Odpowiedzialność za naruszenie wymagań ochrony środowiska
advertisement
Odpowiedzialność za naruszenie wymagań ochrony środowiska r.pr. Michał Behnke 8. 11. 2011 1 PLAN SPOTKANIA • Pojęcie i rodzaje odpowiedzialności prawnej • Przestępstwa przeciwko środowisku po zmianie kodeksu karnego z 2011r. • Odpowiedzialność prewencyjna i odszkodowawcza dotycząca szkód wywołanych oddziaływaniem na środowisko • Odpowiedzialność cywilna a szkody w środowisku • Administracyjne kary pieniężne • Wstrzymanie działalności i cofnięcie pozwoleń 2 Pojęcie i rodzaje odpowiedzialności prawnej Uzasadnienie odpowiedzialności prawnej za naruszenie wymagań ochrony środowiska 3 ODPOWIEDZIALNOŚĆ PRAWNA „zasada ponoszenia przez podmiot przewidzianych prawem ujemnych konsekwencji za zdarzenia lub stany rzeczy podlegające ujemnej kwalifikacji normatywnej i przypisywane prawnie określonemu podmiotowi w danym porządku prawnym” [W. Lang] 4 ODPOWIEDZIALNOŚĆ W OCHRONIE ŚRODOWISKA: ZASADA ZANIECZYSZCZAJĄCY PŁACI • Kto powoduje zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty usunięcia skutków tego zanieczyszczenia. • Kto może spowodować zanieczyszczenie środowiska, ponosi koszty zapobiegania temu zanieczyszczeniu. 5 PRYNCYPIA • Prawo ochrony środowiska po akcesji obejmuje zagadnienia: środowiska, zdrowia i bezpieczeństwa • Miernikiem staranności w ochronie środowiska są zasady: „zapobiegawczości” i „przezorności” • Korzystanie ze środowiska pociąga za sobą skutki finansowe wynikające z korzystania z dobra wspólnego oraz zasady „zanieczyszczający płaci” • Odpowiedzialność odszkodowawcza za szkody w środowisku oparta jest o zasadę ryzyka a nie winy, może mieć charakter solidarny i nie zależy od posiadanych decyzji lub standardów emisji • Kryminalna bezprawność może dotyczyć samego sposobu i rozmiaru prowadzenia działalności bez względu na powodowane szkody • Uznanie winy podległej osoby fizycznej w przypadku przestępstw przeciwko środowisku rodzi odpowiedzialność spółki jako podmiotu zbiorowego 6 STRUKTURA ODPOWIEDZIALNOŚCI PRAWNEJ – podmiot ponoszący odpowiedzialność, – zdarzenie lub stan rzeczy podlegające ujemnej kwalifikacji normatywnej, normalny związek przyczynowo-skutkowy – zasada, według której odpowiedzialność jest przypisywana podmiotowi, – sankcja 7 Postaci winy Zamiar bezpośredni – sprawca chce popełnić czyn zabroniony ma świadomość i wolę realizacji jego ustawowych znamion Zamiar ewentualny - sprawca przewiduje możliwość popełnienia przestępstwa i godzi się na to Lekkomyślność - sprawca przewiduje możliwość popełnienia czynu zabronionego, ale bezpodstawnie przypuszcza, że popełnienia tego czynu uniknie, świadomie łamiąc zasady ostrożności Niedbalstwo – sprawca nie przewiduje on możliwości dokonania czynu zabronionego, mimo że względu na przymioty sprawcy oraz okoliczności powinien był tak przewidywać. WINA UMYŚLNA WINA NIEUMYŚLNA 8 RODZAJE ODPOWIEDZIALNOŚCI PRAWNEJ odpowiedzialność cywilna : - prewencyjna - możliwość żądania zapobiegnięcia szkodzie - odszkodowawcza odpowiedzialność administracyjna : sankcje pieniężne, możliwość nakazania unieruchomienia obiektu odpowiedzialność pracownicza odpowiedzialność służbowa i dyscyplinarna odpowiedzialność karna za przestępstwa i wykroczenia RYZYKO KUMULACJI 9 Zasada katalogu zamkniętego przesłanek odmowy przyznania albo cofnięcia uprawnienia bądź nałożenia obowiązku Konstytucja RP Art.31.3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób. Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw. = kategoria interesu publicznego 10 SKUTKI WPROWADZENIA OGRANICZEN WYNIKAJĄCYCH Z OCHRONY ŚRODOWISKA Możliwość udzielenia uprawnienia indywidualnego do granic kolizji z interesem publicznym Odmowa pozwolenia w przypadku naruszania standardów emisyjnych i imisyjnych [= granic bezpieczeństwa ekologicznego] Odmowa pozwolenia w przypadku niezgodności z programami ochrony środowiska [= dokumentami polityki ekologicznej = zarządzania środowiskiem jako dobrem wspólnym] i dokumentami planistycznymi inkorporującymi wymagania ochrony środowiska Odmowa w przypadku naruszenia bezwzględnych zakazów wynikających z przepisów o ochronie środowiska Konieczność wykazania nadrzędnego charakteru innego interesu publicznego w przypadku konkurencji z ochroną środowiska Imperatyw SOOŚ celów dokumentów sektorowych Analiza wariantowa w SOOŚ i OOŚ 11 Środowiskowy wymiar zezwoleń na prowadzenie inwestycji Zgoda na zmniejszanie wartości i zużywanie zasobów środowiska • restytucja poprzez opłaty za korzystanie ze środowiska • roszczenia odszkodowawcze administracji tylko w stosunku do działań bezprawnych (323 POŚ) Odniesiona do dobra wspólnego • w relacji do osób trzecich działanie zgodne z pozwoleniem nie wyklucza roszczenia odszkodowawczego (325 POŚ) W granicach dopuszczalnych ze względu na bezpieczeństwo ekologiczne oraz na warunkach ograniczających zanieczyszczenie • racjonalne korzystanie z zasobów środowiska • działania zapobiegawcze i minimalizujące • internalizacja kosztów zewnętrznych poprzez OOŚ Wykluczająca skutki dozwalanego oddziaływania z kategorii szkody w środowisku 12 Art. 323. 1. POŚ Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, szkoda może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem; w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie. 2. Jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, wspólnego, z roszczeniem, o którym mowa w ust ust.. 1, może wystąpić Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna.. ekologiczna Roszczenia Państwa w odniesieniu do szkód cywilnych tylko w stosunku działań bezprawnych tylko w stosunku do środowiska jako dobra wspólnego 13 Art. 325 POŚ. Odpowiedzialności za szkody wyrządzone oddziaływaniem na środowisko nie wyłącza okoliczność, że działalność będąca przyczyną powstania szkód jest prowadzona na podstawie decyzji i w jej granicach granicach.. Każdy jest, jest na zasadach określonych ustawą, obowiązany do dbałości o stan środowiska ponosi odpowiedzialność za spowodowane przez siebie jego pogorszenie – art. 68 Konstytucji 14 SZKODA W ŚRODOWISKU ŚRODOWISKO - przyrodnicze - kulturowe - zdrowie i warunki życia ludzi NATURA 2000 - chronione gatunki i siedliska - integralność obszaru - spójność sieci STAN I FUNCKJE ELEMENTÓW PRZYRODNICZYCH DOBRA CHRONIONE SZKODA MAJĄTKOWA „SZKODA EKOLOGICZNA” Środowiskowe uwarunkowania procesu inwestycyjnego Dobro wspólne Polityka ekologiczna/OOŚ Zasada prewencji Zasada przezorności Zasada zanieczyszczający płaci Koszty zewnętrzne 15 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Administracyjna Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 09.06.1999 r. III RN 12/99 „Obowiązek należytego oraz wyczerpującego informowania stron przez organ administracyjny o okolicznościach faktycznych i prawnych, mogących wpływać na ustalenie ich praw i obowiązków będących przedmiotem postępowania (art..9 kpa) nie zwalnia przedsiębiorcy prowadzącego (art profesjonalną działalność gospodarczą z obowiązku znajomości przepisów prawnych i dołożenia należytej staranności w zakresie jej prowadzenia prowadzenia..” 16 Przestępstwa przeciwko środowisku po zmianie kodeksu karnego z 2011r. Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych 17 Zasady odpowiedzialności karnej Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu. Odpowiedzialności karnej za przestępstwo skutkowe popełnione przez zaniechanie podlega ten tylko, na kim ciążył prawny, szczególny obowiązek zapobiegnięcia skutkowi. skutkowi PRZESTĘPSTWA WYKROCZENIA 18 PRZESTĘPSTWA GOSPODARCZE P r z e s tę p s t w a p r z e c i w k o ś r o d o w is k u KATEGORIA TREŚĆ Kwalifikacja Niszczenie w znacznych rozmiarach flory i fauny Art. 181 § 1-3 Nieumyślne niszczenie flory i fauny Zanieczyszczanie w znacznym rozmiarze środowiska naturalnego Nielegalne składowanie, przerabianie i transport substancji szkodliwych Nielegalny transport, składowanie lub pozostawienie bez zabezpieczenia materiałów promieniotwórczych Zniszczenie w znacznych rozmiarach fauny i flory na skutek zanieczyszczenia środowiska Spowodowanie śmierci lub ciężkiego uszczerbku na zdrowiu na skutek zanieczyszczenia środowiska Niewłaściwa eksploatacja lub brak urządzeń chroniących środowisko Niszczenie, uszkodzenie prawnie chronionego terenu lub obiektu Zabudowa lub rozbudowa obiektów wbrew obowiązującym przepisom na danym terenie Art. 181 § 4-5 Art. 182 § 1-2 Art. 183 § 1-4 Art. 184 § 1-3 Art. 185 § 1 Art. 185 § 2 Art. 186 § 1 i 3 Art. 187 § 1-2 Art. 188 KODEKS KARNY 19 PRZESTĘPSTWA PRZECIWKO ŚRODOWISKU = przestępstwa gospodarcze rodzą odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za czyny zagrożone karą karalność przestępstw nieumyślnych 20 http://www.policja.pl/portal.php?serwis=pol&dzial=20 21 USTAWA z dnia 25 marca 2011 r. o zmianie ustawy – kodeks karny oraz niektórych innych ustaw Dz.U. Nr 94 , poz.549 Wejście w życie: 10 czerwca 2011 r. wdraża postanowienia dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2008/99/WE z dnia 19 listopada 2008 r. w sprawie ochrony środowiska poprzez prawo karne http://orka.sejm.gov.pl/proc6.nsf/opisy/3755.htm 22 Art. 182. KK § 1. Kto zanieczyszcza wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi [było: ziemię] substancją albo promieniowaniem jonizującym w takiej ilości lub w takiej postaci, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka [było: wielu osób] lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 3. Jeżeli czyn określony w § 1 został popełniony w związku z eksploatacją instalacji działającej w ramach zakładu, w zakresie korzystania ze środowiska, na które wymagane jest pozwolenie, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 4. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 3 działa nieumyślnie, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. 23 Art. 183. KK § 1. Kto wbrew przepisom składuje, usuwa, przetwarza, dokonuje odzysku, unieszkodliwia albo transportuje odpady lub substancje w takich warunkach lub w taki sposób, że może to zagrozić życiu lub zdrowiu człowieka [było: wielu osób] lub spowodować istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi lub zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. § 2. Tej samej karze podlega, kto wbrew przepisom przywozi z zagranicy substancje zagrażające środowisku. § 3. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew obowiązkowi dopuszcza do popełnienia czynu określonego w § 1, 2 i 4. § 4. Karze określonej w § 1 podlega, kto wbrew przepisom przywozi odpady z zagranicy lub wywozi odpady za granicę. § 5. Kto bez wymaganego zgłoszenia lub zezwolenia, albo wbrew jego warunkom przywozi z zagranicy lub wywozi za granicę odpady niebezpieczne, podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 6. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1–5 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. 24 Art. 186. KK § 1. Kto wbrew obowiązkowi nie utrzymuje w należytym stanie lub nie używa urządzeń zabezpieczających wodę, powietrze lub powierzchnię ziemi [było: ziemię] przed zanieczyszczeniem lub urządzeń zabezpieczających przed skażeniem promieniotwórczym lub promieniowaniem jonizującym [było: przed promieniowaniem radioaktywmym lub jonizującym], jonizującym] podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2. § 2. Tej samej karze podlega, kto oddaje lub wbrew obowiązkowi dopuszcza do użytkowania obiekt budowlany lub zespół obiektów nie mających wymaganych prawem urządzeń określonych w § 1. § 3. Jeżeli sprawca czynu określonego w § 1 lub 2 działa nieumyślnie, podlega grzywnie albo karze ograniczenia wolności. 25 Art. 185. KK § 1. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest zniszczenie w świecie roślinnym lub zwierzęcym w znacznych rozmiarach lub istotne obniżenie jakości wody, powietrza lub powierzchni ziemi, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od 6 miesięcy do lat 8. § 2. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest ciężki uszczerbek na zdrowiu człowieka, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10. § 3. Jeżeli następstwem czynu określonego w art. 182 § 1 lub 3, art. 183 § 1 lub 3 lub w art. 184 § 1 lub 2 jest śmierć człowieka lub ciężki uszczerbek na zdrowiu wielu osób, sprawca podlega karze pozbawienia wolności od lat 2 do 12. 26 Nowe przestępstwa w ustawie o ochronie przyrody „Art. 127a. 1. Kto, wbrew przepisom ustawy, wchodzi w posiadanie okazów roślin, zwierząt, grzybów objętych ochroną gatunkową w liczbie większej niż nieznaczna, w takich warunkach lub w taki sposób, że ma to wpływ na zachowanie właściwego stanu ochrony gatunku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.” „Art. 128a. 1. Kto handluje okazami gatunku podlegającego ochronie na podstawie przepisów, o których mowa w art. 61 ust. 1, w liczbie większej niż nieznaczna, w takich warunkach lub w taki sposób, że ma to wpływ na zachowanie właściwego stanu ochrony gatunku, podlega karze pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. 2. Jeżeli sprawca czynu określonego w ust. 1 działa nieumyślnie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.” 27 Pojęcie szkody znacznej wartości § 5. [zm 8.06.2010 ] Mieniem znacznej wartości jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza dwustukrotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Mieniem znacznej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu zabronionego przekracza 200 000 złotych. złotych § 6. Mieniem wielkiej wartości jest mienie, którego wartość w chwili popełnienia czynu zabronionego przekracza tysiąckrotną wysokość najniższego miesięcznego wynagrodzenia. Mieniem wielkiej wartości jest mienie, którego wartość w czasie popełnienia czynu złotych zabronionego przekracza 1 000 000 złotych. § 7. Przepisy § 5 i 6 stosuje się do określenia „znaczna szkoda” oraz „szkoda w wielkich rozmiarach”. 28 Społeczna szkodliwość czynu Art. 115 § § 2. Przy ocenie stopnia społecznej szkodliwości czynu sąd bierze pod uwagę • rodzaj i charakter naruszonego dobra, • rozmiary wyrządzonej lub grożącej szkody, • sposób i okoliczności popełnienia czynu, • wagę naruszonych przez sprawcę obowiązków, jak również • postać zamiaru, • motywację sprawcy, • rodzaj naruszonych reguł ostrożności i stopień ich naruszenia. 29 Sprawca Art. 18. § 1 KK Odpowiada za sprawstwo nie tylko ten, • kto wykonuje czyn zabroniony sam albo wspólnie i w porozumieniu z inną osobą, ale także ten, • kto kieruje wykonaniem czynu zabronionego przez inną osobę lub • wykorzystując uzależnienie innej osoby od siebie, poleca jej wykonanie takiego czynu. 30 Odpowiedzialność podmiotów zbiorowych za czyny zagrożone karą USTAWA z dnia 28 października 2002 r. o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary. Dz.U.2002.197.1661 Podmiotem zbiorowym jest: • osoba prawna oraz jednostka organizacyjna niemająca osobowości prawnej, której odrębne przepisy przyznają zdolność prawną, z wyłączeniem Skarbu Państwa, jednostek samorządu terytorialnego i ich związków. • również spółka handlowa z udziałem Skarbu Państwa, jednostki samorządu terytorialnego lub związku takich jednostek, spółka kapitałowa w organizacji, podmiot w stanie likwidacji oraz przedsiębiorca niebędący osobą fizyczną, a także zagraniczna jednostka organizacyjna. 31 Art. 3. Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności za czyn zabroniony, którym jest zachowanie osoby fizycznej: 1) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego w ramach uprawnienia lub obowiązku do jego reprezentowania, podejmowania w jego imieniu decyzji lub wykonywania kontroli wewnętrznej albo przy przekroczeniu tego uprawnienia lub niedopełnieniu tego obowiązku, 2) dopuszczonej do działania w wyniku przekroczenia uprawnień lub niedopełnienia obowiązków przez osobę, o której mowa w pkt 1, 3) działającej w imieniu lub w interesie podmiotu zbiorowego, za zgodą lub wiedzą osoby, o której mowa w pkt 1 3a) będącej przedsiębiorcą, który bezpośrednio współdziała z podmiotem zbiorowym w realizacji celu prawnie dopuszczalnego; 4) skreśl. - jeżeli zachowanie to przyniosło lub mogło przynieść podmiotowi zbiorowemu korzyść, chociażby niemajątkową. 32 Art. 5. Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności, jeżeli do popełnienia czynu zabronionego doszło w następstwie: 1) co najmniej braku należytej staranności w wyborze osoby fizycznej, fizycznej o której mowa w art. 3 pkt 2 lub 3, lub co najmniej braku należytego nadzoru nad tą osobą - ze strony organu lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego; 2) organizacji działalności podmiotu zbiorowego, która nie zapewniała uniknięcia popełnienia czynu zabronionego przez osobę, o której mowa w art. 3 pkt 1 lub 3a, podczas gdy mogło je zapewnić zachowanie należytej staranności, wymaganej w danych okolicznościach, przez organ lub przedstawiciela podmiotu zbiorowego. 33 Art. 16. 1. Podmiot zbiorowy podlega odpowiedzialności na podstawie ustawy, jeżeli osoba, o której mowa w art. 3, popełniła przestępstwo: • 8) przeciwko środowisku, określone w: a) art. 181-184 oraz art. 186-188 Kodeksu karnego, b) art. 31-34 ustawy z dnia 25 lutego 2011 r. o substancjach chemicznych i ich mieszaninach (Dz. U. Nr 63, poz. 322), c) skreśl. d) art. 58-64 ustawy z dnia 22 czerwca 2001 r. o organizmach genetycznie zmodyfikowanych (Dz. U. Nr 76, poz. 811 oraz z 2002 r. Nr 25, poz. 253 i Nr 41, poz. 365), e) art. 37b ustawy z dnia 14 marca 1985 r. o Państwowej Inspekcji Sanitarnej (Dz. U. z 2006 r. Nr 122, poz. 851, z późn. zm.), f) art. 127a i art. 128a ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r. Nr 151, poz. 1220, z późn. zm.), g) art. 47a ustawy z dnia 20 kwietnia 2004 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową (Dz. U. Nr 121, poz. 1263, z późn. zm.); 34 • Art. 7. 1. 1. Wobec podmiotu zbiorowego sąd orzeka karę pieniężną w wysokości od 1 000 do 20 000 000 złotych, nie wyższą jednak niż 10 % przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. 2. Przychód, o którym mowa w ust. 1, określa się na podstawie sporządzonego przez podmiot zbiorowy sprawozdania finansowego albo w oparciu o podsumowanie zapisów w księgach podatkowych, o których mowa w art. 3 pkt 4 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa (Dz. U. z 2005 r. Nr 8, poz. 60, Nr 85, poz. 727, Nr 86, poz. 732 i Nr 143, poz. 1199). • Od 1.07.2011: 1.07.2011 Wobec podmiotu zbiorowego sąd orzeka karę pieniężną w wysokości od 1000 do 5 000 000 złotych, nie wyższą jednak niż 3% przychodu osiągniętego w roku obrotowym, w którym popełniono czyn zabroniony będący podstawą odpowiedzialności podmiotu zbiorowego. 35 Wobec podmiotu zbiorowego • orzeka się przepadek: 1) przedmiotów pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego lub które służyły lub były przeznaczone do popełnienia czynu zabronionego; 2) korzyści majątkowej pochodzącej chociażby pośrednio z czynu zabronionego; 3) równowartości przedmiotów lub korzyści majątkowej pochodzących chociażby pośrednio z czynu zabronionego. • można orzec: 1) zakaz promocji lub reklamy prowadzonej działalności, wytwarzanych lub sprzedawanych wyrobów, świadczonych usług lub udzielanych świadczeń; 2) zakaz korzystania z dotacji, subwencji lub innych form wsparcia finansowego środkami publicznymi; 3) zakaz korzystania z pomocy organizacji międzynarodowych, których Rzeczpospolita Polska jest członkiem; 4) zakaz ubiegania się o zamówienia publiczne; 5) podanie wyroku do publicznej wiadomości. 36 ……………………………………….. Prokuratura Rejonowa w................................................ ZAWIADOMIENIE O PODEJRZENIU POPEŁNIENIA PRZESTĘPSTWA Działając na podstawie art. 304 [§ 1 – każdy , § 2 - Instytucje państwowe i samorządowe] ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. Kodeks postępowania karnego zawiadamiam o popełnieniu przez ………………………………………………………………………………………………………….. czynu polegającego na........................................................................................................ ............................................................................................................................................ ........................................................................................................................................... co wyczerpuje przesłanki przestępstwa określonego w art. ............................................... ustawy ............................................................................................................................... oraz wnoszę o wszczęcie postępowania w przedmiotowej sprawie. UZASADNIENIE ............................................................................................................................................ ............................................................................................................................................ (krótki opis zdarzenia ze wskazaniem dowodów) 37 Odpowiedzialność prewencyjna i odszkodowawcza dotycząca szkód wywołanych oddziaływaniem na środowisko 38 Szkoda wg Kodeksu cywilnego • brak definicji legalnej • uszczerbek, który następuje w sferze interesów, zwłaszcza majątkowych, określonego podmiotu - majątkowy lub niemajątkowy (krzywda) - na mieniu lub na osobie (konsekwencja naruszenia dóbr osobistych) 39 Wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 21 kwietnia 2005 r. I ACa 140/2005 I ACz 132/2005 OSA 2007/2 str. 86 Szkodą jest wszelki uszczerbek dotykający osobę bez prawnego uzasadnienia, wyrażający się w różnicy pomiędzy stanem majątku poszkodowanego, jaki istniał i mógłby w normalnej kolei rzeczy istnieć, wytworzyć się, a stanem, jaki powstał skutkiem zdarzenia wywołującego zmianę. Ogólnie rzecz ujmując, jest to uszczerbek, który następuje w majątku uprawnionego. Szkoda może przejawiać się w dwóch postaciach, tzw. szkody rzeczywistej, jak i utraconych korzyści (art. 361 § 2 kc). 40 SZKODA WG KODEKSU CYWILNEGO Art. 363. § 1. KC Naprawienie szkody powinno nastąpić, według wyboru poszkodowanego, bądź przez przywrócenie stanu poprzedniego [restytucja], bądź przez zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej. Jednakże gdyby przywrócenie stanu poprzedniego było niemożliwe albo gdyby pociągało za sobą dla zobowiązanego nadmierne trudności lub koszty, roszczenie poszkodowanego ogranicza się do świadczenia w pieniądzu. § 2. Jeżeli naprawienie szkody ma nastąpić w pieniądzu, wysokość odszkodowania powinna być ustalona według cen z daty ustalenia odszkodowania, chyba że szczególne okoliczności wymagają przyjęcia za podstawę cen istniejących w innej chwili. 41 SZKODA WG KODEKSU CYWILNEGO Mierniki wartości szkody • Wartość rynkowa (cena, jaką dobro przedstawia dla wszystkich) • Wartość szczególna (wartość dla poszkodowanego ze względu na szczególny sposób użycia danego dobra) • Wartość z upodobania (emocjonalna) 42 PODSTAWA ODPOWIEDZIALNOŚCI • Art. 322 POŚ. Do odpowiedzialności za szkody spowodowane oddziaływaniem na środowisko stosuje się przepisy Kodeksu cywilnego, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej. 43 ODPOWIEDZIALNOŚĆ ODSZKODOWAWCZA Prowadzący na własny rachunek przedsiębiorstwo lub zakład wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody (pary, gazu, elektryczności, paliw płynnych itp.) ponosi odpowiedzialność za szkodę na osobie lub mieniu, wyrządzoną komukolwiek przez ruch przedsiębiorstwa lub zakładu, chyba, że szkoda nastąpiła wskutek siły wyższej albo wyłącznie z winy poszkodowanego lub osoby trzeciej, za którą nie ponosi odpowiedzialności. (art. 435 § 1 kc) 44 ODPOWIEDZIALNOŚĆ PREWENCYJNA Ten komu wskutek zachowania się innej osoby, w szczególności wskutek braku należytego nadzoru nad ruchem kierowanego przez nią przedsiębiorstwa lub zakładu albo nad stanem posiadanego przez nią budynku lub innego urządzenia, zagraża bezpośrednio szkoda, może żądać, ażeby osoba ta przedsięwzięła środki niezbędne do odwrócenia grożącego niebezpieczeństwa, a w razie potrzeby, by dała odpowiednie zabezpieczenie. (art. 439 kc) 45 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 07.04.1970 r. sygn. akt III CZP 17/70, OSPiKA 1971, z.9, poz. 169 Zakład przemysłowy odpowiada na podstawie art art..435 kc za szkody spowodowane emitowaniem substancji trujących również wtedy, gdy stężenie ich nie przekracza norm ustalonych w przepisie art. 2 ustawy z dnia 21.04.1966 r. i w przepisach wydanego na jej podstawie rozporządzenia RM z 13.09.1966 r., chyba że chodzi o powszechnie odczuwane w danym rejonie skutki pogorszenia się środowiska przyrodniczego. 46 ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA Art. 324. W razie wyrządzenia szkody przez zakład o zwiększonym ryzyku lub o dużym ryzyku art art.. 435 § 1 Kodeksu cywilnego stosuje się niezależnie od tego, czy zakład ten jest wprawiany w ruch za pomocą sił przyrody. przyrody Poważne awarie = z udziałem określonych przepisami substancji niebezpiecznych 47 Art. 325 POŚ. Odpowiedzialności za szkody wyrządzone oddziaływaniem na środowisko nie wyłącza okoliczność, że działalność będąca przyczyną powstania szkód jest prowadzona na podstawie decyzji i w jej granicach granicach.. 48 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 06.10.1976 r. sygn. akt IV CR 380/76, OSN 1977, z.5z.5-6, poz. 93 Związek przyczynowy między określonym schorzeniem poszkodowanego a ruchem przedsiębiorstwa lub zakładu przemysłowego emitującego szkodliwe dla zdrowia substancje należy uznać za wykazany już w razie ustalenia, że poszkodowany był narażony na działanie szkodliwych zanieczyszczeń, emitowanych przez to przedsiębiorstwo lub zakład, których normalnym następstwem może być schorzenie poszkodowanego. 49 Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30.09.1976 r. sygn. akt IV CR 338/76, Dla odpowiedzialności z art.435 kc wystarczy ustalenie, iż funkcjonowanie przedsiębiorstwa jest jedną z przyczyn naruszenia środowiska i szkoda jest normalnym następstwem tych przyczyn. • Nie ma znaczenia, że działalność tego przedsiębiorstwa bez kumulowania się z oddziaływaniem innych przedsiębiorstw nie wyrządziłaby szkody. • Odpowiedzialność wszystkich przedsiębiorstw jest w tym przypadku solidarna 50 Wyrok Sądu Najwyższego - Izba Cywilna z dnia 5 stycznia 2001 r. V CKN 190/2000 Ruch przedsiębiorstwa lub zakładu w ujęciu art. 435 § 1 kc, kc, to każda działalność tego przedsiębiorstwa lub zakładu, zakładu a nie tylko taka, która jest bezpośrednio związana z działaniem sił przyrody i która stanowi następstwa ich działania. 51 ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNA Art. 323. 1. POŚ Każdy, komu przez bezprawne oddziaływanie na środowisko bezpośrednio zagraża szkoda lub została mu wyrządzona szkoda, może żądać od podmiotu odpowiedzialnego za to zagrożenie lub naruszenie przywrócenia stanu zgodnego z prawem i podjęcia środków zapobiegawczych, w szczególności przez zamontowanie instalacji lub urządzeń zabezpieczających przed zagrożeniem lub naruszeniem naruszeniem;; w razie gdy jest to niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, może on żądać zaprzestania działalności powodującej to zagrożenie lub naruszenie. 2. Jeżeli zagrożenie lub naruszenie dotyczy środowiska jako dobra wspólnego, z roszczeniem, roszczeniem o którym mowa w ust. 1, może wystąpić Skarb Państwa, jednostka samorządu terytorialnego, a także organizacja ekologiczna. ekologiczna. 52 Odpowiedzialność cywilna a szkody w środowisku 53 Szkoda w ujeciu cywilistycznym Wszelki uszczerbek dotykający osobę bez prawnego uzasadnienia, wyrażający się w różnicy pomiędzy stanem majątku poszkodowanego, jaki istniał i mógłby w normalnej kolei rzeczy istnieć, wytworzyć się, a stanem, jaki powstał skutkiem zdarzenia wywołującego zmianę. Ogólnie rzecz ujmując, jest to uszczerbek, który następuje w majątku uprawnionego. Szkoda może przejawiać się w dwóch postaciach, tzw. szkody rzeczywistej, jak i utraconych korzyści (art. 361 § 2 kc). [SA w Katowicach 21.04.2005. I ACa 140/2005] Wyróżniki szkody w środowisku • podmiot korzystający ze środowiska • działalność stwarzającą ryzyko szkody w środowisku • działalność prowadząca do zawinionego uszczerbku w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych • negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, oceniona w stosunku do stanu początkowego • znaczący negatywny wpływ lub zanieczyszczenie • działania naprawcze „Szkoda ekologiczna” naruszenie stanu homeostazy ekosystemu lub jego części albo pogłębienie degradacji ekosystemu lub jego części przez spowodowanie zmian w biocenozie (ogół organizmów występujących na danym obszarze powiązanych ze sobą w jedną całość różnymi zależnościami) lub biotopie (nieożywione elementy tego obszaru, a więc: podłoże, woda, powietrze (środowisko zewnętrzne)). 54 PODMIOT KORZYSTAJĄCY ZE ŚRODOWISKA Wg art.3 pkt 20 POŚ 1) przedsiębiorca w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej 2) osoby prowadzące działalność wytwórczą w rolnictwie w zakresie upraw rolnych, chowu lub hodowli zwierząt, ogrodnictwa, warzywnictwa, leśnictwa i rybactwa śródlądowego 3) osoby wykonujące zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej praktyki, 4) jednostka organizacyjna niebędącą przedsiębiorcą w rozumieniu ustawy o swobodzie działalności gospodarczej, 5) osoba fizyczna niebędąca podmiotem wg pkt 1, korzystająca ze środowiska w zakresie, w jakim korzystanie ze środowiska wymaga pozwolenia; Prowadzący działalność stwarzającą ryzyko szkody w środowisku wg art.3 Prowadzący inną działalność, która w sposób zawiniony prowadzi/doprowadziła do szkody w chronionych gatunkach lub siedliskach 55 szkoda w rozumieniu prawa cywilnego jest • zachowaniem bezprawnym lub naruszającym warunki kontraktu, • zaś korzystanie z rzeczy na podstawie i w granicach służącego tytułu prawnego, do zużycia tej rzeczy włącznie, nie rodzi obowiązku odszkodowawczego • jej naprawienie następuje przez restytucję lub zapłatę odszkodowania obowiązek naprawienia szkód w środowisku jest • samą konsekwencją prowadzenia działalności stwarzającej ryzyko szkody w środowisku, bez względu na to, czy jest ona prowadzona nielegalnie, czy też na podstawie i w granicach decyzji lub uprawnienia przyznanego w innym trybie. • jej naprawienie następuje poprzez działania naprawcze mające przywrócić stan początkowy w zakresie elementów i funkcji pełnionych przez środowisko 56 stan początkowy - stan i funkcje środowiska oraz poszczególnych elementów przyrodniczych przed wystąpieniem szkody w środowisku, oszacowane na podstawie dostępnych informacji; w przypadku szkody w powierzchni ziemi stan zgodny ze standardami jakości gleby i ziemi w rozumieniu POŚ Szkoda w środowisku negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, oceniona w stosunku do stanu początkowego Środowisko (POŚ) - ogół elementów przyrodniczych, w tym także przekształconych w wyniku działalności człowieka, a w szczególności powierzchnia ziemi, kopaliny, wody, powietrze, krajobraz, klimat oraz pozostałe elementy różnorodności biologicznej (…) funkcje elementów przyrodniczych - przydatność gatunków chronionych, chronionych siedlisk przyrodniczych, wody lub powierzchni ziemi dla innych elementów przyrodniczych lub ludzi; 57 DYREKTYWA 2004/35/WE Niniejsza dyrektywa nie ma zastosowania w przypadku szkody osobistej, szkody wyrządzonej na mieniu prywatnym lub strat gospodarczych i nie narusza żadnych praw dotyczących tego typu szkód. ODPOWIEDZIALNOŚĆ CYWILNOPRAWNA 58 Przed i po 30.04.2007 Art. 35. 1. Do bezpośredniego zagrożenia szkodą w środowisku lub do szkody w środowisku, środowisku • które zaistniały przed dniem 30.04.2007 r. lub • wynikały z działalności, która została zakończona przed dniem 30.04.2007 r., stosuje się przepisy dotychczasowe => art.102 i 106 POŚ Odróżnić od „UJAWNIŁY SIĘ” 2. Do szkód w środowisku dotyczących powierzchni ziemi wyrządzonych przed dniem 30.04.2007 r. stosuje się przepisy ustawy zmienianej w art. 32 [POŚ], w brzmieniu dotychczasowym, z tym że organem właściwym jest RDOŚ. 59 Czyn ciągły przed i po 30.04.2007 szkoda w środowisku – negatywna, mierzalna zmiana stanu lub funkcji elementów przyrodniczych, oceniona w stosunku do stanu początkowego, która została spowodowana bezpośrednio lub pośrednio przez działalność prowadzoną przez podmiot korzystający ze środowiska: a) w gatunkach chronionych lub chronionych siedliskach przyrodniczych, mającą znaczący negatywny wpływ na osiągnięcie lub utrzymanie właściwego stanu ochrony tych gatunków lub siedlisk przyrodniczych, (…) b) w wodach, mającą znaczący negatywny wpływ na stan ekologiczny, chemiczny lub ilościowy wód, KIEDY OSIĄGNIĘTO? prawdopodobieństwo wystąpienia szkody w środowisku w dającej się przewidzieć przyszłości; Czy emisja trwała po 30.04.2007? bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku - wysokie 60 Osoba fizyczna nie będąca podmiotem korzystającym ze środowiska Art. 12. 2. Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku zostały spowodowane za zgodą lub wiedzą władającego powierzchnią ziemi, jest on obowiązany do podejmowania działań zapobiegawczych i naprawczych solidarnie z podmiotem korzystającym ze środowiska, który je spowodował. 3. Przepisu ust. 2 nie stosuje się, jeżeli władający powierzchnią ziemi niezwłocznie po uzyskaniu wiedzy o bezpośrednim zagrożeniu szkodą w środowisku lub szkodzie w środowisku dokonał zgłoszenia na podstawie art. 24. Władający powierzchnią ziemi = właściciel albo użytkownik wg ewidencji gruntów + który wie lub się godzi + który nie dokonał zgłoszenia w trybie art.24 61 Współsprawstwo Art. 12. 1. Jeżeli bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku lub szkoda w środowisku zostały spowodowane przez więcej niż jeden podmiot korzystający ze środowiska, odpowiedzialność tych podmiotów za podejmowanie działań zapobiegawczych i naprawczych jest solidarna. 62 DZIAŁANIA ZAPOBIEGAWCZE • działania podejmowane w związku ze zdarzeniem, działaniem lub zaniechaniem powodującym bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku, [= wysokie prawdopodobieństwo wystąpienia szkody w środowisku w dającej się przewidzieć przyszłości] • w celu zapobieżenia szkodzie lub zmniejszenia szkody, w szczególności wyeliminowanie lub ograniczenie emisji; 63 DZIAŁANIA NAPRAWCZE • wszelkie działania, • w tym działania ograniczające lub tymczasowe, • podejmowane w celu naprawy lub zastąpienia w równoważny sposób elementów przyrodniczych lub ich funkcji, które uległy szkodzie, w szczególności oczyszczanie gleby i wody, przywracanie naturalnego ukształtowania terenu, zalesianie, zadrzewianie lub tworzenie skupień roślinności, reintrodukcję zniszczonych gatunków, prowadzące do usunięcia zagrożenia dla zdrowia ludzi oraz przywracania równowagi przyrodniczej i walorów krajobrazowych na danym terenie; 64 DZIAŁANIA RATOWNICZE • Brak definicji legalnej • Nie są objęte obowiązkiem uzgadniania z organem ochrony środowiska warunków ich przeprowadzenia • Nie są objęte decyzją nt. zakresu udostępnienia powierzchni ziemi przez władającego powierzchnią ziemi oraz zakresu i sposobu przeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych oraz terminu ich rozpoczęcia i zakończenia 65 RODZAJE DZIAŁAŃ NAPRAWCZYCH • Podstawowe = cel: przywrócenie stanu początkowego • Uzupełniające = cel: przywrócenie stanu podobnego do stanu początkowego albo odbudowa utraconych elementów przyrodniczych lub ich funkcji w innym miejscu • Kompensacyjne = w przypadku wystąpienia strat przejściowych 66 Główne czynności związane z działaniami naprawczymi lub zapobiegawczymi • Zgłoszenie faktu, iż bezpośrednie zagrożenie szkodą w środowisku nie zostało zażegnane, mimo przeprowadzenia działań zapobiegawczych, lub wystąpiła szkoda w środowisku [art.11] • Decyzja - uzgodnienie działań naprawczych [art. 13] • Decyzja - nałożenie obowiązku przeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych [art.15] • Decyzja - określanie zakresu udostępnienia powierzchni ziemi przez władającego powierzchnią ziemi oraz zakres i sposób przeprowadzenia działań zapobiegawczych lub naprawczych [art. 17 w zw. z art. 16] • Zgłoszenie wystąpienia bezpośredniego zagrożenia szkodą lub szkody w środowisku przez osobę trzecią[art.24] 67 Odpowiedzialność administracyjna związana z oddziaływaniem na środowisko 68 Kolizje rozstrzygane w ustawie szkodowej SZKODY W ŚRODOWISKU A: • szkody w wodach (art. 185.2 Prawa wodnego) • rekultywacja gruntów rolnych i leśnych (art.22a ugrol) • ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko (art.15.4 ustawy szkodowej – w stos. do art. 362 POŚ) 69 Kolizje nierozstrzygane w ustawie szkodowej SZKODY W ŚRODOWISKU A: • znaczące negatywne oddziaływania na obszar Natura 2000 (art.37 ust. o ochr. przyrody) • nakaz usunięcia odpadów (art.34 ustawy o odpadach) • ograniczenie negatywnego oddziaływania na środowisko (art. 362 i 363 POŚ) – rzeźba terenu • określenie wymagań w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia (art.154 POŚ) • … 70 Negatywne oddziaływanie - bezpośrednie zagrożenie • Art. 362. 1. Jeżeli podmiot korzystający ze środowiska negatywnie oddziałuje na środowisko, organ ochrony środowiska może, w drodze decyzji, nałożyć obowiązek: 1) ograniczenia oddziaływania na środowisko i jego zagrożenia; 2) przywrócenia środowiska do stanu właściwego. • 2. W decyzji, o której mowa w ust. 1, organ ochrony środowiska może określić: 1) zakres ograniczenia oddziaływania na środowisko lub stan, do jakiego ma zostać przywrócone środowisko; 1a) czynności zmierzające do ograniczenia oddziaływania na środowisko lub przywrócenia środowiska do stanu właściwego; 2) termin wykonania obowiązku. Związek z oddziaływaniem a nie jego skutkiem Działalność inna niż stwarzająca ryzyko szkody w środowisku 71 POGORSZENIE W ZNACZNYCH ROZMIARACH ZAGROŻENIE ŚRODOWISKA POGORSZENIE STANU ŚRODOWISKA POZWOLENIE STANDARD JAKOŚCI ŚRODOWISKA ZANIECZYSZCZENIE ODDZIAŁYWANIE NEGATYWNE EMISJA 72 Negatywne oddziaływanie – konieczność ochrony środowiska Art. 154. 1. POŚ Organ ochrony środowiska może ustalić, w drodze decyzji, wymagania w zakresie ochrony środowiska dotyczące eksploatacji instalacji, z której emisja nie wymaga pozwolenia, o ile jest to uzasadnione koniecznością ochrony pozwolenia środowiska. 2. Do decyzji, o której mowa w ust. 1, przepisy art. 188 stosuje się odpowiednio. 3. Postępowanie w przedmiocie wydania decyzji, o której mowa w ust. 1, wszczyna się z urzędu. 73 INSTRUMENTY FINANSOWE Opłata za korzystanie ze środowiska jest ponoszona za: 1) wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza, 2) wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi, 3) pobór wód, 4) składowanie odpadów. Administracyjna kara pieniężna jest ponoszona za przekroczenie lub naruszenie warunków korzystania ze środowiska, a także w zakresie magazynowania odpadów i emitowania hałasu do środowiska. 74 ADMINISTRACYJNE KARY PIENIĘŻNE Administracyjne kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska za: 1) przekroczenie określonych w pozwoleniach ilości lub rodzaju gazów lub pyłów wprowadzanych do powietrza; 2) przekroczenie określonych w pozwoleniach warunków dotyczących ilości ścieków, ich stanu, składu, minimalnej procentowej redukcji stężeń substancji w ściekach oraz masy substancji w odprowadzanych ściekach przypadającej na jednostkę masy wykorzystanego surowca, materiału, paliwa lub wytworzonego produktu; 3) przekroczenie określonej w pozwoleniach ilości pobranej wody; 75 ADMINISTRACYJNE KARY PIENIĘŻNE Administracyjne kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska za: 4) naruszenie warunków decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska odpadów albo decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganych przepisami ustawy o odpadach, co do rodzaju i sposobów składowania lub magazynowania odpadów; 5) przekroczenie, określonych w decyzji o dopuszczalnym poziomie hałasu lub pozwoleniu zintegrowanym 76 ADMINISTRACYJNE KARY PIENIĘŻNE Karę wymierza się w wysokości 10-krotnej wielkości jednostkowej stawki opłat: 1) za wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza; 2) za pobór wód. Za składowanie odpadów z naruszeniem warunków dotyczących rodzaju i sposobów składowania odpadów, określonych w decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska, lub magazynowanie odpadów z naruszeniem decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów wymierza się karę w wysokości 0,1 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę składowania. Wielkość przekroczenia w zł za każdy dB przekroczenia w porze dnia w porze nocy od 1 do 5 dB 10,16 12,72 powyżej 5 do 10 dB 17,79 21,61 powyżej 10 do 15 dB 25,43 30,52 powyżej 15 dB 38,12 45,78 77 ADMINISTRACYJNE KARY PIENIĘŻNE • Art. 88. 1. UstOchrPrzyr. Wójt, burmistrz albo prezydent miasta wymierza administracyjną karę pieniężną za: 1) zniszczenie terenów zieleni albo drzew lub krzewów spowodowane niewłaściwym wykonywaniem robót ziemnych lub wykorzystaniem sprzętu mechanicznego albo urządzeń technicznych oraz zastosowaniem środków chemicznych w sposób szkodliwy dla roślinności; 2) usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia; 3) zniszczenie drzew, krzewów lub terenów zieleni spowodowane niewłaściwym wykonaniem zabiegów pielęgnacyjnych. 78 SANKCJE FINANSOWE – MAGAZYNOWANIE ODPADÓW Magazynowanie odpadów bez wymaganej decyzji określającej sposób i miejsce magazynowania traktuje się jako składowanie odpadów bez wymaganej decyzji zatwierdzającej instrukcję eksploatacji składowiska opłaty podwyższone za korzystanie ze środowiska w wysokości 0,05 jednostkowej stawki opłaty za umieszczenie odpadów na składowisku za każdą dobę magazynowania. Administracyjne kary pieniężne wymierza, w drodze decyzji, wojewódzki inspektor ochrony środowiska za: naruszenie warunków (...) decyzji określającej miejsce i sposób magazynowania odpadów, wymaganej przepisami ustawy o odpadach, co do rodzaju i sposobów składowania lub magazynowania odpadów. 79 USTAWA O ODPADACH – KARY PIENIĘŻNE Art. 79b. 1. Jeżeli posiadacz odpadów lub transportujący odpady: 1) wytwarza odpady bez wymaganej decyzji zatwierdzającej program gospodarki odpadami niebezpiecznymi lub zatwierdzającej program gospodarki odpadami lub z naruszeniem jej warunków lub 2) wytwarza odpady bez wymaganego złożenia informacji o wytworzonych odpadach oraz sposobach gospodarowania wytworzonymi odpadami lub prowadzi gospodarkę odpadami niezgodnie ze złożoną informacją, lub 3) wytwarza odpady pomimo wniesienia sprzeciwu, o którym mowa w art. 24 ust. 5, albo rozpoczyna działalność powodującą powstawanie odpadów przed upływem terminu do wniesienia sprzeciwu, lub 4) będąc obowiązany do zgłoszenia do rejestru, o którym mowa w art. 33 ust. 5, nie dopełnił tego obowiązku lub wykonał go niezgodnie ze stanem faktycznym lub dokonuje zbierania odpadów lub transportu odpadów niezgodnie z informacjami zgłoszonymi do rejestru, podlega karze pieniężnej w wysokości 5 000 zł. 80 USTAWA O ODPADACH – KARY PIENIĘŻNE 2. Jeżeli posiadacz odpadów lub transportujący odpady: 1) pozbywa się odpadów wbrew przepisom dotyczącym gospodarowania odpadami lub 2) przekazuje je podmiotom, które nie uzyskały wymaganych zezwoleń, chyba że posiadanie zezwolenia nie było wymagane, lub 3) w celu spełnienia kryteriów dopuszczenia odpadów do składowania na składowiskach odpadów, rozcieńcza lub sporządza mieszaniny odpadów ze sobą lub innymi substancjami lub przedmiotami, lub 4) powodując wzrost zagrożenia dla zdrowia lub życia ludzi lub środowiska, miesza odpady niebezpieczne różnych rodzajów lub odpady niebezpieczne z odpadami innymi niż niebezpieczne lub dopuszcza do mieszania tych odpadów, lub 5) prowadzi działalność w zakresie zbierania, transportu, odzysku lub unieszkodliwiania odpadów bez wymaganego zezwolenia lub z naruszeniem jego warunków, lub 6) wbrew zakazom dotyczącym zbierania odpadów dokonuje zbierania odpadów, podlega karze pieniężnej w wysokości 10 000 zł. 81 USTAWA O ODPADACH – KARY PIENIĘŻNE Art. 79c. 1. Jeżeli zarządzający składowiskiem bez wymaganej zgody organu zamyka składowisko lub jego wydzieloną część podlega karze pieniężnej w wysokości 5 000 zł. zł 2. Jeżeli zarządzający składowiskiem pomimo decyzji o zamknięciu składowiska przyjmuje odpady do składowania zł podlega karze pieniężnej w wysokości 20 000 zł. 3. Jeżeli posiadacz odpadów, wbrew obowiązkowi, o którym mowa w art. 37 ust. 3, nie przekazuje zbiorczego zestawienia danych podlega karze pieniężnej w wysokości 500 zł. 4. W przypadku nieprzekazania zbiorczego zestawienia danych w terminie określonym w decyzji wydanej na podstawie art. 79d ust. 3a posiadacz odpadów podlega karze pieniężnej w wysokości 2000 zł. zł 5. Kara pieniężna, o której mowa w ust. 4, może być wymierzana wielokrotnie, z tym że łączna wysokość kar pieniężnych, o których mowa w ust. 3 i 4, za dany rok kalendarzowy nie może przekroczyć 10 000 zł. 82 Nienależyta eksploatacja instalacji 194.1 195.1.1) POŚ • Pozwolenie podlega cofnięciu lub ograniczeniu bez odszkodowania jeżeli instalacja nie jest należycie eksploatowana, eksploatowana przez co stwarza zagrożenie pogorszenia stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagrożenie życia lub zdrowia ludzi rygor natychmiastowej wykonalności • Pozwolenie może zostać cofnięte lub ograniczone bez odszkodowania, eksploatacja instalacji jest prowadzona jeżeli z naruszeniem warunków pozwolenia, innych przepisów ustawy lub ustawy o odpadach; odpadach 83 „Konkurencja” kompetencji: WIOŚ • Art. 364.POŚ Jeżeli działalność prowadzona przez podmiot korzystający ze środowiska albo osobę fizyczną powoduje pogorszenie stanu środowiska w znacznych rozmiarach lub zagraża życiu lub zdrowiu ludzi, ludzi wojewódzki inspektor ochrony środowiska wyda decyzję o wstrzymaniu tej działalności w zakresie, w jakim jest to niezbędne dla zapobieżenia pogarszaniu stanu środowiska. • Art.365 • Art. 367. 1. W razie: 1) wprowadzania przez podmiot korzystający ze środowiska substancji lub energii do środowiska bez wymaganego pozwolenia lub z naruszeniem jego warunków, warunków wojewódzki inspektor ochrony środowiska może wstrzymać, w drodze decyzji, użytkowanie instalacji. 84 Kluczowe elementy zasadność : zaistnienie przesłanek do cofnięcia uprawnienia, celowość zastosowania interwencji tego rodzaju zdefiniowanie interesu publicznego powszechność i porównywalność reakcji udział adresata rozstrzygnięcia w postępowaniu dobór środków dowodowych określenie obowiązków towarzyszących w sposób poddający się egzekucji 85 Naruszenie innych przepisów ustawy 195.1.1) POŚ • Pozwolenie może zostać cofnięte … z naruszeniem … innych przepisów ustawy lub ustawy o odpadach; odpadach 86 „profilowanie” kontroli przestrzegania innych przepisów ustawy – Art. 195.1.1) POŚ: Adresat obowiązku: • • • • • • • Właściciel instalacji Prowadzący instalację Użytkownik urządzenia Władający powierzchnią ziemi Posiadacz odpadów Zakład Zakład o dużym/zwiększonym ryzyku poważnej awarii 87 Fakultatywne przesłanki cofnięcia pozwolenia bez odszkodowania • przepisy dotyczące ochrony środowiska zmieniły się w stopniu uniemożliwiającym emisję na warunkach określonych w pozwoleniu; • instalacja jest objęta postępowaniem, o którym mowa w art. 227-229 [postępowanie kompensacyjne].; • nastąpiło przekroczenie krajowych pułapów emisji, o których mowa w art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji za odszkodowaniem • przemawiają za tym względy ochrony środowiska • korzystanie z pozwolenia stwarza zagrożenie dla życia lub zdrowia ludzi. 88 Fakultatywne przesłanki cofnięcia pozwolenia – postępowanie kompensacyjne • Art. 225. 1. Na obszarze, na którym zostały przekroczone standardy jakości powietrza, wydanie pozwolenia na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza dla nowo budowanej instalacji lub zmienianej w sposób istotny jest możliwe, jeżeli zostanie zapewniona odpowiednia redukcja ilości wprowadzanych do powietrza gazów lub pyłów powodujących naruszenia tych standardów, wprowadzanych z innych instalacji usytuowanych na tym obszarze. • Art. 226. 1. Wydanie pozwolenia w przypadku, o którym mowa w art. 225 ust. 1, wymaga przeprowadzenia 227postępowania kompensacyjnego, o którym mowa w art. 227229.. 229 89 Fakultatywne przesłanki cofnięcia pozwolenia – postępowanie kompensacyjne • Art. 229. 1. Pozwolenie na wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów z instalacji nowo zbudowanej lub zmienionej w sposób istotny jest wykonalne nie wcześniej niż od dnia, w którym decyzje, o których mowa w ust. 2, staną się ostateczne. • 2. Organ właściwy do wydania pozwolenia cofnie lub ograniczy bez odszkodowania pozwolenia na wprowadzanie do powietrza gazów lub pyłów z innych instalacji objętych postępowaniem kompensacyjnym w zakresie, w jakim uczestnicy postępowania wyrazili zgodę. • 3. Z chwilą gdy decyzje, o których mowa w ust. 2, stały się ostateczne, organ właściwy do wydania pozwolenia niezwłocznie informuje o tym wnioskodawcę. • 4. Jeżeli decyzja o pozwoleniu, wydana w wyniku postępowania kompensacyjnego, nie stanie się wykonalna w terminie dwóch lat od jej wydania, organ właściwy do wydania pozwolenia stwierdza jej wygaśnięcie. 90 POZWOLENIE Art. 181. 1. Organ ochrony środowiska może udzielić pozwolenia: 1) zintegrowanego; 2) na wprowadzanie gazów lub pyłów do powietrza; 3) wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; 4) na wytwarzanie odpadów; 5) 6) 91 Pozwolenie wodnoprawne – przepisy szczególne Art. 181. 1. Organ ochrony środowiska może udzielić pozwolenia: 3) wodnoprawnego na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi; 2. Warunki i tryb wydawania, wygasania, cofania i ograniczania pozwolenia, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, oraz właściwość pozwolenia organów określają przepisy ustawy - Prawo wodne, wodne z zastrzeżeniem ust. 3. 3. Do pozwoleń wodnoprawnych na wprowadzanie ścieków do wód lub do ziemi stosuje się odpowiednio art. 187, 188 ust. 3 pkt 2 i ust. 4, art. 190, 191, 193 ust. 2 i art. 198. 92 Pozwolenie wodnoprawne – przepisy szczególne Art. 136. Pr.wod. 1. Pozwolenie wodnoprawne można cofnąć lub ograniczyć bez odszkodowania, jeżeli: • 1) zakład zmienia cel i zakres korzystania z wód lub warunki wykonywania uprawnień ustalonych w pozwoleniu; • 2) urządzenia wodne wykonane zostały niezgodnie z warunkami ustalonymi w pozwoleniu wodnoprawnym lub nie są należycie utrzymywane; • 3) zakład nie realizuje obowiązków wobec innych zakładów posiadających pozwolenie wodnoprawne, uprawnionych do rybactwa oraz osób narażonych na szkody, albo nie realizuje przedsięwzięć ograniczających negatywne oddziaływanie na środowisko, ustalonych w pozwoleniu; 93 Pozwolenie wodnoprawne – przepisy szczególne Art. 136. 1. Pozwolenie wodnoprawne można cofnąć lub ograniczyć bez odszkodowania, jeżeli: • 4) zasoby wód podziemnych uległy zmniejszeniu w sposób naturalny; • 5) zakład nie rozpoczął w terminie korzystania z uprawnień wynikających z pozwolenia wodnoprawnego, z powodów innych niż określone w art. 135 pkt 3, lub nie korzystał z tych uprawnień przez okres co najmniej 2 lat; • 6) nastąpiła zmiana przepisów, o których mowa w art. 45 ust. 1 pkt 3 i ust. 2; • 7) jest to konieczne dla osiągnięcia celów środowiskowych w zakresie wynikającym z planu gospodarowania wodami na obszarze dorzecza, warunków korzystania z wód regionu wodnego lub warunków korzystania z wód zlewni i uzasadnione wynikami monitoringu wód. 94 Skutki prawne cofnięcia: odmowa następnego pozwolenia • Art. 186. POŚ Organ właściwy do wydania pozwolenia odmówi jego wydania, jeżeli: • 5) wniosek dotyczy uprawnień wnioskodawcy objętych decyzją o cofnięciu lub ograniczeniu pozwolenia w przypadkach, o których mowa w art. 194 ust. 1 i art. 195 ust. 1 pkt 1, a nie minęły jeszcze 2 lata od dnia, gdy decyzja w przedmiocie cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia stała się ostateczna; ostateczna 95 Skutki prawne cofnięcia: odszkodowanie wg art. 196 POŚ • Odszkodowanie przysługuje od organu właściwego do cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia. • Ustalenie odszkodowania następuje w drodze decyzji organu właściwego do cofnięcia lub ograniczenia pozwolenia • Decyzja jest niezaskarżalna. • Strona niezadowolona z przyznanego odszkodowania może w terminie 30 dni od dnia doręczenia decyzji wnieść powództwo do sądu powszechnego; droga sądowa przysługuje także w razie niewydania decyzji przez właściwy organ w terminie 3 miesięcy od zgłoszenia żądania przez poszkodowanego. • Wystąpienie na drogę sądową nie wstrzymuje wykonania decyzji • Roszczenie o odszkodowanie przedawnia się z upływem roku od dnia, w którym decyzja o cofnięciu lub ograniczeniu pozwolenia stała się ostateczna. 96 Skutki prawne cofnięcia: obowiązek usunięcia szkód w środowisku • Art. 197. 1. Jeżeli nie usunięto negatywnych skutków w środowisku powstałych w wyniku prowadzonej działalności, organ właściwy do wydania pozwolenia określa zakres i termin wykonania tego obowiązku w decyzji o wygaśnięciu, cofnięciu lub ograniczeniu pozwolenia. • 2. Uprawnienia, o których mowa w ust. 1, nie naruszają kompetencji organu administracji wynikających z art. 362 ust. 1 pkt 2. 97 Skutki prawne cofnięcia: obowiązek usunięcia szkód w środowisku • Art. 198. 2. W razie stwierdzenia, iż nie usunięto w wyznaczonym terminie negatywnych skutków w środowisku powstałych w wyniku prowadzonej działalności, organ właściwy do wydania pozwolenia orzeka o przeznaczeniu na ten cel zabezpieczenia w wysokości niezbędnej do usunięcia tych skutków. 98 Dziękuję za uwagę www.kpcic.gdynia.pl 99
