Funkcje charakteryzujące proces eksploatacji Dr inż. Robert Jakubowski Niezawodność Niezawodność R prawdopodobieństwo, że w przedziale czasu od 0 do t cechy funkcjonalne statku powietrznego U będą się mieścić w zbiorze dopuszczalnych wartości W R ( t ) = P U (τ ) = {W } , 0 ≤ τ ≤ t Niezawodność jest to prawdopodobieństwo zdarzenia, że zmienna T będzie nie mniejsza do pewnego ustalonego czasu t. R ( t ) = P (T ≥ t ) Zawodność Zawodność jest prawdopodobieństwem wystąpienia uszkodzenia w przedziale czasu t, czyli jest to prawdopodobieństwo wystąpienia zdarzenia przeciwnego do niezawodności tj. Q ( t ) = P (T < t ) Stąd: R (t ) + Q (t ) = 1 Przykład Eksploatowane jest 10 samolotów. W okresie pierwszego roku eksploatacji żaden z samolotów nie uległ uszkodzeniu. W okresie drugiego roku 2 samoloty uległy uszkodzeniu. W kolejnych latach ilość uszkodzeń przedstawiono w tab.: Lata Liczba uszkodzeń 3 3 4 5 5 5 6 5 7 8 8 10 Określić prawdopodobieństwo zawodności i niezawodności samolotów w poszczególnych latach eksploatacj Gęstość prawdopodobieństwa uszkodzeń f(t) f (t ) = lim − ∆t → 0 gdy ∆t → 0 R ( t + ∆t ) − R ( t ) ∆t f (t ) = − = lim Q ( t + ∆t ) − Q ( t ) ∆t → 0 dR ( t ) dt = ∆t dQ ( t ) dt Oszacować gęstość prawdopodobieństwa uszkodzeń samolotów w poszczególnych latach eksploatacji f (t ) = − R ( t2 ) − R ( t1 ) t2 − t1 Intensywność uszkodzeń, funkcja ryzyka dR ( t ) − 1 dR ( t ) 1 dQ ( t ) 1 dQ ( t ) dt =− = = λ (t ) = R(t ) R ( t ) dt 1 − Q ( t ) dt R ( t ) dt Oszacować intensywność uszkodzeń (funkcję ryzyka uszkodzeń) samolotów w poszczególnych latach eksploatacji dR ( t ) − 1 R ( t2 ) − R ( t1 ) dt ≈− λ (t ) = R(t ) R ( t1 ) t2 − t1 Skumulowana funkcja ryzyka uszkodzeń Λ(t) t Λ ( t ) = ∫ λ (t )dt 0 Oszacować skumulowaną funkcję ryzyka uszkodzeń samolotów w poszczególnych latach eksploatacji t Λ ( t ) = ∫ λ (t )dt ≈ Λ ( t1 ) + ( λ (t2 ) − λ (t1 ) ) ⋅ ( t2 − t1 ) 0 Oczekiwany średni czas pracy do wystąpienia uszkodzenia ∞ to = ∫ R (t )dt 0 Można to oszacować analizując skumulowaną funkcję ryzyka wystąpienia uszkodzenia. Szacowany czas średni do wystąpienia uszkodzenia ocenia się poprzez ocenę czasu w którym Λ osiągnie wartość 1. tsr = T (Λ ( t ) = 1) Przykład wyznaczania parametrów eksploatacyjnych dla wybranych modeli rozkładu intensywności uszkodzeń (rozwiązania szczególne) Intensywność uszkodzeń ma stałą wartość λ (t ) = const Funkcja gęstości prawdopodobieństwa uszkodzeń: T f (t ) = λ ( t ) exp − ∫ λ ( t ) dt = λ ⋅ e − λ *T 0 Funkcja niezawodności: T R(t ) = exp − ∫ λ ( t ) dt = e − λ *T 0 Skumulowana funkcja ryzyka: T Λ (t ) = ∫ λ ( t ) dt = λ ⋅ T 0 Oczekiwany średni czas pracy do wystąpienia uszkodzenia: ∞ ∞ 0 0 to = ∫ R(t )dt = ∫ e −λt dt = 1 λ Przykład obliczeń dla stałej intensywności rozkładu uszkodzeń np. λ=4% λ (t ) = 0, 04 Funkcja gęstości prawdopodobieństwa uszkodzeń: T f (t ) = λ ( t ) exp − ∫ λ ( t ) dt = 0, 04 ⋅ e −0,04*T 0 Skumulowana funkcja ryzyka: Funkcja niezawodności: T R(t ) = exp − ∫ λ ( t ) dt = e −0,04*T 0 Ilość miesięcy Gęstość prawdopodobieństwa uszkodzeń T Λ (t ) = ∫ λ ( t ) dt = 0, 04 ⋅ T 0 Niezawodność Skumulowana funkcja ryzyka 1 0,0384 0,961 0,04 10 0,0268 0,67 0,4 48 0,0059 0,15 1,92 Średni czas zdatnej pracy ∞ ∞ 0 0 tsr = ∫ tf ( t ) dt = ∫ R ( t ) dt ∞ tsr = ∫ e 0 −0,04 t −1 −0,04⋅∞ 1 −0,04⋅0 dt = e + e = 25 0, 04 0, 04 Skumulowana funkcja ryzyka: Λ (t = 25) = 0, 04 ⋅ 25 = 1 R(t = 25) = e −0,04*T = 0,3679 Przyczyny wykorzystania modelu • Prezentowany model dobrze opisuje normalny okres pracy obiektu nieodnawialnego, gdzie uszkodzenia są wynikiem oddziaływań głownie z przyczyn bodźców zewnętrznych, powtarzających się przypadkowo, ale ze stałą częstotliwością. • Istnieje poważna grupa obiektów, których czas zdatności ma rozkład wykładniczy, lub nieistotnie różniący się od wykładniczego • Pozwala o wiele łatwiej rozwiązywać zadania, a niżeli w przypadku innych rozkładów, gdzie nierzadko nie można znaleźć rozwiązania Wykres parametrów eksploatacyjnych dla stałej intensywności uszkodzeń Funkcja gęstości prawdopodobieństwa uszkodzeń ma rozkład normalny (Gaussa) f (t ) = 1 e σ 2π − ( t −T0 )2 2σ 2 T0 – wartość średnia (oczekiwana) pojawienia się niesprawności σ – odchylenie standardowe Niesprawności pojawiają się w czasie To ± 3σ. W zakresie poza przedziałem To ± 3σ prawdopodobieństwo wystąpienia uszkodzenia jest znikome (Q(To3σ)=0,0014 Funkcja intensywności uszkodzeń monotonicznie rośnie praktycznie od 0 w punkcie To-3σ i zbliża się asymptotycznie do funkcji y 1 y (t ) = σ 2 ( t − T0 ) Praktyczne rozwiązywanie zagadnień niezawodnościowych dla funkcji gęstości uszkodzeń w postaci rozkładu normalnego U (t ) = Wprowadza się zmienną U: T Zawodność : Q(t ) = ∫ f (U ) dU ( t − T0 ) σ 0 Gdzie : f (U ) = 1 2π e U2 − 2 f (t ) = Praktycznie do obliczeń wykorzystuje się dane w TAB T2 str. 542: f (U ) σ Wyznaczyć dla stałego rozkładu gęstości uszkodzeń podstawowe charakterystyki niezawodnościowe • Dokonać porównania wyników R, Q, f(t), Λ(t) i λ(t) dla λ=4%, λ=8% i λ=20% (porównanie na wykresie) • Określić oczekiwane czasy pracy urządzenia