Podaruj sobie diagnozę “wszystko w porządku”
advertisement
Podaruj sobie diagnozę “wszystko w porządku” Profilaktyka i badania przesiewowe raka jelita grubego: Co należy wiedzieć Rak jelita grubego zabija z powodu wstydu Rak jelita grubego nadal bywa tematem tabu. Zarówno wstyd, jak i brak rzetelnej oraz zrozumiałej informacji są istotną przyczyną braku dyskusji między pacjentami i ich lekarzami na temat profilaktyki i badań przesiewowych. W konsekwencji wiele osób jest diagnozowanych zbyt późno, co sprawia, że leczenie choroby staje się o wiele trudniejsze, a rokowanie gorsze. Nie musi tak być! Ograniczenie rozwoju raka jelita grubego na ogół jest możliwe. Rak jelita grubego to jeden z niewielu nowotworów, którego ryzyko rozwoju można ograniczyć dzięki badaniom przesiewowym. Możesz podjąć pewne kroki, aby go uniknąć. Im wcześniej choroba zostanie wykryta, tym większa szansa na jej całkowite wyleczenie. Jeżeli masz ponad 50 lat lub wśród twoich krewnych występował nowotwór jelita grubego, zauważyłeś niepokojące objawy mogące towarzyszyć rozwojowi choroby, wówczas ważne jest, abyś przeczytał tę broszurę o zapobieganiu nowotworowi jelita grubego. Pamiętaj, że milcząc przyczyniamy się do tworzenia tabu i stygmatyzacji choroby. Najlepszy sposób na przezwyciężenie tabu to rozmowa o nim. Dostarczymy ci informacji o tym nowotworze i zachęcamy do rozmowy o nim z innymi: z rodziną, przyjaciółmi, a przede wszystkim z twoim lekarzem. Niniejsza broszura została napisana przez tych, którzy wiedzą o tej chorobie najwięcej - przez pacjentów z rakiem jelita grubego oraz specjalistów zajmujących się jego diagnostyką i leczeniem. Z własnego doświadczenia wiemy, jak ważna jest profilaktyka oraz badania przesiewowe raka jelita grubego i dlatego prosimy cię o zapoznanie się z informacjami na ten temat, przełamanie tabu i przystąpienie do działania. Wstęp: Istotne pytania Czym jest rak jelita grubego? Rak jelita grubego jest nowotworem jelita grubego lub odbytnicy. Jelito grube i odbytnica są częścią układu trawiennego (GI) lub układu pokarmowego. W jelicie grubym zachodzi końcowy etap tworzenia oraz wydalanie kału. Dlaczego do tego dochodzi? W większości przypadków nowotwór jelita grubego zaczyna się rozwijać na ściankach okrężnicy w postaci narośli zwanych polipami. Wraz z wiekiem liczba polipów wzrasta, ale większość z nich nie przekształci się w raka. Jednak 1 na 10 polipów może rozwinąć się do postaci złośliwej guza w okrężnicy powodującego ból, krwawienie i inne objawy. Polipy z reguły mogą zostać usunięte bez konieczności operacji (w trakcie kolonoskopii), zanim przekształcą się w nowotwór. Czynnikami ryzyka, które sprzyjają rozwojowi raka jelita grubego, są wiek, podłoże genetyczne (choroba w rodzinie), dieta i tryb życia. Czy można ograniczyć ryzyko rozwoju raka jelita grubego? TAK. W broszurze tej znajdziesz wiele wskazówek, jakie kroki należy podjąć, aby ograniczyć ryzyko rozwoju raka jelita grubego. Jednym z najważniejszych kroków są badania przesiewowe, które opisuje niniejsza broszura (w różnych krajach stosuje się i zaleca różne rodzaje badań przesiewowych pod kątem raka jelita grubego). W wielu krajach zalecane są regularne badania przesiewowe po ukończeniu 50. roku życia. Pomagają one wykryć i usunąć polipy, zapobiegając w ten sposób ich przekształcaniu się w nowotwór. Czy możesz zostać wyleczony? TAK. Jeżeli nowotwór jelita grubego zostanie wykryty wystarczająco wcześnie, często możliwe jest wyleczenie go poprzez zabieg operacyjny. To kolejny powód, dla którego badania przesiewowe są tak bardzo ważne. Co należy zatem zrobić? Przeczytaj tę broszurę, aby zapoznać się z: • Użytecznymi radami pomocnymi w profilaktyce nowotworu jelita grubego • Metodami badań przesiewowych i diagnostycznych stosowanymi w badaniach raka jelita grubego • Najnowszymi wytycznymi europejskimi dotyczącymi dostępu do badań przesiewowych oraz profilaktyki raka jelita grubego - abyś wiedział, jakie prawa posiadasz • Możliwościami terapeutycznymi w przypadku rozpoznania choroby. Rodzaje ryzyka i profilaktyka Określenie dokładnej przyczyny raka jelita grubego u różnych osób jest trudne. Znane są jednak czynniki, które mogą zwiększyć ryzyko zachorowania na ten nowotwór. Czynniki ryzyka wraz z poradami, które pomogą w zmniejszeniu ryzyka zachorowania i podjęciu właściwych kroków w celu systematycznego wykonywania badań przesiewowych, zostały wymienione poniżej: 1. Wiek - 50 lat i powyżej Jakie są czynniki ryzyka? Ryzyko nowotworu jelita grubego wzrasta wraz z wiekiem. Ostatnie wytyczne europejskie zalecają, aby u mężczyzn i kobiet po ukończeniu 50. roku życia wykonano badania przesiewowe pod kątem wykrywania raka jelita grubego. Co należy Jeżeli masz 50 lat lub więcej i twój lekarz do tej pory nie rozmawiał zrobić? jeszcze z tobą o możliwości wykonania badania przesiewowego w kierunku nowotworu jelita grubego, porusz ten temat w rozmowie podczas następnego spotkania. Pamiętaj także, że jednorazowe badanie przesiewowe nie wystarczy. Zalecane jest wykonywanie systematycznych badań przesiewowych w kierunku wykrywania nowotworu jelita grubego, ponieważ choroba przez wiele lat może nie dawać żadnych objawów. 2. Historia choroby Jakie są czynniki ryzyka? Na podwyższone ryzyko raka jelita grubego narażone są: • Osoby, którym już wcześniej usuwano polipy, lub chorowały na nowotwór jelita grubego • Kobiety, które chorowały na nowotwór jajników, macicy lub piersi • Osoby z długim przebiegiem choroby Leśniowskiego - Crohna lub wrzodziejącego zapalenia jelita grubego Co należy Zwykle badania przesiewowe zalecane są osobom powyżej 50. roku zrobić? życia. Jednak każdy, u kogo występuje jeden z powyższych czynników ryzyka, powinien wcześniej poddać się badaniom przesiewowym. Spytaj swojego lekarza, czy powinieneś wykonać badania przesiewowe w kierunku raka jelita grubego 3. Obciążenie rodzinne Jakie są czynniki ryzyka? Jeśli masz w rodzinie osoby, które chorowały na raka jelita grubego, masz też większe niż inni ryzyko zachorowania. Rozejrzyj się, u kogo w twojej rodzinie zdiagnozowano nowotwór jelita grubego w młodym wieku, czyli przed 45. rokiem życia. Im więcej członków rodziny ma nowotwór jelita grubego i w im młodszym wieku zostali zdiagnozowani, tym większe prawdopodobieństwo, że rodzina jest obciążona genetycznie w kierunku ryzyka rozwoju raka jelita grubego. Co należy zrobić? Jeśli w twojej rodzinie istnieje choć jeden przypadek nowotworu jelita grubego, to bardzo ważne, abyś przedyskutował ten problem ze swoim lekarzem. Każdy, u kogo w rodzinie wystąpił nowotwór jelita grubego, powinien poddać się badaniu przesiewowemu wcześniej niż standardowo w wieku 50. lat. Zapytaj lekarza, czy powinieneś być rutynowo badany pod kątem nowotworu jelita grubego. 4. Dieta i tryb życia Jakie są czynniki ryzyka? Siedzący tryb życia, podobnie jak dieta bogata w czerwone, przetworzone mięso oraz tłuszcze, a uboga Co należy zrobić? Stosuj zrównoważoną dietę i bądź aktywny fizycznie. A przede wszystkim: w świeże owoce, warzywa, drób i ryby, zwiększa ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Badania kliniczne dowodzą, że nowotworom jelita grubego sprzyja także nadwaga. • Jedz dużo błonnika (błonnik z produktów zbożowych, produkty pełnoziarniste mogą zmniejszyć ryzyko nowotworu jelita grubego) • Ogranicz w swojej diecie ilość tłuszczów nasyconych i tłuszczów trans • Pij dużo wody (ułatwia to trawienie oraz zapobiega zaparciom) • Jedz mniej czerwonego mięsa i przetworzonych produktów mięsnych • Wprowadź do swojej diety więcej owoców i warzyw (pięć porcji dziennie) • Utrzymuj prawidłową wagę Ćwicz regularnie - nie muszą to być ćwiczenia na siłowni. Można po prostu wejść po schodach, pójść do sklepu, zająć się domem, pójść na spacer z psem lub wysiąść z autobusu kilka przystanków wcześniej. 5. Palenie papierosów i picie alkoholu Jakie są czynniki ryzyka? Palenie papierosów nie jest tak istotnym czynnikiem ryzyka jak w przypadku innych nowotworów. Może jednak zwiększyć ryzyko zachorowania na raka jelita grubego. Spożycie alkoholu również podnosi to ryzyko. Co należy zrobić? Rzuć palenie i spróbuj ograniczyć ilość wypijanego alkoholu. Presejalni test in diagnoza Redno presejalno testiranje raka debelega črevesa poveča možnost zgodnjega diagnosticiranja raka in celo njegovo preprečevanje s pomočjo odkrivanja in odstranjevanja polipov. V večini primerov je rak debelega črevesa ozdravljiv, če je le dovolj zgodaj odkrit, kar dokazuje izjemen pomen rednega presejalnega testiranja. Najnovejše evropske smernice moškim in ženskam nad 50. letom starosti priporočajo, da se udeležijo presejalnega testiranja kolorektalnega raka. Obstajajo različne možnosti presejalnega testiranja - nekaj osnovnih testiranj je naštetih spodaj. Da bi se lažje odločili, katera od možnosti vam najbolj ustreza, se o tem posvetujte z zdravnikom. Metoda badań przesiewowych FOBT (z ang. Faecal Occult Blood Test -Test na krew utajoną w kale) lub FIT (z ang. Faecal Immunochemical Test Immunochemiczne badania krwi utajonej w kale) lub Test mieszany kału FIT oraz markerów DNA Co to jest? FOBT (test na krew utajoną w kale) jest podstawową metodą badań przesiewowych zalecanych w Unii Europejskiej (EU). Istnieją dwa rodzaje tego badania - standardowa próba gwajakowa (chemiczna) FOBT (lub gFOBT) i nowsza FIT immunochemiczne badanie kału (lub iFOBT). Testy te wykrywają śladowe, niewidoczne gołym okiem ilości krwi w kale. Obydwa badania są szeroko stosowane i skutecznie przyczyniają się do zmniejszenia śmiertelności z powodu raka jelita grubego. Test gFOBT jest stopniowo zastępowany przez rekomendowany w wytycznych UE test FIT. Jest on bowiem bardziej precyzyjny i w odróżnieniu od testu FOBT może również wykrywać krwawiące polipy. Najnowsza wersja testu FIT łączy go z innymi markerami DNA w kale. Ten nowy, złożony test jest drogi i wymaga pełnej próbki kału (trzykrotne pobranie), ale wykrywa więcej polipów niż testy gFOBT czy test FIT. Gdzie należy zrobić test? Pacjent zbiera próbki kału do specjalnych pojemników w domu, po czym przekazuje je do laboratorium na badania. Jak często należy Raz do roku lub raz na dwa lata. robić taki test? Metoda badań przesiewowych Elastyczna sigmoidoskopia Co to jest? To badanie odbytu i części jelita grubego za pomocą giętkiego przewodu z kamerą i światłowodem zwanego endoskopem. W trakcie badania endoskop zostaje wprowadzany do odbytu i jelita grubego wraz z powietrzem, aby lekarz mógł dobrze ocenić stan błon śluzowych jelita grubego. Podczas sigmoidoskopii ocenia się stan błony śluzowej W trakcie badania istnieje możliwość pobrania próbki do dalszej oceny (biopsja). Gdzie należy zrobić test? W gabinecie lekarskim lub w szpitalu. Zwykle podczas tego badania pacjenci nie są poddawani narkozie. Przed badaniem wykonywana jest lewatywa, aby oczyścić światło jelita i poprawić widoczność błony śluzowej. Odbytnica powinna zostać oczyszczona preparatem do lewatywy. Jak często należy robić taki test? Raz na pięć lat. Metoda badań przesiewowych Kolonoskopia Co to jest? Jeśli inne testy badań przesiewowych wypadną pozytywnie, pacjent musi wrócić do lekarza na badanie kolonoskopowe w celu sprawdzenia obecności guzów nowotworowych i usunięcia wszystkich polipów. Podczas badania bada się odbytnicę i całą okrężnicę, wykorzystując giętki przewód zawierający światłowód i kamerę zwany kolonoskopem, który wprowadzany jest do odbytu i okrężnicy. Podczas badania wprowadzone zostaje powietrze, aby lekarz właściwie ocenił stan błony śluzowej jelita grubego. Podczas kolonoskopii możliwe jest usunięcie polipów ze zmianami chorobowymi w jelicie grubym i odbytnicy. Gdzie należy zrobić test? Zwykle w szpitalu lub w gabinecie lekarskim. Podczas tego badania wielu pacjentów poddawanych jest jakiejś formie znieczulenia. Badanie trwa około 20-45 minut. W dzień przed badaniem przyjmuje się lekkie płyny i środki przeczyszczające. Jak często należy robić taki test? Raz na dziesięć lat. Metoda badań przesiewowych TK (tomografia komputerowa) Co to jest? TK to badanie rentgenowskie, w trakcie którego tomograf wykonuje wiele zdjęć, obracając się wokół pacjenta leżącego na stole. Następnie komputer łączy obrazy w zdjęcia tych części ciała, które są przedmiotem badań (np. jelito grube/odbyt). Gdzie należy zrobić test? W szpitalu. TK zabiera więcej czasu niż zwykłe badanie rentgenowskie. Podczas TK należy nieruchomo leżeć na stole. Stół wsuwa się i wysuwa ze skanera tomografu. Jak często należy Co pięć lat. robić taki test? Należy mieć na uwadze, że: Istnieją inne rodzaje badań przesiewowych, ale nie zawsze są one szeroko stosowane lub refundowane i mogą być mniej wiarygodne. Są wśród nich: • Badanie dwukontrastowe Do odbytu wprowadza się powietrze i baryt (środek kontrastowy). Wynik badania może wykazać obecność polipów lub guzów nowotworowych. Badanie dwukontrastowe obecnie wykorzystywane jest rzadziej niż w przeszłości, jest bowiem mniej skuteczne w porównaniu z innymi metodami (np. kolonoskopia) wykrywającymi nawet małe polipy i guzki nowotworowe. • Badanie per rectum (przez odbyt) Lekarz bada wnętrze odbytu palcem zabezpieczonym rękawiczką. • Badanie DNA w stolcu Test wykrywający odbiegającą od normy mutację genetyczną DNA w próbce stolca. • Endoskopia kapsułkowa Nowa, mniej inwazyjna alternatywa kolonoskopii, w której ruchoma kamera wideo o rozmiarze i kształcie kapsułki zostaje połknięta w celu wizualizacji przewodu pokarmowego. Kamera przesuwa się w jelicie w kierunku odbytu. Wykorzystanie tej minimalnie inwazyjnej metody pozwala uniknąć ewentualnego ryzyka, związanego z podaniem leków uspokajających, promieniowaniem i krwawieniem, a jednocześnie wiąże się z mniejszym stresem chorego. Diagnoza Jeżeli po badaniach przesiewowych lub teście diagnostycznym istnieje podejrzenie raka jelita grubego, wówczas zwykle wykonuje się biopsję. Lekarz pobiera mały fragment tkanki specjalnym instrumentem. Próbki wysyłane są do laboratorium, gdzie patolog (lekarz wyszkolony w diagnostyce nowotworów i innych chorób) bada je pod mikroskopem. Jedyny sposób postawienia precyzyjnej diagnozy to zbadanie próbek pod mikroskopem. Wytyczne europejskie dotyczące badań przesiewowych i diagnostyki - krótkie podsumowanie W roku 2011 Komisja Europejska opublikowała pierwsze w historii rekomendacje „Wytyczne europejskie dotyczące standardów jakości badań przesiewowych w kierunku raka jelita grubego i jego rozpoznania”. Publikacja Wytycznych jest bardzo istotna, ponieważ przyczynia się do wypracowania standardów najlepszych praktyk w zakresie badań przesiewowych raka jelita grubego, które będą stosowane we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Wytyczne (10 rozdziałów, ponad 250 zaleceń) pomagają pacjentom zdobyć wiedzę, czego należy oczekiwać od badań przesiewowych raka jelita grubego. Wytyczne rekomendują, aby każdy obywatel Europy uzyskał dostęp do zalecanych standardów i procedur. Przykłady najważniejszych zaleceń: • Wiek właściwy do wykonania badań przesiewowych: Mężczyźni i kobiety po ukończeniu 50. roku życia powinni poddać się badaniom przesiewowym w kierunku raka jelita grubego. • Dostęp do informacji: Ważne jest zapewnienie, aby możliwie jak najwięcej osób z grupy docelowej miało możliwość udziału w badaniach przesiewowych w kierunku raka jelita grubego. • Precyzyjna informacja: Zaleca się powszechne korzystanie z materiałów edukacyjnych. Powinny one zawierać informacje na temat ryzyka i korzyści związanych z badaniem przesiewowym w kierunku raka jelita grubego, ryzyka zachorowania na raka jelita grubego (współczynnik zachorowalności i zagrożenia), znaczenia wyników testów i badań, potencjalnych testów diagnostycznych i możliwych sposobów leczenia. • Lokalizacja badań przesiewowych: Usługi w zakresie badań przesiewowych powinny być świadczone w miejscach wygodnych dla uczestników badań i w pobliżu placówek służby zdrowia. • Preferencje: Oferowane usługi powinny zawierać wskazanie korzyści i priorytetów dla pojedynczego pacjenta, jak również z perspektywy zdrowia publicznego. • Dostęp do usług w zakresie badań przesiewowych: Dostęp do badań przesiewowych i kolejnych etapów oceny wszelkich wyników testów, które odbiegają od normy, nie powinien być ograniczony z powodu barier finansowych. Badania przesiewowe powinny być bezpłatne dla tych, którzy im się poddają. • Usuwanie zmian patologicznych: Przedrakowe zmiany patologiczne stwierdzone podczas endoskopii powinny zostać usunięte. U pacjentów z dużymi zmianami, które nie mogą być usunięte drogą endoskopową, powinien być rozważony zabieg chirurgiczny. • Ważna informacja po badaniach przesiewowych: Przed opuszczeniem gabinetu zabiegowego pacjenci powinni otrzymać wyjaśnienie wyniku wsparte informacją pisemną. • Przekazanie wyników badań: Czas między przeprowadzeniem badania przesiewowego i otrzymaniem wyników przez pacjenta powinien być możliwie jak najkrótszy: standard akceptowalny >90% pacjentów otrzymuje wyniki w ciągu 15 dni. • Kontrola: Potwierdzenie w badaniu kolonoskopowym w przypadku pozytywnego wyniku badań przesiewowych (każdej fazy) powinno być zrealizowane w ciągu 31 dni od skierowania na badania (akceptowalne >90% pacjentów, pożądane >95% pacjentów). • Początek terapii raka jelita grubego: Czas pomiędzy rozpoznaniem a podjętymi działaniami powinien być ograniczony do minimum. W 95% przypadków nie powinien przekraczać 31 dni (standard akceptowalny). Po diagnozie - spojrzenie w przyszłość Po rozpoznaniu raka jelita grubego leczenie jest tym skuteczniejsze, im wcześniej został on zdiagnozowany. Od połowy lat 80. XX wieku czas przeżycia w przypadku raka jelita grubego wzrasta w dużym stopniu dzięki wyższemu poziomowi uświadomienia oraz badaniom przesiewowym. Odkrycie polipów i guzów we wczesnym stadium ułatwia walkę z chorobą. Pojawienie się nowych opcji terapeutycznych również wpłynęło na wzrost przeżywalności. Pięcioletni czas przeżycia w przypadku raka jelita grubego zdiagnozowanego we wczesnym stadium przekracza 90%. Pięcioletni czas przeżycia w przypadku raka jelita grubego zdiagnozowanego w późniejszym stadium wynosi ok. 20%. To, jaki rodzaj leczenia zostanie zaproponowany lub jaki będzie jego rezultat, zależy od kilku czynników, a najważniejszym z nich jest etap rozwoju, na którym nowotwór znajduje się w chwili postawienia diagnozy. Lekarz poinformuje cię o etapie, na którym znajduje się twój rak jelita grubego. W tym celu wykorzysta liczby (od 0. do etapu 4.) lub litery (skrót TNM oznaczający wielkość guza, zajęcie węzłów chłonnych oraz obecność przerzutów do innych organów). Leczenie Jeżeli rak zostanie zdiagnozowany we wczesnym stadium, zazwyczaj przeprowadzana jest operacja. Pozwala ona całkowicie usunąć zmianę nowotworową. Rodzaj operacji, jaka zostanie wykonana, zależy od tego, gdzie znajduje się guz, od jego rodzaju i wielkości, jak również od tego, czy obecne są przerzuty. Obecnie wiele szpitali oferuje operacje minimalnie inwazyjne. Stosowane nacięcia są o wiele mniejsze w porównaniu z tymi, które stosowało się w chirurgii tradycyjnej. Mniejsze jest też uczucie dyskomfortu. Dzięki temu pacjent krócej przebywa w szpitalu, potrzebuje lżejszych środków przeciwbólowych, szybciej wraca do normalnego funkcjonowania i ma mniej widoczne blizny. Należy podkreślić, że skuteczność długoterminowa zabiegów otwartych i minimalnie inwazyjnych jest porównywalna, ale chirurgia minimalnie inwazyjna oferuje potencjalne dodatkowe korzyści w procesie powrotu do zdrowia we wczesnym stadium pooperacyjnym. Radioterapia (leczenie nowotworów głębokimi promieniami rentgena) stosowana jest często w leczeniu nowotworu odbytu, ale bardzo rzadko w przypadku raka jelita grubego. Radioterapię stosuje się przed operacją (radioterapia neoadjuwentowa/ indukcyjna) w celu zredukowania wielkości guza lub po operacji (radioterapia adjuwentowa/uzupełniająca), aby zagwarantować usunięcie wszystkich komórek rakowych. Jeżeli operacja okaże się niewystarczająca, aby nowotwór został całkowicie usunięty, do likwidacji komórek rakowych może zostać wykorzystana chemioterapia (leki przeciwnowotworowe). Leki te mogą zahamować dzielenie się i namnażanie komórek rakowych, ale ponieważ takie leczenie może atakować także zdrowe komórki, chemioterapia wiąże się również z występowaniem działań niepożądanych. Istnieją też inne, nowocześniejsze sposoby leczenia, włącznie z terapiami biologicznymi, które atakują bezpośrednio komórki rakowe i mają mniejszy wpływ na zdrowe komórki. W przypadku raka jelita grubego przed wyborem terapii guz może być badany pod kątem odpowiednich markerów biologicznych. Pomagają one określić, czy istnieje prawdopodobieństwo, że konkretne leczenie okaże się skuteczne w twoim przypadku, jak również umożliwiają lekarzowi zastosowanie najbardziej optymalnego leczenia; jest to tzw. medycyna personalizowana. W przypadku raka jelita grubego ważna jest rodzina genów RAS (geny białek biorących udział w przekazywaniu sygnału do komórek, w procesie ich wzrostu). Istnieją dwa różne warianty genu RAS, na które lekarze przeprowadzają test. Normalne geny RAS nazywane są typem dzikim i pojawiają się w około 50% guzów jelita grubego. Pozostałe 50% guzów posiada zmutowane geny RAS, Decyzje związane z leczeniem podejmowane są na bazie tego, czy nowotwór zawiera typ dziki, czy zmutowany genów RAS. Testy przeprowadzane są na komórkach rakowych z wycinka pobranego podczas biopsji albo w czasie operacji. Informacja dodatkowa i wsparcie Informację dodatkową dotyczącą etapów choroby, sposobu leczenia, badań przesiewowych, diagnozowania oraz wszelkich innych problemów poruszonych w niniejszej broszurze, można znaleźć na naszej stronie internetowej www.europacolon. com lub na Facebooku www.facebook.com/europacolonhq Broszura ta powstała dzięki wspólnemu wysiłkowi następujących specjalistów i instytucji: • Profesor Halloran MBE, BSc, MSc, DipCB, EuroClinChem, FRCPath • Stowarzyszenie na rzecz Chorych na Raka Jelita Grubego EuropaColon • Merck Serono • Olympus • Eiken Chemical Co. Ltd. • Ross Williams - autor niezależny www.europacolon.com luty 2016 r. Numer rejestracyjny: 5314195 Siedziba: 92 Palatine Road, Londyn N16 8ST www.facebook.com/europacolonhq twitter.com/#!/europacolon
