzględnieniem wykorzystania istniejących nadwyżek i lokalnych zasobów paliw i energii, w tym skojarzonego wytwarzania energii cieplnej i elektrycznej oraz zagospodarowania ciepła odpadowego z instalacji przemysłowych. Duże znaczenie praktyczne dla rozwoju wykorzystania OZE w Polsce ma zapis artykułu 32 ustawy Prawo energetyczne, który zwalnia z wymogu uzyskania koncesji na prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie wytwarzania energii elektrycznej w źródłach o mocy mniejszej od 5 MW oraz energii cieplnej w źródłach o mocy mniejszej od 1 MW, a przede wszystkim artykuł 9 i jego nowelizacja z dnia 26 maja 2000 r., który zobowiązał Ministra Gospodarki do nałożenia na przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem lub przesyłem i dystrybucją energii elektrycznej i cieplnej obowiązku zakupu energii pochodzącej z niekonwencjonalnych i odnawialnych źródeł energii oraz wytwarzanej w kogeneracji. Bezpośrednim wynikiem zapisu art. 9 cytowanej ustawy jest rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 15 grudnia 2000 r. Nakłada ono obowiązek zakupu energii elektrycznej i cieplnej z ww. źródeł na przedsiębiorstwa energetyczne zajmujące się obrotem oraz przesyłaniem i dystrybucją energii. Przy czym ww. obowiązek zakupu m.in. nie dotyczy energii elektrycznej lub cieplnej wytworzonej zagranicą, energii elektrycznej z elektrowni szczytowo-pompowych wytworzonej przy użyciu przepompowanej wody, energii elektrycznej i cieplnej ze spalania odpadów, energii elektrycznej wytworzonej w skojarzeniu z wytwarzaniem ciepła ze sprawnością przemiany energii chemicznej paliwa brutto w energię elektryczną i cieplną łącznie mniejszą niż 65 %. Słabą stroną tego rozporządzenia jest fakt, że nie wywiązanie się przedsiębiorstwa energetycznego z ww. obowiązku zakupu nie jest zagrożone żadną konkretną karą. Cele dla miasta Rawa M.: Cel 1: Racjonalne wykorzystanie energii Cel 2: Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii (OZE) Należy oczekiwać, że w przyszłości utrzymywać się będzie tendencja spadku zagrożenia powodowanego lipiec, 2004 przez zakłady przemysłowe, natomiast coraz większy udział 53 w PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa zanieczyszczeniu powietrza będzie miała rosnąca emisja pochodząca z sektora bytowokomunalnego: lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych czy zakładów usługowych, ogrzewanych w indywidualnych systemach grzewczych o niskiej sprawności wykorzystania paliwa a także rozwój motoryzacji. Według polskich przepisów ochrona powietrza oparta jest o zapobieganie powstawaniu zanieczyszczeń, ograniczanie lub eliminowanie wprowadzanych do powietrza substancji zanieczyszczających w celu zmniejszenia stężeń do dopuszczalnego poziomu lub utrzymanie ich na poziomie dopuszczalnych wielkości. Cel 1: Racjonalne wykorzystanie energii Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 Objęcie zbiorczym systemem zaopatrzenia w ciepło jak największej liczby odbiorców, przede wszystkim obiektów budownictwa wielorodzinnego i zakładów pracy K2 Modernizacja sieci ciepłowniczej oraz oszacowanie możliwości podłączenia do sieci nowych odbiorców K3 Modernizacja systemów grzewczych w budynkach użyteczności publicznej K4 Termomodernizacja budynków komunalnych i użyteczności publicznej K5 Wspieranie inwestycji polegających na modernizacji systemów grzewczych w budownictwie mieszkaniowym na obszarach nie objętych zbiorczą siecią ciepłowniczą K6 Zmniejszenie energochłonności procesów wytwórczych K7 Docelowo budowa lub modernizacja kotłowni, zapewniającej miastu obecne, a zwłaszcza przyszłe potrzeby cieplne, z możliwością wykorzystania paliw odnawialnych i produkcji w skojarzeniu Na terenie Rawy Mazowieckiej struktura zapotrzebowania na ciepło przedstawiono w poniższej tabeli. Tabela 5-1. Zbiorcze zestawieni zapotrzebowania ciepła dl am. Rawa Mazowiecka [10] Lp. Wyszczególnienie 1 2 Odbiorcy ZEC 1. lipiec, 2004 Budownictwo wielorodzinne Orientacyjne zapotrzebowanie ciepła [MW] 3 19,04 17,69 54 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 2. Budownictwo jednorodzinne - 3. Budynki użyteczności publicznej, handel, usługi 1,35 Kotłownie indywidualne 44,26 1. Budynki usługowe i handel 8,60 2. Przemysł, bazy 8,19 3. Budownictwo wielorodzinne 4,0 4. Budownictwo jednorodzinne 23,47 Ogółem 63,3 Z powyższej tabeli wynika, że system ciepłowniczy ZEC obejmuje ok. 1/3 całego zapotrzebowania na ciepło. Dane te potwierdzają wagę działań podjętych w ramach modernizacji systemu ciepłowniczego. Koncepcja modernizacji uciepłownienia miasta zakłada: - likwidację przestarzałych kotłowni miałowo-węglowych (Zamkowa Wola 4 i 5 oraz 9 Maja), - budowę sieci cieplnych (spinek) – około 1200 mb z istniejącymi kotłowniami gazowoolejowymi, - modernizację sieci cieplnych wraz z przyłączami – około 4700 mb, budowę stacji o.c. i c.w – około 30 szt., - przejęcie dotychczasowego zapotrzebowania mocy cieplnej, dostarczanej z przewidzianych do likwidacji kotłowni miałowo-węglowych przez kotłownie gazowoolejowe. Przewidywane efekty realizacji programu: - zmniejszenie poziomu emisji do powietrza, - wzrost szczelności systemu, - obniżenie kosztów dostarczanej energii cieplnej, - udostępnienie systemu ciepłowniczego dla terenów inwestycyjnych. Drugim ze sposobów realizacji zmniejszenia zużycia energii jest przeprowadzenie termomodernizacji (ocieplanie budynków, wymiana stolarki, liczniki ciepła), zarówno w skali indywidualnego odbiorcy jak i zakładów, która pozwala na redukcję zużycia energii nawet o lipiec, 2004 55 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA 60%, co automatycznie oznacza ograniczenie emisji zanieczyszczeń. Bardzo duże znaczenie w tym zakresie będzie miało prowadzenie odpowiedniej polityki informacyjnej, uświadamiającej również korzyści ekonomiczne, jakie są możliwe do osiągnięcia. W obecnej sytuacji całkowita termomodernizacja budynków połączona z wymianą okien oraz regulacja strumienia powietrza wentylacyjnego jest opłacalna i możliwa do zrealizowania w oparciu o przepisy ustawy o termomodernizacji. Możliwe jest uzyskanie 25% zwrotu kosztów od razu po wykonaniu inwestycji. Od strony energetycznej można założyć redukcję sezonowego zapotrzebowania ciepła z 300 MJ/m3a do 180 MJ/m3a oraz mocy zamówionej o 35 - 45%. Niska emisja, pochodząca głównie z lokalnych kotłowni i gospodarstw indywidualnych stanowi lokalnie poważny problem. Niska emisja jest zagadnieniem trudnym do szybkiego rozwiązania ze względu na brak informacji o rozkładzie przestrzennym emisji, a także bardzo duże rozproszenie jej źródeł. Dodatkowo, uciążliwości związane z niską emisją charakteryzują się sezonowością - wyraźnie wzrastają w sezonie grzewczym zaś w lecie ich znaczenie jest niewielkie. Konieczne jest rozwinięcie monitoringu, który pozwoliłby pozyskać informacje o poziomie emisji na poszczególnych obszarach i wyznaczyć regiony, w jakich w pierwszej kolejności powinna być ona ograniczana. Problem niskiej emisji na terenie miasta jest realizowany poprzez modernizację istniejących systemów ciepłowniczych – przestawienia z paliw stałych na olej opałowy, gaz oraz odnawialne źródła energii. Na obszarach zgazyfikowanych miasta zalecane jest podłączanie budynków w pierwszej kolejności do sieci cieplnej, a w przypadku braku takiej możliwości do sieci gazowej. Stosowanie odnawialnych źródeł energii zaleca się na obrzeżach miasta przy rzadkiej zabudowie, gdzie prowadzenie sieci gazowej jest nieopłacalne. Oprócz emisji zanieczyszczeń typowych przy spalaniu tradycyjnych paliw (m.in. odpowiedzialnych za zmiany klimatyczne i substancji zakwaszających), dodatkowym problem jest fakt spalania w paleniskach domowych materiałów powodujących emisje specyficznych substancji do powietrza (opakowania plastikowe, butelki PET etc.). Istotnym jest zatem prowadzenie edukacji i uświadomienie zagrożeń, jakie mogą one stwarzać. lipiec, 2004 56 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Ograniczenie energochłonności zakładów przemysłowych powinno następować poprzez wprowadzanie nowych, energooszczędnych technologii. Cel 2: Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 Propagowanie źródeł energii wykorzystujących biomasę Dotychczas z odnawialnych źródeł energii jest wykorzystywana energia wodna. Elektrownia wodna, należąca do OSiR’u, działa dzięki spiętrzeniu wody na rzece Rawce. Ilość produkowanej energii wynosi 90 kW/h. Energia przekazywana jest do sieci miejskiej ZEC. Wykorzystanie istniejących w regionie zasobów energii odnawialnej i zwiększenie ich potencjału sprzyja oszczędzaniu zasobów nieodnawialnych i wspomaga działania na rzecz poprawy warunków życia mieszkańców regionu. Ułatwia także osiągnięcie założonych celów w zakresie obniżenia emisji zanieczyszczeń do powietrza i ogranicza szkody w środowisku związane ze spalaniem paliw kopalnych. Lokalnie alternatywą dla spalania paliw tradycyjnych jest wykorzystanie takich źródeł energii jak biomasa, energia wiatru, energia wód płynących i energia słoneczna. Obowiązek uwzględnienia wzrostu wykorzystania odnawialnych źródeł energii w polityce społeczno gospodarczej i politykach sektorowych wynika nie tylko z polityki Unii Europejskiej ale również z rezolucji Sejmu RP z dnia 8 lipca 1999r. W II Polityce ekologicznej państwa za cel do roku 2010 uznano co najmniej podwojenie wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych w stosunku do roku 2000 (co jest zgodne z celami Unii Europejskiej). Wykorzystanie alternatywnych źródeł wymaga jednak bardzo szczegółowej analizy stanu istniejącego i możliwych do osiągnięcia korzyści. Stworzone powinny zostać mechanizmy i rozwiązania (organizacyjne, instytucjonalne, prawne i finansowe), które pozwolą zwiększyć zainteresowanie wykorzystaniem energii ze źródeł odnawialnych. Poniżej przedstawiono tabelę pokazująca jednostkową cenę energii cieplnej uzyskiwaną z poszczególnych paliw. Analiza ta jest dodatkowym argumentem przemawiającym za wprowadzeniem na szerszą skalę biopaliw. lipiec, 2004 57 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Tabela 5-2. Jednostkowe koszty energii cieplnej przy różnych rodzajach paliw JEDNOSTKOWE KOSZTY ENERGII CIEPLNEJ 70,00 60,00 KOSZT ENERGII [ PLN / GJ ] 50,00 40,00 30,00 20,00 10,00 0,00 KOSZT Biomasa Drewno Węgiel Olej lekki Gaz GZ 50 Gaz płynny 15,20 10,70 11,40 50,90 33,60 64,50 Energia z biomasy Biomasa jest źródłem energii odnawialnej, której pozyskanie jest najprostsze. Najważniejszą cechą biomasy z punktu widzenia emisji zanieczyszczeń jest zerowa emisja CO2, ponieważ ilość tej substancji jest całkowicie akumulowana na w procesie fotosyntezy. Obok konieczności ochrony klimatu za wykorzystaniem biomasy przemawia nadprodukcja żywności i bezrobocie na wsi. Energię z biomasy można uzyskać w wyniku procesów spalania, gazyfikacji i fermentacji alkoholowej czy metanowej oraz wykorzystywanie olejów roślinnych jako paliwa. Biopaliwa stałe, które mogą być szerzej wykorzystywane w kotłach energetycznych na analizowanym terenie to przede wszystkim słoma i drewno. Przyjmując średnią wartość opałową słomy suchej 16.7 MJ/kg, plon ziarna na poziomie 3.5 ton/ha i stosunku słomy do ziarna 1.4 z jednego hektara można uzyskać 81.8 GJ/ha energii zawartej w biopaliwach. Średnia cena słomy w Polsce do celów energetycznych wynosi 70÷100 PLN/Mg. Przy szacunkowej kubaturze domu mieszkalnego na poziomie 500 m3 rocznie musimy dostarczyć około 100 GJ energii cieplnej na cele ogrzewania i około 50 GJ na cele ciepłej lipiec, 2004 58 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA wody rocznie. Wymagana powierzchnia zasiewów przy sprawności spalania 0.8 wynosi zatem około 0.45 ha na każde 100 m3 kubatury domu. Roczny koszt słomy wyniesie około 9 × 100 = 900 PLN . Koszt kotła do spalania słomy o mocy 100 kW wraz z palikiem i automatyką wynosi 32500 PLN. Koszt małych kotłów o mocy 28 kW z nadmuchem wynosi 3410 PLN (Grzybek A., Gradziuk P., Kowalczyk K., Słoma paliwo energetyczne, Akademia Rolnicza w Lublinie, Warszawa 2001). Kolejną możliwością pozyskania energii z biomasy na terenach wiejskich jest biogaz uzyskiwany w wyniku fermentacji metanowej. W rolnictwie biogaz otrzymuje się przede wszystkim w wyniku fermentacji odchodów zwierzęcych, głównie gnojowicy. Nakłady inwestycyjne na budowę biogazowni zależą głównie od wielkości instalacji. W przypadku biogazowni z komorą fermentacyjną o pojemności 25 m3 wynoszą one od 60 tys. do 90 tys. PLN, dla instalacji z komorą 50 m3 nakłady wynoszą 100 tys. ÷ 150 tys. PLN, a dla bioogazowni z komorą 100 m3 od 140 PLN. do 210 tyś. PLN Roczna produkcja biogazu wyniesie odpowiednio 6387 m3, 12775 m3 i 25550 m3. Wartość opałowa biogazu z gnojowicy wynosi 20÷26 MJ/m3, co daje potencjał energii chemicznej rzędu 150 GJ/rok dla komór fermentacyjnych 25 m3 do ok. 590 GJ/rok dla komór fermentacyjnych 100 m3. Biogazownie z komorą fermentacyjną o pojemności 25 m3 i 2 x 25m3 są przewidziane dla gospodarstw o obsadzie od 20 do 60 SD, z komorą o pojemności 50 m3 przeznaczone dla gospodarstw o obsadzie 40÷60 SD, z komorą 100 m3 i jej wielokrotność dla gospodarstw o obsadzie od 100 do 600 SD. Na terenie miasta tego typu energia jest wykorzystywana do ogrzewania obiektów miejskiej oczyszczalni ścieków. Źródłem energii jest biogaz pochodzący z fermentacji osadów ściekowych zachodzącej w wydzielonych komorach fermentacji (WKF). Energia z biogazu pokrywa częściowo zapotrzebowanie oczyszczalni ścieków. Plantacje wierzby energetycznej Do założenia 1 ha plantacji potrzebne jest 30 tys. sadzonek. Wierzba nie jest wymagającą rośliną rośnie na wszystkich klasach gleby, a jak powszechnie wiadomo najbardziej lubi tereny podmokłe. Na glebach obfitych w wodę wierzba w jednym sezonie wegetacyjnym może osiągnąć przyrosty powyżej 4 metra. Z każdego posadzonego hektara wierzby energetycznej uzyskuje się od 25 do 45 ton zrębków. lipiec, 2004 59 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Dodatkowa zaletą upraw wierzby energetycznej jest możliwość zastosowania osadów ściekowych do nawożenia krzewów wierzbowych. Odpowiednie stosowanie osadów ściekowych zwiększa wydajność upraw wierzby. Produkcja energii z promieniowania słonecznego Wykorzystanie energii słonecznej w przyszłości jest możliwe w zasadzie wyłącznie przez zamianę jej na ciepło. Szereg liczących się na rynku firm oferuje instalacje z kolektorami słonecznymi do podgrzewania wody i powietrza w domach jednorodzinnych i gospodarstwach rolnych. W polskich warunkach klimatycznych kolektory słoneczne mogą być z powodzeniem wykorzystywane do: ▪ przygotowywania c.w.u. w instalacjach pracujących cały rok, zarówno w domach mieszkalnych, jak i w budynkach użyteczności publicznej, ▪ w rolnictwie w hodowli roślin (szklarnie), w procesach suszarniczych (suszenie ziarna zbóż, warzyw, dosuszanie zielonek itp.). Ceny kolektorów słonecznych do ogrzewania wody dostępne na polskim rynku wahają się, w zależności od konstrukcji i producenta, od 800 do 2000 zł/m2 powierzchni kolektora. Natomiast ceny całego systemu przygotowania ciepłej wody składającego się dodatkowo ze zbiornika magazynującego, zaworów, pomp, wymienników ciepła i aparatury kontrolnej, wynosi od 2000 do 5400 zł/m2. W domach jednorodzinnych przyjmuje się 0.5÷1,5 m2 kolektora w zależności od jego konstrukcji na 1 mieszkańca. Pozwala to ogrzać 80 l wody dziennie do temperatury około 55oC. Jeżeli chodzi o wykorzystanie kolektorów słonecznych w rolnictwie, to przykładowo, według danych literaturowych koszt wytworzenia 1 GJ energii cieplnej w kolektorze słonecznym do suszenia ziół wynosi 11.7 PLN. Okres zwrotu poniesionych nakładów będzie równy 3.5 lat przy okresie trwałości urządzenia równym 15 lat. lipiec, 2004 60 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Cele i kierunki działania w sferze poprawy jakości środowiska w 6. Rawie Mazowieckiej 6.1. Ochrona zasobów wodnych i jakości wód Cele i kierunki działań wynikające z II Polityki ekologicznej państwa oraz z Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego: ▪ zwiększenie skuteczności ochrony zasobów wód podziemnych, zwłaszcza głównych zbiorników tych wód, przed ich ilościową i jakościową degradacją na skutek nadmiernej eksploatacji oraz przenikania do warstw wodonośnych zanieczyszczeń z powierzchni ziemi; ▪ ograniczanie zrzutu (do kanalizacji) substancji niebezpiecznych (w tym zrzutów incydentalnych związanych z awariami przemysłowymi); ▪ realizacja kompleksowej gospodarki wodno-ściekowej; ▪ zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych, trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (z terenów rolnych oraz z terenów zurbanizowanych nieskanalizowanych); ▪ budowa zbiorników retencyjnych i działania mające na cele ochronę przed powodzią. W ostatnich latach zagrożenie dla wód i gruntu maleje, głównie ze względu na systematyczny rozwój sieci kanalizacji sanitarnej i deszczowej na terenie miasta. Działania w zakresie ochrony wód powierzchniowych będą nadal prowadzone w kierunku rozbudowy i modernizacji infrastruktury wodno-kanalizacyjnej. Ponadto coraz większy nacisk będzie kładziony na zmniejszenie zanieczyszczeń obszarowych, na terenie miasta działania te polegają głównie na rozbudowie systemów odbierania i oczyszczania wód deszczowych. W zakresie wód podziemnych rozwijany będzie monitoring, zarówno regionalny jak i lokalny. Działania ochronne realizowane będą poprzez ochronę ujęć wód podziemnych oraz ochronę zbiorników wód podziemnych. Przez teren miasta Rawa Mazowiecka przechodzą dwa Główne Zbiorniki Wód Podziemnych, są to: lipiec, 2004 61 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Tabela 6-1 Główne Zbiorniki Wód Podziemnych obszaru Rawy Mazowieckiej [9] Lp. Nr zbiornika Poziom wodonośny Lokalizacja 1 1. 2 3 4 215 i 215 Trzeciorzęd Stubniecka A warszawska 2. 404 Jura KoluszkiTomaszów Głębo kość ujęć [m] 5 Powierz chnia [km2] Strefa ochrony 6 7 Fragmenty OWO 200 1109 300 km2 ONO 87 km2 OWO Klasa wody Zasoby [m3/d] 8 9 Ia, Ib, Ic 180 (215), 160 (215 A) Ib, Ic 350 tys. Zasięg terytorialny 10 Fragmenty w woj. łódzkim Prawie w całości w woj. łódzkim Podstawową regulację prawną dotyczącą ochrony wód i gospodarki wodnej stanowią ustawy: ▪ Prawo wodne z dnia 18 lipca 2001 r. ▪ Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. ▪ wprowadzeniu ustawy Prawo ochrony środowiska, o odpadach i o zmianie niektórych ustaw z dnia 27 lipca 2001 r. Ustawy regulują gospodarowanie wodami zgodnie z zasadą zrównoważonego rozwoju, a w szczególności kształtowanie i ochronę zasobów wodnych, korzystanie z wód oraz zarządzanie zasobami wodnymi. Ustawa Prawo wodne zakłada gospodarowanie wodami z zachowaniem zasady racjonalnego i całościowego traktowania zasobów wód powierzchniowych i podziemnych, z uwzględnieniem ich ilości i jakości. Gospodarowanie wodami uwzględnia zasadę wspólnych interesów i jest realizowane przez współpracę administracji publicznej, użytkowników wód i przedstawicieli lokalnych społeczności tak, aby uzyskać maksymalne korzyści społeczne. Ustawa ostatecznie wprowadza i reguluje zasady zlewniowego zarządzania gospodarką wodną poprzez utworzenie regionalnych zarządów gospodarki wodnej. Obszar zlewni Rawki leży w rejonie działania Regionalnego Zarządu Gospodarki Wodnej w Warszawie. Podstawowymi przepisami Unii Europejskiej w zakresie ochrony zasobów wodnych są Ramowa Dyrektywa Wodna oraz wynikające z niej: ▪ Dyrektywa nr 96/61/EC dotycząca zintegrowanej ochrony przed zanieczyszczeniem, ▪ Dyrektywa nr 91/271/EEC w sprawie oczyszczania ścieków komunalnych, ▪ Dyrektywa nr 91/676/EEC w sprawie ochrony wód przed zanieczyszczeniami azotanami ze źródeł rolniczych. lipiec, 2004 62 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa W perspektywie przystąpienia do Unii Europejskiej największy problem będzie stanowić zrealizowanie wymogów dotyczących całkowitego wyeliminowania ze ścieków niektórych substancji niebezpiecznych bezpośrednio zagrażających życiu i zdrowiu ludzi oraz uzyskanie bezpiecznych wskaźników emisyjnych dla poszczególnych substancji, zagrażających ekosystemom wodnym. Cele dla miasta Rawa M.: Cel 1: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych (obszarów zurbanizowanych), Cel 2: Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych, trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (spływy powierzchniowe z terenów zurbanizowanych – placów i dróg, z terenów rolnych oraz z terenów zabudowy rozproszonej nieskanalizowanej); Cel 3: Retencjonowanie wody i ochrona przed powodzią. Cel 1: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 Rozbudowa zbiorczej sieci kanalizacyjnej na terenach zabudowy zwartej K2 Dostosowanie miejskiej oczyszczalni ścieków do wymogów UE K3 Rozwiązanie problemu gosp. ściekowej na obszarach zabudowy rozproszonej Ustawa z dnia 18 lipca 2001 r. Prawo wodne (art. 208, ust. 1) zobowiązuje gminy do realizacji zadania własnego gmin w zakresie usuwania i oczyszczania ścieków (ustawa o samorządzie gminnym – Dz.U. z 2001 r. Nr 142, poz. 1591 ze zm., ustawa Prawo wodne art. 43, ust. 5). Natomiast zgodnie z ustawa z dnia 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (Dz.U. z 2001 r. Nr 72, poz. 747) zasadniczą rolą gminy jest udzielanie zezwoleń na prowadzenie zbiorowego zaopatrzenia w wodę lub zbiorowego odprowadzania ścieków, uchwalanie regulaminów dostarczania wody i odprowadzania ścieków, uchwalanie wieloletnich planów modernizacji i rozwoju urządzeń wod-kan, będących w posiadaniu przedsiębiorstwa, oraz zatwierdzanie taryf. lipiec, 2004 63 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Zgodnie z wymaganiami ustawy Prawo wodne, wszystkie skupiska ludności i przemysłu o równoważnej liczbie mieszkańców (RLM) powyżej 15000 powinny być wyposażone w oczyszczalnie ścieków do 2010 r., natomiast skupiska ludności od 2000 do 15000 równoważnej liczby mieszkańców - do 2015 r. W stosunku do aglomeracji powyżej 15000 RLM postawiono wymóg podwyższonego usuwania biogenów. Obowiązującym dokumentem jest również Krajowy Program Oczyszczania Ścieków Komunalnych, który ma za zadanie ułatwienie realizacji tych wymogów. Zbiorczy system kanalizacyjny w Rawie Mazowieckiej, wraz z oczyszczalnią ścieków, znalazł się na liście inwestycji Krajowego Programu Oczyszczania Ścieków przeznaczonych do realizacji do 2005 roku. Dla miejskiej oczyszczalni, której docelowo równoważna liczba mieszkańców jest równa 19000 powinna być dostosowana do wymogów UE najpóźniej do 2010 roku. Planowana modernizacja oczyszczalni ścieków będzie polegać na: - modernizacji systemu odprowadzania ścieków, likwidacji stawów stabilizacyjnych poprzez które odprowadzane są ścieki oczyszczone do rzeki Rawki; z powodu nagromadzenia osadów i zanieczyszczeń w tych stawach, przepływające przez nie ścieki już oczyszczone ulegają wtórnemu zanieczyszczeniu; - budowie nowoczesnego systemu odbioru ścieków dowożonych, który umożliwiałby kontrolę ilości i składu dowożonych ścieków; - budowie linii technologicznej do unieszkodliwiania osadów ściekowych; obecnie osady po fermentacji metanowej w WKF’ach są osuszane na poletkach i wywożone na składowisko; w myśl obecnych przepisów system przeróbki osadów powinien umożliwiać ich wykorzystanie. Na obszarach dotychczas nieskanalizowanych, budynki mieszkalne są wyposażone w zbiorniki gnilne (szamba). Ustawa o utrzymaniu czystości i porządku z 13 września 1996 r. (z późniejszymi zmianami: ustawa z dnia 27 lipca 2001 r. o wprowadzeniu ustawy – Prawo ochrony środowiska, ustawy o odpadach oraz o zmianie niektórych ustaw, ustawa z dnia 19 grudnia 2002 r. o zmianie ustawy o odpadach oraz niektórych innych ustaw) wprowadza obowiązek inwentaryzacji tych urządzeń przez samorządy lokalne. Obecnie w trakcie opracowania znajduje się „Program kanalizacji sanitarnej miasta”. lipiec, 2004 64 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Cel 2: Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych, trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (z terenów zurbanizowanych – placów i dróg, z terenów rolnych oraz z terenów zabudowy rozproszonej nieskanalizowanej) Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 Ograniczenie spływu zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych; K2 Ograniczenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze spływu wód deszczowych. Do zanieczyszczeń przestrzennych (obszarowych) należą zanieczyszczenia pochodzące z produkcji rolnej: z nawożenia pól uprawnych, oprysków oraz z nieprawidłowej gospodarki odchodami zwierzęcymi. Związki azotowe, w różnych formach i w zależności od stężenia oraz warunków środowiskowych, mogą stymulować rozwój glonów, obniżać poziom tlenu rozpuszczonego, powodować toksyczne działania w stosunku do organizmów wodnych, wywierać wpływ na skuteczność dezynfekcji chlorem, ograniczać możliwość wtórnego wykorzystania wody i stanowić potencjalne zagrożenie zdrowotne. Podstawowym dokumentem, który określa wymagania dotyczące ochrony wód przed zanieczyszczeniami powodowanymi przez azotany pochodzące ze źródeł rolniczych jest Dyrektywa Rady nr 91/676/EWG. Dyrektywa ta nie określa jednak zasad identyfikowania obszarów wrażliwych na zanieczyszczenia azotanami pochodzenia rolniczego. Kryteria te znalazły odzwierciedlenie w ustawie z dnia 27 kwietnia 2001 roku – Prawo ochrony środowiska (Dz.U. Nr 62) oraz rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 23 grudnia 2002 roku (Dz.U. Nr 241, poz. 2093). Według powyższego rozporządzenia w sprawie kryteriów wyznaczania wód wrażliwych na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych, za wody wrażliwe na zanieczyszczenia związkami azotu ze źródeł rolniczych uznaje się wody zanieczyszczone oraz wody zagrożone zanieczyszczeniem, jeżeli nie zostaną podjęte działania ograniczające bezpośredni lub pośredni zrzut do tych wód azotanów i innych związków azotowych mogących przekształcić się w azotany, pochodzących z działalności rolniczej. Na obszarach silniej zurbanizowanych wzdłuż ciągów komunikacyjnych powstają zanieczyszczenia komunikacyjne, dostające się do wód powierzchniowych poprzez spływy lipiec, 2004 65 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa wód deszczowych, w przypadku braku odpowiednich systemów ich odprowadzania i podczyszczania. Zanieczyszczenia obszarowe wód są również spowodowane brakiem odpowiednich urządzeń do gromadzenia lub unieszkodliwiania ścieków sanitarnych. W wielu przypadkach istnieją szamba, ale są nieszczelne i ścieki przesiąkają do wód gruntowych, zamiast być wywożone. Źródła takie powinny być ewidencjonowane. Na terenach nieskanalizowanych, gdzie brak rozwiązań systemowych (np. przydomowe oczyszczalnie ścieków) konieczne jest wskazanie (zabezpieczenie) miejsc wywożenia ścieków. W przypadku Rawy Mazowieckiej jest to miejska oczyszczalnia ścieków. Obecnie w trakcie opracowania jest „Program kanalizacji deszczowej dla miasta”. Cel 4: Retencjonowanie wody i ochrona przed powodzią. Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 Utrzymanie oraz odbudowa urządzeń i obiektów służących wyrównaniu przepływów i regulacji stosunków wodnych. Miasto jest położone w zlewni rzeki Bzury. Na terenie miasta Rawa Mazowiecka nie występuje zagrożenie powodziowe [9]. Do systemu małej retencji należy zbiornik „Dolna”, a także stawy hodowlane i obiekty melioracyjne. Program nie przewiduje budowy nowych zbiorników retencyjnych ani obiektów ochrony przeciwpowodziowej. Nacisk kładzie się na modernizację i rozbudowę istniejącego obiektu, jakim jest zbiornik „Dolna” na rzece Rawce. Pojemność retencyjna zbiornika wynosi 1270 tys. m3. Zbiornik ten będący elementem składowym systemu małej retencji pełni jednocześnie funkcję rekreacyjną. Zbiornik wodny „Dolna” o powierzchni 45 ha z przystanią wodną, kąpieliskiem wraz z towarzyszącymi mu obiektami hali sportowej i kortów, jest miejscem wypoczynku mieszkańców całego powiatu rawskiego. lipiec, 2004 66 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 6.2. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Ochrona gleb i gospodarka odpadami Ochrona gleb Przy dość intensywnym użytkowaniu rolniczym gleby powiatu wykazują objawy degradacji, które przejawia się znacznym stopniem zakwaszenia (pH poniżej 5,5). W większości gmin przeważają gleby o odczynie bardzo kwaśnym i kwaśnym (do 80% powierzchni użytków rolnych). Wymagają one wapnowania, a zgodnie z ocenami Stacji Chemiczno-Rolniczej w Łodzi (2001) wapnowanie jest konieczne na ponad połowie całego areału Powiatu, a potrzebne na około 20% powierzchni użytków rolnych. W tym zakresie mogą okazać się przydatne osady ściekowe, które po odpowiedniej przeróbce i wapnowane można stosować na terenach szczególnie zdegradowanych podnosząc odczyn gleb i jednocześnie dostarczając składników pokarmowych, poprawiając w ten sposób ich jakość. Gospodarka odpadami Cele i kierunki działania w zakresie gospodarki odpadami zostały przedstawione w Planie gospodarki odpadami dla Rawy Mazowieckiej. 6.3. Ochrona powietrza atmosferycznego Cele i kierunki działań wynikające z II Polityki ekologicznej państwa oraz z Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego: ▪ Ograniczenie emisji pyłów o 75%, dwutlenku siarki o 56%, tlenku azotu o 31%, niemetanowych, lotnych związków organicznych (poza metanem) o 4% i amoniaku o 8% w stosunku do stanu z roku 1990; ▪ Ograniczenie emisji toksycznych substancji z grupy metali ciężkich i trwałych zanieczyszczeń organicznych (pestycydy, benzopiren i dioksyny); ▪ Ograniczanie użytkowania wyrobów i urządzeń zawierających metale ciężkie (ołów, kadm, rtęć) i PCB oraz substancji niszczącej warstwę ozonową. Polityka państwa w zakresie ochrony powietrza przed zanieczyszczeniami charakteryzuje się promowaniem zasady ograniczania energii (ze szczególnym uwzględnieniem źródeł energii lipiec, 2004 67 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa odnawialnej), stosowanie czystszych surowców i technologii oraz minimalizację zużycia energii i surowców. Cele dla miasta Rawa M.: Cel 1: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z gospodarki komunalnej i przemysłu Cel 2: Poprawa stanu technicznego dróg i pojazdów Cel 1: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z gospodarki komunalnej i przemysłu Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 Ograniczanie emisji zanieczyszczeń do atmosfery przez jednostki organizacyjne mieszczące się na terenie miasta K2 Kontynuacja działań w celu ograniczenia niskiej emisji (zadania takie jak w p. 5.2 – zmniejszanie energochłonności gospodarki i wzrost wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych) Cel 2: Poprawa stanu technicznego dróg i pojazdów Niezbędne jest rzetelne egzekwowanie okresowych kontroli stanu technicznego pojazdów. Pojazdy w złym stanie technicznym powinny być zatrzymywane i nie dopuszczane do ruchu. Emisję ze źródeł ruchomych reguluje w Unii Europejskiej szereg dyrektyw ustanawiających wymogi techniczne i dopuszczalne wartości dla zanieczyszczeń, które stopniowo będą wprowadzane w Polsce. Bardzo duże znaczenie będzie miało podniesienie standardu dróg i poprawa ich stanu technicznego. W obliczu bardzo szybkiego rozwoju motoryzacji konieczne jest rozbudowywanie i modernizacja infrastruktury drogowej. W przypadku Rawy Mazowieckiej istotne będzie wybudowanie projektowanej obwodnicy drogi krajowej Warszawa-Łódź nr 72, która obecnie przechodzi przez centrum miasta. lipiec, 2004 68 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 6.4. Hałas Cele i kierunki działań wynikające z II Polityki ekologicznej państwa oraz z Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego: ▪ Ograniczenie hałasu na terenach miejskich wokół głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu równoważnego nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB; ▪ Sporządzenie programów ograniczania hałasu na obszarach, na których poziom hałasu przekracza wartości dopuszczalne; ▪ Wprowadzenie do miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego zapisów poświęconych ochronie przed hałasem, z wyznaczeniem stref ograniczonego użytkowania wokół terenów przemysłowych oraz głównych dróg i linii kolejowych wszędzie tam, gdzie jest przekraczany równoważny poziom hałasu wynoszący 55 dB w porze nocnej. Prawne podstawy ochrony klimatu akustycznego stanowią następujące akty prawne: ▪ Prawo ochrony środowiska z dnia 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. Nr 62 poz. 627); ▪ rozporządzenie dot. dopuszczalnych poziomu hałasu w środowisku z 13 maja 1998 r (Dz.U. Nr 66, poz. 436), obowiązuje do dnia 1.07.2004 r.; ▪ rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 stycznia 2002 roku w sprawie wartości progowych poziomu hałasu (Dz. U. Nr 8, poz. 81); ▪ ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym z dnia 27 marca 2003 roku; ▪ Dyrektywa COM (2000)468 final dotycząca oceny i zarządzania hałasem środowiskowym. Cel dla miasta Rawa M.: Cel 1: Ograniczenie hałasu na terenie miasta wokół głównych dróg Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 - Działania polegające na ograniczaniu uciążliwości hałasu komunikacyjnego Coraz większy procent ludności, na coraz większym obszarze jest dotknięty hałasem. Do zanieczyszczenia środowiska przyczynia się hałas kolejowy, lotniczy, przemysłowy i drogowy przy czym ten ostatni wydaje się stanowić największe zagrożenie w nadchodzących lipiec, 2004 69 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA latach. Coraz częściej problem ten dotyczy nie tylko mieszkańców terenów znajdujących się w pobliżu większych tras komunikacyjnych ale także dróg dojazdowych i okolic. W II Polityce ekologicznej państwa za cel w horyzoncie czasowym do roku 2010 uznano m.in. ograniczenie hałasu na obszarach miejskich wokół lotnisk, terenów przemysłowych, oraz głównych dróg i szlaków kolejowych do poziomu nie przekraczającego w porze nocnej 55 dB (poziom równoważny) i 65 dB (chwilowe przekroczenia). Rozwiązania prawne obowiązujące w Polsce w zakresie ochrony przed hałasem są zbliżone do modelu funkcjonującego w Unii Europejskiej, które koncentruje się na regulowaniu dopuszczalnego poziomu hałasu emitowanego przez indywidualne źródła. Porównując uzyskane w pomiarach wartości poziomu hałasu z obecnie obowiązującymi wartościami progowymi, wynoszącymi dla terenów zabudowy mieszkaniowej 75 dB można stwierdzić, że obszar wzdłuż trasy Katowickiej (poziom hałasu wynosił od 77,1 do 78,7 dB – badania WIOŚ 2000 r.), a także obszar ulicy Jerozolimskiej (droga krajowa nr 72) od ulicy Kościuszki w centrum miasta do ulicy Białej (75,3 dB) należy zaliczyć do terenów zagrożonych hałasem. Jednym z rozwiązań tego problemu będzie budowa obwodnicy drogi nr 72. Inne możliwości ograniczenia hałasu komunikacyjnego to montaż zabezpieczeń akustycznych w postaci ekranów dźwiękochłonnych, a także systematyczne podnoszenie jakości dróg i kontrola pojazdów pod kątem emisji hałasu. Zgodnie z Prawem ochrony środowiska zapewnienie właściwego kształtowania klimatu akustycznego w otoczeniu obiektów przemysłowych i warsztatów rzemieślniczych jest obowiązkiem ich właściciela. Na mocy art. 141 i 144 działalność zakładów nie może powodować przekraczania standardów emisyjnych, jeśli zostały ustalone, ani też powodować przekraczania standardów jakości środowiska poza terenem, do którego zarządzający ma tytuł prawny, a w przypadku utworzenia obszaru ograniczonego użytkowania, poza tym obszarem. Jeżeli w otoczeniu zakładu hałas w środowisku przekracza obowiązujące wartości dopuszczalne, wymagane jest uzyskanie pozwolenia na emitowanie hałasu. lipiec, 2004 70 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 6.5. Pola elektromagnetyczne Polityka ekologiczna państwa i Program Ochrony Środowiska Województwa wyznaczają następujące cele do roku 2010 związane z ograniczaniem wpływu pół elektromagnetycznych na środowisko: Opracowanie i wydanie przepisów wykonawczych i wytycznych, zapewniających wdrożenie ustawy Prawo ochrony środowiska w części dotyczącej ochrony przed oddziaływaniem pól elektromagnetycznych oraz odpowiednich przepisów prawa budowlanego i przepisów dotyczących planowania przestrzennego; Stworzenie odpowiednich struktur organizacyjnych zajmujących się monitorowaniem i badaniem pól elektromagnetycznych, przeszkolenie personelu i zapewnienie im środków technicznych. Podstawowe akty prawne dotyczące oddziaływania pól elektromagnetycznych na środowiska to: ▪ Prawo ochrony środowiska, ▪ Rozporządzenie MOŚZNiL z dnia 11 sierpnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ochrony przed promieniowaniem szkodliwym dla ludzi i środowiska, dopuszczalnych poziomów promieniowania, jakie mogą występować w środowisku oraz wymagań obowiązujących przy wykonywaniu pomiarów kontrolnych promieniowania (Dz. U. Nr 107 poz. 676). Określone w wyżej wymienionym rozporządzeniu dopuszczalne poziomy promieniowania są zgodne z przepisami Unii Europejskiej oraz z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia. Cel: Ograniczenie szkodliwego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi pól elektromagnetycznych Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obiektów emitujących pola elektromagnetyczne lipiec, 2004 71 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Dla identyfikacji problemu oddziaływania pół elektromagnetycznych na obszarze gminy niezbędne jest prowadzenie inwentaryzacji obiektów emitujących takie pola. Rejestr zawierający informacje o terenach, na których stwierdzono przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych w środowisku jest prowadzony przez wojewodę i corocznie aktualizowany. Ponadto konieczne jest umieszczanie informacji o lokalizacji i oddziaływaniu na środowisko takich obiektów w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego i wyznaczanie obszarów ograniczonego użytkowania w przypadkach, gdzie jest przewidywane lub rejestrowane przekroczenie dopuszczalnych poziomów pól elektromagnetycznych. 6.6. Ochrona przyrody i krajobrazu Cele i kierunki działań wynikające z II Polityki ekologicznej państwa oraz z Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego: ▪ prowadzenie zalesień łącznie z działaniami poprawy struktury wiekowej i gatunkowej drzewostanów; ▪ utworzenie europejskiej sieci ekologicznej NATURA 2000; ▪ renaturalizacja i poprawa stanu najcenniejszych, zniszczonych ekosystemów i siedlisk; ▪ tworzenie obszarów chronionego krajobrazu na wszystkich odcinkach teras zalewowych rzek; ▪ tworzenie nowych rezerwatów w oparciu o program ogólnokrajowy i z uwzględnieniem dostępnej wiedzy o terenach charakteryzujących się naturalnymi ekosystemami; ▪ zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych z uwzględnieniem Kodeksu Dobrej Praktyki Rolniczej; ▪ tworzenie użytków ekologicznych i zespołów przyrodniczo-krajobrazowych na pozostałościach ekosystemów i cennych fragmentów krajobrazu na terenach rolniczych. Ochrona przyrody na terenie kraju odbywa się zgodnie z następującymi regulacjami prawnymi: ▪ ustawą o ochronie przyrody z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. Nr 92, poz. 880 z 30.04.2004 r.), ▪ ustawą o lasach z dnia 28 września 1991 r. (Dz. U. Nr 101 poz. 444, z późniejszymi zmianami), lipiec, 2004 72 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa ▪ ustawą prawo łowieckie z dnia 13 października 1995 r. (Dz. U. Nr 147 poz. 713, z późniejszymi zmianami), ▪ ustawą prawo ochrony środowiska z 27 kwietnia 2001 r. (Dz. U. 62 poz. 627). Na sytuacje ochrony przyrody w Polsce oddziałują również uregulowania prawne Unii Europejskiej. Są to dwie dyrektywy unijne (Dyrektywa 43/92/EEC z dnia 21.05.1992 r. w sprawie ochrony siedlisk oraz dzikiej fauny i flory oraz Dyrektywa 79/409/EWG z dnia 2.04.1979 r. o ochronie dzikich ptaków) – ptasia i siedliskowa (habitatowa). Dyrektywy te określają gatunki i siedliska godne ochrony ma obszarze krajów Unii Europejskiej, a także sposoby ich ochrony w postaci ogólnoeuropejskiej sieci obszarów chronionych pod nazwą NATURA 2000. Ponadto obowiązującym dokumentem odnośnie lasów jest Krajowy Program Zwiększania Lesistości (aktualizacja z 2003 roku). Obszary chronionego krajobrazu są tworzone w drodze rozporządzenia wojewody lub uchwały rady gminy. Rozporządzenie wojewody lub uchwała rady gminy może określać zakazy i ograniczenia przewidziane w art. 26a ust. 1 ustawy o ochronie przyrody. Ustanowienie Obszarów Chronionego Krajobrazu powinno znaleźć odzwierciedlenie w planie zagospodarowania przestrzennego. Cel dla miasta Rawa M.: Cel 1: Ochrona obszarów cennych przyrodniczo i ich racjonalne wykorzystanie Kierunki działań dla miasta Rawa M.: K1 Utrzymanie, bieżąca ochrona i odbudowa najcenniejszych obszarów i obiektów chronionych; K2 Utrzymanie urozmaiconego krajobrazu rolniczego z gospodarstwami średniej wielkości oraz wsparcie form rolnictwa stosujących metody produkcji nie naruszające równowagi przyrodniczej; K3 Zalesianie obszarów o niskiej bonitacji gleb znajdujących się na terenach cennych przyrodniczo W ramach europejskiego programu międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody powstała koncepcja europejskiej sieci ekologicznej ECONET, w ramach której opracowano koncepcję lipiec, 2004 73 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA krajowej sieci ekologicznej ECONET-Polska. Składa się ona z obszarów węzłowych, charakteryzujących się wysokim stopniem różnorodności biologicznej i krajobrazowej, korzystnymi uwarunkowaniami dla zachowania siedlisk i ostoi gatunków o znaczeniu europejskim i krajowym, powiązanych korytarzami ekologicznymi oraz obszarami wymagającymi unaturalnienia. System ekologiczny ECONET na terenie województwa łódzkiego obejmuje korytarze ekologiczne o randze krajowej, do których należy dolina całej rzeki Rawki począwszy od źródeł. Zgodnie z dyrektywami unijnymi utworzono polską sieć NATURA 200, w ramach której wyznaczono na terenie województwa łódzkiego 15 obszarów przeznaczonych do ochrony. Znalazła się tu również dolina rzeki Rawka, ale krótszy jej odcinek począwszy od punktu powyżej miasta Rawa Mazowiecka. Zgodnie z zaleceniami Programu ochrony środowiska województwa łódzkiego należy: - ograniczać zabudowę na terenach o wysokich walorach przyrodniczych, zwłaszcza na terenie parków krajobrazowych, - wyłączyć z inwestowania tereny dolin, - minimalizować powierzchnię technicznej zabudowy oraz ograniczać nadmierne rozproszenie zabudowy. Na terenie miasta dosyć dużą rolę odgrywa rolnictwo, użytki rolne stanowią 928 ha, czyli 67 % powierzchni miasta. Na koniec 2003 roku na terenie miasta działało 305 gospodarstw rolnych. Przeważają małe i średnie gospodarstwa rolne o powierzchni poniżej 10 ha. Jest to układ sprzyjający prowadzenie ekstensywnej gospodarki rolnej, mniej inwazyjnej dla środowiska. Zachowanie tradycyjnych praktyk gospodarczych na terenach przyrodniczo cennych, jako narzędzia ochrony i zrównoważonego wykorzystania zasobów biologicznych, z uwzględnieniem Kodeksu Dobrych Praktyk Rolniczych, są podstawą tworzenia gospodarstw agroturystycznych oraz rolnictwa ekologicznego. Zalesianie jest główną formą zagospodarowania gruntów niskiej jakości, których rolnicze użytkowanie jest ekonomicznie nieuzasadnione. W przypadku miasta dotyczy to obszarów cennych przyrodniczo, gdzie nie jest wskazana intensyfikacja gospodarcza. Na terenach, na których nie jest wskazane zalesianie (o intensywnej produkcji rolnej i najwyższej jakości bonitacyjnej gleb), należy upowszechniać zadrzewienia. Wprowadzanie lipiec, 2004 74 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa zadrzewień należy traktować jako równorzędny z zalesieniami czynnik ochrony i użytkowania przestrzeni przyrodniczej. Z tego względu udział i rozmieszczenie zadrzewień powinno stanowić integralny element koncepcji i programów przestrzennego zagospodarowania gmin w zakresie ochrony środowiska i gospodarki rolnej. 6.7. Edukacja ekologiczna Narodowy Program Edukacji Ekologicznej, który powstał w 2001 roku, jest rozwinięciem i kontynuacją Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Przedstawia on podstawowe zadania edukacyjne, podmioty odpowiedzialne za ich realizację oraz źródła finansowania i niezbędne sumy. Wymieniono liczne cele i adresatów Programu. Określono preferencje finansowania oraz podstawowe kalkulacje kosztów i przedstawiono zalecaną konstrukcję programów edukacyjnych przeznaczonych dla różnych grup wiekowych, zawodowych i społecznych. Obydwa dokumenty prezentuje nie tylko Ministerstwo Środowiska, ale też resort edukacji, administracja wojewódzka oraz inne organizacje. Narodowa Strategia Edukacji Ekologicznej prezentuje trzy jej główne cele: ▪ Ukształtowanie pełnej, bogatej i wszechstronnej świadomości ekologicznej społeczeństwa oraz budzenie trwałego zainteresowania sprawami związanymi z ekonomicznymi, społecznymi, politycznymi i ekologicznymi relacjami na terenach miejskich i wiejskich; ▪ Stworzenie każdemu człowiekowi możliwości zdobywania wiedzy, formowania postaw, utrwalania wartości i przekonań, a także umiejętności niezbędnych w chronieniu i poprawie stanu środowiska oraz oszczędzaniu zasobów tego środowiska; ▪ Tworzenie nowych, bliższych ideom rozwoju zrównoważonego, wzorców zachowań jednostek, grup, społeczeństw, uwzględniających jakość i przyszłość środowiska. Zgodnie z Polityką Ekologiczną Państwa, skuteczna realizacja jej celów wymaga udziału w tym procesie wszystkich zainteresowanych podmiotów wywierających bezpośredni lub pośredni wpływ na sposób i intensywność korzystania ze środowiska, w tym również udziału obywateli. Aby udział ten był wystarczająco szeroki i przynosił oczekiwane efekty konieczne jest z jednej strony stymulowanie samej części takiego udziału, natomiast z drugiej – tworzenie sprzyjających warunków dla praktycznej realizacji tej potrzeby oraz dostarczanie wiedzy i umiejętności pomocnych w konkretnych działaniach. lipiec, 2004 75 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa Podstawowe znaczenie dla szerokiego, społecznego udziału w realizacji celów ekologicznych ma odpowiednia edukacja ekologiczna oraz zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku a także stworzenie instytucjonalnego zabezpieczenia dla wyrażania przez społeczeństwo swoich opinii i wpływania na podejmowane, istotne dla środowiska decyzje. Cel dla miasta Rawa M.: Cel: Podniesienie świadomości ekologicznej społeczeństwa Kierunki działań dla miasta Rawa M: K1 Działania zmierzające do podniesienia świadomości ekologicznej obywateli K2 Zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku oraz zwiększenie udziału społeczeństwa w podejmowaniu decyzji istotnych dla środowiska Zgodnie z zapisami Agendy 21 wyróżnia się trzy sfery wprowadzania zasad Narodowej Strategii Edukacji Ekologicznej. Są to: Edukacja formalna – to zorganizowany system kształcenia zgodny z określonymi zasadami sformułowanymi w odpowiednich aktach prawnych (ustawy i rozporządzenia); polski system edukacji formalnej obejmuje system oświaty i szkolnictwa wyższego; Ekologiczna świadomość społeczna – stan wiedzy, poglądów, wyobrażeń ludzi o środowisku przyrodniczym, jego zasobach oraz zagrożeniach wynikających z działalności człowieka, a także stan wiedzy o sposobach i instrumentach sterowania, użytkowania i ochrony środowiska; osiągnięcie oczekiwanego poziomu świadomości ekologicznej powinno prowadzić do ukształtowania się nawyków i zachowań sprzyjających realizacji założeń rozwoju zrównoważonego; świadomość ta jest kształtowana przede wszystkim przez edukację formalną, instytucje państwowe, organizacje społeczne i media; Szkolenia – to zinstytucjonalizowane formy przekazywania wiedzy i umiejętności dla określonej grupy zawodowej lub społecznej służące podnoszeniu kwalifikacji niezbędnych zarówno w życiu zawodowym, działalności społecznej jak i dla potrzeb indywidualnych; działania w sferze szkoleń powinny, drogą pośrednią, doskonalić lipiec, 2004 76 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA efektywność procesu dydaktycznego w szkołach wszystkich typów i poziomów, zwiększać trafność decyzji na różnych szczeblach zarządzania środowiskiem, podnosić stopień profesjonalizmu w działaniach organizacji społecznych oraz mediów, a także pozytywnie wpływać na świadomość ekologiczną wszystkich obywateli. Podnoszenie świadomości ekologicznej powinno być realizowane w różnych grupach społecznych, takich jak: - dzieci i młodzież, - nauczyciele, - rolnicy, - przedsiębiorcy, - mieszkańcy. Zakres i sposób oddziaływania różny i zależny od grupy społecznej. Formy edukacji mogą być różnego rodzaju szkolenia, ulotki, plakaty, publikacje, informacje przekazywane za pomocą mediów (radia, telewizji, prasy lokalnej), festyny konkursy, happeningi itp. Zadania te powinny być realizowane przez instytucje rządowe, samorządowe, pozarządowe. Na przykład szkolenia rolników powinny być realizowane i koordynowane przez Ośrodki Doradztwa Rolniczego przy współudziale samorządów lokalnych i rolniczych grup producenckich. Tematyka przykładowych najpilniejszych szkoleń dla rolników to: zasady „Zwykłej Dobrej Praktyki Rolniczej” (ZDPR) – obejmuje kilka podstawowych wymogów prawa w zakresie ochrony środowiska, przyrody i krajobrazu, które muszą mieć zastosowanie w całym gospodarstwie rolnym, jeśli rolnik chce uzyskać płatności rolnośrodowiskowe i skorzystać ze wsparcia dla obszarów o niekorzystnych warunkach gospodarowania; programy rolnośrodowiskowe (zawarte są w Planie Rozwoju Obszarów Wiejskich dla Polski na lata 2004-2006): - „rolnictwo zrównoważone” – polega na ograniczeniu nawożenia, zbilansowaniu gospodarki nawozami i przestrzeganiu odpowiedniego następstwa roślin; - „rolnictwo ekologiczne” – polega na stosowaniu metod rolnictwa ekologicznego w rozumieniu ustawy o rolnictwie ekologicznym; - „ochrona gleb i wód” – polega na stosowaniu międzyplonów w celu zwiększenia udziału gleb z okrywą roślinną w okresie jesienno-zimowym; lipiec, 2004 77 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa - PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA „ochrona rodzimych ras zwierząt gospodarskich” – polega na utrzymywaniu hodowli ras bydła, koni i owiec zagrożonych wyginięciem. Podnoszenie świadomości ekologicznej producentów powinno polegać przede wszystkim na poszerzaniu informacji dotyczących najlepszych dostępnych technik (BAT) poprzez współpracę z wojewódzkim centrum BAT. Wielokierunkowe oddziaływanie na dzieci, młodzież, mieszkańców najskuteczniej realizować przez szkoły i akcje organizowane przez Urząd Miasta. Zgodnie z Prawem ochrony środowiska, art. 19.1, organy administracji są obowiązane udostępniać każdemu informacje o środowisku i jego ochronie, znajdujące się w ich posiadaniu. W związku z tymi zadaniami konieczne jest utworzenie w urzędach administracji publicznej systemu udostępniania informacji o środowisku spełniającego wymagania ustawy. W celu realizacji tych zadań niezbędna jest współpraca instytucji publicznych z pozarządowymi organizacjami ekologicznymi oraz konsekwentna realizacja ustalonych prawem obowiązków instytucji publicznych w zakresie umożliwiania obywatelom i organizacjom społecznym udziału w procedurach oceny oddziaływania na środowisko przedsięwzięć oraz zamierzeń o charakterze strategii, planów i programów. lipiec, 2004 78 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Program zadań inwestycyjnych na lata 2004 – 2007 i potencjalne 7. źródła finansowania Program działań inwestycyjnych obejmuje: zadania własne gminy (zadania finansowane bezpośrednio z budżetu gminy). zadania koordynowane (zadania finansowane ze środków przedsiębiorstw i ze środków zewnętrznych, będących w dyspozycji organów i instytucji szczebla wyższego). Do realizacji powyższych zadań konieczne są środki i instrumenty finansowe. Należą do nich: - pożyczki i dotacje z funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej;; - dotacje i pożyczki z Ekofunduszu; - kredyty z banków, w tym Banku Ochrony Środowiska; - fundusze pomocowe Unii Europejskiej (fundusze strukturalne i fundusz spójności); - budżet samorządów; - środki mieszkańców i przedsiębiorców. Dotychczas Zarząd Miasta uzyskał wstępną akceptację na uzyskanie środków z funduszy strukturalnych oraz z WFOŚiGW w Łodzi na realizację następujących zadań priorytetowych miasta: Modernizację oczyszczalni ścieków dla miasta Rawa Mazowiecka Budowę zakładu odzysku surowców wtórnych z rozbudową międzygminnego wysypiska w Pukininie Modernizację systemu uciepłownienia miasta Rozbudowę stacji uzdatniania wody przy ul. Kolejowej wraz z przebudową sieci przesyłowej. Możliwości uzyskania dofinansowania inwestycji związanych z ochroną środowiska przedstawiono w Załączniku. Poniżej przedstawiono listę zadań na najbliższe 4 lata. lipiec, 2004 79 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa RACJONALNE UŻYTKOWANIE WODY Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki Szacunkowy Źródła finansowania realizujące koszt, tys. zł. Cel 1: Ochrona zasobów wodnych i racjonalizacja użytkowania wód podziemnych K1 – Rozbudowa i modernizacja systemów wodociągowych Z1.1 – Opracowanie koncepcji budowy sieci wodociągowej na Osiedlu Tatar III )* Z1.2 – Budowa sieci wodociągowej na targowisku miejskim )* Z1.3 – Opracowanie aktualizacji „Programu zaopatrzenia miasta w wodę” Z1.4 – Budowa sieci wodociągowej na Os. Tatar III )* Z1.5 – Budowa sieci wodociągowej na ul. Reymonta )* K2 – Poprawa zaopatrzenia w wodę do picia i jej jakości Z1.6 – Inne zadania zgodnie z „Programem zaopatrzenia miasta w wodę”: - Budowa magistrali wodociągowej 200 od SUW Tatar ulicą Katowicką a następnie wzdłuż trasy szybkiego ruchu E8 do terenów przemysłowych przy ul. Mszczonowskiej; magistrala ta zostanie połączona z istniejącymi odcinkami wodociągowymi ulicy Tomaszowskiej, Krakowskiej, Reymonta, Zamkowej Woli i Mszczonowskiej; - Budowa połączenia przewodem 200 istniejącego wodociągu w ul. Solidarności z wodociągiem w ul. Polnej; - Połączenie istniejącego wodociągu 250 w ul. Ks. Skorupki z istniejącym wodociągiem w ul. Reymonta; - Wybudowanie odcinka wodociągu 300 w ul. Kolejowej i Łowickiej z przejściem pod rzeką Rawką i połączenie go z istniejącym wodociągiem w ul. Zatylnej; stanowić to będzie zabezpieczenie sieci w przypadku awarii przejścia pod rzeką Rawką przy ul. Fawornej. Z2.1 – Przebudowa Stacji Uzdatniania Wody „Kolejowa” wraz z przebudową sieci wodociągowej (zgodnie ze Studium wykonalności modernizacji SUW dla miasta Rawa Mazowiecka”). Zarząd Miasta – 2004 Zarząd Miasta, Zakład Gospodarki Komunalnej (ZGK) 2004 Zarząd Miasta, ZGK 2005 Zarząd Miasta, ZGK 2007 – 2008 Zarząd Miasta, ZGK 2007 – 2008 150 60 Środki własne, środki pomocowe UE, WFOŚiGW Środki własne, środki pomocowe UE, WFOŚiGW b.d. Środki własne b.d. Środki własne, środki pomocowe UE, WFOŚiGW Środki własne, środki pomocowe UE, WFOŚiGW b.d. Zarząd Brak danych Środki własne, środki Miasta, ZGK pomocowe UE, 2005 – 2007 WFOŚiGW Zarząd Miasta, ZGK 2004 - 2005 6203 Środki własne, WFOŚiGW, środki pomocowe UE )* zadania zgodnie z wieloletnim planem inwestycyjnym miasta Rawa Mazowiecka lipiec, 2004 80 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa ZMNIEJSZENIE ENERGOCHŁONNOŚCI GOSPODARKI I WZROST WYKORZYSTANIA ENERGII ZE ŹRÓDEŁ ODNAWIALNYCH Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Szacunkowy Źródła koszt, tys. finansowania zł. Cel 1: Racjonalne wykorzystanie energii K1 – Objęcie siecią ciepłowniczą jak największej liczby odbiorców, przede Wszystkim budownictwa wielorodzinnego i zakładów pracy K2 – Modernizacja sieci ciepłowniczej oraz oszacowanie moż-liwości podłączenia nowych odbiorców Z1.1 – Podłączenie osiedla 9 Maja do kotłowni na osiedlu Solidarności nr 5, łącznie z instalacją 9 węzłów cieplnych w budynkach Z1.2 – Podłączenie budynków zasilanych dotychczas z kotłowni Zamkowa Wola nr 4 i 5 do kotłowni gazowo-olejowej na osiedlu Zamkowa Wola nr 2, łącznie z instalacją 16 węzłów cieplnych w budynkach Z1.3 – Modernizacja przestarzałej sieci cieplnej czteroprzewodowej wraz z przyłączami ułożonej w kanałach, na sieć cieplną dwuprzewodową w preizolacji oraz instalacja 6 węzłów cieplnych w budynkach na osiedlu Zwolińskiego i Solidarności Z3.1- Przebudowa kotłowni i wymiana instalacji c.o. w budynku Przedszkola nr 1 K3 – Modernizacja systemów grzewczych w budynkach użyteczności publicznej K4 – Termomoderni-zacja Z4.1 – Termomodernizacja budynku Szkoły budynków komunalnych i Podstawowej nr 2 użyteczności publicznej Z4.2 – Modernizacja Szkoły Podstawowej nr 1 Z4.3 – Termomodernizacja MDK K5 – Wspieranie Z5.1 – Uruchomienie systemu pożyczek dla inwestycji polega-jących mieszkańców na modernizacje systemów grzewczych na modernizacji systemów grzewczych w budynkach mieszkalnych K6 – Budowa lub modernizacja kotłowni, rozbudowa sieci przesyłowych Z6.1 – Budowa lub modernizacja kotłowni z możliwością wykorzystania paliw odnawialnych do produkcji w skojarzeniu; budowa i rozbudowa sieci przesyłowych Zakład Energetyki Cieplnej (ZEC) lub Zarząd Miasta 2004 - 2005 6000 20% - ZEC 80% - inne środki pomocowe, w tym: fundusze strukturalne UE, NFOŚiGW, WFOŚiGW, EKOFUNDUSZ itp. Zarząd Miasta 2004 135 Środki własne Zarząd Miasta 2004 Zarząd Miasta, Woj. Konserw. Zabytków 2004 - 2007 Zarząd Miasta 2007 800 2000 Środki własne, WFOŚiGW Środki własne, WFOŚiGW, Woj. Kons. Zab. 220 Środki własne, WFOŚiGW Zarząd Miasta ciągłe b.d Środki własne ZEC lub Zarząd Miasta 2007 - 2010 20 000 20% - ZEC 80% - inne środki pomocowe, w tym: fundusze strukturalne UE, NFOŚiGW, WFOŚiGW, EKOFUNDUSZ itp. b.d. Środki własne Cel 2: Wykorzystanie odnawialnych źródeł energii K1 – Propagowanie źródeł energii wykorzystującej biomasę, energię słoneczną i wiatrową lipiec, 2004 Z1.1 – Opracowanie pilotażowej dokumentacji Zarząd Miasta zastosowania biomasy do ogrzewania jednego z ciągłe obiektów użyteczności publicznej; organizowanie spotkań informacyjnych, rozpowszechnianie ulotek, folderów 81 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa OCHRONA ZASOBÓW WODNYCH I JAKOŚCI WÓD Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Szacunkowy koszt, tys. zł. Źródła Finansowania Cel 1: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń ze źródeł punktowych K1 - Rozbudowa zbiorczej sieci kanalizacyjnej na terenach zabudowy zwartej Z1.1 – Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na targowisku miejskim Z1.2 – Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na ul. Reymonta Z1.3 – Budowa sieci kanalizacji sanitarnej na Os. Tatar III 40 Środki własne 340 (razem z wodociągiem) Środki własne, WFOŚiGW, środki pomocowe UE Środki własne, WFOŚiGW, środki pomocowe UE Środki własne, WFOŚiGW, środki pomocowe UE Środki własne, WFOŚiGW Zarząd Miasta, ZGK 2007- 2008 710 (razem z wodociągiem) Z1.4 – Rozbudowa i modernizacja kanalizacji Zarząd sanitarnej w centrum miasta Miasta, ZGK 2007 - 2010 3000 (razem z kanalizacja deszczową) K2 – Dostosowanie Z2.1 – Budowa stacji zlewnej ścieków na miejskiej terenie Miejskiej Oczyszczalni Ścieków oczyszczalni ścieków do wymogów UE Z2.2 – Projekt modernizacji Miejskiej Oczyszczalni Ścieków Z2.3 – Zakup dmuchawy do napowietrzania ścieków Z2.4 – Modernizacja Miejskiej Oczyszczalni Ścieków K3 – Rozwiązywanie problemu gospodarki ściekowej na obszarach zabudowy rozproszonej Zarząd Miasta, ZGK 2004 Zarząd Miasta, ZGK 2007 – 2008 Zarząd Miasta, ZGK 2004 Zarząd Miasta, ZGK 2004 Zarząd Miasta, ZGK 2004 Zarząd Miasta, ZGK 2004 - 2006 198 200 Środki własne 22 Środki własne 4824 Z3.1 - budowa przydomowych oczyszczalni ścieków Zarząd Miasta b.d. Środki własne – 1339, 3485 – środki pomocowe UE Środki własne Z3.2 - Kontrola szczelności szamb Z3.3 - Inwentaryzacja przydomowych oczyszczalni ścieków Zarząd Miasta Zarząd Miasta bd bd Środki własne Środki własne Cel 2: Zmniejszenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze źródeł przestrzennych trafiających do wód wraz ze spływami powierzchniowymi (z terenów zurbanizowanych – placów i dróg, z terenów rolnych oraz z terenów zabudowy rozproszonej) K1 – Ograniczanie Z1.1 – Program budowy płyt obornikowych, spływu zbiorników na gnojówkę i gnojowicę zanieczyszczeń azotowych ze źródeł rolniczych Z1.2 – Program szkoleń w zakresie stosowania „dobrych praktyk rolnych” lipiec, 2004 Rolnicy bd Rolnicy, środki pomocowe UE WODR Łódź bd Wojewoda, środki pomocowe UE 82 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa K2 – Ograniczenie ładunku zanieczyszczeń pochodzących ze spływu wód deszczowych Z2.1 – Budowa kanalizacji deszczowej na Os. Zarząd Miasta Jeżowska 2004 Z2.2 – Budowa kanalizacji deszczowej na Os. Zarząd Miasta Osada Dolna 2004 1160 (wraz z nawierzchnia drogową) 960 (wraz z nawierzchnią drogową) 35 Środki własne Środki własne Z2.3 – Budowa przyłącza kanalizacji Zarząd Miasta deszczowej w rejonie projektowanej drogi 2004 obwodowej – Os. Skierniewicka Z2.4 – Opracowanie dokumentacji technicznej Zarząd Miasta 20 budowy kanalizacji deszczowej dla strefy 2004 przemysłowej „Skierniewicka” Z2.5 – Rozbudowa kanalizacji deszczowej w 2007 - 2008 3000 (razem z centrum miasta kan. San.) Z2.6 – Budowa kanalizacji deszczowej w ul. Reymonta 2007 - 2008 340 (razem z wod.-kan,) Środki własne Środki własne Środki własne, środki pomocowe UE, WFOŚiGW Środki własne, środki pomocowe UE, WFOŚiGW Cel 3: Retencjonowanie wody i ochrona przed powodzią K1 – Utrzymanie i odbudowa urządzeń ppowodziowych, melioracyjnych i małej retencji Z1.1 – Utrzymanie i modernizacji podstawowych i szczegółowych urządzeń melioracyjnych Z2.1 - Budowa urządzeń hydrotechnicznych zbiornika „Dolna” WZMiUW Spółka Wodna Zarząd Miasta 2004 bd WZMiUW w Łodzi 80 Środki własne, fundusze ochrony środowiska OCHRONA POWIERZCHNI ZIEMI I GOSPODARKA ODPADAMI Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki Szacunkowy Źródła finansowania realizujące koszt, tys. zł. Cel 1: Ochrona gleb K1 – Działania zmierzające do identyfikacji zagrożeń degradacji gleb i rekultywacji terenów zdegradowanych Z1.1 – Rozpoznanie możliwości zastosowania właściciele osadów ściekowych (po odpowiedniej (władający) przeróbce) na glebach zdegradowanych i gruntami, kwaśnych rolnicy ciągłe bd Rolnicy, środki pomocowe UE Cel 2: Zapobieganie powstawaniu odpadów przemysłowych i komunalnych Kierunki i zadania zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla miasta Rawa Mazowiecka Cel 3: Wdrożenie sprawnego i nowoczesnego systemu gospodarki odpadami na terenie miasta Kierunki i zadania zgodnie z Planem Gospodarki Odpadami dla miasta Rawa Mazowiecka lipiec, 2004 83 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa OCHRONA POWIETRZA ATMOSFERYCZNEGO Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki Szacunkowy Źródła finansowania realizujące koszt, tys. zł. Cel 1: Ograniczenie emisji zanieczyszczeń z gospodarki komunalnej i przemysłu K1 – Ograniczanie emisji zanieczyszczeń do atmosfery przez Zadania takie jak w p. – zmniejszanie jednostki energochłonności gospodarki i wzrost organizacyjne wykorzystania energii ze źródeł odnawialnych K2 – Kontynuacja działań w celu ograniczenia niskiej emisji PRZECIWDZIAŁANIE HAŁASOWI Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki Szacunkowy Źródła finansowania realizujące koszt, tys. zł. Cel 1: Ograniczenie hałasu na terenie gminy, wokół głównych dróg K1 – Ograniczanie Z1.1 – Budowa obwodnicy drogi krajowej nr uciążliwości hałasu 72 komunikacyjnego Z1.2 - Realizacja zabezpieczeń akustycznych środowiska (ekranów akustycznych, pasów zieleni izolacyjnej) w miejscach przekroczeń hałasu szczególnie w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej lipiec, 2004 Zarząd Dróg Krajowych, Zarząd Miasta Zarządy Dróg bd Środki ZDK, środki pomocowe UE bd Zarządy dróg, środki pomocowe UE 84 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa OCHRONA ŚRODOWISKA PRZED POLAMI ELEKTROMAGNETYCZNYMI Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki Szacunkowy realizujące koszt, tys. zł. Źródła finansowania Cel 1: Ograniczenie szkodliwego oddziaływania na środowisko i zdrowie ludzi pól elektromagnetycznych. K1 - Uwzględnienie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego obiektów emitujących pola elektromagnetyczne lipiec, 2004 Z1.1 - Umieszczanie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego informacji o lokalizacji obiektów emitujących pola elektromagnetyczne i o strefach ograniczonego użytkowania Zarząd Miasta b.d. - 85 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa OCHRONA PRZYRODY I KRAJOBRAZU Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki Szacunkowy Źródła finansowania realizujące koszt, tys. zł. Cel 1: Ochrona i rozwój systemu obszarów chronionych oraz ich racjonalne wykorzystanie K1 - Utrzymanie, bieżąca ochrona i odbudowa najcenniejszych obszarów i obiektów chronionych K2 - Utrzymanie urozmaiconego krajobrazu rolniczego oraz wsparcie form rolnictwa stosujących metody produkcji nie naruszające równowagi przyrodniczej K3 – Zalesianie obszarów o niskiej bonitacji gleb znajdujących się na terenach cennych przyrodniczo oraz gruntów porolnych lipiec, 2004 Z1.1 - Bieżące utrzymanie i ochrona obszarów Zarząd cennych przyrodniczo, szczególnie doliny rzek Miasta Rawki i Rylki, zbiornika „Dolna” z Nadleśnirezerwatem na wysepkach zamieszkałych ctwo przez ptactwo wodne ciągłe Z1.2 - Współpraca z Wojewódzkim Zarząd Konserwatorem Przyrody w zakresie ochrony Miasta, Woj. parku (szczególnie starodrzewia) Kons. Przyrody ciągłe Z1.3 – Bieżąca ochrona zabytków Woj. Kons. Zabytków, Zarząd Miasta Ciągłe Z1.4 – Wytyczenie i budowa ścieki rowerowej Zarząd Miasta 2004-2006 Z2.1 - Promowanie rolnictwa ekologicznego i Starostwo, zintegrowanego (realizacja programów rolnoWODR środowiskowych) na obszarach cennych ciągłe przyrodniczo, promocja żywności ekologicznej Z3.1 - Uwzględnianie w miejscowych planach zagospodarowania przestrzennego terenów przeznaczonych do zalesiania Z3.2 - Zalesianie gruntów niepaństwowych Zarząd Miasta Starostwo wspieranie pryw. wł. gruntów i pomoc w uzyskaniu śr. unijnych, prywatni właściciele gruntów Z3.4 - Wprowadzanie zadrzewień na terenach Zarząd intensywnej produkcji rolnej i najwyższej Miasta, jakości bonitacyjnej gleb oraz wzdłuż dróg Rolnicy, Zarządy Dróg b.d. Środki własne, Lasy Państwowe, Wojewoda b.d. Środki własne, fundusze ochrony środowiska b.d. Woj. Konserwator Zabytków, Zarząd Miasta 1000 b.d. Środki własne, WFOSiGW, środki pomocowe UE środki pomocowe UE - - b.d. środki UE, prywatni właściciele gruntów Bd Środki własne, Zarządy Dróg, prywatni sponsorzy 86 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa EDUKACJA EKOLOGICZNA Kierunki działań Opis przedsięwzięcia Jednostki realizujące Źródła finansowania Cel 1: Podniesienie świadomości ekologicznej mieszkańców K1- Działania zmierzające do podniesienia świadomości ekologicznej mieszkańców gminy K2 - Zapewnienie powszechnego dostępu do informacji o środowisku lipiec, 2004 Z1.1 - Zorganizowanie konkursów i festynów, np.: - "Dzień Ziemi" - 22 kwietnia - "Dzień Ochrony Środowiska" - 5 czerwca - Gminna Olimpiada Ekologiczna - "Akcja Sprzątania Świata" - 18 - 20 września Zarząd Miasta, szkoły Środki własne, fundacje rządowe i pozarządowe Z1.2 – Organizowanie akcji promujących selektywną zbiórkę odpadów na terenie miasta; druk i rozpowszechnienie ulotek, organizowanie konkursów w szkołach Zarząd Miasta, szkoły Środki własne Zarząd Miasta Środki własne Z2.1 – Opracowywanie i rozpowszechnianie materiałów informacyjnych o środowisku i inwestycjach proekologicznych 87 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 8. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Monitoring i zarządzanie środowiskiem, w tym Programem Monitoring dostarcza informacji, w oparciu o które można ocenić, czy stan środowiska ulega polepszeniu czy pogorszeniu, a także jest podstawą oceny efektywności wdrażania polityki środowiskowej. Rozróżniamy dwa rodzaje monitoringu: jakości środowiska, polityki środowiskowej. Obydwa rodzaje monitoringu są ze sobą ściśle powiązane. Monitoring jakości środowiska jest wykorzystywany w definiowaniu polityki ochrony środowiska. W okresie wdrażania niniejszego programu, monitoring także będzie wykorzystywany dla uaktualnienia polityki ochrony środowiska. Jego celem jest zwiększenie efektywności polityki środowiskowej poprzez zbieranie, analizowanie i udostępnianie danych dotyczących jakości środowiska i zachodzących w nim zmian. Informacja o stanie środowiska jest niezbędna do ustanawiania priorytetów ochrony środowiska, do monitorowania, egzekwowania i przestrzegania przepisów ochrony środowiska, do integrowania polityki. Powinna służyć zarówno podejmującym decyzje, jak i społeczeństwu, sektorowi prywatnemu, pozarządowym organizacjom ekologicznym i wszystkim zainteresowanym grupom. Monitoring stanu środowiska Monitoring - system kontroli stanu środowiska - jest narzędziem wspomagającym prawne, finansowe i społeczne instrumenty zarządzania środowiskiem. Dostarcza on informacji o efektach wszystkich działań na rzecz ochrony środowiska. Monitoring polityki ekologicznej Monitoring polityki ochrony środowiska oznacza, że wdrażanie Programu będzie polegało regularnej ocenie. Monitoring ten będzie obejmował: ▪ określenie stopnia wykonania działań, ▪ określenie stopnia realizacji przyjętych celów, ▪ ocenę rozbieżności pomiędzy przyjętymi celami i działaniami a ich wykonaniem, ▪ analizę przyczyn tych rozbieżności. Koordynator wdrażania programu będzie oceniał co dwa lata stopień wdrożenia Programu. W latach 2004-2005 na bieżąco, będzie monitorowany postęp w zakresie wdrażania lipiec, 2004 88 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA zdefiniowanych działań, a pod koniec 2005 roku nastąpi ocena rozbieżności między celami zdefiniowanymi w Programie i analiza przyczyn tych rozbieżności. Wyniki oceny będą stanowiły wkład dla następnego Programu, w którym zostaną zdefiniowane działania na lata 2006-2010, z uszczegółowieniem działań na lata, tj. 2006 i 2007. Ten cykl będzie się powtarzał co dwa lata, co zapewni uaktualnienie strategii krótkoterminowej co cztery lata i polityki długoterminowej co sześć lat. Zarządzanie Programem Efektywne wdrażanie niniejszego opracowania wymaga dużego zaangażowania administracji samorządowej, a także dobrej współpracy między wszystkimi instytucjami (organizacjami) włączonymi w zagadnienia ochrony środowiska. Wdrażanie polityki długoterminowej oraz strategii krótkoterminowej rozpocznie się w okresie zmian systemu prawnego, wynikających z dostosowania polskiego ustawodawstwa do przepisów Unii Europejskiej. Zmiany te mogą mieć wpływ na strukturę zarządzania środowiskiem, a co za tym idzie na strukturę zarządzania Programem. Upowszechnianie informacji o stanie środowiska i wykonaniu Programu Aktywność społeczną wspiera również niezależna prasa ekologiczna i różnorodne wydawnictwa. Duże znaczenie dla ekspansji obywatelskiej aktywności ma nowe ustawodawstwo stwarzając powszechny dostęp do informacji o środowisku i procedury udziału społeczeństwa w zarządzaniu środowiskiem (ustawa - prawo ochrony środowiska). Obecnie informacja ekologiczna w Polsce dostępna jest dla społeczeństwa poprzez: ▪ publikacje Głównego Urzędu Statystycznego, ▪ publikacje Ministerstwa Środowiska, ▪ publikacje służb państwowych - Inspekcję Ochrony Środowiska, Państwowy Zakład Higieny, Inspekcję Sanitarną, ▪ publikacje o charakterze edukacyjnym i popularyzatorskim jednostek naukowobadawczych, ▪ publikacje opracowane przez organizacje pozarządowe, Polski Klub Ekologiczny, Ośrodki i Centra Edukacji Ekologicznej, Fundacje Ekologiczne, ▪ prasę popularnonaukową o tematyce ekologicznej, ▪ programy telewizyjne i radiowe, ▪ targi i giełdy ekologiczne, lipiec, 2004 89 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa ▪ plakaty, plakaty filmowe, filmy, ▪ festiwale i konkursy ekologiczne, ▪ akcje edukacyjne i promocyjne, ▪ internet. PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA Gromadzenie i udostępnianie informacji dotyczących środowiska jest jednym z zadań m.in. Inspekcji Ochrony Środowiska (IOŚ) - zgodnie z art. 28 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska. Zgodnie z tym założeniem IOŚ do celów swojej działalności włączyła zadania edukacji ekologicznej i szerokiego informowania społeczeństwa o faktycznym stanie środowiska w Polsce oraz działaniach mających na celu jego ochronę, w tym również z realizacji wykonania założeń przyjętych w powyższym opracowaniu. W ramach realizacji tych zadań WIOŚ prowadzi następujące formy działalności: ▪ opracowuje cyklicznie raporty o stanie środowiska na terenie województwa, które przekazywane są władzom lokalnym, placówkom oświatowym i bibliotekom oraz poprzez sieć wojewódzkich inspektoratów, wszystkim zainteresowanym na terenie kraju, ▪ prowadzi w swoich placówkach zajęcia dydaktyczne dla dzieci i młodzieży szkół województwa, ▪ pracownicy Wydziału i Działów Monitoringu Środowiska biorą udział w lekcjach o tematyce ekologicznej w szkołach województwa, uczestniczą w zajęciach metodycznych dla nauczycieli oraz związanych z tematyką ekologiczną szkoleniach organizowanych dla różnych jednostek, ▪ udostępnia osobom zainteresowanym materiały informacyjne dotyczące szeroko pojętej tematyki ochrony środowiska, ▪ współpracuje z przedstawicielami regionalnej prasy, radia i TV w propagowaniu zagadnień związanych z ochroną środowiska. Przedstawiciele WIOŚ zgodnie z wymaganiami wynikającymi z art. 8a ust.2 ustawy o Inspekcji Ochrony Środowiska, przygotowują i przedstawiają radom powiatów i sejmiku województwa coroczną informacje o stanie środowiska i podejmowanych działaniach na rzecz jego poprawy. Mierniki oceny realizacji Programu Do szczególnie ważnych wskaźników stopnia realizacji II Polityki ekologicznej państwa należy zaliczyć: lipiec, 2004 90 EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa ▪ PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA ocena dotrzymania norm jakości poszczególnych komponentów środowiska, określonych wymogami prawnymi, ▪ stopień zmniejszenia różnicy (w %) między faktycznym zanieczyszczeniem środowiska (np. depozycją lub koncentracją poszczególnych zanieczyszczeń), a zanieczyszczeniem dopuszczalnym (ładunkiem krytycznym), ▪ stopień zmniejszenia zużycia energii, surowców i materiałów na jednostkę produkcji, ▪ stopień zmniejszenia ilości wytwarzanych odpadów i emitowanych zanieczyszczeń, ▪ stosunek uzyskiwanych efektów ekologicznych do ponoszonych nakładów (dla oceny programów i projektów inwestycyjnych w ochronie środowiska), ▪ poprawa techniczno-ekologicznych charakterystyk materiałów, urządzeń, produktów (np. zawartości ołowiu w benzynie, poziomu hałasu w czasie pracy samochodu itp.). Poza wymienionymi głównymi wskaźnikami przy ocenie skuteczności realizacji II Polityki ekologicznej państwa oraz Programu ochrony środowiska dla miasta Rawa Mazowiecka powinny być stosowane wskaźniki szczegółowe stanu środowiska: ▪ zmniejszenia ładunku zanieczyszczeń odprowadzanych do wód powierzchniowych, poprawy jakości wód płynących, stojących i wód podziemnych, poprawy jakości wody do picia oraz spełnienia przez wszystkie te rodzaje wód wymagań jakościowych obowiązujących w Unii Europejskiej; ▪ poprawy jakości powietrza - zmniejszenia emisji zanieczyszczeń powietrza; ▪ zmniejszenia uciążliwości hałasu wzdłuż tras komunikacyjnych; ▪ zmniejszenia ilości wytwarzanych i składowanych odpadów, rozszerzenia zakresu ich gospodarczego wykorzystania oraz ograniczenia zagrożeń dla środowiska ze strony odpadów niebezpiecznych; ▪ ograniczenia degradacji gleb, zmniejszenia powierzchni obszarów zdegradowanych na terenach poprzemysłowych, likwidacji starych składowisk odpadów, zwiększenia skali przywracania obszarów bezpośrednio lub pośrednio zdegradowanych przez działalność gospodarczą do stanu równowagi ekologicznej, ograniczenia pogarszania się jakości środowiska w jednostkach osadniczych; ▪ wzrostu lesistości gminy; ▪ zahamowania zaniku gatunków roślin i zwierząt oraz zaniku ich naturalnych siedlisk, a także pomyślnych reintrodukcji gatunków; ▪ kształtowania estetycznego krajobrazu zharmonizowanego z otaczającą przyrodą. lipiec, 2004 91 PROGRAM OCHRONY ŚRODOWISKA DLA MIASTA RAWA MAZOWIECKA EKO-EFEKT Sp. z o.o. ul. Modzelewskiego 58A/89 02-679 Warszawa 9. Materiały wykorzystane w opracowaniu 1) Program ochrony środowiska dla Powiatu Rawskiego, Instytut Ochrony Środowiska, 2004 r. 2) Studium wykonalności dla oczyszczalni ścieków, Eko-Geo, 2003 r. 3) Materiały promocyjne miasta Rawa Mazowiecka 4) Dane GUS, 2002 r. 5) Strategia rozwoju Powiatu Rawskiego na lata 2002 - 2006 6) Studium wykonalności dla stacji uzdatniania wody, Eko-Geo, 2003 r. 7) Dane WIOŚ Skierniewice 8) Inwentaryzacja i weryfikacja pomników przyrody województwa skierniewickiego – miasto Rawa Mazowiecka, 1997 r. 9) Program ochrony środowiska dla województwa łódzkiego, Politechnika Łódzka, 2003 r. 10) Projekt założeń do planu zaopatrzenia w ciepło, energię elektryczną i paliwa gazowe miasta Rawa Mazowiecka, Energoprojekt, 2000 r. 11) Materiały ZEC 12) Strategia rozwoju społeczno-gospodarczego Rawy Mazowieckiej, Habitat – Konsultingowe Biuro Usług, 1997 r. 13) Materiały Urzędu Miasta 14) Wytyczne sporządzania programów ochrony środowiska na szczeblu regionalnym i lokalnym - projekt, Ministerstwo Środowiska, Warszawa, lipiec 2002 15) „Program zaopatrzenia w wodę Miasta Rawa Mazowiecka”, „MW PROJEKT” Sp. z o.o. z Łodzi, czerwiec 2001 r. lipiec, 2004 92
