Księżna Eleonora z rodziną raz na dłużej opuściła Polskę. Było to

patron
Księżna Eleonora z rodziną raz na dłużej opuściła Polskę. Było to po zgonie króla
Augusta II Mocnego. Mąż Eleonory Michał Fryderyk, gdy na scenie pojawił się polski kandydat
na króla, Stanisław Leszczyński, poparł go wraz z całym obozem Czartoryskich. Wytrwał z nim
do końca przegranej walki o polski tron. Kiedy Stanisław Leszczyński schronił się w Gdańsku,
Książę Michał Fryderyk zamieszkał w należącym do Prus Koszalinie. Choć rodzina w kraju
namawiała go do powrotu nie chciał jednak wyprzeć się Stanisława Leszczyńskiego, żywiąc
nadzieję, że przy pomocy Francji, Szwecji i Turcji osiądzie na tron, który już w Polsce objął
August III Sas.
Kiedy pobyt księcia w Koszalinie przedłużał się przybyła tam do niego z córkami i
częścią dworu Księżna Eleonora. Tam zajmowała się głównie edukacją córek. Wiele czasu
poświęcała na nauczanie ich języka francuskiego oraz polskiego, choć sama z trudem mówiła
po polsku. Córki porozumiewały się z matką głównie po niemiecku. Księżna uczyła też córki
dworskiego ceremoniału oraz wiedzy o dziejach rodu Czartoryskich i ich związków z Ojczyzną.
Kiedy przegrana Stanisława Leszczyńskiego była już nieodwracalna Książe Michał
Fryderyk zdecydował się na powrót do Polski. Duże zaangażowanie męża Księżnej w sprawy
polityczne, które jeszcze miało wzrosnąć, gdy kończyło się w Polsce panowanie Sasów, a na
tron szykował się kandydat "Familii" powodowało konieczność częstych pobytów w Warszawie.
Z tych też względów Czartoryscy
w 1764 roku nabyli od Franciszka Bielińskiego,
marszałka królewskiego dworu podwarszawski Radzymin z należącymi do niego dobrami.
Czasy Księżnej Eleonory to rozkwit Radzymina. Miasto gościło wielokrotnie króla Stanisława
Augusta Poniatowskiego, który odwiedzał swoją wujenkę oraz wielu znakomitych ludzi
polskiego Oświecenia. Radzymińskim proboszczem był wtedy czołowy myśliciel i reformator
epoki Oświecenia, wielce zasłużony dla Komisji Edukacji Narodowej, ksiądz Kazimierz Narbutt.
W ramach tej komisji położył wielkie zasług w tworzeniu podręczników dla szkół, szczególnie do
przedmiotu "nauka moralna" zajmującego się wychowaniem nowego człowieka, światłego
patrioty i obywatela. To również dzięki niemu Radzymin w okresie rządów Księżnej Eleonory
przeżywał okres odnowy moralnej.
Księżna wiele wysiłku włożyła w rozwój miasta i polepszenia doli jego mieszkańców.
Wydała unikalny zbiór praw, który regulował stosunki pomiędzy dworem a mieszkańcami oraz
określał ich obowiązki i przywileje. W 1785 roku król Stanisław August
Poniatowski na
prośbę swojej wujenki nadał Radzyminowi nowe prawa, znacznie poszerzone i bardziej
1/3
patron
uwzględniające jego potrzeby rozwojowe. Tradycja ustanowionych wtedy targów w każdą środę
tygodnia trwa do dziś.
Z fundacji Księżnej w 1781 roku wzniesiono w mieście murowany kościół,
zaprojektowany przez królewskiego architekta Jana Chrystiana Kamsetzera, plebanię oraz
piękną klasycystyczna dzwonnicę. Przy kościele, również z fundacji Księżnej, został zbudowany
dom, gdzie znalazła swoją siedzibę pierwsza w mieście szkoła elementarna i przytułek dla
ubogich. Najokazalszą budowlą wzniesioną w mieście przez Księżną był pałac stanowiący jej
rezydencję. Autorem jego projektu był wspomniany wyżej Jan Chrystian Kamsetzer. Pałac
zbudowany był w stylu klasycystycznym i stanowił prawdziwą ozdobę Radzymina. Stał w parku
nad dużym stawem, w miejscu gdzie obecnie przebiega ulica Księdza Majora Ignacego
Skorupki. Wokół pałacu urządzony był piękny park krajobrazowy, gdzie obok zbiorników
wodnych i ogrodowej architektury były piękne, często unikalne okazy drzew. Pałac został
rozebrany w 1870 roku , a resztki parku i dworek na półwyspie przetrwały do dnia dzisiejszego.
Księżna Eleonora cieszyła się wielkim szacunkiem mieszkańców Radzymina. Wykazała
wiele troski nie tylko o swój dwór, ale także o losy swoich poddanych. Brała udział wspólnie z
mieszkańcami w uroczystościach kościelnych oraz uświetniała swoją osobą obchody związane
z obyczajowością ludu tej ziemi.
Jako wielka patriotka Księżna Eleonora Czartoryska głęboko przeżywała tragiczne losy
Polski końca XVIII wieku. Po upadku Powstania Kościuszkowskiego, jesienią 1794 roku
wyjechała do Wołczyna. Zmarła w 1795 roku i została pochowana w kościele Świętego Krzyża
w Warszawie obok swojego męża Księcia Michała Fryderyka Czartoryskiego.
Księżna Eleonora Czartoryska przeszła do historii pod mianem "świętej pani", zasłynęła
z pobożności, spokoju, życzliwości i szczerości. Była dobrym organizatorem i gospodarzem.
Świadczą o tym świetnie zorganizowane i zagospodarowane przez nią pałace i parki w
Wołczynie, Siedlcach i Radzyminie. Była dobra dla ludzi zarówno tych ze swojego,
ziemiańskiego towarzystwa, jak i dla poddanych. Miała wielki talent wychowawczy, który
szczególnie zaowocował u córki Aleksandry pani na Siedlcach i wnuczki Izabeli, pani na
Puławach.
W dużym stopniu dzięki Księżnej Eleonorze o rodzinie Czartoryskich mówiło się w XVIII
wieku, że jest
"małą rządną Rzeczpospolitą w dużej Rzeczypospolitej nierządnej".
2/3
patron
Na podstawie publikacji mgr Jana Wnuka przygotowała mgr Izabela Fronczak
Pamiętnik Eleonory Czartoryskiej
3/3