pomoc de minimis - Archiwum Podkarpackie.pl
advertisement
WOJEWÓDZTWO PODKARPACKIE UDZIELANIE POMOCY PUBLICZNEJ – UJĘCIE PRAKTYCZNE Prowadzący: Agnieszka Radzimowska PODSTAWOWE POJĘCIA 2 PODSTAWOWE POJĘCIA wspieranie przedsiębiorstwa pochodzenie ze środków publicznych selektywność korzyść dla beneficjenta zakłócenie lub groźba zakłócenia konkurencji i wpływ na wymianę handlową na wspólnym rynku 3 PODSTAWOWE POJĘCIA POJĘCIE PRZEDSIĘBIORSTWA art. 1 załącznika 1 do rozporządzenia 800/2008 przedsiębiorstwo - podmiot prowadzący działalność gospodarczą bez względu na jego formę prawną definicja doprecyzowana w orzecznictwie ETS i SPI: niezależnie od źródeł finansowania, formy własności, tego, czy jest nastawiony na zysk i czy przepisy krajowe nadają mu status przedsiębiorstwa działalność gospodarcza – działalność polegająca na oferowaniu towarów i usług na rynku, w zakresie której występuje konkurencja 4 PODSTAWOWE POJĘCIA NARUSZENIE LUB GROŹBA NARUSZENIA KONKURENCJI występuje, gdy beneficjent prowadzi działalność, w zakresie której nie ma monopolu i otrzymuje selektywną korzyść, która wzmacnia jego pozycję na rynku w porównaniu z konkurentami istnieje domniemanie spełnienia czwartej przesłanki, gdy trzy poprzednie są jednocześnie spełnione WPŁYW NA WYMIANĘ HANDLOWĄ NA WSPÓLNYM RYNKU występuje, gdy produkt lub usługa stanowią przedmiot wymiany na wspólnym rynku i nie ma znaczenia fakt, że beneficjent nie bierze bezpośredniego udziału w wymianie handlowej dodatkowe znaczenia może mieć fakt, że na danym rynku działalność prowadzą lub podjęciem jej są zainteresowane podmioty z innych państw członkowskich 5 PODSTAWOWE POJĘCIA Definicja MSP: Jednoczesne spełnienie kryteriów: 1. wielkości zatrudnienia oraz 2. wielkości rocznego obrotu lub wielkości sumy bilansowej oraz Kwestia niezależności Małe przedsiębiorstwa Średnie przedsiębiorstwa - Do 50 pracowników - Obroty nie wyższe niż 10 mln euro i/lub - Suma bilansowa nie wyższa niż 10 mln euro - Do 250 pracowników - Obroty nie wyższe niż 50 mln euro i/lub - Suma bilansowa nie wyższa niż 43 mln euro 6 PODSTAWOWE POJĘCIA Pojęcie MSP cd. Przedsiębiorstwo jest niezależne, jeśli nie jest powiązane ani partnerskie niezależne – mniej niż 25% udziałów lub praw głosu partnerskie – 25-50% powiązane – powyżej 50% - - Do obliczania wielkości zatrudnienia bierze się pod uwagę: przedsiębiorstwa powiązane – 100% odpowiednich danych przedsiębiorstwa badanego i wszystkich przedsiębiorstw powiązanych przedsiębiorstwa partnerskie – 100% danych przedsiębiorstwa badanego i odpowiadający wielkości udziału lub liczbie praw głosu w przedsiębiorstwie badanym procent danych przedsiębiorstw partnerskich przedsiębiorstwo niezależne – wyłącznie dane przedsiębiorstwa badanego 7 PODSTAWOWE POJĘCIA PODMIOT W TRUDNEJ SYTUACJI EKONOMICZNEJ pkt 9-11 wytycznych o pomocy na ratowanie i restrukturyzację możliwość udzielania pomocy – pomoc na ratowanie lub na restrukturyzację oraz pomoc o innym przeznaczeniu, o ile ww. wytyczne to dopuszczają jeżeli przy pomocy środków własnych, ani środków które mogłoby uzyskać od właścicieli/akcjonariuszy lub wierzycieli, nie jest ono w stanie powstrzymać strat, które bez zewnętrznej interwencji władz publicznych prawie na pewno doprowadzą do zniknięcia z rynku przedsiębiorstwa w perspektywie krótko- lub średnioterminowej 8 PODSTAWOWE POJĘCIA Przedsiębiorstwo z pewnością będące w trudnej sytuacji ekonomicznej - jeżeli ponad połowa kapitału spółki została utracona, w tym ponad ¼ w okresie ostatnich 12 miesięcy - jeżeli spółka, zgodnie z prawem krajowym, spełnia przesłanki upadłości Przedsiębiorstwo może znajdować się w trudnej sytuacji ekonomicznej rosnące straty, malejący obrót, zwiększanie się zapasów, nadwyżka produkcji, zmniejszający się przepływ środków finansowych, rosnące zadłużenie, rosnące kwoty odsetek, zmniejszająca się lub zerowa wartość aktywów netto 9 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH GOSPODARKA WODOCIĄGOWO-KANALIZACYJNA I OCZYSZCZANIE ŚCIEKÓW pobór, uzdatnianie, dostarczanie wody oraz odprowadzanie i oczyszczanie ścieków (w tym przeróbka osadów ściekowych) – działalność w tym zakresie ma charakter monopolu naturalnego w przypadku przeróbki osadów ściekowych, której produkty mogą być wykorzystywane komercyjnie, należy dokonać oceny indywidualnej 11 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH BUDOWNICTWO WODNE, RETENCJA budowa zapór, kanałów, śluz i wałów przeciwpowodziowych, regulacja biegu rzek, mała i duża retencja kwestia zakłócenia konkurencji i wpływu na wymianę handlową na wspólnym rynku 12 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH GOSPODARKA ODPADAMI zbieranie, transport, segregowanie, odzysk i unieszkodliwianie odpadów – działalność konkurencyjna (ustawa o odpadach oraz ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach dopuszczają możliwość istnienia na danym rynku wielu podmiotów prowadzących taką działalność) 13 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH ENERGETYKA CIEPLNA wytwarzanie energii cieplnej w źródle przyłączonym do sieci – działalność konkurencyjna (substytutem tak wytwarzanej energii cieplnej jest m.in. energia wytwarzana w źródłach lokalnych) dystrybucja energii cieplnej – działalność w obrębie sieci istniejącej ma charakter monopolu naturalnego (brak możliwości zastosowania w praktyce zasady TPA), wsparcie na rozbudowę sieci (przyłączenie nowych odbiorców) może wpływać na konkurencję 14 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH TERMOMODERNIZACJA BUDYNKÓW Jeśli dotyczy budynków związanych z działalnością gospodarczą – stanowi pomoc publiczną W zakresie budynków użyteczności publicznej (siedziba władz instytucji publicznych, szkoły itp.) – nie stanowi pomocy publicznej 15 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH WSPIERANIE KULTURY I OCHRONY DZIEDZICTWA NARODOWEGO działalność teatrów, muzeów, domów kultury i innych placówek kulturalnych, budowa pomników, organizacja imprez kulturalnych prowadzenie działalności gospodarczej zakłócenie konkurencji i wpływu na wymianę handlową na wspólnym rynku 16 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH OCHRONA ZDROWIA Zgodnie z orzecznictwem sądów wspólnotowych, usługi medyczne są działalnością gospodarczą niezależnie od tego, czy koszty świadczonych usług są pokrywane bezpośrednio przez pacjenta, czy też przez władze publiczne lub fundusze zdrowia – zakłady opieki zdrowotnej, zarówno niepubliczne, jak i publiczne, są przedsiębiorcami w rozumieniu przepisów wspólnotowych Publiczne zozy, niepubliczne zozy, uzdrowiska, ośrodki ogólne i specjalistyczne, świadczenie usług w ramach kontraktów z NFZ i poza kontraktami – stopień naruszenia konkurencji na wspólnym rynku Charakter świadczonych usług Lokalizacja ośrodka Kategorie pacjentów 17 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH Świadczenie usług w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia – kontrakt z NFZ Usługi kierowane do polskich obywateli, finansowanie koszyka świadczeń gwarantowanych – brak spełnienia przesłanki wpływu na wymianę handlową w wymiarze wspólnotowym - co do zasady nie ma pomocy publicznej Jeśli na terenie wspieranej placówki znajdują się punkty handlowe, gastronomiczne itp. – projekt generujący dochód 18 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH Niepubliczne zozy - kierują usługi medyczne do nieograniczonego kręgu odbiorców, mogą świadczyć usługi w ramach publicznego systemu ochrony zdrowia Na działalność w ramach kontraktu z NFZ – nie ma pomocy Na działalność poza kontraktem – pomoc publiczna Organizacyjne i prawne (podmiot zależny) rozdzielenie działalności Rozdzielenie księgowe 19 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH Zoz prowadzący dwa rodzaje działalności: Obliczenie udziału przychodów ze świadczenia usług w ramach kontraktu (np. w modernizowanym budynku lub na nabytym tomografie) w przychodach placówki ogółem i zadeklarowanie utrzymania tej proporcji przez cały okres trwałości projektu (coroczne składanie organowi udzielającemu pomocy informacji w tym zakresie) Udzielenie pomocy na usługi w ramach kontraktu proporcjonalnie do udziału przychodów z tych usług (koszty kwalifikowane pomniejszone proporcjonalnie) Zmiana proporcji przychodów lub nieprzedłużenie kontraktu bez winy zozu – zwrot części wsparcia na koniec okresu rozliczenia projektu proporcjonalnie do pozostałego minimalnego okresu trwałości projektu 20 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH Przedszkola Szkoły podstawowe, gimnazja i ponadgimnazjalne Szkoły wyższe Oferta edukacyjna w ramach publicznego systemu edukacji i szkolnictwa wyższego skierowana do polskich obywateli – w zakresie działalności dydaktycznej brak spełnienia przesłanki wpływu na wymianę handlową w wymiarze wspólnotowym – nie ma pomocy publicznej 21 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH Rewitalizacja – kompleksowy, skoordynowany, wieloletni, prowadzony na obszarze zdegradowanym proces przemian przestrzennych, technicznych, społecznych i ekonomicznych – cel: wyprowadzenie obszaru ze stanu kryzysowego, stworzenie warunków do jego rozwoju Projekty muszą stanowić część programu rewitalizacji Budowa i przebudowa infrastruktury, renowacja budynków, prace konserwatorskie i restauratorskie, zakup i instalacja urządzeń poprawiających bezpieczeństwo 22 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH Budowa i rozwój inkubatorów przedsiębiorczości, parków przemysłowych, centrów badawczych i technologicznych itp. Szeroki zakres działalności: wynajem i zarządzanie nieruchomościami, świadczenie usług doradczych, szkoleniowych, finansowych 23 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH Formy pomocy w ramach PPP: - Podmiot publiczny płaci cenę wyższą niż cena rynkowa (wartość usługi) Podmiot publiczny zamawia usługi, których faktycznie nie potrzebuje W celu wyeliminowania elementów pomocy konieczne jest rygorystyczne zastosowanie zasady prywatnego inwestora oraz przeprowadzenie otwartej, bezwarunkowej i odpowiednio upublicznionej procedury przetargowej 24 POMOC W OKREŚLONYCH SEKTORACH BUDOWNICTWO MIESZKANIOWE Budowanie i administrowanie nieruchomościami, zarządzanie nieruchomościami na zlecenie Działalność konkurencyjna – rynek otwarty, na którym działają deweloperzy, tbs-y, spółdzielnie i wspólnoty mieszkaniowe, wyspecjalizowane podmioty administrowania nieruchomościami 25 POMOC DE MINIMIS 26 POMOC DE MINIMIS Brak możliwości udzielania pomocy de minimis w odniesieniu do: - rybołówstwa i akwakultury, - produkcji pierwotnej produktów rolnych, - przetwarzania i obrotu produktami rolnymi, jeżeli wysokość pomocy ustalana jest na podstawie ich ceny lub ilości, - pomocy eksportowej, - pomocy uwarunkowanej preferowaniem towarów krajowych względem towarów sprowadzanych z zagranicy, - nabycia pojazdów transportu drogowego przez podmioty prowadzące działalność w zakresie towarowego transportu drogowego, - podmiotów znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej 27 POMOC DE MINIMIS Pułap pomocy de minimis 200 tys. euro - w okresie 3 kolejnych lat kalendarzowych 100 tys. euro - w sektorze transportu w okresie 3 kolejnych lat kalendarzowych okres 3 lat kalendarzowych - bieżący rok kalendarzowy oraz dwa poprzedzające go lata kalendarzowe 28 POMOC DE MINIMIS Kumulacja pomocy de minimis z każdą pomocą de minimis, otrzymaną w okresie 3 ostatnich lat kalendarzowych, niezależnie od formy i źródła – pułap 200 tys. euro z każdą pomocą o innym przeznaczeniu otrzymaną w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowanych – intensywność pomocy o innym przeznaczeniu 29 POMOC DE MINIMIS Zaświadczenia o pomocy de minimis Organ udzielający pomocy wydaje je z urzędu Wydanie zaświadczenia następuje w dniu udzielenia pomocy Brak opłaty skarbowej od wydawanych zaświadczeń Możliwość/konieczność wydawania zaświadczeń korygujących Wydawania zaświadczeń spółce cywilnej, komandytowej itp. 30 POMOC DE MINIMIS W ROLNICTWIE Rozporządzenie Komisji nr 1535/2007 w zakresie pomocy de minimis w sektorze produkcji pierwotnej produktów rolnej Rozporządzenie Komisji nr 875/2007 w zakresie pomocy de minimis dla sektora rybołówstwa Rozporządzenie Komisji nr 1998/2006 – w zakresie przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych 31 POMOC DE MINIMIS W ROLNICTWIE Rozporządzenie 1535/2007 7,5 tys. euro w okresie 3 lat podatkowych dodatkowy limit krajowy 119 542,5 tys. euro produkcja pierwotna produktów rolnych Rozporządzenie 875/2007 30 tys. euro w okresie 3 lat podatkowych dodatkowy limit krajowy 21 125 tys. euro produkcja pierwotna i przetwarzanie produktów rybołówstwa oba rozporządzenia zawierają ograniczenia analogiczne jak w rozporządzeniu 1998/2006 Organ monitorujący – Minister Rolnictwa i Rozwoju Wsi 32 WYŁĄCZENIA GRUPOWE 33 WYŁĄCZENIA GRUPOWE wyłączenia nie mają zastosowania do pomocy: indywidualnej dla dużych przedsiębiorstw udzielanej i wypłacanej przedsiębiorstwom, na których ciąży obowiązek zwrotu pomocy dla przedsiębiorstw znajdujących się w trudnej sytuacji ekonomicznej (definicja MSP w trudnej sytuacji) związanej z wywozem uwarunkowanej pierwszeństwem użycia towarów krajowych względem importowanych udzielanej w niektórych sektorach w zależności od rodzaju pomocy 34 WYŁĄCZENIA GRUPOWE ZASADY OGÓLNE ZWOLNIENIA Z OBOWIĄZKU NOTYFIKACJI DLA WSZYSTKICH RODZAJÓW POMOCY przejrzyste formy obowiązek notyfikacji po przekroczeniu progów kumulacja efekt zachęty 35 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Regionalna pomoc inwestycyjna i na zatrudnienie Realizacja nowej inwestycji lub utworzenie nowych miejsc pracy związanych z nową inwestycją Utrzymanie inwestycji przez okres 5 lat (3 lata dla MSP) 25 % wkładu własnego (bez udziału środków publicznych) Spełnienie efektu zachęty (odrębnie dla MSP i dużych przedsiębiorstw) Koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą inwestycyjną: koszty inwestycji w aktywa materialne i niematerialne i prawne Maksymalna intensywność pomocy wg mapy pomocy regionalnej plus bonusy dla MSP 20 i 10 punktów procentowych (szczególne progi intensywności dla inwestycji w sektorze przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych) 36 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Dokonanie nowej inwestycji polegającej na: utworzeniu nowego przedsiębiorstwa rozbudowie istniejącego przedsiębiorstwa dywersyfikacji produkcji poprzez wprowadzenie nowych dodatkowych produktów zasadniczej zmianie całościowego procesu produkcyjnego nabyciu przedsiębiorstwa, które jest w likwidacji lub które zostałoby zlikwidowane, gdyby nie zostało nabyte 37 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Kosztami inwestycyjnymi kwalifikującymi się do objęcia pomocą, są koszty inwestycji w aktywa materialne oraz aktywa niematerialne i prawne, związane z realizacją nowej inwestycji Aktywa materialne: aktywa w postaci gruntów, budynków, budowli oraz maszyn i urządzeń Aktywa niematerialne i prawne: aktywa takie jak prawa patentowe, licencje, know-how lub nieopatentowana wiedza techniczna, które: wykorzystywane są wyłącznie w zakładzie otrzymującym pomoc podlegają amortyzacji nabyte są od stron trzecich na warunkach rynkowych (strona trzecia oznacza, że nabywca i zbywca są od siebie niezależni) muszą pozostać w zakładzie przez 5 lat (3 lata MSP) 38 WYŁĄCZENIA GRUPOWE POMOC DLA DUŻYCH PROJEKTÓW INWESTYCYJNYCH Duży projekt inwestycyjny - nowa inwestycja, podjęta w okresie 3 lat przez jednego lub więcej przedsiębiorców, której środki trwałe połączone są ze sobą w sposób ekonomicznie niepodzielny oraz koszty kwalifikujące się do objęcia pomocą przekraczają równowartość 50 mln € Maksymalną wartość pomocy oblicza się wg wzoru: max wartość = R x (50 + 0,5 x B + 0,34 x C) R – intensywność bazowa pomocy regionalnej określona dla obszaru, na którym ma być zlokalizowana inwestycja B – koszty kwalifikowane od 50 mln € do 100 mln € C – koszty kwalifikowane powyżej 100 mln € 39 WYŁĄCZENIA GRUPOWE MAPA POMOCY REGIONALNEJ 50 % - województwa: lubelskie, podkarpackie, warmińskomazurskie, podlaskie, świętokrzyskie, opolskie, małopolskie, lubuskie, łódzkie, kujawsko-pomorskie 40 % - województwa: pomorskie, zachodniopomorskie, dolnośląskie, wielkopolskie, śląskie, a w okresie od dnia 1 stycznia 2007 r. do dnia 31 grudnia 2010 r. województwo mazowieckie, z wyłączeniem miasta stołecznego Warszawy 30 % - miasto stołeczne Warszawa oraz w okresie od dnia 1 stycznia 2011 r. do dnia 31 grudnia 2013 r. województwo mazowieckie Bonus dla przedsiębiorców: małych - 20 pkt proc. średnich - 10 pkt proc. (nie dotyczy to przedsiębiorstw z sektora transportu) 40 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Pomoc inwestycyjna i na zatrudnienie dla MSP Intensywność pomocy 20% dla małych przedsiębiorstw 10% dla średnich przedsiębiorstw Koszty kwalifikowane: koszty inwestycji w aktywa materialne i niematerialne i prawne lub szacunkowe koszty płac Brak bonusów regionalnych 41 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Pomoc środowiskowa na środki transportu spełniające normy surowsze od wspólnotowych lub podnoszące poziom ochrony środowiska w przypadku braku takich norm Nabycie nowych środków transportu drogowego, kolejowego, śródlądowego i morskiego ma miejsce przed wejściem w życie norm i nowe normy nie stosują się z mocą wsteczną do nabytych środków transportu Doposażenie istniejących środków transportu prowadzi do spełnienia norm, które nie obowiązywały w dniu wprowadzenia tych środków do eksploatacji Intensywność pomocy: 35% plus bonus dla MSP 42 WYŁĄCZENIA GRUPOWE - - Koszty kwalifikowane inwestycje w ziemię, niezbędne do osiągnięcia celów środowiskowych inwestycje w budynki i urządzenia, mające na celu całkowite usunięcie zanieczyszczeń inwestycje służące adaptacji metod produkcji w związku z ochroną środowiska inwestycje w transfer technologii ściśle ograniczają się do dodatkowych kosztów inwestycji niezbędnych do osiągnięcia celów środowiskowych jeśli nie da się ich jednoznacznie wyodrębnić, należy porównać z kosztami inwestycji referencyjnej (inwestycji technicznie porównywalnej, ale nie zapewniającej takiego samego stopnia ochrony środowiska) konieczność odjęcia wszelkich korzyści wynikających z: - wzrostu mocy produkcyjnej - oszczędności i dodatkowej produkcji pomocniczej zrealizowanych w okresie 5 lat 43 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Pomoc środowiskowa na inwestycje w oszczędność energii Intensywność pomocy: 60% plus bonus dla MSP jeśli koszty kwalifikowane ustalane są z uwzględnieniem korzyści i kosztów operacyjnych lub 20% plus bonus dla MSP jeśli koszty kwalifikowane ustalane są bez uwzględnienia korzyści i kosztów operacyjnych 44 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Pomoc środowiskowa na inwestycje w wysokosprawną kogenerację Intensywność pomocy: 45% plus bonus dla MSP Koszty kwalifikowane obliczane bez uwzględnienia korzyści i kosztów operacyjnych 45 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Pomoc środowiskowa na inwestycje w odnawialne źródła energii Wyłącznie w odniesieniu do biopaliw wytwarzanych w sposób zrównoważony, czyli takich, które nie zostały wytworzone z surowców pochodzących z terenów o dużej wartości ze względu na bioróżnorodność, tj. terenów o jednej z następujących cech: - las bez znaków istotnej ludzkiej działalności - obszary przeznaczone na cele ochrony przyrody - obszary trawiaste o dużej bioróżnorodności Intensywność pomocy: 45% plus bonus dla MSP Koszty kwalifikowane obliczane bez uwzględnienia korzyści i kosztów operacyjnych 46 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Pomoc na badania środowiskowe Badania poprzedzające inwestycje umożliwiające wykroczenie ponad normy wspólnotowe lub w przypadku braku takich norm, w oszczędzanie energii i odnawialne źródła energii Koszty kwalifikowane: koszty badań Intensywność pomocy: 50% plus bonus dla MSP 47 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Pomoc na usługi doradcze dla MSP Koszty kwalifikowane: koszty usług nabytych od doradców zewnętrznych Usługi nie mogą mieć charakteru ciągłego, nie są związane ze zwykłymi kosztami operacyjnymi przedsiębiorstwa Intensywność pomocy 50% 48 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Pomoc na udział MSP w targach Koszty kwalifikowane: koszty wynajmu, budowy i obsługi stoiska wystawowego podczas pierwszego udziału w targach lub wystawie określonego rodzaju Intensywność pomocy 50% 49 WYŁĄCZENIA GRUPOWE Pomoc szkoleniowa Szkolenie specjalistyczne – wiedza głównie i bezpośrednio związana z obecnym lub przyszłym stanowiskiem pracy Szkolenie ogólne – wiedza, którą można wykorzystać w innym przedsiębiorstwie lub zakresie zatrudnienia Intensywność pomocy: 25% szkolenia specjalistyczne 60% szkolenia ogólne Plus bonusy (10 lub 20 pkt proc.) – łącznie maksymalnie 80% 50 INNE PRZEZNACZENIA POMOCY 51 POMOC ŚRODOWISKOWA Test bilansujący 1. Pomoc jest przeznaczona na jasno określony cel będący przedmiotem wspólnego zainteresowania 2. Pomoc opracowano w taki sposób, by zapewnić osiągnięcie tego celu (jest ukierunkowana na likwidację niedoskonałości rynku) 3. Zakłócenie konkurencji i wpływ na wymianę handlową na wspólnym rynku ograniczono w taki sposób, że ogólny bilans instrumentu pomocowego wypada pozytywnie, na co ma wpływ m.in. procedura wyboru beneficjentów i warunki udzielania pomocy, charakter rynku i beneficjentów oraz wielkość i rodzaj pomocy 52 POMOC ŚRODOWISKOWA Test bilansujący cd. Pomoc właściwie ukierunkowana (pkt 2) Pomoc publiczna jest właściwym instrumentem (za pomocą instrumentów rynkowych nie da się osiągnąć założonego celu) Występuje efekt zachęty (pomoc prowadzi do zmiany zachowań beneficjentów – bez jej udziału dane projekty nie byłyby w ogóle zrealizowane lub byłyby zrealizowane w mniejszym zakresie czy też ich realizacja byłaby wydłużona w czasie; w szczególności efekt zachęty nie jest spełniony, jeśli wniosek o udzielenie pomocy został złożony po rozpoczęciu realizacji projektu, a zatem gdy przedsięwzięcie jest już w toku) Pomoc jest proporcjonalna (wykorzystując inny instrument lub pomoc w mniejszym zakresie nie da się zrealizować zamierzonego celu) 53 POMOC ŚRODOWISKOWA - - Koszty kwalifikowane inwestycje w ziemię, niezbędne do osiągnięcia celów środowiskowych inwestycje w budynki i urządzenia, mające na celu całkowite usunięcie zanieczyszczeń inwestycje służące adaptacji metod produkcji w związku z ochroną środowiska inwestycje w transfer technologii ściśle ograniczają się do dodatkowych kosztów inwestycji niezbędnych do osiągnięcia celów środowiskowych jeśli nie da się ich jednoznacznie wyodrębnić, należy porównać z kosztami inwestycji referencyjnej (inwestycji technicznie porównywalnej, ale nie zapewniającej takiego samego stopnia ochrony środowiska) konieczność odjęcia wszelkich korzyści wynikających z: - wzrostu mocy produkcyjnej - oszczędności i dodatkowej produkcji pomocniczej zrealizowanych w okresie 5 lat 54 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA WYKROCZENIE PONAD STANDARDY WSPÓLNOTOWE LUB NA ZWIĘKSZENIE POZIOMU OCHRONY ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU STANDARDÓW WSPÓLNOTOWYCH niezależnie od tego, czy istnieją obowiązkowe normy krajowe surowsze niż standardy wspólnotowe do pomocy nie kwalifikują się przedsięwzięcia przewidujące dostosowanie do standardów już opublikowanych, ale jeszcze nie obowiązujących Intensywność – 50% (100% przy konkurencyjnej procedurze przetargowej wyboru beneficjenta) Bonus w przypadku eko-innowacji 10 pkt proc. Bonus dla MSP - 20 pkt proc. dla małych i 10 pkt proc. dla średnich przedsiębiorstw 55 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA NABYCIE NOWYCH ŚRODKÓW TRANSPORTU, KTÓRE WYKRACZAJĄ PONAD STANDARDY WSPÓLNOTOWE LUB KTÓRE ZWIĘKSZAJĄ POZIOM OCHRONY ŚRODOWISKA W PRZYPADKU BRAKU STANDARDÓW WSPÓLNOTOWYCH na zasadach obowiązujących w innych sektorach nabycie środków transportu w transporcie drogowym, kolejowym, morskim i żeglugi śródlądowej spełniających przyjęte standardy jest możliwe, o ile następuje przed wejściem w życie tych standardów w przypadku dostosowania istniejących środków transportu do standardów jest możliwe, o ile standardy te nie były obowiązujące w momencie dokonywania ulepszeń lub gdy środki transportu nie są objęte żadnymi standardami 56 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA WCZEŚNIEJSZE DOSTOSOWANIE DO PRZYSZŁYCH STANDARDÓW WSPÓLNOTOWYCH dostosowanie do przyjętych ale jeszcze nie obowiązujących standardów – jeśli inwestycja jest podjęta i zakończona co najmniej rok przed wejściem w życie tych standardów Intensywność – inwestycja zakończona ponad 3 lata przed transpozycją standardów lub ich wejściem w życie - 25% małe, 20% średnie i 15% duże przedsiębiorstwa Intensywność – inwestycja zakończona w okresie 1-2 lata przed transpozycją standardów lub ich wejściem w życie – 20% małe, 15% średnie i 10% duże przedsiębiorstwa 57 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA STUDIA ŚRODOWISKOWE studia bezpośrednio związane z inwestycjami środowiskowymi (wykroczenie ponad standardy lub w przypadku braku standardów, oszczędność energii, odnawialne źródła energii) nawet jeśli inwestycja ostatecznie nie została podjęta Intensywność – 50% Bonus dla MSP - 20 pkt proc. dla małych i 10 pkt proc. dla średnich przedsiębiorstw 58 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA OSZCZĘDNOŚĆ ENERGII Pomoc inwestycyjna Intensywność – 60% (100% przy konkurencyjnej procedurze przetargowej wyboru beneficjenta) Bonus dla MSP - 20 pkt proc. dla małych i 10 pkt proc. dla średnich przedsiębiorstw 59 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA ODNAWIALNE ŹRÓDŁA ENERGII Biopaliwa podlegają wsparciu tylko w przypadku biopaliw zrównoważonych (sustainable), czyli takich, które nie zostały wytworzone z surowców pochodzących z terenów o dużej wartości ze względu na bioróżnorodność, tj. terenów o jednej z następujących cech: - las bez znaków istotnej ludzkiej działalności - obszary przeznaczone na cele ochrony przyrody - obszary trawiaste o dużej bioróżnorodności Zasady dopuszczalności pomocy inwestycyjnej jak w przypadku pomocy na oszczędność energii 60 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA KOGENERACJĘ Pomoc dopuszczalna tylko w odniesieniu do wysokosprawnej kogeneracji i jeśli inwestycja prowadzi do oszczędności energii pierwotnej Zasady dopuszczalności pomocy inwestycyjnej jak w przypadku pomocy na oszczędność energii 61 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA CIEPŁOWNICTWO Pomoc dopuszczalna tylko w odniesieniu do instalacji efektywnej energetycznie, a inwestycja prowadzi do oszczędności energii pierwotnej Intensywność – 50% (100% przy konkurencyjnej procedurze przetargowej wyboru beneficjenta) Bonus dla MSP - 20 pkt proc. dla małych i 10 pkt proc. dla średnich przedsiębiorstw 62 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA GOSPODARKĘ ODPADAMI Pomoc na gospodarowanie odpadami wytworzonymi przez inne podmioty Pomoc jest dopuszczalna tylko wtedy, gdy gospodarowanie odpadami odbywa się zgodnie z hierarchią zasad gospodarowania odpadami (powtórne wykorzystanie, recykling i odzysk) i pod warunkiem, że m.in. (łącznie): Inwestycja prowadzi do ograniczenia zanieczyszczeń spowodowanych przez inne podmioty i nie powoduje zwiększenia zanieczyszczeń wytwarzanych przez beneficjenta Pomoc nie zwalnia podmiotów zanieczyszczających z obowiązków ciążących na nich zgodnie z obowiązującymi przepisami Odpady byłyby składowane lub zagospodarowane w mniej przyjazny dla środowiska sposób Intensywność – 50% Bonus dla MSP – 20 i 10 pkt proc. 63 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA REKULTYWACJĘ TERENÓW ZDEGRADOWANYCH Pomoc przyczynia się do poprawy stanu środowiska – powierzchni ziemi, wód powierzchniowych i gruntowych W przypadku, gdy zanieczyszczający (osoba odpowiedzialna za zanieczyszczenie zgodnie z prawem krajowym) jest jasno określony, musi sfinansować naprawę szkód z własnych środków zgodnie z zasadą „zanieczyszczający płaci” i nie można udzielić wsparcia Pomoc można udzielić, jeśli zanieczyszczający nie został zidentyfikowany lub nie może być zmuszony do poniesienia kosztów Intensywność - 100% 64 POMOC ŚRODOWISKOWA POMOC NA RELOKACJĘ PRZEDSIĘBIORSTW Zmiana lokalizacji musi wynikać z konieczności ochrony środowiska lub działań prewencyjnych i musi być zarządzona decyzją administracyjną lub orzeczeniem sądowym albo być efektem uzgodnienia między przedsiębiorcą a właściwymi władzami Przedsiębiorca musi spełniać najsurowsze standardy środowiskowe w nowej lokalizacji Beneficjentem może być podmiot zlokalizowany na terenach zurbanizowanych lub obszaru Natura 2000 lub objęty zakresem dyrektywy Seveso II Intensywność - 50% Bonus dla MSP – 20 pkt proc. dla małych i 10 pkt proc. dla średnich przedsiębiorstw 65 POMOC NA B+R+I Zakres: - Wszystkie sektory Wyjątek – podmioty znajdujące się w trudnej sytuacji ekonomicznej 66 POMOC NA B+R+I POMOC NA REALIZACJĘ PROJEKTÓW BRI badania podstawowe – 100% badania przemysłowe – 50% + bonusy eksperymentalne prace badawcze – 25% + bonusy Kwalifikacja każdej działalności do poszczególnych kategorii badań Pomoc nie może przekraczać intensywności dla każdego podmiotu uczestniczącego w badaniach Koszty kwalifikowane – wyłącznie te, które są związane z realizacją projektu badawczego – przypisane do konkretnej kategorii badań 67 POMOC NA B+R+I POMOC NA REALIZACJĘ PROJEKTÓW BRI cd. Zaliczka zwrotna – spłata zależna od stopnia powodzenia projektu: 40% kosztów eksperymentalnych prac rozwojowych i 60% badań przemysłowych Instrumenty fiskalne – stosunek łącznych ulg podatkowych do sumy kosztów kwalifikowanych ponoszonych w ciągu 3 lat Klauzula dostosowawcza – podwyższenie pomocy ponad dozwolone poziomy intensywności w przypadku, gdy podmioty konkurencyjne spoza UE otrzymały w ciągu ostatnich 3 lat lub mają otrzymać pomoc o równoważnej intensywności na potrzeby podobnych projektów 68 POMOC NA B+R+I POMOC NA TECHNICZNE STUDIA WYKONALNOŚCI studia wykonalności – prace o charakterze przygotowawczym wobec badań przemysłowych lub eksperymentalnych prac rozwojowych Studia dla badań przemysłowych Studia dla eksperymentalnych praca rozwojowych MSP 75% 50% Duże przedsiębiorstwa 65% 40% 69 POMOC NA B+R+I POMOC NA POKRYCIE KOSZTÓW PRAW WŁASNOŚCI PRZEMYSŁOWEJ Wyłącznie dla MSP Pokrycie kosztów uzyskania i zatwierdzenia patentów i innych praw własności przemysłowej Intensywność – jak dla działalności badawczej, która doprowadziła do powstania praw własności przemysłowej 70 POMOC NA B+R+I POMOC DLA MŁODYCH INNOWACYJNYCH PODMIOTÓW Beneficjent – małe przedsiębiorstwo istniejące mniej niż 6 lat, będące podmiotem innowacyjnym (które w przyszłości opracuje projekty technologicznie nowe lub ulepszone w porównaniu z aktualną sytuacją w branży w UE lub którego wydatki na BRI wynoszą co najmniej 15% kosztów operacyjnych) Wielkość pomocy – 1 mln euro + bonus regionalny Pomoc jednorazowa Kumulacja z inną pomocą na BRI i pomocą na kapitał podwyższonego ryzyka Możliwość uzyskania innej pomocy po 3 latach 71 POMOC NA B+R+I POMOC NA INNOWACJE W OBRĘBIE PROCESÓW I INNOWACJE ORGANIZACYJNE W SEKTORZE USŁUG Specyficzny charakter innowacji w obrębie procesów i usługowych Koszty kwalifikowane – jak w przypadku projektów badawczych Intensywność Małe przedsiębiorstwa 35% Średnie przedsiębiorstwa 25% Duże przedsiębiorstwa 15% pod warunkiem, że współpracują z MSP, ponoszącym co najmniej 30% kosztów 72 POMOC NA B+R+I POMOC NA USŁUGI DORADCZE W ZAKRESIE INNOWACJI I USŁUGI WSPARCIA INNOWACJI Beneficjent – wyłącznie MSP Wielkość pomocy – 200 tys. euro w okresie 3 lat Dostawca usług posiada stosowne certyfikaty Zakup usług po cenie rynkowej 73 POMOC NA B+R+I POMOC NA WYPOŻYCZENIE WYSOKO WYKWALIFIKOWANEGO PERSONELU Zatrudnienie na nowo utworzonym stanowisku dotyczącym działalności BRI wysoko wykwalifikowanego pracownika z co najmniej 2letnim stażem w podmiocie delegującym Intensywność – 50% kosztów oddelegowania w okresie 3 lat dla jednego przedsiębiorstwa i jednego wypożyczonego pracownika 74 POMOC NA B+R+I POMOC DLA KLASTRÓW INNOWACYJNYCH Założenie, rozszerzenie i aktywizacja klastra Beneficjent – osoba prawna prowadząca klaster Pomoc inwestycyjna na: obiekty szkoleniowe i centrum badawcze, ogólnodostępną infrastrukturę badawczą i infrastrukturę sieci szerokopasmowych – 15% plus bonus regionalny i bonus dla MSP Pomoc operacyjna na aktywizację klastra: degresywna, maksymalnie 5 lat (w uzasadnionych przypadkach na 10 lat) na pokrycie kosztów osobowych i administracyjnych związanych z działaniami marketingowymi, zarządzaniem zapleczem technicznym i organizację projektów szkoleniowych 75 REKOMPENSATA Z TYTUŁU ŚWIADCZENIA USŁUG PUBLICZNYCH Art. 86 TWE – potrzeba zapewnienia określonych usług świadczonych na określonym poziomie, których nie zapewnia rynek Kryteria ze sprawy Altmark (wyrok ETS z dnia 24.07.2003 w sprawie C280/00): 1. Odbiorca pomocy jest faktycznie zobowiązany do świadczenia usług publicznych, a jego zobowiązania są jasno zdefiniowane w akcie prawnym/umowie 2. Metodologia obliczania rekompensaty jest wcześniej określona w sposób obiektywny i przejrzysty 3. Wielkość rekompensaty nie przekracza minimum niezbędnego do pokrycia kosztów poniesionych w związku ze świadczeniem usług publicznych i rozsądnego zysku 4. Jeśli podmiot nie został wyłoniony w drodze przetargu, poziom rekompensaty musi być określony na podstawie analizy kosztów, które poniosłoby typowe i dobrze zarządzane przedsiębiorstwo prywatne z uwzględnieniem stosownych przychodów i rozsądnego zysku 76 REKOMPENSATA Z TYTUŁU ŚWIADCZENIA USŁUG PUBLICZNYCH Decyzja Komisji z dnia 28 listopada 2005 r. w sprawie stosowania art. 87 i 88 TWE do pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych, przyznawanej przedsiębiorstwom zobowiązanym do zarządzania usługami świadczonymi w ogólnym interesie gospodarczym –warunki zwalniające z obowiązku notyfikacji Wspólnotowe zasady ramowe dotyczące pomocy państwa w formie rekompensaty z tytułu świadczenia usług publicznych – warunki, wg których Komisja ocenia notyfikowaną pomoc w formie rekompensaty 77 POMOC W TRANSPORCIE 78 POMOC W TRANSPORCIE Możliwość udzielania pomocy na zakup środka transportu w sektorze transportu Uzależniona od podsektora (drogowy, szynowy, kolejowy, śródlądowy, lotniczy) oraz rodzaju świadczonych usług (transport publiczny, transport prywatny) Rekompensata z tytułu świadczenia usług publicznych Pomoc na koordynację transportu Pomoc regionalna 79 PROCEDURA OPINIOWANIA NOTYFIKACJI I ZWROTU 80 PROCEDURA OPINIOWANIA POSTĘPOWANIE PRZED DOKONANIEM NOTYFIKACJI 1. 2. 3. 4. 5. Przedłożenie Prezesowi UOKiK projektu pomocy wraz z: - wnioskiem o wydanie opinii w trybie art. 12, - informacjami, o których mowa w rozporządzeniu Rady Ministrów w sprawie informacji przekazywanych Prezesowi UOKiK w celu wydania opinii o planowanej pomocy publicznej, - wnioskiem o dokonanie notyfikacji oraz - wypełnionymi odpowiednimi formularzami notyfikacyjnymi wg wzoru określonego w rozporządzeniu Komisji nr 794/2004 Prawo Prezesa UOKiK do wystąpienia o uzupełnienie wniosku i przedstawienie dodatkowych informacji Przekazanie przez Prezesa UOKiK opinii organowi udzielającemu pomocy – odrębne procedury w przypadku opinii pozytywnej oraz opinii o niezgodności projektowanej pomocy ze wspólnym rynkiem Możliwość dokonania tzw. prenotyfikacji Dokonanie notyfikacji projektu pomocy za pośrednictwem Stałego Przedstawicielstwa RP przy UE – notyfikacja elektroniczna 81 PROCEDURA NOTYFIKACYJNA POSTĘPOWANIE NOTYFIKACYJNE 6. Postępowanie notyfikacyjne w ramach Komisji Europejskiej – ocena zgodności planowanej pomocy z zasadami określonymi w stosownych przepisach o pomocy publicznej 7. Prawo Komisji Europejskiej do występowania o dokonanie uzupełnienia notyfikacji: - obowiązek przesłania Komisji dodatkowych informacji pod groźbą uznania notyfikacji za wycofaną - wznawianie biegu terminu na wydanie decyzji po każdorazowym uzupełnieniu notyfikacji 8. Wydanie przez Komisję Europejską decyzji: - o zgodności projektowanej pomocy ze wspólnym rynkiem – możliwość wprowadzenia środka pomocowego w życie - zawierającej warunki, które zapewnią zgodność projektowanej pomocy ze wspólnym rynkiem – konieczność dokonania wskazywanych przez Komisję zmian przed wprowadzeniem środka pomocowego w życie - negatywnej, stwierdzającej niezgodność projektowanej pomocy ze wspólnym rynkiem – środek nie może zostać wprowadzony w życie 82 ZWROT POMOCY Rozporządzenie Rady nr 659/1999 z dnia 22 marca 1999 r. ustanawiające szczegółowe zasady stosowania art. 93 TWE Negatywna decyzja Komisji w sprawie pomocy przyznanej bezprawnie → Komisja zobowiązuje państwo członkowskie do podjęcia wszelkich koniecznych środków w celu windykacji pomocy od beneficjenta → windykacja obejmuje kwotę pomocy i odsetki naliczone według właściwej stopy referencyjnej → odsetki są płatne od dnia, w którym pomoc została udostępniona beneficjentowi do daty jej windykacji Windykacja jest bezzwłocznie i następuje zgodnie z procedurami prawa krajowego → w tym celu oraz w wypadku postępowania przed sądami krajowymi państwa członkowskie podejmują wszelkie konieczne kroki, jakie dostępne są w ich systemach prawnych, włącznie ze środkami tymczasowymi, bez uszczerbku dla prawa wspólnotowego 83 ZWROT POMOCY Windykacja zostaje przeprowadzona bezzwłocznie i zgodnie z procedurami prawa krajowego zainteresowanego państwa członkowskiego, pod warunkiem, że przewidują one bezzwłoczne i skuteczne wykonanie decyzji Komisji. W tym celu oraz w wypadku postępowania przed sądami krajowymi, zainteresowane państwa członkowskie podejmują wszelkie konieczne kroki, jakie dostępne są w ich systemach prawnych, włącznie ze środkami tymczasowymi, bez uszczerbku dla prawa wspólnotowego. Stopa referencyjna ustalana jest w oparciu o stopę bazową plus odpowiednia marża 84 STOPA REFERENCYJNA Komunikat Komisji w sprawie zmiany metody ustalania stóp referencyjnych i dyskontowych - wejście w życie 1 lipca 2008 r. Komunikat wprowadza nową metodę określania stóp referencyjnych i dyskontowych opartą na tzw. stopie bazowej oraz odpowiednich marżach. Marża zależy od ratingu danego beneficjenta oraz od oferowanego poziomu zabezpieczeń Kategoria ratingu Wysoki (AAA-A) Dobry (BBB) Zadowalający (BB) Niski (B) Zły (CCC i poniżej) Poziom zabezpieczeń | Wysoki | Standardowy | 60 | 75 | 75 | 100 | 100 | 220 | 220 | 400 | 400 | 650 | Niski | 100 | 220 | 400 | 650 | 1000 | | | | | | 85 STOPA REFERENCYJNA Rating CCC i poniżej – przedsiębiorstwo w trudnej kondycji ekonomicznej -> bardzo wysokie ryzyko kredytowe, bardzo niska zdolność do płynnej obsługi zobowiązań nawet w przypadku sprzyjających warunków gospodarczych, bardzo niski poziom odzyskania wierzytelności w przypadku wystąpienia niewypłacalności (w skrajnych przypadkach - niewypłacalność lub toczące się postępowanie upadłościowe, bez dodatkowego wsparcia z zewnątrz poziom odzyskania wierzytelności bardzo niski lub bliski zeru Podmiot udzielający pomocy zobowiązany jest do samodzielnej oceny zarówno kondycji ekonomiczno-finansowej (chyba że przedsiębiorca wskaże na posiadany rating), jak i poziomu zabezpieczeń dla każdego przedsiębiorcy wnioskującego o pomoc 86 SPRAWOZDAWCZOŚĆ 87 Informacje dot. sprawozdawczości 88 SPRAWOZDAWCZOŚĆ Lista programów pomocowych i pomocy indywidualnej Numer pomocy Przeznaczenie XS… a3 - a9 XE… a10 - a13 XT… a14 XR…/N… b1 - b5 de minimis e1 pomoc istniejąca PI 89 SPRAWOZDAWCZOŚĆ KALENDARZ OBOWIĄZKÓW SPRAWOZDAWCZYCH 30 I,IV,VII,X - sprawozdanie kwartalne do UOKIK 29 II/1 III - sprawozdania roczne do UOKIK 31 III/1 IV - sprawozdanie roczne do MRIRW 30 dni od dnia udzielenia pomocy – sprawozdanie do UOKIK za pośrednictwem SHRIMP 7 dni od udzielenia pomocy - sprawozdanie na duże projekty inwestycyjne niezwłocznie po rozpoczęciu udzielania pomocy – informacja o rozpoczęciu udzielania pomocy w ramach wyłączeń grupowych, na podstawie opracowanego programu 90 SPRAWOZDAWCZOŚĆ pp2009kw3wer00XYZ.xls (kwartalne) pp2009rokwer00XYZ.xls (roczne) pp2009rokzeroweXYZ.xls (zerowe) pp – pomoc publiczna 2009 – rok kw3 – kwartał 3 (w przypadku sprawozdania rocznego – „rok”) wer00 – numer wersji sprawozdania (pierwsze 00, korekta – wer01, wer02 itd.) – każda następna wersja unieważnia poprzednią, zatem powinna zawierać treść poprzedniej z ewentualnymi zmianami zerowe – skrót dla sprawozdania zerowego XYZ – nazwa Podmiotu Udzielającego Pomocy .xls – rozszerzenie pliku (zależne od formatu) także .rar lub .zip 91 SPRAWOZDAWCZOŚĆ • • • • • • • • OBOWIĄZKI PODMIOTÓW UDZIELAJACYCH POMOCY podsumowanie występowanie z wnioskiem (zawierającym wymagane prawem informacje) o opinię o planowanej pomocy (art. 12-13) przekazywanie dodatkowych wyjaśnień i informacji w zw. z wystąpieniem o opinię (art. 15 ust. 1) przekazywanie beneficjentowi pomocy kopii decyzji KE o obowiązku zwrotu pomocy (art. 26 ust. 1 pkt 2) „odzyskiwanie” pomocy od beneficjenta (art. 27 ust. 1-2) sporządzanie sprawozdań z udzielonej pomocy (art. 32 i 34) udzielanie informacji o udzielonej pomocy Prezesowi UOKiK (art. 33 ust. 1) teletransmisja danych w sprawie udzielanej pomocy w ramach wyłączeń grupowych (art. 33 ust. 2-3) informowanie beneficjenta pomocy o ewentualnym obowiązku notyfikacji pomocy (art. 38) 92 Dziękuję za uwagę 93
