Izba Pamięci wsi Rogów Sobócki
advertisement
Izba Pamięci wsi Rogów Sobócki Leokadia Andrzejewska Zadanie finansowane jest ze środków Unii Europejskiej w ramach SPO „Restrukturyzacja i modernizacja sektora Ŝywnościowego oraz rozwój obszarów wiejskich 2004 - 2006 ” Działanie 2.7. „PilotaŜowy Program LEADER+” Schemat II. Izba Pamięci wsi Rogów Sobócki Rogów Sobócki jest to duŜa wieś, licząca prawie tysiąc mieszkańców, znajdująca się u podnóŜa góry ŚlęŜy, w gminie Sobótka. Miejscowość połoŜona jest na wysokości 153-157 m. n. p. m. nad rzeka Czarna Woda i Młynówka. Historia miejscowości. Najstarszym znanym śladem obecności człowieka na obszarze Rogowa jest fragment duŜego topora wykonanego z serpentynitu. Jest to znalezisko luźne, ale z duŜym prawdopodobieństwem moŜemy załoŜyć, Ŝe związane jest z bardzo intensywnym osadnictwem młodszej epoki kamienia (ok. 6500 lat temu) na zachód i płd zachód od wsi. Z epoki brązu znane jest cmentarzysko ciałopalne ludności kultury łuŜyckiej (1300- 400 p.n.e.). Pozwala to sądzić, Ŝe istniała tu równieŜ osada tej ludności. Z okresu wpływów rzymskich znane są znaleziska ceramiki wykonanej przez ludność kultury przeworskiej. Bardzo rzadkim znaleziskiem są zabytki datowane na okres wędrówek ludów (IV- VI w.), a takie znamy z Rogowa. Mogłoby to świadczyć o nieprzerwanym, nawet w czasie zawieruch dziejowych, osadnictwie na tym terenie. We wczesnym średniowieczu Rogów był zapewne włączony w struktury wspólnoty ŚlęŜan, jako osada podległa zapewne grodowi w Strachowie. Pierwsza pisana wzmianka średniowieczna dotyczy transakcji, w wyniku której Albert Spyl wraz ze swymi spadkobiercami przekazał klasztorowi dominikanów w Świdnicy czynsz naleŜny od Henryka Byzoph. Na dokumencie potwierdzającym ta transakcję wymieniony jest jako świadek pleban Dietrich (Dytryk), a miało to miejsce we wsi Rogów. Skoro wymieniony jest pleban, to parafia w Rogowie istnieje co najmniej od końca XIII wieku. Kolejna wzmianka to pochodząca z 1318 roku informacja o rektorze Guntherze (Guntherusie). Znaczenie Rogowa z biegiem lat wzrasta, bo w 1335 rok kościół wymieniany jest jako parafialny, a więc wieś staje się centrum lokalnej społeczności. Parafia naleŜała wówczas do archiprezbiteriatu średzkiego. Zapewne sprzyja temu lokalizacja miejscowości przy uczęszczanym szlaku do Wrocławia. Po 1400 roku drewniany kościół zastąpiony został obecnym (wieŜa dobudowana została w XVI wieku). W 1419 roku ławnikiem w Sobótce był Heczel von der Rogaw, urodzony (?) lub mieszkający (?) w Rogowie, o czym świadczy nazwisko. Od 1450 roku, na ponad 100 lat, Rogów staje się własnością rodu von Reichenbach: Heinza, a później Dippranda. Kolejnymi właścicielami były córki Dippranda von Reichenbach: von Tschischwitz i von Gellhorn, mąŜ jednej z córek Dippranda odkupuje pozostałą część wsi od szwagierek i Rogów pozostaje w rękach jego potomków do połowy XVIII wieku. Wiek XVI to rozkwit protestantyzmu na Śląsku i zmiany obejmują równieŜ Rogau i Roseau. W ramach tzw. Prawa patronatu mieszkańcy wsi musieli przyjąć wiarę właściciela, von Leghorna- protestantyzm reformowany. W tym czasie obszar dzisiejszego Rogowa to dwie wsie: Rogau i Roseau. W 1555 roku, mniej więcej na granicy obu postawiono pręgierz. W 1572 roku Fryderyk von Gellhorn, jeden z najaktywniejszych posiadaczy Rogau i Rosenau rozpoczyna budowę obronnego dworu, a trwa juŜ- od 1570 roku- rozbudowa kościoła, która zakończy się ok. 1594 roku. Wojna trzydziestoletnia nie ominęła równieŜ Rogowa. Wielokrotnie płonęły domostwa i zabudowania gospodarcze, ginęli ludzie, a w 1647 roku spłonął kościół. Wprawdzie w latach 1648-1653 został wyremontowany, ale w 1654 roku przekazano go ponownie katolikom, a Rogau i Rosenau weszło w skład parafii w Sobótce. Kolejne prace budowlane miały miejsce w 1685 roku, kiedy to wyremontowano wieŜę i nakryto ją hełmem, a w 1686 roku elewację i dachy. Straty wojenne ilustruje brak w XVII wieku urbarza piwnego (zezwolenia na produkcję piwa). Świadczy to bowiem o tym, Ŝe nie było na miejscu właścicieli wsi- wyjechali lub zginęli- oraz konsumentów piwa- chłopów i rzemieślników. W roku 1700 ówczesna właścicielka dóbr Rogau i Rosenau, hrabina Augusta Luiza Schlegenberg, połączyła je w jedną miejscowość nazywaną od tej pory Rogau- Rosenau. Z kolei po 50 latach w 1703 roku, ponownie ustanowiono parafię w Rogowie. W 1714 roku zniszczeniu uległ hełm kościoła, brak jest jednak informacji co było tego przyczyną. Nowy hełm świątynia otrzymała w 1718 roku. Kolejne 50 lat później, w 1768 roku rozpoczęto przebudowę renesansowych wnętrz dworu, trwającą do 1780 roku. Pięć lat później odnotowano istnienie we wsi 2 folwarków i 2 wiatraków, a na potrzeby 563 mieszkańców pracowało czterech rzemieślników, funkcjonowało równieŜ kilka karczm. W 1720 roku wizytator kościelny narzeka na zbyt długie przesiadywanie w karczmach parafian, wśród których jest wówczas 508 katolików i 578 protestantów ( w Rogowie i miejscowościach wchodzących w skład parafii). W 1726 roku wartość dóbr Rogowskich wyceniono na 53261 talarów. Przykładowo wartość nabywcza talara w latach 1755 do 1790 we Wrocławiu i Świdnicy kształtowała się następująco: korzec Ŝyta- od 1 talara 6 groszy srebrnych do 1 talara i 11 groszy srebrnych, korzec pszenicy- od 1 talara i 21 groszy srebrnych do 2 talarów i 8 bgroszy srebrnych, wieprz- 4-11 talarów, kwarta mleka- 3-5 groszy srebrnych, kogut- 1-2 groszy srebrnych, funt masła- 16 groszy srebrnych, bułka- 1 grosz srebrny. Z kolei dyrektor mennicy wrocławskiej zarabiał 200 talarów rocznie, piekarz za wypiek korca maki otrzymywał 6-8 groszy, a kucharka dworska otrzymywała 3 talary rocznie plus wyŜywienie ( 1 talar= 24 grosze srebrne, 1 korzec= 120-125 litrów). 18 sierpnia 1784 roku grupa mieszkańców, z hrabią Christianem Augustem Sigismundem von Schickfus na czele, podjęła decyzję o wydzieleniu w centrum wsi działki i budowie kościoła ewangelickiego. W styczniu 1794 roku, zbudowany pod kierunkiem mistrza Kaspra Wagnera z Przezdrowic kościół został oddany do uŜytku. We wsi istnieją wtedy szkoły katolicka i ewangelicka. W lutym 1803 roku umiera dobroczyńca ewangelików hrabia vin Schickfus, a w 7 lat później – w 1810 roku – wdowa po nim Joanna Ernestyna von Schickfus, baronowa von Reichenbach buduje w pobliŜu kościoła ewangelickiego cmentarz, z którego do dzisiaj pozostała brama wjazdowa. Wielkie wydarzenia historyczne w Europie miały równieŜ istotny wpływ na Ŝycie mieszkańców Rogau- Rosenau. Klęska Prus w wojnie z Francją W 1806 roku sprawiła, Ŝe na ziemie śląskie wkroczyły oddziały francuskie i sojusznicze, które siłą ściągały kontrybucje. Chaos powiększały bunty chłopskie, które miały miejsce w 1807 roku w powiecie świdnickim. W tym czasie zaczynają docierać skutki reform państwa pruskiego: zwolnienie z poddaństwa i początki uwłaszczenia chłopów oraz ostanowienie praw o wolnej wytwórczości. We wrześniu 1810 roku rozpoczął się okres sekularyzacji własności kościoła katolickiego, likwidacji zgromadzeń zakonnych i podporządkowania kościoła władzom państwowym… Po zerwaniu sojuszu z Francją król Fryderyk Wilhelm III 3 lutego 1813 roku wydał we Wrocławiu odezwę do narodu wzywającą do podjęcia walki z Francuzami i tworzenie oddziałów ochotniczych. We wrocławskim zajeździe „ Pod Złotym Berłem”, kwaterze dowódców stacjonujących w Rogowie i Sobótce wojsk pruskich, majora Adolfa von Lutzowa i jego zastępcy majora Friedricha von Petersdorffa, doszo do spotkania Friedrichem Ludwigiem Jahnem, Friedrichem Frisenem i Theodorem Kornerem, w efekcie którego rozpoczęto 18 lutego 1813 roku formowanie najsłynniejszego w historii Prus oddziału ochotników. W jego szeregach znalazło się wieku studentów wrocławskich, mieszkańców Ślaska, Saksonii, Westfalii, Turyngii, Nadrenii i innych landów. 27 maraca 1813 roku w Rogau- Rosenau, po uroczystym naboŜeństwie odprawionym przez pastora Georga Gotfrieda Petersa w kosciele ewangelickim i udzielonym przezeń błogosławieństwie odział w sile 260 kawalerzystów i 900 pieszych wyruszył do Saksonii. Ochotnicy ubrani byli w jednolite mundury, których barwy stały się barwami narodowymi Niemiec. Oddział prowadził walki podjazdowe na tyle skutecznie, Ŝe wojska napoleońskie dostały rozkaz bezwzględnego zlikwidowania ochotników, a schwytanych do niewoli jako bandytów rozstrzeliwać. W trakcie jednej z obław zginął Theodor Korner, bard oddziału i jeden z wielkich niemieckich poetów romantycznych. Zgrupowanie majora Lutzowa, po walkach w Danii i Niderlandach, zakończyło swój szlak bojowy we Francji w 1814 roku. W ciągu kilkudziesięciu lat liczba mieszkańców Rogowa podwoiła się i w 1845 roku wynosiła 1075 mieszkańców. Wiosna Ludów w 1848 roku nie ominęła równieŜ Rogau- Rosenau, gdzie miało miejsce wystąpienie chłopów przeciwko właścicielowi dóbr. W roku 1852 Rogau- Rosenau przechodzi w ręce rodziny Pückler, a w 1860dochodzi do rozbudowy i przebudowy pałacu, który w nowym kształcie i w rękach Pücklerów przetrwa do 1945 roku. Mimo, Ŝe Rogau- Roseau leŜało przy uczęszczanym szlaku Wrocław- Sobótka, to budowa linii kolejowej Wrocław- Strzeblów 1885 roku (przedłuŜonej kilka lat później do Świdnicy) miała bardzo duŜe znaczenie dla gospodarki wsi, a mniejsze- początkowo(ze względów na koszty)- dla komunikacji ze światem. W latach 30-tych dobudowano- w związku z budową lotniska wojskowego w Mirosławicach- odcinek linii kolejowej łączącej ten obiekt ze stacją w Rogowie. Ten fragment linii rozebrano w latach 50-tych(?), 60-tych(?). W 1908 roku spokojnym Ŝyciem mieszkańców Rogau- Roseau wstrząsnął brutalny mord o podłoŜu rabunkowym, dokonany na trzyosobowej rodzinie. Sprawców nie schwytano. Lata 1910-1915 to okras budowy obecnej, Rogowskiej Szkoły Podstawowej. W 1923 roku powołano w Sobótce okręg szkolny, w którego skład wchodziły równieŜ jedyne szkoły wyznaniowe: katolicka i ewangelicka w Rogwie i takie same w Strzeblowie. W latach 30tych w Rogau- Roseau odnotowano funkcjonowanie niewielkiego tartaku Ludwika Scholza oraz firmy budowlanej Edwarda Hartmanna. Z kolej w 1935 roku utwardzona została droga. Bilansem roku 1945 i działań ,, wyzwoleńczych” Rosjan był całkowicie zniszczony kościół ewangelicki, a w 70% katolicki, zrujnowany i wyszabrowany pałac, którego pozostałości rozebrano w latach 70- tych oraz wiele w mniejszym lub większym stopniu zniszczonych zabudowań. W końcu 1945 roku utworzony został urząd Ziemski, a w 1946 roku,. W ramach nowopowstałego PGR Gniechowice powstało gospodarstwo w Rogowie Sobóckim, bo taka nazwa miejscowości zaczęła obowiązywać. W czerwcu 1946 roku bojówka PPR i MO nie dopuściła do zebrania PSL. Dla nowych mieszkańców Rogowa był to pierwszy sygnał jak miało to nowe wyglądać. W początku lat 60- tych Rogów, w ramach obchodu rocznicy zdobycia Dolnego Śląska oraz ze względu na stopień zniszczeń wojennych, objęty został akcją ,, XV lecie”, w ramach której w powiecie wrocławskim rozebrano ok. 200 budynków i 400 zagród, wyremontowano ponad 1400 elewacji i – pierwszy raz od zakończenia wojny- wyczyszczono rowy melioracyjne. W latach 1961-69 odbudowany został ze zniszczeń wojennych kościół katolicki i tym samym przywrócona została parafia w Rogowie. Rogów Sobócki dziś Po latach Rogów Sobócki zmienił oblicze Jest to nadal duŜa wieś, niegdyś ulicówka, rozbudowana w wielodroŜnicę. PołoŜona na wysokości 153-157 m n.p.m. nad rzeką Czarna Woda i Młynówką, która przepływa przez wieś. Wiele obiektów straciło swoją świetność. Ruiny renesansowego dworu obronnego z 2 poł. XX w, przebudowanego w około 1650r, i w latach 1770-1780, następnie powiększonego w 1860r., zostały po zniszczeniach wojennych rozebrane po 1970 roku. W budynkach gospodarczych zespołu dworskiego niegdyś funkcjonowała Stacja Hodowli Roślin, obecnie majątek prywatny. Zachowała Się jedynie piękna aleja dębów stanowiąca pomnik przyrody oraz inne unikatowe okazy drzew mające 200-300 lat. Nieco dalej od nieistniejącego dworu w centrum zachował się gotycki kościół parafialny św. Jana Chrzciciela, w obecnym kształcie wybudowany na początku XV w- wieŜa wybudowana w latach 1570-1594. odbudowywany w latach 1674- po poŜarze i zniszczeniach wojennych w latach 1962-69. systematycznie remontowany i modernizowany. Kościół otoczony jest XIV wiecznym murem wzniesionym z kamienia z wmurowanymi trzema krzyŜami pokutnymi. Przy ulicy Wrocławskiej znajduje się ciekawy zespół pomników dawnego prawa: krzyŜ pokutny w typie maltańskim bez lewego ramienia z fragmentami aureoli oraz najwyŜszy na Śląsku pręgierz 1555 roku Do dziś znakomicie zachowały się równieŜ i pełnią swoje funkcje młodsze zabytki architektury: budynek szkoły z lat 1910-15 przy ul. Szkolnej, oraz domy z połowy XIX w. , głównie przy ul. Młynarskiej. Niestety nie funkcjonuje juŜ stacja PKP oraz Urząd Pocztowy. Obecnie Rogów Sobócki jest największą wsią w gminie Sobótka. Jeszcze w 1990 roku liczyła 1004 mieszkańców, 72 gospodarstwa ponad 2 hektarowe, duŜy folwark Stacji Hodowli roślin w Kobierzycach. We wsi był Klub rolnika, bar na ,,RozdroŜu”, stacja PKP i poczta. W dniu siedemsetlecia istnienia wsi w Rogowie mieszka 934 mieszkańców. Wielkie gospodarstwo rolne zmieniło formę, stanowi własność prywatną Zakład Ogólnorolny p. Kazimierza śuka i p. Zbigniewa Lecha. Na miejscu baru działa sklep przemysłowy p. Władysława Siemka, miejscowość powoli przekształca się z działalności rolniczej na działalność rzemieślniczą, rozwija się , zmienia, rozbudowuje. Rogów słynie z pieczywa i ciastek produkowanych w Piekarni Cukierni p. Bąkowskich, która istnieje juŜ 130 lat. Początkowo funkcjonowała pod szyldem ,,Beckerei und handlung”. W 1946 roku piekarnię przejął Konstanty Bąkowski. Obecnie zakład prowadzi Marian Bąkowski wraz z zoną i 3 dzieci przy Wrocławskiej 55. Znane są równieŜ prace miejscowego rzeźbiarza ludowego p. Zbigniewa Trzebskiego. Do znanych naleŜy drewniany krzyŜ z rzeźbioną figurą krzyŜ ukoronowanego Jezusa. Na terenie wsi istnieje wiele firm, zakładów usługowych i instytucji, które świadczą usługi ludności miejscowej i szerszej społeczności. Kalendarium z dziejów Rogowa 1307- Rogów- Pleban Dytryk świadczy umownie, w której Albert Spyl i spadkobiercy przekazał Dominikanom świdnickim czynsz ciąŜący na Henryku Byzoph. Wzmianka o plebanie, a tym samym kościele pozwala cofnąć metrykę wsi o co najmniej do XIII wieku. 1318- wzmianka o rektorze Guntherusie. 1335- ko ściął wymieniony jest jako parafialny. Po 1440- budowa obecnego kościoła 1450- wieś staje się własnością rodu von Reichenbach: Heinza, później Dippranda i jego córek. 1555- ustawienie pręgierza w centrum wsi 1558- Ernest von Gellhorn, mąŜ jednej z córek Dippranda von Reichenbach, odkupuje pozostałą część wsi od szwagierek: von Tschech i von Tschischwitz, w rękach von Gollhornów do połowy XVIII wieku. W tym czasie kościół uŜytkują protestanci. Około 1572 fryderyk von Gellhorn stawia dwór obronny 1570-1594- rozbudowa kościoła 1647 poŜar kościoła 1648-1653- remont świątyni. Redukcja na rzecz katolików. 1700- połączenie Rogau i Roseau w jedną wieś: Rogau- Roseau. Właścicielką jest hrabina Augusta Luiza von Schlegenberg. 1703- ponowne ustalenie parafii w Rogowie. 1785- odnotowano istnienie 2 folwarków i 2 wiatraków w Rogowie Ciąg dalszy dziejów Rogowa 1794-1795- budowa kościoła ewangelickiego. WieŜa dobudowana w XIX wieku 1810- załoŜenie cmentarza ewangelickiego przez Joannę Ernestynę von Schickus. 27 III 1813- pobłogosławienie przez pastora Petersa Ŝołnierzy Freikorpusu von Lutzowa idących na wojnę z Napoleonem. Barwy ich mundurów uznano za barwy narodowe. 1860- rozbudowa dworu 1852-1945- Rogau- Roseau naleŜy do rodziny hrabiów von Pückler. 1885- budowa linii kolejowej 1923- w Rogowie istnieją dwie szkoły: katolicka i ewangelicka. 1945- powaŜnie zniszczony kościół. Katolicki. Ewangelicki całkowicie. Zrujnowany, wyszabrowany dwór, którego pozostałości rozebrano w latach 70 XX wieku. Koniec 1945 roku- utworzenie urzędu Ziemskiego. 1946- powstaje PGR Gniechowice, do którego naleŜy gospodarstwo w Rogowei i Mirosławicach. 1961-1969- remont kościoła i przywrócenie parafii w Rogowie. Duszpasterze Rogowian w latach 1946-2007 przy Parafii Świętego Jana Chrzciciela. • Ksiądz Jan Gabor był pierwszym samodzielnym proboszczem Rogowa, urzędował w latach 1967-1972 • Ksiądz Edward Zubrzycki prowadził parafie w latach 1972-1978 • Ksiądz Józef Martyniuk pełnił funkcje proboszcza w latach 1978-1999 • Ksiądz Ryszard Peszko urzęduje na parafii od 1999 Najstarsi mieszkańcy świadkami Jubileuszu 700-lecia Rogowa • Pani Józefa Sadłecka • Pani Regina Stańczak • Pani Józefa Zwiech • Pan Bolesław Pełka W związkach małŜeńskich dotrwali do złotych godów • Państwo Tadeusz i Maria Marciszyn ( 60 lecie małŜeństwa) • Państwo Zygmunt i Aleksandra Krasoniowie (58 lecie małŜeństwa) • Państwo Witold i Adela Michałczyk (56 lecie małŜeństwa) • Państwo Władysław i Franciszka Pilc ( 57 lecie małŜeństwa) • Państwo Emil i Aniela Rybka (58 lecie małŜeństwa) • Państwo Józef i Eugenia Bąk ( 56 lecie małŜeństwa) • Państwo Kazimierz i Helena Cicheccy ( 53 lecie małŜeństwa) • Państwo Kazimierz i Maria Wróbel ( 53 lecie małŜeństwa) • Państwo Genowefa i Jan Szczepańscy ( 52 lecie małŜeństwa) • Państwo Henryk i Alfreda Jakubowscy (51 lecie małŜeństwa) Sołtysi Rogowa Sobóckiego na przestrzeni lat 1946-2007 Stanisław Aniołczyk obejmuje funkcję w 1946 roku, w trudnych latach powojennych Adela Piksa piastuje funkcję włodarza wsi w latach 1962- 1972 Z trudami prowadzenia spraw mieszkańców Rogowa mierzy się pan Mieczysław Paździor, który sprawował funkcje przez kilka klat kadencji w latach 70- tych i 80tych Następne wybory wytypowały na sołtysa p. Henryka Piórkowskiego, który równieŜ pełnił funkcję przez kilka kadencji, na przestrzeni lat 1988-1999 Przez kolejne lata następczynią była p. Lucyna Szymańska. Przewodniczyła wsi przez 2 kadencje, w latach 1999- 2007 Obecnie pieczę nad mieszkańcami sprawuje p. Leokadia Andrzejewska, zwycięŜczyni w wyborach sołtysa w 2007 roku.
