„Umiejętne stawianie granic, wykorzystanie metod przydatnych w
advertisement
„Umiejętne stawianie granic, wykorzystanie metod przydatnych w rozwiązywaniu trudnych sytuacji wychowawczych” Zebranie rodziców – grupa 6 latków mgr Anna Wichowska Granice wyznaczane dziecku – metafora: • "Brzegi są szansą rzeki". Gdy zabraknie koryta rzeki stanie się ona rozlewiskiem i zniknie, gdy brzegi są uregulowane, rzeka nabiera wody i płynie wartkim strumieniem, a ludzie nadają jej imię. Dzieci przypominają rzekę, a jej koryta to granice, które staramy się, my - dorośli, nakreślić dziecku. • Dzieci chcą i potrzebują granic, zasad, aby poczuć się bezpiecznie, mieć jasno wytyczony szlak i drogę, by uczyć się akceptowanych zachowań odkrywając świat. Nakładanie ograniczeń i pilnowanie ich przestrzegania jest zadaniem dorosłych. Dzieci natomiast nieustannie próbują te granice przekraczać (to ich prawo), i jeżeli nie natrafią na tamę, brzeg, popłyną tak jak woda, wszędzie tam, gdzie, tych granic nie znajdą. Dzieci robią wszystko, na co mają ochotę i obserwują reakcje dorosłego. Poprzez sprawdzanie, testowanie, dzieci uczą się, jakie są granice tolerancji, a przy okazji odkrywają, jaka jest ich pozycja w relacjach z innymi: Kto ma kontrolę nad sytuacją? Rodzaje granic: • Nienaruszony system granic (elastyczny, ze świadomie ustalonymi przejściami): ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ Świadome nazywanie związków; Świadoma potrzeba bliskości; Satysfakcja z bycia z ludźmi; Poczucie bezpieczeństwa; Respektowanie cudzych granic; Umiejętność mówienia „nie”. c.d. Rodzaje granic: • Brak granic: ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ Kłopoty w kontaktach z ludźmi; Przyjmowanie roli agresora; Naruszanie cudzych granic; Poczucie zagrożenia i braku ochrony; Brak umiejętności mówienia „nie”. c.d. Rodzaje granic: • Uszkodzony system granic: ▫ ▫ ▫ ▫ ▫ Powodowanie konfliktów; Częściowa ochrona; Kłopoty z respektowaniem granic innych osób; Niepełne poczucie bezpieczeństwa; Umiejętność mówienia „nie” czasami. c.d. Rodzaje granic: Mury zamiast granic • Najczęściej powstają w wyniku wcześniejszych zranień, złości lub lęku. Czasami przybierają formę słowotoku lub milczenia. Prowadzi do: ▫ ▫ ▫ ▫ Poczuci izolacji; Braku intymności; Samotności; Mówienia „nie” w każdej sytuacji. Granice w relacjach rodzinnych: W zdrowych rodzinach istnieją rozsądne ograniczenia i czytelna struktura, a granice prywatności są szanowane; W niezdrowych rodzinach panuje chaos lub skrajna surowość. Wskazówki do umiejętnego stawiania granic: • Kodeks zasad Jest formą umowy z dzieckiem dotyczącą określonych ram zachowania. Zasady mogą dotyczyć zarówno szkoły jak i domu. cd. Kodeks zachowań: Kodeks zachowania może być określony ustnie, pisemnie lub w postaci rysunkowej. Dziecko powinno samodzielnie widzieć określoną zasadę kodeksu; cd. Kodeks zachowań – istotne wskazówki: Warto, aby był ustalony wspólnie z dzieckiem; Powinien być konkretny; Unikamy ustaleń w postaci zaprzeczeń „nie”, np.: „nie kłamiemy” „mówimy prawdę”; „nie bijemy ” „grzeczne rączki”; „nie krzyczymy” „mówimy cichym tonem”; „nie bałaganimy” „odkładamy rzeczy na miejsce”; Ustalamy system konsekwencji, w sytuacji nie przestrzegania zasad; Kodeks umieszczamy w widocznym, znanym dziecku miejscu. cd. Kodeks zachowań – istotne wskazówki: • !Dorośli pilnują przestrzegania kodeksu zasad, istotna jest konsekwencja; • !Kodeks warto połączyć z systemem motywacyjnym, wówczas wzmacniamy oczekiwane zachowanie, wytwarzając nawyk określonego oczekiwanego zachowania u dziecka. Pomocne do kodeksu zachowań: Hałasomierz • Konstrukcja i zasada działania przypomina uliczne światła; • Warto go skonstruować, szczególnie wtedy, gdy dziecko ma trudność z mówieniem „normalnym” tonem głosu lub jeśli używa krzyku w sytuacji, gdy chce postawić na swoim; Pomocne do kodeksu zachowań: Pudełko otwartości • Warto je zastosować w przypadku, gdy nasze dziecko ma trudności w dzieleniu się tym, co działo się w przedszkolu; • Wykorzystujemy analogię zamkniętego pudełka, które dopiero jak otworzymy, to dowiemy się, co jest w środku. Można również wykorzystać jajko niespodziankę; Pomocne do kodeksu zachowań: • Codziennie dziecko po przedszkolu dzieli się jakąś informacją, zostawiając w wyznaczonym wcześniej pudełku jakiś symbol, np.: kolorową kulkę symbolizującą nastrój w przedszkolu; • Każda może oznaczać inny nastrój w przedszkolu, np.: czerwony – zły, zielonydobry, niebieski - smutny • Warto otwierać je o stałej porze i rozmawiać poprzez użycie pytań otwartych „Jak..” „Co..” Pomocne do kodeksu zachowań: Pudełko zapomnienia • Do zastosowania wtedy, gdy dziecko używa słów, których nie akceptujemy np.: daj, teraz, już; • Ustalamy z dzieckiem, że od dziś nie używamy określonych słów (zawsze można dorzucić nowe, które się pojawią); • W odniesieniu do słów obraźliwych, warto pisać ich nazwy, poprosić dziecko o namalowanie koloru tego słowa, jako kotwicy mającej znaczenie – do zapomnienia. Pomocne do kodeksu zachowań: Piłkarskie kartki/odznaki policjanta/naszyjnik -symbole wzmacniające określone zachowania w przedszkolu z transferem do domu po dniu spędzonym w przedszkolu; • Istotą jest włączenie zachowania oczekiwanego z przedszkola i wzmocnienie go w domu; • Do zastosowania gdy: ▫ ▫ ▫ ▫ Trudności związane z oczekiwanym zachowaniem w grupie; Niechęć, strach przed pójściem do przedszkola; Niechęć do pracy dydaktycznej w grupie; Lęk separacyjny i trudności adaptacyjne. System motywacyjny: • Oparty jest na wskazówkach i ustaleniach zawartych w kodeksie zachowania; • Jego zadaniem jest wzmocnienie i monitoring określonych pożądanych zachowań w rozliczeniu codziennym, kilkudniowym; • Ważna jest czytelna struktura, ścisłe kategorie nagradzanych zachowań; System motywacyjny: Symbole, najlepiej prosta forma, najlepiej neutralna (kwiatki, medale, kryształy); System wymienny (określona ilość zdobytych bonusów, określona nagroda, może być jej stopniowana wielkość); - Bardzo ładnie posprzątany pokój - Średnio posprzątany pokój Np.: 4-6 kółek- duża nagroda 3-4 kółka – mała nagroda System motywacyjny: • System motywacyjny nie musi być w formie tablicy. Przykładowy system – emblematy kulki. Każdy z kolorów odpowiada wcześniej ustalonemu zachowaniu pożądanemu; • Dziecko zbiera kulki do określonego poziomu. Po uzbieraniu decyduje o wyborze nagrody; Duża nagroda Mała nagroda System motywacyjny: • Wysypujemy wówczas wszystkie kulki i rozmawiamy z dzieckiem na temat ich kolorów, których jest najwięcej, których najmniej. Oznacza to zachowania nad którymi warto popracować. Po opróżnieniu pojemnika, dziecko zbiera emblematy od początku. System motywacyjny: • Istotne jest rozliczanie systemu motywacyjnego. Najlepiej, aby był to czas pod koniec dnia aktywności dziecka; • Rozlicza zawsze jedna osoba, bądź rodzice obydwoje, decyzje muszą być jednak jednomyślne; • Jeśli dyżur oceny będzie pełnił ktoś inny, warto uprzedzić o tym wcześniej z dzieckiem; • Istotna jest samoocena dziecka, do tego celu rodzic stosuje pytania otwarte: „Na ile kulek/kropek dzisiaj zasługujesz za sprzątanie?” Oczywiście odpowiedź jest weryfikowana przez osobę dorosłą. System wzmocnień: • To system nagród wymienianych na emblematy systemu motywacyjnego; • Ważne, aby nagroda była atrakcyjna dla dziecka; • Wzmocnieniem pozytywnym, możliwym, do zastosowania w wymianie sytemu motywacyjnego mogą być: ▫ atrakcyjne spędzanie czasu, atrakcyjna zabawa według pomysłu dziecka lub rodzica; ▫ dostęp do atrakcyjnej zabawki.; System wzmocnień: • Aby system wzmocnień pozytywnych uczynić atrakcyjniejszym, warto np.: zrobić zdjęcia, rysunki możliwych nagród; • Wykorzystujemy w nagradzaniu gradację zdobytych emblematów z systemu motywacyjnego, tzn. określony ich poziom (ilość) mała lub średnia nagroda. System konsekwencji: Oprócz systemu wzmocnień pozytywnych, warto również opracować system konsekwencji. Kara ≠Konsekwencja Kara jest nieprzewidywalna, to znaczy, że za to samo zachowanie dziecko w innym dniu, czasie otrzyma inną karę np.: Dziś za to samo zachowanie dziecko ma zakaz komputera, a jutro za takie samo zachowanie nie pojedzie na wycieczkę. System konsekwencji: • Konsekwencja jest zawsze taka sama, ustalona wcześniej i zapowiedziana. Dziecko konsekwencje zna i potrafi ją przewidzieć, wobec powyższego ma możliwość wyboru jak się zachować, ma możliwość dokonanie swoistego bilansu zysków i strat, pozwala to na kształtowanie odpowiedzialności za swoje czyny. System konsekwencji, wskazówki do stosowania: • Reakcja rodzica powinna być dość szybka i następować natychmiast po przewinieniu; • Konsekwencja powinna być doprowadzona do końca co oznacza, że jeśli ustaliliśmy całodzienny zakaz oglądania bajek to nie robimy wyjątku na dobranockę; • Ważne jest też aby konsekwencja była możliwa do wyciągnięcia przez rodziców oraz dopilnowana co oznacza, że jeśli wychodzimy z domu to możliwe, że dziecko jednak zacznie bajki oglądać; • Jednomyślność rodziców i pozostawanie na jednym froncie wychowawczym daje najlepsze efekty Pomocne w systemie konsekwencji: Określony czas konsekwencji Do jego wyznaczenia i określenia przydatne mogą być np.: minutnik, klepsydra, zegar. Konstruktywna rozmowa z dzieckiem: Metoda FUKO Metoda FUKO: • Niezwykle pomocna do przeprowadzenia krótkiej, ale istotnej i konstruktywnej rozmowy z dzieckiem. Kluczem jest bazowanie na faktach i propozycja zmiany z perspektywy rodzica; • Brak w metodzie subiektywnych ocen, oskarżeń; • Warto ją wykorzystać do rozmowy po wystąpieniu negatywnego zachowania. Należy jednak pamiętać o wyciszeniu emocji negatywnych, tzn. przeprowadzenie rozmowy po upływie jakiegoś czasu od zdarzenia. Metoda FUKO, struktura: Fakty – udokumentowane, wynikające z zaobserwowanego zachowania dziecka Uczucia –emocje jakie odczuwa rodzic; Konsekwencje – skutki jakie niesie zachowanie lub określona postawa dziecka; Oczekiwania – kryteria zmiany lub wzmocnienia zachowań lub postaw, terminy, itd. Metoda FUKO, struktura i przykład: • Fakty – Dzisiaj rano krzyczałeś, że nie chcesz wyjść do przedszkola. Poza tym rzuciłeś butem w naszego psa; • Uczucia – Rozzłościło mnie Twoje zachowanie, zależało nam na czasie. Czułam smutek, że nie przestrzegałeś zasad naszej umowy dotyczącej…; • Konsekwencje – ▫ ▫ ▫ ▫ Spóźniliśmy się do przedszkola, a ja do pracy. Do przedszkola szliśmy w złych humorach. Miałeś 5 minut na przemyślenie zachowania. Pies się schował pod stół. • Oczekiwania – Następnym razem (jutro) jak będziemy wychodzić do przedszkola po prostu daj buziaka, wstań ubierz się i pogłaszcz psa. Konstruktywna rozmowa z dzieckiem: Metoda sześciu kroków T. Gordona Metoda sześciu kroków T. Gordona: • Zastosowanie: do rozwiązywania konfliktów; • Wychowanie wg T. Gordona ma odbywać się bez pokonanych i bez porażek którejkolwiek ze stron. Aby tak się stało preferowany jest kompromis, który powoduje wyższy stopień motywacji ze strony dziecka ponieważ samo brało udział w rozwiązywaniu problemu i samo bierze na siebie odpowiedzialność za wspólnie podjętą decyzję Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 1: ROZPOZNAĆ I NAZWAĆ KONFLIKT. Jest to faza decydująca, jeśli chcemy wciągnąć dziecko w rozwiązywanie problemu. Musimy uzyskać uwagę dziecka i zapewnić jego współdziałanie we wspólnym rozwiązaniu. Należy uwzględnić następujące wskazania: ▫ Wybrać właściwy moment na rozmowę; ▫ Wyraźnie i precyzyjnie powiedzieć, że powstał konflikt, który trzeba rozwiązać. Wskazówki: • Nie okazuj niepewności; • Powiedz, co czujesz, co cię niepokoi; • Decydujące jest, żeby wypowiadać się w pierwszej osobie ,,ja”; • Unikaj oceny. Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 2:ZNALEŹĆ MOŻLIWE ROZWIĄZANIA . Kluczem do tego etapu jest względnie duża liczba możliwych rozwiązań. Można zaproponować: ▫ ,,Co moglibyśmy z tym zrobić?” ▫ ,,Rozważmy możliwe rozwiązania”, ,,Zastanówmy się wspólnie”. ▫ Wydobyć z dzieci różne rozwiązania, swoje propozycje dodać później. ▫ Najważniejsze: nie oceniać żadnego z zaproponowanych rozwiązań, nie wyrokować, nie wyrażać lekceważenia. Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 3: KRYTYCZNIE OCENIĆ PROPOZYCJE ROZWIĄZAŃ. Na tym etapie dopiero jest usprawiedliwione podjęcie krytycznej oceny zgłoszonych propozycji rozwiązań. Można zaproponować: ▫ ,, A teraz przyjrzyjmy się, które z tych rozwiązań odpowiada nam wszystkim”. ▫ ,,Co myślimy o tych wszystkich możliwościach, które nam wpadły do głowy?” ▫ ,, Czy któreś z nich jest lepsze niż inne?” Na ogół te rozwiązania, które przez dzieci zostaną ocenione jako nie do przyjęcia- skreśla się ( podając powody, dla których zostają odrzucone). Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 4: ZDECYDOWAĆ SIĘ NA NAJLEPSZE ROZWIĄZANIE Rozważania dalszych propozycji prowadzić w odniesieniu do uczuć dzieci, które sprawdzamy następującym pytaniem: ▫ ,, Czy zgadzacie się z następującym rozwiązaniem ?” ▫ ,, Czy to rozwiązanie zadowoli was wszystkich?” ▫ ,, Czy to da się zrobić?” - Nie traktuj żadnego postanowienia jako ostatecznego, czy niemożliwego do zmodyfikowania. Metoda sześciu kroków T. Gordona: Krok 5: WYKONAĆ POWZIETĄ DECYZJĘ. Gdy już decyzja została przyjęta, pozostaje często konieczność dokładnego rozpracowania szczegółów wykonania. Należy zająć się ustaleniem: ▫ ,, Kto co wykona i do kiedy?” ▫ ,, Kiedy zaczynamy?” ▫ ,,Czego potrzebujemy, żeby to zrobić?” • Krok 6: PÓŹNIEJSZA OCENA KRYTYCZNA Dziękuję za uwagę!
