Klauzule odnoszące się do stosunków pozawekslowych

1. WEKSEL – jest to papier wartościowy o określonej przez prawo wekslowe formie
charakteryzujący się tym, że złożenie na nim podpisu stanowi podstawę i przyczynę
zobowiązania wekslowego podpisującego. Jako papier wartościowy jest dokumentem
potwierdzającym istnienie zobowiązania osób, które go podpisały, a jedyną osobą
uprawnioną do realizacji praw majątkowych wskazanych na wekslu jest prawny
posiadacz weksla.
Prawo wekslowe rozróżnia dwa rodzaje weksli :
- weksel własny (suchy, prosty, sola)- jest to papier wartościowy sporządzony w formie
ściśle określonej przez przepisy prawa wekslowego, zawierający bezwarunkowe
przyrzeczenie wystawcy zapłacenia określonej sumy pieniężnej we wskazanym
miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na nim
podpisanych
- weksel trasowany (ciągniony, trata) – jest to papier wartościowy sporządzony w
formie ściśle określonej przez przepisy prawa wekslowego, zawierający skierowane do
oznaczonej osoby bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej o
oznaczonym miejscu i czasie i stwarzający bezwarunkową odpowiedzialność osób na
nim podpisanych
Różnica pomiędzy powyższymi wekslami polega na tym, że w wekslu własnym wystawca
sam zobowiązuje się do zapłacenia wskazanej w wekslu sumy pieniężnej, natomiast w
wekslu trasowanym wystawca poleca zapłacenie tej sumy wskazanej przez siebie osobie .
2. Funkcje weksla :
- funkcja płatnicza – wręczany jest zamiast zapłaty przy zakupie towarów bądź usługę,
wręczenie go nie może być uważane za równoznaczne z zapłatą
- funkcja kredytowa – wyraża się w odroczonym terminie płatności należności za
zakupione towary lub usługi od daty oznaczonej na wekslu. Tym samym dłużnikowi
zostaje udzielony przez wierzyciela „kredyt kupiecki”.
- funkcja obiegowa – związana jest z możliwością nieograniczonego przenoszenia praw
wekslowych z jednej osoby na drugą za pomocą indosu. W związku z tym jeden i ten
sam weksle może być wręczony jako zapłata w wielu transakcjach handlowych.
- funkcja gwarancyjna – polega na zabezpieczenie zapłaty weksla przez wszystkie
osoby na nim podpisane. Jednocześnie możliwość dochodzenia wierzytelności w trybie
postępowania nakazowego umożliwia szybkie uzyskanie zaspokojenia roszczeń z
weksla.
- funkcja refinansowa – wyraża się w możliwości złożenia weksla w banku do dyskonta,
czyli do wykupienia go przez bank przed terminem płatności. Wierzyciel może więc
uzyskać sumę wekslową pomniejszoną o dyskont, bez czekania na nadejście płatności
weksla.
3. Charakter zobowiązania wekslowego :
- charakter bezwarunkowy – przy wystawianiu weksla wystawca przyjmuje na siebie
odpowiedzialność za to, że albo sam zapłaci sumę wymienioną na wekslu (przy
wekslu własnym) albo że zapłaci ją osoba przez niego wskazana (przy wekslu
trasowanym). Jest to odpowiedzialność niezależna od spłacenia jakichkolwiek
warunków.
- Samodzielność – oznacza to, że zobowiązanie wekslowe każdej z podpisanych na
wekslu osób wynika właśnie z tego, że dana osoba złożyła na wekslu swój podpis
- Solidarność – oznacza to, że posiadacz weksla może dochodzić roszczeń według
swego wyboru przeciw jednemu, kilku lub wszystkim dłużnikom podpisanym przed
nim na wekslu bez potrzeby zachowania porządku,
w jakim się zobowiązali.
- Abstrakcyjność – oznacza ona, że zobowiązanie wekslowe odrywa się od sytuacji
gospodarczej w związku z którą został wystawiony i wręczony weksel. Każdy kto
złożył swój podpis na wekslu, musi liczyć się z tym, że może być zobowiązany wobec
dalszych posiadaczy do zapłaty za weksel bez względu na to, czy w stosunku do
osoby, której wręczył weksel, mógłby podnieść zarzuty dotyczące czynności prawnej,
w związku z którą weksel został wręczony czy tez nie .
4. Elementy ustawowe weksla – jak stanowi art.1 prawa wekslowego
weksel trasowany zawiera :
- nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono
- bezwarunkowe polecenie zapłacenia określonej sumy pieniężnej
- nazwisko osoby, która ma zapłacić (trasata)
- oznaczenie terminu płatności
- oznaczenie miejsca płatności
- nazwisko osoby, na której rzecz lub na której zlecenie zapłata ma być dokonana
(remitenta) – jest to pierwszy posiadacz weksla
- oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla
- podpis wystawcy weksla (trasanta)
Za weksel trasowany, dokument nie będzie uważany, któremu brak jednej z
wymienionych wyżej cech. Bez znaczenia jest natomiast kolejność, w jakiej poszczególne
części układowe zostały na wekslu napisane, muszą być tylko pokryte podpisem
wystawcy .
Jak stanowi art. 101 prawa wekslowego , weksel własny zawiera :
- nazwę „weksel” w samym tekście dokumentu w języku, w jakim go wystawiono
- bezwarunkowe przyrzeczenie zapłaty oznaczonej sumy pieniężnej
- oznaczenie terminu płatności
- oznaczenie miejsca płatności
- nazwisko osoby, na której rzecz lub zlecenie zapłata ma być dokonana
- oznaczenie daty i miejsca wystawienia weksla
- podpis wystawcy weksla
Weksel własny od trasowanego różni się tym, że zawiera „bezwarunkowe przyrzeczenie
wystawcy weksla zapłacenia oznaczonej sumy pieniężnej”.
Siłą rzeczy brak jest więc na wekslu wskazania osoby trzeciej, która ma zapłacić. W
przypadku braku odrębnego oznaczenia miejsce wystawienia weksla uważa się za miejsce
płatności, a także za miejsce zamieszkania wystawcy. Natomiast jeżeli na wekslu nie
oznaczono miejsca wystawienia, za miejsce takie należy uznać miejsce podane obok
nazwiska wystawcy.
5. Sposoby przenoszenia transweksla
a) poprzez indos (żyro, przeniesienie weksla przez napisanie na odwrotnej stronie
weksla odpowiedniego oświadczenia)
b) w drodze przelewu wierzytelności z zachowaniem warunków określonych w art.509518 Kodeksu Cywilnego dotyczących zmiany wierzyciela, przeniesienie w taki sposób
praw wekslowych wymaga więc :
- zawarcia pisemnej umowy co do przeniesienia własności weksla
- wydanie weksla jego nabywcy
c) przez dziedziczenie – spadkobierca nabywa wszelkie prawa spadkodawcy, musi
jednak te prawa udowodnić np. Stwierdzenie nabycia spadku. Osoba, która nabyła
weksel w drodze dziedziczenia może dalej przenieść weksel przez indos, pisząc
klauzulę np.: „Ustępuję na zlecenie Tadeusza Malinowskiego. Jan Kowalski jako
spadkobierca Mariana Kowalskiego”.
d) Przez samo wręczenie – jeżeli posiadacz weksla nabył go na podstawie indosu in
blanco lub na okaziciela
6. Charakter poręczenia wekslowego – poręczenie weksla jest zobowiązaniem :
a) akcesjoryjnym – poręczyciel wekslowy odpowiada jak ten, za kogo poręczył tzn.
poręczyciel akceptanta odpowiada tak jak akceptant, poręczyciel indosanta jak
indosant, poręczyciel wystawcy jak wystawca itp. (art.32 ust.1 prawa wekslowego)
b) samoistnym – zgodnie z art. 32 zdania 2 prawa wekslowego zobowiązanie
poręczyciela jest ważne chociażby nawet zobowiązanie, za które poręczył było nie
ważne z jakiegokolwiek powodu z wyjątkiem wady formalnej weksla .
c) solidarnym – poręczyciel odpowiada za zapłatę weksla solidarnie z innymi dłużnikami
wekslowymi (art.47 prawa wekslowego) oraz może po wykupieniu weksla dochodzić
roszczenia zwrotnego w całości, ale jedynie od osób, które podpisały się na wekslu
przed nim (art.49 prawa wekslowego)
7. Klauzule wekslowe – na wekslu oprócz ustawowych elementów niezbędnych do
jego ważności może znajdować się jeszcze szereg klauzul, które odnoszą się do
samego zobowiązania wekslowego. Można wyodrębnić trzy grupy :
a) klauzule o dokładnie określonym przez prawo wekslowe wpływie na zobowiązania
wekslowe
b) klauzule, które prawo wekslowe nakazuje uznać, za nie napisane
c) klauzule, które unieważniają weksel
Klauzule odnoszące się do stosunków pozawekslowych :
a) klauzula waluty
b) klauzula pokrycia
c) klauzula zawiadomienia
d) zastrzeżenie „weksel gwarancyjny” lub „weksel kaucyjny”
Klauzula waluty – wyraża to, co wystawca weksla już otrzymał, bądź otrzyma od
remitenta w zamian za weksel. Klauzula ta może brzmieć: „wartość w towarze, w
gotówce”, „walutę otrzymałem, otrzymam”. Może być napisana zarówno na wekslu
własnym jak i trasowanym.
Klauzula pokrycia – może być umieszczona tylko na wekslu trasowanym. Jest to klauzula
zawierająca polecenie wystawcy weksla skierowane do trasata, aby zapłaconą sumą
wekslową obciążył rachunek wystawcy. Klauzula ta może brzmieć: „wstawicie na
rachunek”. Klauzula ta wskazuje na umowę pomiędzy wystawcą a trasatem, która
ustanowiła przyczynę wystawienia weksla np. trasat jest dłużnikiem wystawcy, trasat
udzielił kredytu wystawcy.
Klauzula zawiadomienia – ma ona na celu wskazanie trasatowi, czy przed przyjęciem lub
zapłatą weksla ma oczekiwać pisma wystawcy z zawiadomieniem o wekslu, czy też ma
zapłacić za weksel bez oczekiwania na to zawiadomienie. Klauzula taka brzmi: „za
zawiadomieniem” lub „bez zawiadomienia”. Może ona być umieszczona tylko na wekslu
trasowanym.
Weksel gwarancyjny – może mieć zastosowanie, gdy weksel został wręczony jedynie jako
zabezpieczenie wykonania jakiegoś zobowiązania np. spłaty udzielonego przez bank
kredytu.
8. Oprocentowanie sumy wekslowej
Zastrzeżenie oprocentowania jest skuteczne, jeżeli
- zostało wykonane na wekslach płatnych za okazaniem lub w pewien czas po okazaniu
- stopa odsetek jest określona w samym wekslu
- dokonał go wystawca weksla
Klauzula ta przybiera postać : „w miesiąc po okazaniu zapłacę za ten weksel na zlecenie
„Frutex”Sp. z o.o. sumę trzystu złotych z odsetkami 24%”. Odsetki biegną od daty
wystawienia weksla, o ile na wekslu nie wskazano innej daty .
Zastrzeżenie oprocentowania traktuje się jako nie napisane, jeżeli :
- dokonano go na wekslu płatnym w oznaczonym dniu lub w pewien czas po dacie
- nie określono stopy odsetek, bądź określono ją w sposób nieprawidłowy
np. „..... z odsetkami ustawowymi”.
Przy wekslach, których termin płatności jest znany w momencie wystawienia weksla,
należne odsetki można uwzględnić przy wystawianiu weksla przez wliczenie ich do sumy
wekslowej.
Zasady obliczania odsetek od sumy wekslowej :
So – suma należnych odsetek
So 
Pxt Kw
x
360 100
P – stopa w skali rocznej
Kw – suma wekslowa
360 – przyjmuje że, rok liczy się 360 dni, a każdy miesiąc równy jest 30 dniom
W przykładzie 10 przyjmuje się, że weksel został okazany 19 marca 1990r., a więc
zapłata ma nastąpić 19 lipca 1990 r.. Od dnia wystawienia weksla do dnia zapłaty upływa
120 dni, czyli :
Rodzaje klauzul – prawo wekslowe rozróżnia następujące klauzule, które mają istotny
24 x120 300
x
 24 zl
360
100
wpływ na stosunek wekslowy .
1. Oznaczenie domicyliata (art. 4 prawa wekslowego )
2. Zastrzeżenie oprocentowania sumy wekslowej (art. 5 prawa wekslowego )
3. Zwolnienie się wystawcy od odpowiedzialności za przyjęcie (art. 9 prawa wekslowego
)
4. Klauzula „nie na zlecenie” (art.11 prawa wekslowego )
5. Zastrzeżenie przedstawienia do przyjęcia (art. 22 ust. 1 i art.44 ust.2 prawa
wekslowego )
6. Zakaz przedstawienia weksla do przyjęcia (art. 22 ust. 2 i 3 i art.56 prawa
wekslowego )
7. Zmiana ustawowego czasokresu do przedstawienia weksla do przyjęcia (art.23 ust.2
i art. 35 prawa wekslowego )
8. Zwolnienie od protestu ( art. 46 prawa wekslowego )
9. Zastrzeżenie co do waluty w jakiej ma nastąpić zapłata (art. 41 prawa wekslowego)
10. Oznaczenie adresu w potrzebie (art. 55,56 i 60 prawa wekslowego )
11. Ponumerowanie wtóropisów (art.64 prawa wekslowego )
12. Oznaczenie, gdzie się znajduje egzemplarz przeznaczony do przyjęcia lub oryginał
weksla (art. 66 prawa wekslowego )
13. Klauzula kasatoryjna, co do dalszych egzemplarzy weksla (art.65 ust.1 prawa
wekslowego)
14. Zastrzeżenie co do właściwego kalendarza (art.37 prawa wekslowego )
Klauzule wymienione w pkt.1,2,4,8,9,10 i 14 mogą być umieszczone zarówno na
wekslach własnych jak i trasowanych . Natomiast klauzule wymienione w pozostałych
punktach mogą być zamieszczone wyłącznie na wekslach trasowanych .
9. Klauzula bez obliga
Klauzulę taką pisze się w dowolnym miejscu na pierwszej stronie weksla trasowanego ,
jednakże tak, aby była ona objęta podpisem wystawcy .
Klauzula taka może brzmieć np. „bez obliga za przyjęcie”, bądź same słowa „bez obliga”
lub „bez odpowiedzialności’. Skutkiem zwolnienia się wystawcy od odpowiedzialności za
przyjęcie jest niemożność wszczęcia przeciwko niemu zwrotnego poszukiwania przed
terminem płatności, w przypadku gdyby trasat odmówił przyjęcia weksla .Oznacza to
jednak, że dochodzenie roszczeń od wystawcy weksla trasowanego będzie możliwe
dopiero z nadejściem terminu płatności weksla.
10.Klauzula bez protestu
Wystawca weksla, indosant lub poręczyciel poprzez napisanie na wekslu zastrzeżenia
„bez protestu”, „bez kosztów” może zwolnić posiadacza weksla od protestu z powodu nie
przyjęcia lub niezapłacenia weksla (art. 46 prawa wekslowego) Zastrzeżenie powinno być
podpisane przez osobę, od której pochodzi. Zastrzeżeni może pochodzić od :
- wystawcy weksla trasowanego: jest wtedy skuteczne wobec wszystkich dłużników
wekslowych
- indosanta , poręczyciela za indosanta lub wystawcę weksla trasowanego i jest
skuteczne wyłącznie wobec tego indosanta lub poręczyciela, który umieścił tę klauzulę
.
Indosant lub poręczyciel, który umieścił tę klauzulę naraża się na to, że w przypadku
braku protestu i wykupienia przez niego weksla nie będzie mógł dochodzić roszczeń
wobec swoich poprzedników. Będzie mógł żądać regresu wyłącznie od akceptanta i jego
poręczyciela. Gdyby mimo zastrzeżenia pochodzącego od wystawcy posiadacz weksla
dokonał protestu, sam ponosi koszty jego sporządzenia . Jeżeli natomiast zastrzeżenie
pochodziło od indosanta lub poręczyciela, koszty dokonanego protestu obciążają
wszystkich pozostałych dłużników wekslowych.
11.Klauzula zakazująca indosowanie sumy wekslowej
Zakazać dalszego indosowania może bądź wystawca weksla (art.11 ust.2 prawa
wekslowego), bądź indosant (art.15 ust.2 prawa wekslowego). Klauzula zakazująca
dalszego indosowania umieszczona na wekslu przez indosanta najczęściej brzmi :
„ustępuję Janowi Kowalskiemu, ale nie na jego zlecenie”. Chociaż brzmienie klauzuli
zakazującej indosowania umieszczonej czy to przez wystawcę, czy przez indosanta, jest
takie samo, to jednak w każdym z tych przypadków umieszczenie na wekslu tej klauzuli
jest pociąga za sobą różne konsekwencje.
Zamieszczenie takiej klauzuli przez wystawcę powoduje, że weksel może być
przeniesiony tylko ze skutkami zwykłego przelewu. Natomiast napisanie klauzuli „nie na
zlecenie” przez indosanta powoduje, ze indosant, który zabronił dalszego indosowania
nie odpowiada wobec następnych posiadaczy weksla.