Charakterystyka systemów transakcyjnych

W. Bartkiewicz
Systemy informatyczne
zarządzania
Wykład 2. Systemy transakcyjne. Ogólna charakterystyka
Pojęcie systemu transakcyjnego
• Systemy transakcyjne (TPS – Transaction Processing Systems)
zorientowane są przede wszystkim na ewidencję procesów
gospodarczych, oraz tworzenie dokumentów obsługujących ten proces.
Gromadzone są w nich dane związane z konkretnymi, pojedynczymi
operacjami. Systemy transakcyjne pozwalają także zwykle na agregację
danych i przygotowywanie podstawowych sprawozdań w różnych
przekrojach z poszczególnych dziedzin działalności obiektu.
• Systemy transakcyjne stanowią najbardziej rozpowszechnioną klasę
systemów informatycznych wspierających proces zarządzania. Są one
wykorzystywane na najniższym, operacyjnym, szczeblu zarządzania i
wspomagają podejmowanie decyzji dobrze ustrukturalizowanych.
• W większości organizacji wykorzystywane są one w codziennej
działalności, związanej z normalnym tokiem prowadzenia biznesu.
Systemy transakcyjne każdego dnia wspomagają więc lub nawet
samodzielnie podejmują setki a nawet tysiące rutynowych decyzji.
Cechy systemów transakcyjnych
• Duża liczba wejść i wyjść, włączając pliki danych i dokumenty.
• Konieczność efektywnego przetworzenia dużych ilości (masowych)
danych.
• Wysoki stopień powtarzalności w przetwarzaniu.
• Proste obliczenia (większość operacji wymaga tylko dodania odjęcia,
pomnożenia lub podzielenia danych).
• Wysokie wymagania co do pamięci zewnętrznej.
• Możliwości edycyjne, koncentrują się na określeniu aktualności danych
w przechowywanych plikach.
• Duża liczba użytkowników wspomaganych przez system.
• Poważny i negatywny wpływ na organizację w przypadku załamania się
lub nieprawidłowego działania systemu.
Zastosowania systemów
transakcyjnych
• Przykładami systemów transakcyjnych mogą być: ewidencja
zatrudnienia, płac, środków finansowych, dostawców i odbiorców,
sprzedaży, środków trwałych itp.
• Wprowadzenie do systemów transakcyjnych technologii baz danych
spowodowało tworzenie baz o znormalizowanym formacie dla całego
systemu, co ułatwia standaryzację i integrację danych na wyższych
poziomach.
• Systemy transakcyjne pełnią w związku z tym również funkcje
usługowe dla innych systemów wspierających zarządzanie, umożliwiają
po prostu ich funkcjonowanie poprzez np. zasilanie w dane.
Struktura systemu transakcyjnego
Wprowadzanie
danych
Przetwarzanie
Dokumenty i raporty
Zbiory danych
Kartoteki (pliki główne)
• Zawierają wszystkie niezbędne dla przedsiębiorstwa dane o
interesujących je obiektach (np. osobach, miejscach, przedmiotach, itp.)
i wydarzeniach (np. płatnościach, spotkaniach, itp.).
• Kartoteki są ciągle aktualizowane w miarę zachodzenia transakcji
wymagających zmiany stanu poszczególnych obiektów. Np. kartoteka
informacji o kontach wymaga aktualizacji stanu konta w miarę
wykonywania transakcji wpłaty i wypłaty.
• Pliki główne są często przeszukiwane przez użytkowników w celu
pobrania aktualnego stanu obiektów bądź w celu pozyskania danych do
analiz. Większość raportów przygotowywana jest poprzez wydruk
informacji znajdujących się w jednym lub większej liczbie plików
kartotecznych.
• Kartoteki mają charakter permanentny, tzn. istnieją przez cały czas,
nawet jeśli rekordy w niech zawarte są często wstawiane, usuwane czy
też zmieniane.
Pliki transakcyjne
• Mają charakter podobny do rejestrów. Grupują w celu dalszego
przetwarzania informacje o transakcjach tego samego rodzaju.
• Wykorzystywane są do aktualizacji kartotek, muszą więc zawierać
wszystkie informacje o transakcjach, niezbędne dla tego celu. Na
przykład plik danych o transakcjach sprzedaży, wykorzystywany w celu
aktualizacji kartoteki odbiorców, zawierać mógłby numer odbiorcy, datę
i czas sprzedaży, kwotę sprzedaży.
Pliki historii
• Zawierają dane o transakcjach już przetworzonych w systemie.
• Przechowywane są one zwykle dla celów analitycznych, stanowią one
bowiem często bardzo użyteczne źródło informacji menedżerskiej. Na
przykład plik danych historycznych o sprzedaży może być analizowany
w celu dostarczenia informacji zbiorczych pozwalających na badanie jej
struktury (np. sprzedaż w rozbiciu na regiony, sprzedawców, klientów,
produkty, itp.) lub analizy jej dynamiki (sprzedaż w poszczególnych
okresach czasu, analiza trendu i prognozowanie, itp.).
Inne typy plików
• Pliki zapasowe (rezerwowe, backupy) – zduplikowane kopie plików
aktualnie wykorzystywanych w systemie. Maja one na celu
zapobieżenie całkowitej lub częściowej utracie danych.
• Pliki zawieszone – zawierają rekordy chwilowo usunięte z regularnego
przetwarzania, tak by mogły być one sprawdzone i poprawione
Przykładem może być rekord transakcji, któremu nie odpowiada żaden z
rekordów w kartotece.
• Pliki raportów – plik tymczasowy zawierający informacje do
wydrukowania w przyszłości.
Przetwarzanie transakcji wsadowe
(partiowe)
Dane ze wsadów wprowadzane
w określonym czasie lub po
Dokumenty
Dane
osiągnięciu określonej
źródłowe
wielkości wsadu. W miarę przechowywane są
grupowane są
w pliku
potrzeby są porządkowane i
we wsady
transakcyjnym
edytowane

Kartoteka
(plik główny)
Dane transakcyjne
wykorzystywane
są do aktualizacji
plików głównych
(kartotek)
Drukowane są
informacje
wyjściowe
Przetwarzanie transakcji w trybie
on-line (OLTP)
Transakcje wprowadzane są do
systemu w momencie ich
wystąpienia
Dane dotyczące transakcji
przetwarzane są w momencie
wystąpienia. Wykorzystywane są
Drukowane są
one do aktualizacji plików
informacje wyjściowe
głównych (kartotek)
Kartoteka
(plik główny)
Przetwarzanie wsadowe i OLTP
• Przetwarzanie wsadowe jest bardziej efektywne i tańsze.
• Wymuszane było również często poprzez konieczność przekazania
danych z wykorzystaniem nośników przenośnych (np. dyskietek, taśm).
• Przetwarzanie on-line natomiast pozwala na bieżąco odzwierciedlić
sytuację organizacji w systemie komputerowym. Użytkownicy mogą w
odpowiedzi na zadawane zapytania uzyskać aktualną informację.
• Jest ono również bardziej dokładne, ponieważ system od razu może
zweryfikować i odrzucić niepoprawną transakcję.
• Tryb wsadowy stosowany jest nadal, zwłaszcza w przypadku
występowania naturalnych cykli przetwarzania transakcji. Wymuszone
one mogą być czynnikami zewnętrznymi, dużą liczbą transakcji lub
względami rewizyjno – kontrolnymi.
• Obecnie jednak w takich przypadkach zamiast przetwarzania w trybie
wsadowym stosuje się na ogół metodę tzw. wprowadzania on-line z
opóźnionym przetwarzaniem.
Wprowadzanie on-line z
opóźnionym przetwarzaniem
Transakcje wprowadzane są w
momencie ich występowania.
W miarę potrzeby są
porządkowane i edytowane
Dane
przechowywane są
w pliku
transakcyjnym
Kartoteka
(plik główny)
Dane transakcyjne
wykorzystywane są do
aktualizacji plików
głównych (kartotek) w
określonych cyklach
Drukowane są
informacje
wyjściowe
Przykładowe systemy
transakcyjne
•
•
•
•
•
Podsystem sprzedaży
Podsystem zakupów
Podsystem wytwarzania
Podsystem zarządzania zasobami ludzkimi i płacami
Podsystem finansowo – księgowy