Interakcje leków z żywnością

Interakcje leków z żywnością
W ostatnich latach zwraca się większą uwagę na to, jak ważną rolę odgrywa żywność i sposób
żywienia w procesie farmakoterapii. Wykazano, że wiele powikłań farmakoterapii związanych jest
z niekorzystnym działaniem żywności na wchłanianie, metabolizm i wydalanie leków z
organizmu. Niektóre z tych interakcji są bardzo groźne i mogą prowadzić nawet do zaburzeń
rytmu serca, gwałtownego wzrostu ciśnienia tętniczego krwi albo hipotonii
ortostatycznej. Oceniono, że interakcje leków z żywnością mogą istotnie pogorszyć skuteczność
leczenia, wydłużyć okres hospitalizacji oraz w konsekwencji zwiększyć jego koszty.
Działanie większości leków podanych pacjentowi zależy od bardzo wielu czynników. Wiąże
się ono w dużym stopniu z uwalnianiem leku z tabletek lub kapsułek, z jego wchłanianiem,
transportem, dystrybucją oraz wydalaniem leku i jego metabolitów z organizmu. Niezmiernie
ważne są także przemiany biochemiczne jakim lek podlega w organizmie. Zakres i szybkość tych
przemian warunkują, jaka będzie aktywność biologiczna powstałych metabolitów leku oraz jaki
będzie czas i skuteczność jego działania.
Większość składników naszej diety (takich jak: białko, tłuszcze, błonnik, flawonoidy ,
furanokumaryny, składniki mineralne witaminy, kofeina, tyramina i inne) może modyfikować
praktycznie każdy etap farmakokinetyki leku, tj. wchłanianie i biodostępność oraz metabolizm i
jego wydalanie. Większość poznanych dotychczas interakcji pomiędzy żywnością a lekami wiąże
się z wchłanianiem leku, jego przemianami biochemicznymi w organizmie, głównie w wątrobie i
jelitach, oraz jego wydalaniem. Czasami dochodzi także do synergicznego działania leku i
składników żywności, przy czym siła działania leku może ulec zwielokrotnieniu. Tabela 1
przedstawia możliwe mechanizmy i skutki interakcji.Ryc.1 przedstawia przykłady interakcji
pomiędzy składnikami żywości a lekami.
Wiele leków przyjmowanych przewlekle może również wpływać na wchłanianie i trawienie
różnych składników pokarmowych oraz pogarszać stan odżywienia.
Tabela 1. Skutki interakcji pomiędzy składnikami żywości a lekami.
Faza interakcji
Farmakokinetyczna
Mechanizm
interakcji
Skutek interakcji
Zmniejszenie
wchłaniania leku
Zmniejszenie stężenia leku, zmniejszenie
skuteczności leku, opóźnienie działania leku
Zwiększenie
wchłaniania leku
Zwiększenie stężenia leku, silniejsze działanie leku,
przyspieszenie działania leku
Zmniejszenie
metabolizmu
leku
Zwiększenie stężenia leku, zwiększenie ryzyka
toksyczności
Zwiększenie
metabolizmu
leku
Zmniejszenie stężenia leku, zmniejszenie
skuteczności leku
Zmniejszenie
wydalania leku
Zwiększenie stężenia leku
Zwiększenie
wydalania leku
Zmniejszenie stężenia leku, zmniejszenie
skuteczności
Antagonizm
Zmniejszenie działania leku
Synergizm
Zwiększenie działania leku, zwiększenie ryzyka
toksyczności
Farmakodynamiczna
Tabela 2. Przykłady możliwych interakcji pomiędzy składnikami żywności a lekami
Wpływ składników żywności na zmniejszenie wchłaniania leku:
Błonnik pokarmowy - Leki antydepresyjne (np. Amitryptylina)
Błonnik pokarmowy - Naparstnica (np. Digoxin, Bemecor)
Wapń (Mleko, produkty mleczne) - Tetracyklina, fluorochinolony
Wpływ składników żywności na zwiększenie wchłaniania leku:
Tłuszcz pokarmowy - Preparaty teofiliny (np. Euphyllin)
Wpływ składników żywności na metabolizm leku:
Flawonoidy, furanokumaryny - Blokery kanału wapniowego (np. Nitrendypina)
(Sok grejpfrutowy)
Flawonoidy, furanokumaryny - Lowastatyna
(Sok grejpfrutowy)
Tyramina - Inhibitory MAO (np. phenelzyna
isoniazyd, furazolidon)
(Sery dojrzewające, kiełbasy typu salami, przejrzałe owoce)
Synergiczne działanie składników żywności i leków:
Kofeina (kawa, napoje typu cola, - Preparaty teofiliny (np. Euphyllin)
napoje energetyzujące)
Tabela 3. Zalecenia:
Aby uniknąć interakcji pomiędzy lekiem a żywnością,
STARAJ SIĘ PRZESTRZEGAĆ następujących ZASAD:
1. Zawsze czytaj ulotkę dołączoną do leku. Jeśli czegoś nie rozumiesz, zapytaj lekarza lub
farmaceutę.
2. Popijaj leki wodą (pełną szklanką). Herbata, kawa, mleko mogą zmniejszać wchłanianie leku. Sok
grejpfrutowy zaburza metabolizm leku w organizmie.
3. Nie mieszaj leku z posiłkiem ani nie zażywaj go tuż przed, w trakcie lub tuż po jedzeniu
(chyba że zaleci to lekarz), ponieważ może to zmienić działanie leku.
4. Nie mieszaj w gorącym napoju leku, gdyż wysoka temperatura może zmniejszyć jego
skuteczność.
5. Jeśli posiłek zaburza działanie leku, najlepiej jest go zażyć 1-2 godz. przed lub 2 godz. po
posiłku.
6. Nie zażywaj preparatów witaminowo-mineralnych w tym samym czasie co leki, ponieważ
mogą one zaburzać ich wchłanianie.
7. Nigdy nie zażywaj leków razem z napojami alkoholowymi.