DLACZEGO AZBEST JEST GROŹNY ? NAJWAŻNIEJSZE

DLACZEGO AZBEST JEST GROŹNY ?
NAJWAŻNIEJSZE PRZEPISY

Ustawa z dnia 26.06.74r. Kodeks pracy (Dz.U. NR 24 poz. 141 z późn. zmianami)

Ustawa z 19.06.1997 r. o zakazie stosowania wyrobów azbestowych
(Dz.U.97.101.628).

Ustawa z 27.04.2001 r. o odpadach (Dz.U.01.62.628 z póź. zm.).

Ustawa z 27.04.2001 r. Prawo ochrony środowiska (Dz.U.01.62.627 z póź. zm.).

Ustawa z 7.07.1994 r. Prawo budowlane (Dz.U.94.89.414 z póź. zm.).

Rozporządzenie MG,PiPS z dnia 02.04.2004r. w sprawie sposobów i warunków
bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest (Dz. U Nr
71 poz.649).

Rozporządzenie MZ z 1.12.2004r. w sprawie substancji, preparatów, czynników
lub procesów technologicznych o działaniu rakotwórczym lub mutagennym w
środowisku pracy. (Dz. U. Nr 280 poz. 2771),
NAJWAŻNIEJSZE PRZEPISY (c.d)

Rozporządzenie MP i PS z dnia 26.09.1997 w sprawie ogólnych przepisów
bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz. U. Nr 129 poz. 844 z późn. Zmianami),

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z 11.09.1996 r. w sprawie
czynników rakotwórczych w środowisku pracy oraz nadzoru nad stanem
zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki (Dz.U.96.121.571 z
póź. zm.).

Rozporządzenie Ministra Gospodarki z 21.10 1998 r. w sprawie szczegółowych
zasad usuwania, wykorzystywania i unieszkodliwiania odpadów
niebezpiecznych (Dz.U.98.145.942 z póź. zm.).

Rozporządzenie MZ z 04.08.2004r. w sprawie okresowych badań lekarskich
pracowników zatrudnionych w zakładach, które stosowały azbest w produkcji
(Dz. U. Nr 183 poz.1896),

Rozporządzenie MZ z 09.08.2004r. W sprawie leczenia uzdrowiskowego osób
zatrudnionych przy produkcji wyrobów zawierających azbest (Dz. U. Nr 185
poz. 1920).
Stan prawny na dzień 01.02.2005r.
Co to jest azbest?

Azbest należy do minerałów z grupy krzemianów.
Jako minerał użytkowy jest znany ludziom od czasów
starożytnego Rzymu, jednak dopiero od połowy
ubiegłego wieku Jest szeroko wykorzystywany
w technice. Włókna azbestowe mają właściwości
umożliwiające tkanie, zaplatanie lub mieszanie
z różnymi spoiwami. Są trwałe i odporne na wysoką
temperaturę. Dzięki tym właściwościom azbest znalazł
zastosowanie m. in. w budownictwie, motoryzacji,
chemii, przemyśle maszynowym, włókienniczym. Azbest
jest obecny w ponad 3000 różnych rodzajach wyrobów.
Jakie choroby może wywołać azbest ?





Włókna azbestowe po dostaniu się drogą oddechową do
organizmu są bardzo trudne do usunięcia. W konsekwencji ich
oddziaływania mogą rozwijać się takie choroby, jak:
pylica azbestowa (azbestoza),
nowotwory złośliwe (szczególnie śródbłoniak),
zgrubienia i stwardnienia opłucnej,
zmiany skórne,
przewlekłe zapalenia oskrzeli.
Prawdopodobieństwo wystąpienia nowotworu jest dużo większe
(ok..50-krotnie) przy równoczesnym narażeniu na szkodliwe
oddziaływanie azbestu i dymu tytoniowego.
Gdzie są spotykane wyroby zawierające azbest ?
Z uwagi na największe zastosowanie azbestu w budownictwie,
może on występować w takich obiektach, jak:
- strychy i ocieplone stropodachy,
- pomieszczenia użytkowe budynków,
- piwnice,
- szyby windowe, zsypy, maszynownie dźwigów,
- klatki schodowe (ściany), toalety,
- budynki przemysłowe: centrale telefoniczne, wentylatornie,
wymiennikownie, dyspozytornie.
Zastosowanie wyrobów i urządzeń zawierających azbest wynikało
przede wszystkim z potrzeby stosowania ochron przed ogniem
(termoizolacja) oraz przed hałasem.
Szczególnie duże nasycenie materiałami zawierającymi azbest można
znaleźć w budynkach konstrukcji byłej NRD, projektowanych jako obiekty
hotelowe i administracyjno-biurowe, wielokondygnacyjnych o szkielecie
stalowym.
AZBEST w BUDYNKACH
Budynek przedszkola z lat 70. typ
C-40 Ciechanów
Budynki WK-70 docieplane
wełną mineralną na ruszcie
drewnianym, pokryte
elewacją wykonaną z płyt
azbestowo-cementowych
płaskich
AZBEST W BUDYNKACH
Pokrycie z płyt falistych azbestowocementowych, miejscami spękane, na
powierzchni płyt widoczne słabo związane
włókna azbestu
Budynek przemysłowy (w trakcie rozbiórki), ściany osłonowe z płyt warstwowych
PW3/A mocowanych do widocznych na fotografii stalowych konstrukcji pionowych
Jak można rozpoznać azbest?

Podstawowym problemem jest ustalenie czy w budynku, w którym
są planowane prace remontowe znajdują się materiały budowlane
zawierające azbest, a jeśli tak, to gdzie są one zlokalizowane.

Większość wyrobów azbestowych ma barwę o różnych odcieniach
szarości lub bieli.
- chryzotyl (powszechnie stosowany azbest biały),
- krokidolit (w mniejszym stopniu wykorzystywany azbest niebieski),
- amosyt (rzadko stosowany azbest brązowy).

Cechy fizyczne, po których można rozpoznać azbest przedstawiono
w tabeli.
- wyroby miękkie o gęstości < 1000kg/m.3 ( duży % azbestu),
- wyroby twarde o gęstości > 1000kg/m.3 (duży stopień zwięzłości).
Wyrób
Nazwa
płyta a-c
Eternit
Wyrób twardy
Sznury, płótna
wyrób miękki
materiał łatwo rozwłókniający się, różnej grubości,
tektura
azbestowa
Wyrób miękki
bardzo łatwo ulega rozkruszeniu w palcach z jednoczesnym odspojeniem
wiązek azbestu o długości kilku mm i grubości 0,1 + 0,5 mm; grubość 0,8
+ 30 mm, stos. w izolacjach ognioochronnych.
płyta
ognioochronna
Sokalit-wyrób
miękki, prod
NRD
spoiwo cementowe 30-50 % azbestu, daje się złamać w palcach, struktura
porowata,
płyta
ognioochronna
pyral, wyrób
miękki,
spoiwo wapienno-cementowe 30-50% azbestu, grubość 2 cm, produkcja
czechosłowacka
uszczelki
azbestowokauczukowe
kinkieryt (typu
Gambit)
włókniste, szare lub różowe, grubość 3 + 5 mm, spoiwo pół elastyczne z
wyraźnymi wtrąceniami materiału, na złączach rur i zaworów z gorąca
wodą lub parą.
płaszcz
cementowoazbestowy
płaszcz
gipsowoazbestowy
Uwagi
materiał zwięzły i spoisty (12-13% azbestu), widoczne są fragmenty
włókien, grubość 4 + 8 mm,
niższa sztywność i spoistość niż a-c fabryczny, brak widocznych włókien
azbestu,
masa łatwo kruszy się w palcach, stosowany w izolacji rur w
ciepłownictwie
Azbest miękki
Płótno azbestowe
wentylacyjnych
w
przewodach
Izolacja rurociągów ze
sznurów azbestowych w
elektrociepłowni
Azbest miękki
instalacja wentylacji grawitacyjnej w
obiekcie przemysłowym wykonana z rur
azbestowo-cementowych
Rodzaje prac, podczas których może wystąpić
emisja pyłu azbestowego na niestacjonarnych
stanowiskach pracy w budownictwie.
Emisja pyłu azbestowego może wystąpić podczas, np.:
- prac wyburzeniowych i rozbiórkowych obiektów o lekkich ścianach osłonowych,
- rozbiórki ścian działowych lub stropów ocieplonych,
- usuwania dachów wykonanych z płyt a-c oraz elewacji z płyt a-c,
- wyburzania obiektów o konstrukcji nośnej stalowej i żelbetowej z izolacją
przeciwogniową wykonaną w formie natrysku lub okładzin z miękkich płyt
azbestowych,
- czyszczenia i renowacji pokryć dachowych,
- prac hydraulicznych, instalacyjnych połączonych z destrukcją stropu, ścian
działowych,
- modernizacji pomieszczeń dźwigów, naprawy przewodów wentylacyjnych,
- usuwania izolacji cieplnej.
Czy należy używać środków ochron indywidualnych ?
Niezależnie od sprawnie działających systemów wentylacyjnych, osoby
uczestniczące w pracach naprawczych lub rozbiórkowych powinny być
wyposażone w:
 sprzęt ochrony układu oddechowego:
- jeżeli stężenie pyłu nie przekracza wartości 5xNDS –sprzęt filtrujący klasy P2
w postaci półmaski filtrującej lub półmaski z wymiennymi filtrami,
- jeżeli stężenie jest wyższe od wartości 5xNDS ale nie przekracza 50xNDS –
sprzęt filtrujący klasy P 3 w postaci półmaski filtrującej lub półmaski z
wymiennymi filtrami,
- jeżeli stężenie pyłu przekracza wartość 50xNDS –sprzęt w postaci filtru klasy
P3 połączonego z maską. Można też stosować sprzęt izolujący tj. aparat
powietrzny butlowy lub aparat wężowy skompletowany z pełną maską
twarzową.
- nie wolno stosować przeciwpyłowych masek jednorazowego użytku
 odzież ochronną: przy dużym przekroczeniu NDS stosować ubrania z
materiałów powlekanych polimerami syntetycznymi. Przy niewielkich
przekroczeniach NDS –ubrania jednorazowe z materiałów polimerowych
np.. TYVEK.
Przykład (niestety niemiecki) prawidłowego
postępowania przy demontażu pokrycia
dachowego z eternitu, pracownik ubrany w
kombinezon pyłoszczelny z maską posługuje
się specjalistycznym odkurzaczem z filtrem
HEPA
Właściwy sposób postępowania przy usuwaniu
azbestu miękkiego, pracownik wyposażony w
maskę z nawiewem powietrza posługuje się
ręcznym narzędziem i specjalistycznym
odkurzaczem
Zasady bezpiecznego prowadzenia prac podczas
zabezpieczania lub usuwania wyrobów zawierających
azbest

Podstawą wszystkich działań jest właściwe użytkowanie i konserwowanie
maszyn i urządzeń technologicznych, oprzyrządowania, miejscowych
odciągów wentylacyjnych oraz systemów wentylacji ogólnej. Równie
istotnym elementem jak właściwa eksploatacja maszyn, jest prawidłowe
postępowanie podczas obróbki materiałów zawierających azbest, ich
transportu i przechowywania. Każdy pracownik powinien wykonywać
wszelkie prace tak, aby powstawało jak najmniej pyłu.

Przed przystąpieniem do wszelkiego rodzaju prac powinien zostać
ustalony plan działań.
WYKONYWANIE PRAC Z AZBESTEM
Za przygotowanie i realizację robót usuwania azbestu, zgodnie ze
specjalnymi wymaganiami bhp dla prac z azbestem, odpowiada wykonawca.
Do obowiązków wykonawcy należy opracowanie planu prac, zgodnie z
rozporządzeniem MG,P iPS z 2.04.2004r w sprawie sposobów i warunków
bezpiecznego użytkowania i usuwania wyrobów zawierających azbest . Plan taki
powinien zawierać określenie:
- miejsca wykonywania prac oraz charakteru prac i przewidywanego okresu ich
trwania.
- rodzaju azbestu w wyrobach przeznaczonych do usunięcia oraz ocenę ich stanu
technicznego,
- szacunkowych ilości odpadów zawierających azbest, uzyskanych w wyniku
podjętych prac,
- ustalenie sposobów usuwania wyrobów zawierających azbest oraz rodzajów i
metod pracy,
- ustalenie sposobów wyeliminowania lub ograniczenia emisji pyłów azbestu do
powietrza,
- zapewnienie pracownikom niezbędnych środków ochrony zdrowia i
bezpieczeństwa pracowników,
- zasad informowania pracowników narażonych na działanie pyłów azbestu o
sposobach postępowania i niezbędnych środkach ochronnych.
Przygotowanie stanowiska pracy

Przygotowanie stanowiska pracy powinno rozpocząć się od usunięcia
wszystkich wolno stojących przedmiotów i wyposażenia z obszaru
pracy. Obiekty, których nie można usunąć oraz podłoga, ściany i sufit
powinny być szczelnie pokryte mocną folią polietylenową, tak aby
tworzyły "obudowę" obszaru pracy.

Do przedostawania się do strefy pracy służy jedno wejście przez
system śluz stanowiących pomieszczenia higieniczno-sanitarne
składający się z minimum trzech pomieszczeń: brudnego, prysznica i
czystego.
Procedury zabezpieczania azbestu
Są trzy główne metody postępowania z azbestem w tym względzie:
- kontrola i konserwacja,
- obudowywanie,
- wiązanie.
Wybór sposobu postępowania zależy m. in. od stanu materiałów
zawierających azbest w budynku, cech i struktury materiału wiążącego
oraz kosztów zabezpieczania.



Działania polegające na kontroli i konserwacji obejmują czyszczenie
na mokro uwolnionych wcześniej włókien azbestu, zapobieganie
przyszłej emisji poprzez mocowanie lub opóźnianie procesu niszczenia
materiałów a-c oraz kontrolę stanu materiałów a-c.
Obudowywanie obejmuje budowanie szczelnych przegród wokół
materiałów a-c oraz pokrywanie zewnętrznej powierzchni obudowy
materiałami odpornymi na uszkodzenia mechaniczne.
Wiązanie polega na stosowaniu chemicznych środków wiążących
włókna azbestu.
Postępowanie z wyrobami i odpadami
zawierającymi azbest
Odpady azbestu, odpady azbestowo-cementowe i inne odpady
zawierające azbest są odpadami niebezpiecznymi w rozumieniu
rozporządzenia ministra ochrony środowiska, zasobów naturalnych i
leśnictwa. Wobec powyższego, wszelkie odpady tego typu
nagromadzone w urządzeniach (np. pył azbestowy gromadzony w
urządzeniach filtracyjnych, zużyte filtry, szlam) lub powstałe w wyniku
procesu produkcyjnego, należy regularnie usuwać z zachowaniem
pełnych środków ostrożności. Należy je pakować do szczelnych
worków jednorazowego użytku z folii polietylenowej, znakować,
składować w oznakowanym miejscu, po czym wywozić na
przygotowane wysypiska, których lokalizację określa właściwy
Inspektorat Ochrony Środowiska. Wysypisko odpadów azbestowych po
zapełnieniu do założonej pojemności powinno być zakryte ziemią
o grubości warstwy minimum 2 metry.
Zasady wykonywania robót i postępowania z odpadami
Wykonawca robót polegających na usuwaniu azbestu po
winien przestrzegać następujących zasad:
Prawidłowy sposób pakowania odpadów we właściwie oznakowane worki foliowe, ich
powierzchnia zewnętrzna po zakończeniu czynności zostaje odkurzona
Oznakowanie wyrobów i odpadów.
Oznakowanie wyrobów i odpadów zawierających azbest,
wysokość znaku powinna wynosić ca najmniej 5 cm, a
szerokość co najmniej 3 cm
Procedury usuwania azbestu






Wyroby zawierające azbest przed ich usuwaniem powinny być
nawilżone wodą i utrzymywane w stanie wilgotnym przez cały czas
pracy,
Wyroby (płytki, kształtki, rury)demontować w całości – unikać destrukcji
mechanicznej,
Używać narzędzi ręcznych lub wolnoobrotowych mechanicznych
wyposażone w miejscowe odciągi pył,
Do czyszczenia miejsca pracy i sprzętu stosować odkurzacze
wyposażone w filtry o skuteczności pochłaniania 99,95%,
Pracownicy wyposażeni w środki ochrony indywidualnej oraz odzież i
obuwie robocze,
Usunięte wyroby azbestowe twarde (płyty i części płyt a-c)pakować w
folię o grubości min. 0,2 mm,
Procedury usuwania azbestu c.d.





Przed opakowaniem płyt, wyrobów i odpadów
azbestowych miękkich należy zestalić cementem
lub żywicami syntetycznymi,
Zużyte filtry odkurzaczy, masek, jednostek
podciśnienia; jednorazowe ubrania ochronne,
zdemontowane folie należy hermetyzować przez
umieszczenie w workach polietylenowych
oznakowanych znakiem „a”,
Odpady powinny być gromadzone i pakowane w
strefie odizolowanej od otoczenia,
Opakowania z odpadami powinny być szczelnie
zamknięte (zgrzewem ciągłym lub taśmą klejącą) i
oznakowane w sposób trwały, nie ulegający
zniszczeniu pod wpływem czynników atmosfer i
mechan.,
Należy założyć kartę ewidencji odpadów i
dokument obrotu odpadami niebezpiecznymi
Co należy brać pod uwagę przy ocenie narażenia
pracowników na wdychanie pyłu azbestowego ?
W ocenie stopnia narażenia pracowników na pył azbestowy należy brać
pod uwagę przede wszystkim:
- skład pyłu przemysłowego zawierającego azbest,
- stężenie pyłu zawierającego azbest w powietrzu,
- czas zatrudnienia,
- czas narażenia na ekspozycję w ciągu zmiany,
aktualny stan zdrowia i przebyte choroby.
Jakie są metody eliminacji zagrożeń ?
W walce z zagrożeniami wynikającymi z zastosowania materiałów
zawierających azbest należy dążyć przede wszystkim do ograniczenia
ekspozycji zawodowej, inwentaryzacji obiektów i wyrobów, ich
zabezpieczania bądź usuwania oraz znakowania znakiem
ostrzegawczym wyrobów i odpadów zawierających azbest.
W przypadku wyrobów znajdujących się w dobrym stanie technicznym,
należy je zabezpieczyć odpowiednimi pokryciami, natomiast wyroby
znajdujące się w złym stanie technicznym należy zabezpieczyć
i usunąć.
Podczas prac związanych z zabezpieczaniem lub usuwaniem wyrobów
zawierających azbest powinny być stosowane takie rozwiązania, jak:
odpowiednia organizacja prowadzenia prac, nawilżanie materiałów,
korzystanie z wolnoobrotowych narzędzi ręcznych, trwałe wiązanie
włókien azbestowych z innymi materiałami, mechanizacja transportu,
oddzielanie i obudowywanie miejsc pracy, stosowanie odpowiednich
urządzeń filtracyjno-wentylacyjnych.
Jakie są metody eliminacji zagrożeń ? (cd..)
Podstawową zasadą jest wykonywanie wszelkich prac tak, aby
powstawało jak najmniej pyłu.
Należy też stosować wszelkie dostępne środki techniczne prowadzące
do eliminowania, przestrzennego lub ilościowego ograniczania emisji
pyłu azbestowego, na przykład przez: stosowanie metod mokrych,
spajanie włókien azbestowych z innymi materiałami, automatyzację
procesów i hermetyzację, wydzielenie z pomieszczeń miejsc pracy i
procesów stwarzających zagrożenie, stosowanie urządzeń wentylacji
miejscowej i ogólnej.
Zhermetyzowane płyty PW3/A na paletach
przed transportem na składowisko
Przykład oddzielenia strefy
pracy za pomocą folii
polietylenowej
Nadzór medyczny
Jednym z elementów zmniejszania ryzyka zawodowego podczas pracy
z wyrobami zawierającymi azbest jest prawidłowo prowadzona kontrola
lekarska. Wczesne wykrycie zmian chorobowych u pracownika
umożliwia natychmiastowe przerwanie ekspozycji na pyły zawierające
azbest i rozpoczęcie leczenia.
Pracownicy zatrudnieni przy przetwarzaniu, usuwaniu lub
zabezpieczaniu wyrobów zawierających azbest powinni być poddawani
specjalnemu nadzorowi medycznemu polegającemu na:
- badaniach wykonywanych przez lekarza specjalistę medycyny pracy ,
- prowadzeniu przez pracodawcę listy pracowników zatrudnionych,
przy pracach związanych z usuwaniem lub zabezpieczaniem azbestu,
- wydawaniu zaświadczeń o poddaniu działaniu azbestu
- w przypadku zmiany pracy.
Szczególny nadzór medyczny powinien być prowadzony zarówno
przez okres aktywności zawodowej, jak i po jej ustaniu.
Obowiązki pracodawcy.
Pracodawca zobowiązany jest do:
 Zorganizowania i podziału pracy podczas planowanych robót,
 Zapewnienia sprzętu specjalistycznego i środków ochrony
indywidualnej,
 Zagwarantowania bezpieczeństwa w ramach przewidzianych prac,
zgodnie z projektem i planem robót,
 Przeszkolenia pracowników stykających się z azbestem w zakresie
bhp oraz informowanie o zagrożeniach,
 Takiego zorganizowania pracy, aby na pył azbestowy narażona była
minimalna liczba osób,
 Prowadzenia rejestru pracowników narażonych na pył azbestu,
Obowiązki pracodawcy (c.d.)






Kierowania pracowników na profilaktyczne badania lekarskie,
Niezatrudniania przy pracach z azbestem pracowników młodoc. i
kobiet w ciąży,
Koordynacji prac towarzyszących usuwaniu azbestu,
Oznakowania strefy pracy znakiem ostrzegawczym oraz napisem o
treści „Uwaga-zagrożenie azbestem. Osobom nieupoważnionym
wstęp wzbroniony”,
Zapewnienia zaplecza higieniczno-sanitarnego dla pracowników
(prysznice pomieszczenia socjalne),
Zatrudnienia osóbo wysokich kwalifikacjach, doświadczeniu oraz
udokumentowane przeszkolenie w zakresie obchodzenia się z
azbestem, dot. to zarówno pracowników, jak i osób nadzorujących
prace.
Obowiązki pracownika
Pracownicy zobowiązani są do:
 Przestrzegania przyjętego trybu prac opisanego w
zaakceptowanych dokumentach,
 Niewprowadzania samowolnych zmian lub „ulepszeń” w przyjętych
procedurach pracy,
 Przestrzegania procedur ochrony przed pyłem azbestu-stosowanie
ŚOI, odzieży ochronnej pyłoszczelnej, maski przeciwpyłowej
odpowiednio dobranej do występującego stężenia pyłów azbestu,
 Niewynoszenia odzieży ochronnej poza teren zakładu,
 Odpylania wstępnego zanieczyszczonej odzieży oraz używania
pryszniców (w komorach do oczyszczania) po wyjściu ze strefy
pracy,
Obowiązki pracownika (c.d.)




Składowania zanieczyszczonych ubrań w wydzielonych
kontenerach komór dekontaminacyjnych,
Utrzymania sprzętu, a zwłaszcza ŚOI we wzorowej czystości i
sprawności,
Skutecznej hermetyzacji odpadów, składowanych w wydzielonych
miejscach (przed przekazaniem ich do transportu na składowisko),
Przestrzegania zakazu palenia i spożywania posiłków na
stanowiskach pracy.
Zabronione jest wywoływanie nieuzasadnionej emisji pyłów
oraz obróbka materiałów zawierających azbest przy użyciu
wysokoobrotowych urządzeń mechanicznych bez miejscowych
odciągów pyłów, zbędne kruszenie i miażdżenie materiałów,
wleczenie po podłożu, zamiatanie miotłą miejsc wykonywania prac.