directorate general for internal policies

advertisement
DYREKCJA GENERALNA
DS. POLITYK WEWNĘTRZNYCH
DEPARTAMENT TEMATYCZNY C:
PRAWA OBYWATELSKIE I SPRAWY KONSTYTUCYJNE
KWESTIE PRAWNE
Studium porównawcze systemów
macierzyństwa zastępczego
w państwach członkowskich UE
STRESZCZENIE
PE 462.488
PL
1
Niniejszy dokument
Europejskiego.
został
zamówiony
przez
Komisję
Prawną
Parlamentu
AUTOR
Laurence BRUNET, Konstantina DAVAKI, Julie MCCANDLESS, Elisa NARMINIO
LSE Enterprise
Tower 3, Houghton Street
Londyn WC2A 2AE, Zjednoczone Królestwo
E-mail: [email protected]
WŁAŚCIWY ADMINISTRATOR
Vesna NAGLIČ
Departament Tematyczny C: Prawa Obywatelskie i Sprawy Konstytucyjne
Parlament Europejski
B-1047 Bruksela
E-mail: [email protected]
WERSJE JĘZYKOWE
Oryginał: EN
Tłumaczenie:
O WYDAWCY
W celu skontaktowania się z departamentem tematycznym lub zaprenumerowania
jego
comiesięcznego
biuletynu
prosimy
pisać
na
adres:
[email protected]
Parlament Europejski, dokument ukończono w październiku 2012 r.
© Unia Europejska, 2012 r.
Niniejszy dokument jest dostępny w internecie na stronie:
http://www.europarl.europa.eu/studies.
INFORMACJA PRAWNA
Opinie wyrażone w niniejszym dokumencie są jedynie opiniami autorów
i niekoniecznie odzwierciedlają oficjalne stanowisko Parlamentu Europejskiego.
Powielanie i tłumaczenie do celów niehandlowych jest dozwolone pod warunkiem
wskazania źródła oraz wcześniejszego poinformowania wydawcy i wysłania mu
egzemplarza.
2
Studium porównawcze systemów macierzyństwa zastępczego w państwach
członkowskich UE
_________________________________________________________________
STRESZCZENIE
Aktualna wiedza
Praktyka macierzyństwa zastępczego
Macierzyństwo zastępcze jest coraz powszechniejszą praktyką reprodukcyjną.
W dzisiejszych czasach opowieści o macierzyństwie zastępczym regularnie
pojawiają się w kulturze masowej i wiadomościach codziennych, liczba organizacji
oferujących tego typu usługi wyraźnie wzrasta, podobnie jak liczba spraw
sądowych w UE związanych z macierzyństwem zastępczym. Macierzyństwo
zastępcze stwarza poważne kłopoty prawne, takie jak wykonalność umów, oraz
powoduje kłopoty związane z pochodzeniem dziecka urodzonego przez matkę
zastępczą oraz jego obywatelstwa i narodowości. Istnieją także znaczne obawy
polityczne i regulacyjne dotyczące płatności, autonomii, dobra dziecka, płci,
orientacji
seksualnej
i nierówności
społeczno-ekonomicznej,
zdrowia
reprodukcyjnego i globalizacji.
Odpowiedzi prawne
Nie ma jednoznacznej odpowiedzi prawnej na macierzyństwo zastępcze i różne
państwa członkowskie mają kontrastujące ze sobą systemy prawne: od
wyraźnego zakazu macierzyństwa zastępczego przez pewne formy ułatwień
prawnych po brak szczególnych przepisów dotyczących macierzyństwa
zastępczego. Coraz bardziej transnarodowy charakter działań reprodukcyjnych
oznacza, że poza macierzyństwem zastępczym mającym miejsce w ramach
określonego kręgu krajowego dochodzi do niego także w sytuacjach
ponadnarodowych, co oznacza zaangażowanie wielu systemów prawnych.
Faktycznie podstawową charakterystyczną cechą ostatnich spraw dotyczących
macierzyństwa zastępczego były trudności związane z jej transgranicznością, na
przykład dzieci nieposiadające w sposób wyraźny rodziców w sensie prawnym lub
niemające tej samej narodowości, co ich rodzice (lub rodzic).
Orzecznictwo w tych sprawach przypomina nam także, że mieszkańcy danego
kraju nie wycofują się z macierzyństwa zastępczego tylko z tego powodu, że jest
ono zakazane albo nieprzewidziane prawem. Przeciwnie, sądownictwo coraz
częściej musi mierzyć się ze skutkami takich zakazów lub próżni prawnych oraz
musi – w miarę możliwości – interpretować i stosować szczególne przepisy
ogólnych zasad prawa cywilnego lub rodzinnego w celu wydania orzeczenia
satysfakcjonującego
zaangażowane
strony.
Nawet
w tych
państwach
członkowskich, gdzie macierzyństwo zastępcze jest w pewnym stopniu
uregulowane prawem, rozbieżności w stosowaniu prawa w kraju oraz brak
szczególnych przepisów dotyczących spraw transgranicznych powoduje
powstawanie podobnie trudnych przypadków.
Dostępne badania
Coraz większa liczba tych trudności doprowadziła to tego, że ostatnio uwaga
skupia się na transgranicznych przypadkach macierzyństwa zastępczego.
Rozliczne analizy sugerują środki międzynarodowego prawa prywatnego
w odpowiedzi na problemy prawne związane z uznaniem stanu cywilnego dziecka
oraz rodzicielstwem prawnym w wyniku macierzyństwa zastępczego.
3
Departament Tematyczny C: Prawa Obywatelskie i Sprawy Konstytucyjne
_________________________________________________________________
O ile badania te skupiły się na zagadnieniach prawnych dotyczących
macierzyństwa zastępczego, to środki międzynarodowego prawa prywatnego
skutkują węższym polem badań, niż byłoby to pożądane w tym kontrowersyjnym
obszarze. Ponadto propozycje te powstają na bazie istniejących już środków
dotyczących adopcji międzynarodowej, która wiąże się z innymi problemami
demograficznymi, politycznymi i społecznymi niż macierzyństwo zastępcze.
Rozwój dostępnych badań
Dlatego chociaż środki międzynarodowego prawa prywatnego stanowią znaczący
krok naprzód, to zajmowanie się wyłącznie skutkami transgranicznego
macierzyństwa zastępczego nie powoduje dotarcia do sedna problemów –
dlaczego ludzie podróżują do innych krajów, by skorzystać z macierzyństwa
zastępczego. Brak jest badań nad rolą prawa w zarządzaniu macierzyństwem
zastępczym
jako
praktyką
reprodukcyjną,
przynajmniej
w kontekście
transnarodowych środków prawnych. Dlatego studium rozwinie istniejące badania
krajowe i z zakresu międzynarodowego prawa prywatnego dotyczące
macierzyństwa zastępczego poprzez rozważenie większej roli ewentualnej
prawnej odpowiedzi UE na to zjawisko, wychodząc poza zarządzanie sporami
wynikającymi z jego skutków. Wydaje się to wyzwaniem, ale istnieje precedens
co do stosowania środków prawnych UE w celu dokonania pożądanej zmiany
społecznej i właśnie w kontekście inspiracji prawnej oraz praktycznych rozwiązań
prawnych będzie prowadzone to studium.
Cele ekspertyzy
Celem ekspertyzy jest przeprowadzenie badań pozwalających na ocenę, czy UE
powinna przyjąć jednolite zasady w tej kontrowersyjnej kwestii. Jako pierwsze
obszerne studium UE w tej dziedzinie ma ono na celu:
1. Przedstawienie pewnej liczby analizy praktycznych przypadków, z których
można
wyciągnąć
wnioski
dotyczące
praktyk
i postaw
wobec
macierzyństwa zastępczego w UE;
2. Przedstawienie przeglądu ważnych zagadnień politycznych, jakie niesie ze
sobą macierzyństwo zastępcze;
3. Skatalogowanie
sposobów
prawnego
traktowania
macierzyństwa
zastępczego w różnych państwach członkowskich;
4. Przedstawienie
analizy
porównawczej
różnych
ram
prawnych
macierzyństwa zastępczego w UE oraz w niektórych innych państwach;
5. Przeanalizowanie
problemów
i trudności
wynikających
z obecnie
obowiązujących rozwiązań prawnych;
6. Przedstawienie analizy porównawczej rozwiązywania tych problemów
i trudności przez sądownictwo w UE i niektórych innych państwach oraz
przez sądy międzynarodowe;
7. Przedstawienie analizy możliwych kompetencji UE w tej dziedzinie oraz
roli, jaką mogą odegrać wszelkie środki prawne i jednolite zasady UE;
8. Przeanalizowanie, jakie dalsze badania mogą być wymagane przed
podjęciem przez UE środków prawnych;
4
Studium porównawcze systemów macierzyństwa zastępczego w państwach
członkowskich UE
_________________________________________________________________
Struktura ekspertyzy
Ekspertyza jest podzielona na trzy główne części, których analiza będzie
przedmiotem końcowych sekcji sprawozdania końcowego, dotyczącego dyskusji
i zaleceń.
Część 1: Tło empiryczne i polityczne
Zespół sięgnie po dostępne badania oraz zbierze dane prowadząc ankietę
w określonych klinikach i organizacjach zajmujących się macierzyństwem
zastępczym,
a także
przeprowadzając
wywiady
w czterech
państwach.
Przeanalizowane zostaną wszelkie dostępne profesjonalne wytyczne.
Część 2: (i) Ramy prawne i (ii) orzecznictwo
(i) Uporządkowaliśmy reżimy prawne wobec macierzyństwa zastępczego w UE
i wyodrębniliśmy cztery państwa posiadające konkretne ramy prawne regulujące
macierzyństwo zastępcze, projekty aktów prawnych lub oficjalne wytyczne
dotyczące transgranicznego macierzyństwa zastępczego.
Zbierane są
szczegółowe dane na temat państw UE i niektórych państw spoza UE w celach
porównawczych. Dogłębnie zostanie zbadana skuteczność różnych ram prawnych
w świetle najważniejszych zagadnień prawnych wyodrębnionych z orzecznictwa
(patrz niżej).
(ii) Określiliśmy całe orzecznictwo w UE dotyczące tego zagadnienia
i uporządkowaliśmy sprawy w zależności od rozpatrywanych zagadnień.
Określiliśmy także kilka porównywalnych spraw z państw spoza UE i sądów
międzynarodowych. Za pomocą kwestionariusza zespół badawczy dokładnie
analizuje sprawy według kwalifikacji językowych.
Część 3: Ewentualne kompetencje i rola UE
Analiza dotyczy czterech głównych pytań:
-
Dlaczego UE powinna uregulować macierzyństwo zastępcze?
Skąd UE miałaby uprawnienia, by dokonać takiej regulacji?
Co uregulowałaby UE w tym obszarze?
Jak UE dokonałaby regulacji w tym obszarze?
Zarządzanie projektem i sprawozdanie końcowe
Każdy członek zespołu prowadzi jeden z głównych komponentów, w zależności od
swoich kompetencji badawczych.
Zbieranie danych i wstępna analiza będą
prowadzone tak, by sprawozdanie wstępne z ekspertyzy było sporządzone
w styczniu 2013 r. Następne szczegółowe analizy, wraz z dokładniejszym
rozważeniem ewentualnej roli UE w tej dziedzinie, zostaną przeprowadzone przed
przygotowaniem sprawozdania końcowego w marcu 2013 r.
5
Download