Wskaźnik rezerwy jajnikowej

Wskaźnik rezerwy jajnikowej
Niepłodność jest poważnym problemem społecznym. Czasem jednoznaczne
wyjaśnienie przyczyny takiego stanu jest niemożliwe. Badania ostatnich
lat wskazują na ogromne znaczenie określenia poziomu hormonu
antymüllerowskiego we krwi pacjentek z problemami rozrodu. Wydaje się,
że AMH stanowi unikalny parametr endokrynologiczny, oceniający funkcje
żeńskich gonad płciowych.
Hormon antymüllerowski (ang. anti-müllerian hormone, AMH) jest dimeryczną
glikoproteiną produkowaną przez komórki ziarniste obecne w preantralnych i
małych antralnych pęcherzykach w jajniku. Należy on do nadrodziny peptydowych
czynników wzrostu i różnicowania czynnika wzrostu TGFβ. Występuje on zarówno
u kobiet jak i u mężczyzn, odgrywając zupełnie inna rolę u poszczególnych płci.
AMH stanowi:
— wskaźnik oceny płodności
— marker rezerwy jajnikowej
— czynnik prognostyczny przedwczesnego wygasania funkcji jajników
Okazuje się, że u zdrowych kobiet od okresu dojrzewania do 25 roku życia nie
obserwuje się znacznych zmian poziomu AMH w osoczu. Sytuacja zmienia się
diametralnie w okresie perimenopauzalnym, gdzie wartości AMH znacznie się
obniżają i mogą być nieoznaczalne. Z podobną sytuacją mamy do czynienia u
kobiet z przedwczesnym wygaśnięciem czynności jajników (eng. premature
ovarian failure, POF). Wyniki badań z ostatnich lat wskazują, że pomiar stężenia
AMH we krwi u kobiet z zespołem policystycznych jajników (ang. polycystic ovary
syndrome, PCO) może być markerem oceny ciężkości choroby, natomiast u kobiet
z POF wskaźnikiem obniżającej się rezerwy jajnikowej [1]. Wiadomo, że wraz z
wiekiem spada ilość wytwarzanych pęcherzyków jajnikowych. U kobiet
posiadających wiele małych pęcherzyków, a także z zespołem PCO, stężenie AMH
jest wysokie. U kobiet z niewielką ilością pęcherzyków oraz kobiet po menopauzie
występuje niski poziom hormonu antymülerrowskiego.
Oznaczenie stężenia AMH może służyć aktualnej ocenie potencjału
macierzyńskiego, pozwalając określić zdolność pacjentki do uzyskania własnych
komórek jajowych oraz oszacować czas, w jakim kobieta będzie w stanie zajść w
ciążę.
Przypuszcza się, że szanse powodzenia zapłodnienia in vitro rosną wraz ze
wzrostem poziomu AMH, a tym samym stężenie AMH koreluje z odsetkiem
prawidłowo zapłodnionych komórek. Znajomość poziomu rezerwy jajnikowej,
dzięki oznaczeniu AMH, pozwala na zaplanowanie leczenia w razie problemów z
zajściem w ciążę. Niski poziom rezerwy jajnikowej może wiązać się z
koniecznością pobrania i zamrożenia komórek jajowych zanim rezerwa ulegnie
wyczerpaniu [2,5].
Dodatkowym atutem AMH jest możliwość wykorzystania oznaczenia w
przewidywaniu momentu wejścia w okres menopauzy. Wraz ze wzrostem
pęcherzyka poziom AMH stopniowo się obniża. Mimo to stężenie AMH w osoczu
jest dość stabilne, co pozwala na wykonanie badania w dowolnym dniu cyklu.
AMH odzwierciedla stały FSH-niezależny wzrost pierwotnych pęcherzyków
jajnikowych [2].
Ze względu na stosunkowo krótki okres wykorzystania oznaczenia i braku
rutynowego badania poziomu AMH w przeszłości, wyznaczenie zakresów
referencyjnych może nastręczać pewne trudności. Wysokie poziomy AMH we krwi
(powyżej 4,0 ng/ml) zwykle wiążą się z PCOS. Poziom prawidłowy wynosi
zazwyczaj ponad 1,5 ng/ml aczkolwiek wartości w granicach 1,0 do 1,5 ng/ml
mogą być traktowane jako wartość prawidłowa niska. O bardzo niskim poziomie
mówi się gdy wartości AMH są poniżej 0,5 ng/ml [3]. Wartości prawidłowe mogą
różnić się pomiędzy poszczególnymi laboratoriami.
Należy także wspomnieć, że AMH u mężczyzn wytwarzany jest przez jądra w
okresie życia płodowego i przed okresem dojrzewania płciowego. W życiu
płodowym AMH powoduje zanik przewodów Müllera, natomiast w okresie
przedpokwitaniowym wpływa na rozwój i czynność jąder. Stężenie AMH pozwala
na dobrą ocenę czynności tkanki jądrowej przed okresem dojrzewania. Wykonanie
oznaczenia AMH może ułatwić decyzję terapeutyczne u dzieci z wnętrostwem i
zaburzonym rozwojem narządów płciowych. Pomiar poziomu AMH może okazać
się przydatny w badaniach niepłodności mężczyzn, niemniej jednak nie powinien
być traktowany jako jedyny marker efektywności spermatogenezy [4,5].
AMH stanowi unikalny parametr endokrynologiczny, oceniający funkcje
żeńskich gonad płciowych
Źródło: Wikimedia Commons, licencja CC0
Do tej pory powszechnie stosowany w ocenie rezerwy jajnikowej był poziom
folikulotropiny, wykonywany w pierwszych dniach cyklu pacjentki. Obecnie
okazuje się, że rewolucyjnym osiągnięciem w zakresie kontroli płodności i
planowania potomstwa jest możliwość określenia poziomu AMH. Tempo życia
nowoczesnych kobiet często prowadzi do odwlekania decyzji o podjęciu
macierzyństwa. AMH może stać się nie tylko sposobem na terapię zaburzeń
płodności, ale także istotnym wskaźnikiem wpływającym na zmianę życiowych
priorytetów kobiety.
mgr Agnieszka Helis, diagnosta laboratoryjny
Piśmiennictwo:
1. Skałba P., Cygal A. Stężenie hormonu antymüllerowskiego w surowicy u kobiet
z zespołem policystycznych jajników i w zespole przedwczesnego wygasania
czynności jajników.Przegląd Menopauzalny, 2011; 3: 232-236.
2. . Waszak K., Łukaszuk K. AMH – anti-Müllerian hormone – nowoczesna ocena
rezerwy jajnikowej. Invicta.
3. Sherbahn R. Anti-Mullerian Hormone Testing of Ovarian Reserve. Advanced
Fertility Center of Chicago.
4. La Marca A., Sighinolfi G., Radi D. et al. Anti-Mullerian hormone (AMH) as a
predictive marker in assisted reproductive technology (ART). Hum Reprod
Update, 2010; 16, 2: 113-130.
5. Alshiek JA., Lessing JB., Amit A. et al. Anti mullerian hormone (AMH)–is it a
new reliable marker of the ovarian reserve? Its role in predicting the ovarian
response in assisted reproductive technology (ART). Harefuah, 2012; 151, 7:
416-420, 435.
Data publikacji: 13.02.2016r.