Program ćwiczeń z histologii, embriologii i cytofizjologii

Program Ćwiczeń z Histologii, Embriologii i Cytologii
dla Studentów I roku Wydziału Lekarskiego
w roku akademickim 2014/2015
SEMESTR ZIMOWY
Ćwiczenie 1
02-06.10.2014
Temat: Wprowadzenie do technik histologicznych. Mikroskop świetlny. Różne
formy komórek.
A. Część teoretyczna
1. Barwienie barwnikami kwaśnymi i zasadowymi; metachromazja.
2. Barwienie przyżyciowe.
3. Impregnacja związkami metali.
4. Klasyfikacja komórek na podstawie ich funkcji.
B. Część praktyczna
1. Nauka praktycznego przygotowania mikroskopu do pracy i obserwacja komórek
roślinnych pod róznymi powiększeniami. Obliczanie powiększenia i zdolności
rozdzielczej mikroskopu ćwiczeniowego.
2.Omówienie różnych typów mikroskopów badawczych. Wyjaśnienie pojęcia
aberracji w mikroskopie świetlnym, jej przyczyn i skutków (muzeum).
3.Omówienie ciągu technologicznego służącego sporządzeniu preparatu
mikroskopowego metodą parafinową (pracownia laboratoryjna).
I. Preparaty i elektronogramy i schematy egzaminacyjne
_
II. Preparaty, schematy i elektronogramy demonstracyjne
1. Komórki roślinne z łuski listka cebuli; pow. 150x i 600x.
III. Zadania samokształceniowe do wykonania w domu.
_
Ćwiczenie 2
09.10 – 13.10
Temat: Budowa ultrastrukturalna komórek. Cyto- i histochemia. Błony
biologiczne. Cytoszkielet komórki i wtręty cytoplazmatyczne.
Ultrastruktura swoistych struktur komórkowych.
A. Część teoretyczna
I. Podstawy i typy reakcji histochemicznych
1. Wykrywanie kwasów nukleinowych; reakcja Bracheta i Feulgena.
2. Wykrywanie miejsca aktywności enzymów; markery organeli komórkowych.
II. Budowa ultrastrukturalna komórki
1. Budowa i czynność wybranych organeli komórkowych.
- siateczka śródplazmatyczna gładka
- aparat Golgiego
- endosomy i lizosomy
- mitochondria
- peroksysomy
2. Cytosol i proteasomy.
III. Błony biologiczne
1. Podobieństwa i różnice w budowie ultrastrukturalnej błony komórkowej i błon
śródkomórkowych (cytoplazmatycznych).
2. Cytofizjologia błon; rodzaje transportu, przekazywanie sygnałów.
3. Składniki powierzchniowe błony komórkowej:
IV. Cytoszkielet
1. Filamenty cienkie i grube oraz towarzyszące im białka motorowe.
2. Rodzaje filamentów pośrednich.
3. Mikrotubule i białka im towarzyszące.
V. Wtręty cytoplazmatyczne; meta- , para- i deutoplazma.
VI. Ultrastruktura swoistych struktur komórkowych
B. Część praktyczna
I. Preparaty i elektronogramy i schematy egzaminacyjne
1. Komórki tłuszczowe; pow. 150x.
2. Komórki tłuszczowe w wypłukaną deutoplazmą; pow. 150x.
3. Srebrzone komórki nerwowe zwoju międzykręgowego; pow. 600x.
II. Preparaty, schematy i elektronogramy demonstracyjne
1. Pirofosfataza tiaminowa (TPP-aza) w nerce; pow. 600x.
2. Monoaminooksydaza (MAO) w hepatocytach; pow. 600x.
3. Dehydrogenaza bursztynianowa (DB) w hepatocytach; pow.600x.
4. Fosfataza kwaśna (FK) w wątrobie; pow. 600x.
5. Glikogen w komórkach wątroby; pow. 600x.
6. Glikogen w hepatocytach po trawieniu amylazą; pow. 600x.
III. Zadania samokształceniowe do wykonania w domu.
1. Budowa ultrastrukturalna komórki
Ćwiczenie 3
16.10 – 20.10
Temat: Cytofizjologia jądra komórkowego. Podziały komórkowe. Biosynteza
białka.
A. Część teoretyczna
Jądro komórkowe
1. Wielkość i kształt jąder.
2. Piknoza, karioliza i karioreksis w komórkach ulegających zwyrodnieniu.
3. Budowa ultrastrukturalna jądra komórkowego:
- otoczka jądrowa
- chromatyna
- nukleofilament a nukleosom
- macierz jądra
- chromatyna płciowa
- perychromatyna i interchromatyna
- receptory jądrowe
4. Ultrastruktura i funkcje jąderka.
II. Cykl komórkowy
1. Etapy interfazy.
2. Białka regulujące cykl komórkowy.
3. Budowa chromosomów mitotycznych
4. Kariotyp a kariogram.
5. Centrosfera i centriole.
6. Etapy podziału mitotycznego.
7. Etapy podziału mejotycznego.
8. Starzenie się i naturalna śmierć komórek (apoptoza).
Część praktyczna
I. Preparaty i elektronogramy i schematy egzaminacyjne
1. Mitoza w komórkach roślinnych; pow. 600x.
II. Preparaty, schematy i elektronogramy demonstracyjne
1. Cykl komórkowy.
2. Stadia podziału mejotycznego.
3. Mikroskopia elektronowa – jądro komórkowe.
4. Mikroskopia świetlna – chromatyna płciowa.
5. Mikroskopia świetlna – stadia podziału mitotycznego.
III. Zadania samokształceniowe do wykonania w domu.
1. Rozwiązanie zadania genetycznego dotyczącego cytologicznych podstaw kodu
genetycznego.
Ćwiczenie 4
23.10 – 27.10
Temat: Histofizjologia tkanki nabłonkowej .
Repetytorium pisemne (testowe) z tematów 1-3
A. Część teoretyczna
1. Ogólna charakterystyka komórki nabłonkowej.
2. Komórki nabłonkowe gruczołowe (budowa a rodzaj wydzieliny; typy wydzielania).
3. Tkanka nabłonkowa gruczołowa a gruczoły.
4. Komórki nabłonkowe kurczliwe (komórki mioepitalne).
5. Twory dodatkowe na wolnej powierzchni komórki (mikrokosmki, rzęski)
6. Twory dodatkowe na bocznych powierzchniach komórki (połączenia
międzykomórkowe)
7. Prążkowanie przypodstawne
B. Część praktyczna
I. Preparaty i elektronogramy i schematy egzaminacyjne
1. Nabłonek jednowarstwowy płaski z krezki - impregnacja AGNO3.; pow. 600x.
2. Twory dodatkowe na wolnej powierzchni nabłonka - elektronogram
II. Preparaty, schematy i elektronogramy demonstracyjne
1. Odcinki wydzielnicze gruczołów: a) pęcherzyki (ślinianka przyuszna); b) cewki
(ślinianka podjęzykowa); c) cewko-pecherzyki (ślinianka podżuchwowa).
2. Nabłonek jednowarstwowy sześcienny z kanalików nefronu; pow. 600x.
3. Nabłonek jednowarstwowy walcowaty z rąbkiem szczoteczkowym (prążkowanym)
z kosmków jelita cienkiego; pow. 600x.
4. Nabłonek wielorzędowy migawkowy z tchawicy; pow. 600x.
5. Nabłonek wielowarstwowy przejściowy z pęcherza moczowego; pow. 600x.
6. Nabłonek wielowarstwowy płaski nierogowaciejący z rogówki oka; pow. 600x.
7. Izolowane komórki migawkowe; pow. 600x.
III. Zadania samokształceniowe do wykonania w domu.
Ćwiczenie 5
03.11 - 07.11
Temat: Histofizjologia tkanek łącznych właściwych.
Udział makrofagów i komórek plazmatycznych w odpowiedzi
immunologicznej. Tkanki łączne oporowe; tkanki chrzęstne i kostne.
Histogeneza i mechanizmy kostnienia.
A. Część teoretyczna
1. Ultrastruktura i cytofizjologia komórek tkanki łącznej właściwej.
2. Budowa mikroskopowa i skład chemiczny włókien tkanki łącznej.
3. Chemizm substancji podstawowej (znaczenie mukopolisacharydów kwaśnych w
czynności tkanek łącznych).
4. Ultrastruktura komórek: plazmatycznej, tucznej; pojęcia: antygen i przeciwciała
(A-P) na przykładzie bakterie - IgG.
5. Wpływ kompleksu A-P na uwalnianie histaminy z komórek tucznych (pojęcie
degranulacji).
1. Tkanka chrzęstna a chrząstka.
6. Tkanka kostna a kość.
7. Podobieństwa i różnice między tkankami łącznymi właściwymi a oporowymi
(komórki, włókna, substancja podstawowa).
8. Pojęcie jednostek morfologiczno - fizjologicznych na przykładach chondromu i
osteonu.
9. Czynność ochrzęstnej i okostnej i jej znaczenie w procesach regeneracyjno naprawczych.
10. Odżywienie tkanek oporowych.
11. Zmiany w tkankach oporowych związanych z wiekiem (przebudowa kości).
12. Chondrogeneza.
13. Kostnienie na podłożu tkanki łącznej i chrząstki szklistej.
B. Część praktyczna
I. Preparaty i elektronogramy i schematy egzaminacyjne
1. Tkanka łączna włóknista wiotka z krezki; pow. 600x.
2. Tkanka łączna zwarta o regularnym układzie włókien kolagenowych - fragment
ścięgna białego; pow. 600x.
3. Chrząstka szklista z wyrostka mieczykowatego mostka; pow. 150x.
4. Chrząstka włóknista z tarczki międzykręgowej; pow. 150x.
5. Chrząstka sprężysta z nagłośni; pow. 150x.
6. Tkanka kostna zwarta blaszkowata - „kość typu Haversa” z trzonu kości długiej;
pow. 150x.
7. Komórka plazmatyczna - elektronogram
II. Preparaty, schematy i elektronogramy demonstracyjne
1.
Tkanka łączna galaretowata dojrzała z pępowiny; pow. 600x.
2.
Tkanka łączna siateczkowata z węzła chłonnego; pow. 600x.
III. Zadania samokształceniowe do wykonania w domu.
_
Ćwiczenie 6
13.11 - 17.11
Temat: Krew i podstawy hemopoezy. Układ krwionośny.
A. Część teoretyczna
1. Podstawowe wiadomości o czynności krwi.
1. Składniki osocza.
2. Szczegółowa charakterystyka morfologiczna i czynnościowa z podstawami
cytochemii i ultrastruktury poszczególnych elementów morfotycznych krwi.
3. Rodzaje limfocytów T i B i ich znaczenie w immunologicznej odpowiedzi
komórkowej i humoralnej - przykłady.
4. Makrofag - limfocyty w indukcji odpowiedzi immunologicznej prawidłowej i
spaczonej (rodzaje immunoglobulin).
5. Udział krwinek białych obojętnochłonnych i kwasochłonnych w odpowiedzi
immunologicznej.
6. Praktyczne (laboratoryjno - kliniczne) wykorzystanie niektórych odczynów
cytochemicznych w granulocytach dla diagnostyki hematologicznej (odczyny na
fosfatazę zasadową i peroksydazę).
7. Cechy morfochemiczne poszczególnych postaci składników morfotycznych
krwi w szeregach rozwojowych szpiku - znaczenie w diagnostyce lekarskiej.
8. Dojrzewanie
krwinek
bezziarnistych
(limfocyty,monocyty)-odporność
komórkowa i humoralna.
9. Humoralne regulacje hemopoezy (pojęcie komórek rodowych) „stem cells”.
10. Histologiczne uwarunkowania czynności naczyń krwionośnych.
11. Podobieństwa i różnice w budowie naczyń tętniczych, żylnych i chłonnych z
uwzględnieniem zmian zachodzących z wiekiem w procesie starzenia się
organizmu.
12. Omówienie czynności receptorów nerwowych i humoralnych w motoryce
naczyń.
13. Udział anastomoz tętniczo-żylnych i tętniczo-tętniczych w regulacji krążenia.
14. Układ siateczkowo-śródbłonkowy (śródbłonki, pericyty, makrofagi).
B. Część praktyczna
I. Preparaty i elektronogramy i schematy egzaminacyjne
1. Krew ludzka - rozmaz barw. met. May - Grunwald - Giemsa; pow. 600x.
2. Tętnica i żyła typu mięśniowego; pow. 150x.
3. Aorta - włókna sprężyste barwione rezercyno - fuksyną; pow.150x.
4. Szpik czerwony - skrawek.
II. Preparaty, schematy i elektronogramy demonstracyjne
1. Anizocytoza, poikilocytoza.
2. Retikulocyty.
3. Naczynia włosowate, tętniczki i żyłki; pow.600x.
III. Zadania samokształceniowe do wykonania w domu.
_
Ćwiczenie 7
20.11 - 24.11
Temat: Histofizjologia tkanek mięśniowych.
Ultrastrukturalne i biochemiczne wykładniki sarkomeru.
Repetytorium pisemne (testowe) z tematów 4-6
A. Część teoretyczna
1. Tkanka mięśniowa a mięsień, klasyfikacje tkanki mięśniowej (morfologiczna,
czynnościowa i histogenetyczna).
2. Układ miofilamentów aktynowych i miozynowych miofibryli w spoczynku i w
skurczu.
3. Budowa molekularna miofilamentu aktynowego i miozynowego.
4. Chemiczne i molekularne wykładniki ślizgowego mechanizmu skurczu.
5. Mechanizm skurczu tkanki mięśniowej gładkiej.
6. Morfologiczno - czynnościowe połączenie mięśniowo-nerwowe.
7. Regeneracja tkanki mięśniowej.
B. Część praktyczna
I. Preparaty i elektronogramy i schematy egzaminacyjne
1. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa w przekroju
podłużnym; pow. 150x.
2. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa w przekroju
poprzecznym; pow.600x.
3. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca (przekrój podłużny i
poprzeczny); pow. 600x.
4. Fragment miofibryli włókna mięśnia poprzecznie prążkowanego - elektronogram
5. Fragment kardiomiocyta - elektronogram
6. Synapsa mięśniowo – nerwowa - elektronogram
II. Preparaty, schematy i elektronogramy demonstracyjne
1. Włókna z układu bodźco-przewodzącego serca.
2. Tkanka mięśniowa gładka (przekrój podłużny); pow. 600x.
III. Zadania samokształceniowe do wykonania w domu.
1. Rysunek sarkomeru
w skurczu i rozkurczu z uwzględnieniem białek
czynnościowych i strukturalnych wchodzących w jego skład
Ćwiczenie 8
27.11 - 01.12
Temat: Histofizjologia tkanki nerwowej.
Ultrastukturalne i chemiczne podstawy przewodnictwa
nerwowego w neuronach. Histofizjologia układu nerwowego.
A. Część teoretyczna
1. Budowa ultrastrukturalna neuronu.
2. Cytofizjologia neuronu.
3. Mechanizm powstawania i rozprzestrzeniania się impulsu nerwowego.
4. Rodzaje i czynność komórek glejowych.
5. Budowa i czynność synaps; neuromediatory chemiczne.
6. Histofizjologia kory móżdżku i kory mózgowej.
7. Bariera krew - mózg.
8. Pień nerwowy; budowa histologiczna.
9. Budowa histologiczna zwojów nerwów czaszkowych, rdzeniowych i układu
autonomicznego.
B. Część praktyczna
I. Preparaty i elektronogramy i schematy egzaminacyjne
1. Włókna nerwowe izolowane; pow. 600x.
2. Izolowane komórki nerwowe wielobiegunowe (z rogów przednich rdzenia
kręgowego); pow. 600x.
3. Pień nerwowy; pow. 150x.
2. Kora móżdżku; pow.150x.
4. Zwój nerwowy rdzeniowy; pow. 150x.
5. Zwój nerwowy współczulny układu autonomicznego; pow. 150x.
6. Fragment włókna nerwowego dwuosłonkowego na wysokości przewężenia
Ranviera – elektronogram
II. Preparaty, schematy i elektronogramy demonstracyjne
1. Kora mózgu; pow. 150x.
III. Zadania samokształceniowe do wykonania w domu.
Ćwiczenie 9
04.12 – 08.12
Temat: Narządy zmysłów: ucho i oko. Skóra i jej wytwory.
A. Część teoretyczna
1. Oko - budowa i czynność w aspekcie histofizjologicznym.
2. Udział witaminy A w syntezie rodopsyny.
3. Fizykochemiczne uwarunkowania bodźca wzrokowego.
4. Neuronalna droga wzrokowa.
5. Niektóre wady wzroku.
6. Rozwój oka - zagadnienie indukcji tkankowej.
7. Narządy dodatkowe oka.
8. Budowa histologiczna ucha zewnętrznego i środkowego.
9. Histofizjologia ucha wewnętrznego ze szczególnym uwzględnieniem narządu
recepcyjnego słuchu i równowagi.
10. Najważniejsze czynności skóry (ochronne, obronne, regulacji temperatury,
recepcyjne - zmysłowe, wydzielniczo - wydalnicze).
11. Powiązanie czynności skóry z jej budową - „bariera naskórkowa”, rola
gruczołów, unerwienie (rodzaje zakończeń, ich udział w odbieraniu i
przenoszeniu bodźców, umiejscowienie tych zakończeń).
12. Łożysko naczyniowe skóry; układ naczyń krwionośnych i chłonnych.
13. Budowa naskórka z uwzględnieniem przemian morfologicznych zachodzących
w jego poszczególnych warstwach.
14. Proces rogowacenia (zaburzenia rogowacenia).
15. Pochodzenie melanocytów i ich rozmieszczanie w skórze; czynniki
wpływające na wytwarzanie barwnika.
16. Przydatki skóry; włos - budowa histologiczna, paznokcie, gruczoły (rodzaje).
B. Część praktyczna
I. Preparaty i elektronogramy i schematy egzaminacyjne
1. Rogówka oka; pow.150x, 600x (nabłonki)
2. Siatkówka oka; pow.600x.
3. Skóra nieowłosiona; pow.150x, 600x (naskórek)
4. Skóra owłosiona; pow.150x.
II. Preparaty, schematy i elektronogramy demonstracyjne
1. Tylny odcinek oka.
2. Gałka oczna.
3. Powieka.
4. Schemat układu neuronów w siatkówce.
III. Zadania samokształceniowe do wykonania w domu.
1. Rysunek i opis schematu siatkówki oka. Wskazanie poszczególnych rodzajów
komórek i połączenia międzykomórkowe
2. Rysunek i opis schematu narządu Cortiego. Wskazanie komórek receptorowych i
podporowych.
Ćwiczenie 10
11.12 – 15.12
Temat: Repetytorium teoretyczne (pisemne) i praktyczne z tematów 1-9.
Obowiązują preparaty:
1. Komórki tłuszczowe; pow. 150x.
2. Komórki tłuszczowe w wypłukaną deutoplazmą; pow. 150x.
3. Srebrzone komórki nerwowe zwoju międzykręgowego; pow. 600x.
4. Mitoza w komórkach roślinnych; pow. 600x.
5. Nabłonek jednowarstwowy płaski z krezki - impregnacja AGNO3.; pow. 600x.
6. Twory dodatkowe na wolnej powierzchni nabłonka - elektronogram
7. Tkanka łączna włóknista wiotka z krezki; pow. 600x.
8. Tkanka łączna zwarta o regularnym układzie włókien kolagenowych - fragment
ścięgna białego; pow. 600x.
9. Chrząstka szklista z wyrostka mieczykowatego mostka; pow. 150x.
10. Chrząstka włóknista z tarczki międzykręgowej; pow. 150x.
11. Chrząstka sprężysta z nagłośni; pow. 150x.
12. Tkanka kostna zwarta blaszkowata - „kość typu Haversa” z trzonu kości
długiej; pow. 150x.
13. Komórka plazmatyczna - elektronogram
14. Krew ludzka - rozmaz barw. met. May - Grunwald - Giemsa; pow. 600x.
15. Tętnica i żyła typu mięśniowego; pow. 150x.
16. Aorta - włókna sprężyste barwione rezercyno - fuksyną; pow.150x.
17. Szpik czerwony - skrawek.
18. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa w przekroju
podłużnym; pow. 150x.
19. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana szkieletowa w przekroju
poprzecznym; pow.600x.
20. Tkanka mięśniowa poprzecznie prążkowana serca (przekrój podłużny i
poprzeczny); pow. 600x.
21. Fragment miofibryli włókna mięśnia poprzecznie prążkowanego elektronogram
22. Fragment kardiomiocyta - elektronogram
23. Synapsa mięśniowo – nerwowa – elektronogram
24. Włókna nerwowe izolowane; pow. 600x.
25. Izolowane komórki nerwowe wielobiegunowe (z rogów przednich rdzenia
kręgowego); pow. 600x.
26. Pień nerwowy; pow. 150x.
27. Kora móżdżku; pow.150x.
28. Zwój nerwowy rdzeniowy; pow. 150x.
29. Zwój nerwowy współczulny układu autonomicznego; pow. 150x.
30. Fragment włókna nerwowego dwuosłonkowego na wysokości przewężenia
Ranviera – elektronogram
31. Rogówka oka; pow.150x, 600x (nabłonki)
32. Siatkówka oka; pow.600x.
33. Skóra nieowłosiona; pow.150x, 600x (naskórek)
34. Skóra owłosiona; pow.150x.