hungarolingua basic poziom 1
advertisement
HUNGAROLINGUA BASIC POZIOM 1 Gabriella Marschalkó Debrecen 2013 2 HUNGAROLINGUA BASIC JĘZYK WĘGIERSKI DLA POCZĄTKUJĄCYCH Gabriella Marschalkó Przekład i adaptacja: Emília Fórizs Korekta językowa: Michał Németh Redakcja techniczna: Judit T. Nagy Nyomdai munkálatok: Litográfia Nyomda Kft. Borítóterv: Szabó Monika ISBN 978­963­89522­3­3 © Felelős kiadó: dr. Szaffkó Péter igazgató Debreceni Nyári Egyetem, 2013 3 Pragnę w tym miejscu złożyć serdeczne podziękowania wszystkim Kolegom za pomoc i cenne sugestie dotyczące rękopisu. Słowa podziękowania kieruję przede wszystkim następującym osobom: dr Pál Csontos, Philip M. Inman, Edit Hlavacska, Irén Kónya, Éva Kovács, dr Gyula Sankó oraz András Veréb. 4 TARTALOMJEGYZÉK (Spis treści) WPROWADZENIE 6 HARMONIA SAMOGŁOSKOWA 7 A MAGYAR ABC – WĘGIERSKI ALFABET 8 ZASADY WYMOWY I PISOWNI 8 1. KI VAGY? (Kim jesteś?), MILYEN NYELVEN BESZÉLSZ? (W jakim języku mówisz?) 10 NYELVTAN (Gramatyka – Zaimki osobowe – Czasownik lenni (być) – Sufiks ­ul , ­ül ) 11 2. KÖSZÖNÉSEK (Powitania) 12 3. SZÁMOK (Liczebniki) 14 4. MAGYAR PÉNZ (Pieniądze węgierskie) 16 NYELVTAN (Gramatyka – Ile? – Liczebniki porządkowe) 17 5. HOGY VAGY? (Jak się masz?), MI A BAJ? (Co się stało?) 18 NYELVTAN (Gramatyka – Przysłówki) 19 6. MIT CSINÁLSZ? (Co robisz?) 20 NYELVTAN (Gramatyka – Czasowniki: czas teraźniejszy – Wyrażenia czasu z sufiksem ­on , ­en , ­ön , ­n ) 21 7. HOVÁ MÉSZ MA ESTE? (Dokąd się wybierasz dziś wieczorem?) 22 NYELVTAN (Gramatyka – czas przeszły i przyszły czasownika lenni – sufiks ­ba , ­be ) 23 8. MIT KÉRSZ? (Co podać? / Czym mogę służyć?) 24 NYELVTAN (Gramatyka – Pan, pani, państwo: ön / maga – Dopełnienie bliższe) 25 9. KÉRSZ EGY KÁVÉT? (Napijesz się kawy?) 26 NYELVTAN (Gramatyka – Wyrazy z sufiksem ­os , ­as , ­es , ­ös , ­s – Liczba mnoga rzeczownika) 27 10. TUD / AKAR / SZERET / SZERETNE GITÁROZNI (Umie / chce / lubi / chciał(a)by grać na gitarze) 28 NYELVTAN (Gramatyka – Bezokolicznik – Formacje słowotwórcze z sufiksem ­zni ) 29 11. MILYEN IDŐ VAN MA? (Jaka jest pogoda dzisiaj?) 30 NYELVTAN (Gramatyka – Czasowniki ­ikowe – Czas teraźniejszy czasowników nieregularnych)31 12. POSTÁN (Na poczcie) 32 NYELVTAN (Gramatyka – ez , az – Wyrazy obcego pochodzenia) 33 13. MIT ESZÜNK MA ESTE? (Co będzie dziś na kolację?) 34 NYELVTAN (Gramatyka – Podwójna negacja – Zaprzeczenie czasownika van , vannak ) 35 14. TETSZIK A RUHÁD (Masz ładne ubranie) 36 NYELVTAN (Gramatyka – Dzierżawczość – Nekem tetszik ) 37 15. AZ EMBERI TEST (Ciało ludzkie) 38 NYELVTAN (Gramatyka – Nekem van ) 39 16. MILYEN SZEME VAN? (Jakie ma oczy?) 40 NYELVTAN (Gramatyka – Brak czasownika van , vannak – Stopniowanie przymiotników) 41 GYAKORLATOK ( Ć wiczenia) 42 HARMONIA SAMOGŁOSKOWA 42 1. KI VAGY? 43 2. KÖSZÖNÉSEK 45 3. SZÁMOK 46 4. MAGYAR PÉNZ 48 5. HOGY VAGY? 49 6. MIT CSINÁLSZ? 50 7. HOVÁ MÉSZ MA ESTE? 52 5 8. MIT KÉRSZ? 9. KÉRSZ EGY KÁVÉT? 10. TUD / AKAR / SZERET / SZERETNE GITÁROZNI 11. MILYEN IDŐ VAN MA? 12. POSTÁN 13. MIT ESZÜNK MA ESTE? 14. TETSZIK A RUHÁD 15. AZ EMBERI TEST 16. MILYEN SZEME VAN? ZAGADNIENIA GRAMATYCZNE W SKRÓCIE SZAVAK SŁOWNICZEK SUPLEMENT 6 54 56 58 60 61 63 65 66 67 68 73 87 101 WPROWADZENIE SAMOGŁOSKI 1. Samogłoski tylnojęzykowe a á o ó u ú táska ablak autó hal 2. Samogłoski przedniojęzykowe e é i í ö ő ü ű bicikli kártya ház olló fagylalt pohár szandál rózsa Wyrazy zawierające samogłoski z obu grup tányér taxi 7 dzsem tej ceruza fésű üveg szekrény csirke kávé tévé esernyő toll gyűrű meggy könyv HARMONIA SAMOGŁOSKOWA W języku węgierskim obowiązuje ogólna zasada, że, gdy to tylko możliwe, wyrazy zawierają wyłącznie samogłoski przedniojęzykowe lub tylnojęzykowe. Ponieważ większość sufiksów ma dwie lub więcej postaci, wśród których są formy zarówno z samogłoską przedniojęzykową jak i z samogłoską tylnojęzykową, to w wybór odpowiedniej postaci sufiksu zależy od samogłosek w temacie: do wyrazów, w których końcowa sylaba zawiera samogłoskę tylnojęzykową dodajemy sufiksy zawierające samogłoskę tylnojęzykową, a wyrazy, w których samogłoska końcowej sylaby jest przedniojęzykowa otrzymują sufiksy z samogłoską przedniojęzykową. Ponadto niektóre sufiksy mają również postaci z samogłoskami labialnymi (okrągłymi). Wówczas użycie odpowiedniego sufiksu polega na dobraniu postaci z samogłoską labialną, gdy końcowa samogłoska tematu zawiera samogłoskę labialną i postaci z samogłoską nielabialną, gdy końcowa samogłoska tematu zawiera samogłoskę nielabialną — a wszystko to w zgodzie z pierwszą zasadą dopasowania samogłosek pod względem przedniości i tylności. To zjawisko, a więc dostosowanie barwy samogłoski danej sylaby do samogłoski sylaby poprzedzającej nazywamy harmonią samogłoskową. Zjawisko to możemy zobrazować na przykładzie sufiksu przypadka ­ ban , ­ ben , który odpowiada na pytanie w kim? , w czym? i w tłumaczeniu polskim zwykle odpowiada polskiemu przyimkowi w . Otóż wyrazy z samogłoskami tylnojęzykowymi otrzymują sufiks z samogłoską tylną, a więc z ­ban , np. London ban ( w Londynie). Wyrazy z samogłoskami przedniojęzykowymi otrzymują sufiks z samogłoską przednią, a więc ­ben , np. Debrecen ben ( w Debreczynie). W przypadku wyrazów zawierających samogłoski z obu grup (np. w wyrazach obcych czy w wyrazach złożonych) ogólną zasadą jest, że stosujemy sufiksy z taką samogłoską, jaka jest w końcowej sylabie wyrazu. Jeśli jednak w takich wyrazach samogłoską końcowej sylaby wyrazu jest é , i lub í , zwykle dochodzi do zaburzenia harmonii samogłoskowej i stosujemy sufiks z samogłoską tylną, np. Madrid ban ( w Madrycie). Wreszcie gdy w końcowej sylabie takiego wyrazu stoi samogłoska e , wówczas barwa samogłoski sufiksu może być dwojaka, np. hotel ben i hotel ban ( w hotelu). Są to zasady ogólne, od których istnieje grupa wyjątków. 1. W języku węgierskim nie ma przyimków. Stosunek jednych wyrazów do drugich wyraża się za pomocą sufiksów dodawanych na końcu wyrazów, np.: Parasolka jest w szafie. Az esernyő a szekrény ben van. 2. Przedimek określony w języku węgierskim ma dwie postaci: a i az ; a jest używane przed wyrazami zaczynającymi się od spółgłosek, natomiast przed wyrazami zaczynającymi się od samogłosek używamy az , np.: a szekrény az esernyő 3. Proszę ułożyć zdania według podanego wzoru. táska szekrény A táska a szekrény ben van. (Torebka jest w szafie.) tej pohár _______________________ esernyő autó _______________________ bicikli ház _______________________ váza ablak _______________________ dzsem üveg _______________________ 4. Proszę ułożyć dialog z kolegą lub koleżanką według podanego wzoru. A: Hol van a táska? (Gdzie jest torebka?) B: A táska a szekrényben van. (Torebka jest w szafie.) A: Hol van a tej? 8 B: _____________________. A: Hol van az esernyő? B: _____________________. 9 A: Hol van a bicikli? B: _____________________. A: Hol van a váza? B: _____________________. A: Hol van a dzsem? B: _____________________. ALFABET WĘGIERSKI (A magyar ábécé) a a bl a k á h á z b c cs d dz dzs e a b lak bi c ikli cs irke hí d e dz dzs em t e j é t é v é f g gy f ésű üve g gy űrű h h al i í cs i rke v í z j k l ly m n te j tás k a ha l fo ly ó m eggy pé n z zaokrąglając wargi jak do polskiego o , wymawiamy polskie a , język cofnięty jak polskie a , lecz wymawiane dłużej, przy nieco większym rozwarciu ust jak polskie b jak polskie c jak polskie cz jak polskie d jak polskie dz jak polskie dż jak polskie e , lecz przy nieco większym rozwarciu ust jak w języku niemieckim segment eh w wyrazie Weh , wymawiane długo jak polskie f jak polskie g zmiękczone d , jak połączenie d + i w polskim wyrazie diakon, nieco bardziej zmiękczone jak polskie h , słabiej artykułowane, na końcu wyrazu często nieme jak polskie i jak polskie i , lecz wymawiane dłużej jak polskie j jak polskie k jak polskie l jak polskie j jak polskie m jak polskie n ny kö ny v o o lló ó r ó zsa ö ő k ö nyv eserny ő p q p énz I Q r s sz t ty gyű r ű e s ernyő sz ekrény ú t kár ty a u ú a u tó ú t ü ű ü veg t ű z v w v íz W C x ta x i y Y ork z ví z zs ró zs a jak polskie ń jak polskie o , przy nieco większym zaokrągleniu warg jak polskie o , lecz wymawiane dłużej przy nieco większym zaokrągleniu warg jak ö w języku niemieckim jak ö w języku niemieckim, lecz wymawiane dłużej jak polskie p jak polskie q , tylko w wyrazach obcego pochodzenia jak polskie r jak polskie sz jak polskie s jak polskie t zmiękczone t , jak połączenie t + i w polskim wyrazie t iul, nieco bardziej zmiękczone jak polskie u jak polskie u , lecz wymawiane dłużej jak ü w języku niemieckim jak ü w języku niemieckim, lecz wymawiane dłużej jak polskie w jak polskie v , tylko w wyrazach obcego pochodzenia jak polskie ks , tylko w wyrazach obcego pochodzenia jako polskie j , tylko w wyrazach obcego pochodzenia jak polskie z jak polskie ż KILKA ZASAD FONETYKI 1. Samogłoski a. Wymowa Z wyjątkiem a , á , e , é każda samogłoska ma formę krótką i długą. Różnica między nimi jest w długości brzmienia, poza tym są identyczne. W przypadku i , o , u , ö , ü długa samogłoska ( í , ó , ú , ő , ű ) jest wymawiana dwa razy dłużej niż krótka 10 samogłoska, bez zmian w jakości. Natomiast w przypadku a oraz e samogłoska długa ( á oraz é ) różni się także jakością. Patrz opis alfabetu węgierskiego wyżej. b. Pisownia W piśmie krótkie samogłoski nie mają znaków diakrytycznych albo są oznaczane kropkami — jedną lub dwoma ( a , e , i , o , u , ö , ü ). Nad ich długimi odpowiednikami używa się kresek — jedną lub dwie ( á , é , í , ó , ú ő ű ). 2. Spółgłoski również mogą być krótkie albo długie. Długie wymawiamy dwa razy dłużej, niż krótkie. Na długość w piśmie wskazuje podwojenie znaku. W przypadku litery składającej się z dwóch znaków w piśmie podwajamy tylko pierwszą spółgłoskę. hal (ryba) – krótkie l szép (ładny) – krótkie sz olló (nożyczki) – długie l vissza (wstecz) – długie sz 3. W odmianie wyrazów wygłosowe a często zmienia się w á , a wygłosowe e zmienia się w é . táska (torebka) – táskában (w torebce) pince (piwnica) – pincében (w piwnicy) 4. W języku węgierskim akcent wyrazowy pada zawsze na pierwszą sylabę. Na przykład w wyrazie olló (nożyczki) – na pierwsze, krótkie o pada akcent, natomiast drugie ó jest długie i nieakcentowane. 5. Proszę przeczytać napisy na znakach. tolni = pchać kijárat = wyjście nők = (toaleta) damska húzni = ciągnąć vészkijárat = wyjście ewakuacyjne férfiak = (toaleta) męska nyitva = otwarte indulás = odlot, odjazd kiadó = do wynajęcia zárva = zamknięte nyitva tartás = godziny otwarcia eladó = na sprzedaż bejárat = wejście érkezés = przylot, przyjazd HASZNOS KIFEJEZÉSEK (Przydatne zwroty) Bocsánat! Nem értem. Przepraszam. Nie rozumiem. Nem beszélek magyarul. Nie mówię po węgiersku. Tessék! Proszę. Köszönöm. Dziękuję. Szívesen. Proszę bardzo. 11 1. KI VAGY? (Kim jesteś?) A: B: A: B: A: B: A: B: A: Szervusz! Szia! Mi a neved? Renée vagyok. És te ki vagy? Én Kati vagyok. Én amerikai vagyok. És te? Én magyar vagyok. Renée, te beszélsz németül? Nem. Csak angolul és spanyolul beszélek és egy kicsit magyarul. És te? Én is beszélek angolul, természetesen magyarul és egy kicsit németül. SZAVAK (słówka) Szia! = Cześć. Szervusz! = Serwus. mi? = co? név = nazwisko, imię neved = twoje nazwisko, twoje imię és = i ki? = kto? amerikai = Amerykanin, amerykański (Serwus.) (Cześć.) (Jak się nazywasz?) (Jestem Renée. A ty?) (Jestem Kati.) (Jestem Amerykanką. A ty?) (Jestem Węgierką. Mówisz po niemiecku, Renée?) (Nie, nie mówię. Mówię tylko po angielsku i po hiszpańsku, i trochę po węgiersku. A ty?) (Ja też mówię po angielsku, oczywiście po węgiersku i trochę po niemiecku.) magyar = Węgier, węgierski német = Niemiec, niemiecki németül = po niemiecku beszélsz = mówisz beszél / beszélni = mówić angolul = po angielsku spanyol = Hiszpan, hiszpański spanyolul = po hiszpańsku egy kicsit = trochę is = też nem = nie csak = tylko angol = Anglik, angielski természetesen = oczywiście magyarul = po węgiersku én = ja te = ty MILYEN NYELVEN BESZÉLSZ? (W jakim języku mówisz?) A: Milyen nyelven beszélsz? (W jakim języku mówisz?) B: Jól beszélek angolul és franciául. És egy (Mówię dobrze po angielsku i po francusku. kicsit németül. I trochę po niemiecku.) SZAVAK (słówka) milyen? = jaki nyelv = język jól = dobrze EGYÉB NEMZETISÉGEK (Inne narodowości ) arab = Arab iráni = Irańczyk japán = Japończyk koreai = Koreańczyk lengyel = Polak norvég = Norweg 12 olasz = Włoch osztrák = Austriak svéd = Szwed NYELVTAN (Gramatyka) 1. Węgierskie zaimki osobowe én = ja mi = my te = ty ti = wy ő = on, ona, ono ők = oni, one 2. Czas teraźniejszy czasownika van (być). /én/ vagyok = /ja/ jestem /mi/ vagyunk = /my/ jesteśmy /te/ vagy = /ty/ jesteś /ti/ vagytok = /wy/ jesteście /ő/ van = /on, ona, ono/ jest /ők/ vannak = /oni, one/ są 3. W języku węgierskim zaimki osobowe są zwykle pomijane, gdyż końcówka czasownika wyraźnie wskazuje osobę. Czasami jednak używamy zaimka do wyrażenia emfazy lub dla jasności wypowiedzi. /Én/ Latifah vagy ok . = /Ja/ jestem Latifah. 4. Nazwy narodowości (które służą zarazem za przymiotniki określające daną narodowość) pisze się małą literą. angol = Anglik, Angielka 5. Dla określenia tego, że ktoś posługuje się danym językiem lub że coś jest w danym języku używa się sufiksu ­ul , ­ül . Odpowiada on polskiemu przyimkowi po w takich wyrażeniach, jak po angielsku , po polsku itp. Należy pamiętać o stosowaniu harmonii samogłoskowej przy ich użyciu. wyrazy z samogłoskami tylnymi oraz z wyrazy z samogłoskami przednimi samogłoskami z obu grup magyar ul (po węgiersku) svéd ül (po szwedzku) angol ul (po angielsku) német ül (po niemiecku) spanyol ul (po hiszpańsku) lengyel ül (po polsku) olasz ul (po włosku) franciá ul (po francusku) japán ul (po japońsku) norvég ul (po norwesku) HASZNOS KIFEJEZÉSEK (Przydatne zwroty) Még egyszer, légy szíves! Proszę powtórzyć. (Egy) kicsit lassabban, légy szíves! Proszę mówić trochę wolniej. Nem tudom. Nie wiem. (Egy) pillanat. Chwileczkę. Hogy mondják magyarul ‘table’? Jak się mówi po węgiersku ‘stół’? Bocsánat a késésért. Przepraszam za spóźnienie. Semmi baj. Nie szkodzi. Kimehetek a mosdóba? Mogę wyjść do toalety? 13 14 2. KÖSZÖNÉSEK (Powitania) HIVATALOS (oficjalne) KÖZVETLEN (nieoficjalne) obce osoby między sobą przyjaciele, członkowie rodziny, osoby młode między sobą oraz dorośli do dzieci TALÁLKOZÁS (spotkanie) TALÁLKOZÁS (spotkanie) 7:00–10:00 Jó reggelt kívánok! (Dzień dobry.) Jó reggelt! (Dzień dobry.) 10:00–18:00 Jó napot kívánok! (Dzień dobry.) Jó napot! (Dzień dobry.) 18:00–24:00 Jó estét kívánok! (Dobry wieczór.) Jó estét! (Dobry wieczór.) BÚCSÚZÁS (pożegnanie) BÚCSÚZÁS (pożegnanie) Szervusz! Szevasz! Szia! Helló! (Serwus. Cześć.) (Cześć.) (Hej.) HIVATALOS (oficjalne) Viszontlátásra! (Do widzenia.) Viszlát! (Do widzenia.) (Serwus. Cześć.) KÖZVETLEN (nieoficjalne) Szevasz! (Cześć.) Szervusz! (Cześć.) Szia! (Cześć.) Helló! (Hej.) 15
