Leczenie ran - Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek i

CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
RAMOWY PROGRAM KURSU SPECJALISTYCZNEGO
LECZENIE RAN (Nr 12/07)
Program przeznaczony dla położnych
Warszawa, dnia 14 listopada 2007
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
AUTORZY WSPÓŁPRACUJĄCY Z CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO
PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH W OPRACOWANIU PROGRAMU
dr n. hum. Maria Kózka
Uniwersytet Jagielloński
Collegium Medicum
Wydział Ochrony Zdrowia
Instytut Pielęgniarstwa i Położnictwa
Kraków
RECENZENCI PROGRAMU
dr hab. n. med. Zbigniew Gałązka
mgr Leokadia Jędrzejewska
Samodzielny Publiczny Centralny Szpital Kliniczny
Katedra i Klinika Chirurgii Ogólnej, Naczyniowej
i Transplantacyjnej
Warszawa
Konsultant Krajowy w dziedzinie pielęgniarstwa
położniczego i ginekologicznego
Dolnośląska Okręgowa Izba Pielęgniarek
i Położnych
Wrocław
Program opracowany w porozumieniu z Naczelną Radą Pielęgniarek i Położnych
Program zatwierdził Dyrektor Centrum Kształcenia Podyplomowego Pielęgniarek
i Położnych
2
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
ZAŁOŻENIA ORGANIZACYJNO – PROGRAMOWE
Rodzaj kształcenia
Kurs specjalistyczny jest to rodzaj kształcenia, który zgodnie z ustawą z dnia 5 lipca
1996r. o zawodach pielęgniarki i położnej (Dz. U. z 2001r. Nr 57 poz. 602 z późn. zm.)
ma na celu uzyskanie przez pielęgniarkę, położną kwalifikacji do wykonywania
określonych czynności zawodowych przy udzielaniu świadczeń pielęgnacyjnych,
zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych lub rehabilitacyjnych.
Organizator kształcenia podyplomowego, na podstawie ramowego programu sporządza
program kształcenia. Program kształcenia musi uwzględniać wszystkie elementy
modułów wskazanych w planie nauczania ramowego programu, jednak treści
nauczania mogą być dostosowane do warunków i potrzeb lokalnych. Wykaz
umiejętności będących przedmiotem kształcenia ramowego programu jest dla
organizatora i uczestnika kształcenia obowiązującym elementem programu.
Osiągnięcie wskazanych umiejętności gwarantuje, że każdy absolwent kursu
specjalistycznego będzie posiadać takie same kwalifikacje, niezależnie od miejsca
ukończenia kształcenia, podmiotu organizującego kształcenie podyplomowe oraz trybu
kształcenia.
Poszczególne moduły ramowego programu zawierają cel, treści nauczania oraz wykaz
umiejętności wynikowych, odnoszące się zarówno do zajęć teoretycznych jak
i praktycznych. W planie nauczania wskazane są wyłącznie miejsca realizacji zajęć
praktycznych, dlatego też organizator oprócz programu kształcenia teoretycznego
obowiązany jest opracować program szkolenia praktycznego dla każdej placówki.
Program ten powinien zawierać cel i umiejętności. Jednocześnie program zajęć
praktycznych powinien uwzględniać wykaz świadczeń zdrowotnych (opracowany na
podstawie wykazu umiejętności), do zaliczenia których zobowiązany jest uczestnik
kursu. Dokumentację zawierającą potwierdzenie zaliczenia poszczególnych świadczeń
opracowuje organizator kształcenia. Stanowi ona wewnętrzny dokument organizatora.
Cel kształcenia
Położna zapewni opiekę pacjentce z raną, w tym z raną odleżynową do III° włącznie,
z przetoką jelitową i moczową oraz zdejmie szwy z ran pooperacyjnych.
Czas kształcenia
Łączna liczba godzin przeznaczonych na realizację programu kształcenia kursu
specjalistycznego Leczenie ran (Nr 12/07) wynosi 115 godzin dydaktycznych, w tym:
zajęcia teoretyczne

45 godzin,
zajęcia praktyczne

70 godzin.
Określona, w planie nauczania, liczba godzin poszczególnych modułów, odnosi się do
realizacji programu w trybie dziennym. Z uwagi jednak na lokalne preferencje
i potrzeby, gdy realizacja programu będzie odbywała się w trybie innym niż dzienny,
organizator kształcenia w porozumieniu z kierownikiem kursu i wykładowcami ma
prawo dokonać modyfikacji czasu trwania zajęć teoretycznych w wymiarze nie
większym niż 20%. Oznacza to, że 80% czasu przeznaczonego na realizację
poszczególnych modułów nie podlega zmianie. Wskazane 20% może być wykorzystane
na przesunięcia pomiędzy poszczególnymi modułami lub w części może zostać
przeznaczone na realizację zadań w ramach samokształcenia.
3
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
Sposób organizacji
Za przebieg i organizację kursu specjalistycznego odpowiedzialny jest organizator
kształcenia.
Planując realizację kursu organizator powinien:
1. Opracować program kształcenia:
 zajęć teoretycznych,
 zajęć praktycznych.
2. Opracować regulamin organizacyjny kursu specjalistycznego, który w szczególności
określa:

organizację,

zasady i sposób naboru osób,

prawa i obowiązki osób uczestniczących,

zakres obowiązków wykładowców i innych osób prowadzących nauczanie
teoretyczne i szkolenie praktyczne,

zasady przeprowadzenia egzaminu końcowego.
3. Powołać kierownika kursu specjalistycznego.
Do zadań kierownika kursu oprócz zadań określonych w rozporządzeniu Ministra
Zdrowia z dnia 29 października 2003 r. w sprawie kształcenia podyplomowego
pielęgniarek i położnych (Dz. U. Nr 197 poz.1923) powinno należeć:

współdecydowanie o doborze kadry dydaktycznej,

przedstawienie uczestnikom kursu: celu, programu i organizacji szkolenia,

ocenianie placówek szkolenia praktycznego wg specyfiki i organizacji zajęć,

pomaganie w rozwiązywaniu problemów,

udzielanie indywidualnych konsultacji uczestnikom kursu,

zbieranie i analizowanie opinii o przebiegu kursu.
W dniu rozpoczęcia kursu każdy uczestnik powinien otrzymać:

harmonogram zajęć teoretycznych i praktycznych,

wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia.
4. Przeprowadzić postępowanie kwalifikacyjne.
5. Powołać w uzgodnieniu z kierownikiem kursu opiekunów szkolenia praktycznego,
którzy powinni być merytorycznymi pracownikami placówek, w których odbywa się
szkolenie praktyczne.
Do zadań opiekuna szkolenia praktycznego należy:
 instruktaż
wstępny
(zapoznanie
z
celem
szkolenia
praktycznego,
z organizacją pracy, wyposażeniem placówki, jego personelem, zakresem
udzielanych świadczeń i in.),
 instruktaż bieżący (organizacja i prowadzenie zajęć, kontrola nad ich
prawidłowym przebiegiem, pomoc w rozwiązywaniu problemów i in.),
 instruktaż końcowy (omówienie i podsumowanie zajęć, zaliczenie świadczeń
zdrowotnych określonych w programie kształcenia, ocena uzyskanych
wiadomości i umiejętności).
6. Wskazać kadrę dydaktyczną posiadającą kwalifikacje określone w programie
ramowym.
7. Zapewnić bazę dydaktyczną dostosowaną do liczby uczestników kursu:
 sale wykładowe,
 sale warsztatowe,
 pomieszczenia wyposażone w specjalistyczny sprzęt i aparaturę.
8. Zaprojektować, w odniesieniu do poszczególnych modułów, środki dydaktyczne oraz
formy zajęć, ze szczególnym uwzględnieniem form aktywizujących.
4
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
9. Dobrać placówki stażowe zgodnie z planem nauczania, w których możliwe będzie
zdobywanie umiejętności niezbędnych do wykonywania określonych świadczeń
zdrowotnych.
10. Wskazać literaturę do poszczególnych modułów uwzględniając kryterium
aktualności i adekwatności doboru do treści nauczania.
11. Posiadać wewnętrzny system monitorowania jakości kształcenia.
Sposób sprawdzania efektów nauczania
W toku realizacji programu kształcenia przewiduje się ocenianie:
1. Bieżące - rozumiane jako zaliczanie poszczególnych modułów (sprawdzenie stopnia
opanowania wiedzy i umiejętności będących przedmiotem nauczania teoretycznego
i praktycznego, w tym świadczeń zdrowotnych przewidzianych w programie
kształcenia).
Warunki
zaliczania
ustala
wykładowca/opiekun
szkolenia
praktycznego, w porozumieniu z kierownikiem kursu specjalistycznego.
2. Końcowe - egzamin teoretyczny lub praktyczny złożony przed komisją
egzaminacyjną powołaną przez organizatora kształcenia podyplomowego.
Wykaz umiejętności będących przedmiotem kształcenia
W wyniku realizacji programu kształcenia kursu specjalistycznego Leczenie ran
(Nr 12/07) położna powinna:
 ocenić stan zagrożenia życia pacjentki z raną,
 dokonać podziału ran,
 zaopatrzyć ranę,
 zaopatrzyć przetokę,
 zorganizować bezpieczny transport pacjentki z raną,
 scharakteryzować choroby ogólnoustrojowe wpływające na proces gojenia rany,
 omówić fazy gojenia się rany,
 ocenić proces gojenia się rany,
 scharakteryzować ogólnoustrojową reakcję organizmu na ranę,
 omówić metody leczenia ran,
 omówić powikłania w gojeniu się rany,
 ocenić ryzyko odleżyn,
 zastosować działania zapobiegające wystąpieniu odleżyn,
 ocenić stopień odleżyny,
 scharakteryzować rodzaje znieczulenia stosowane w opracowaniu ran,
 zapewnić opiekę pacjentce, u której zastosowano znieczulenie,
 ocenić i łagodzić ból u pacjentki z raną,
 usunąć szwy z rany,
 nauczyć pacjentkę postępowania z raną i blizną,
 zapobiegać zakażeniu rany,
 rozpoznać zakażenie rany,
 postępować w przypadku zakażenia rany,
 pobrać materiał z rany do badania mikrobiologicznego,
 zinterpretować wyniki badań biochemicznych w profilaktyce i leczeniu ran,
 współpracować z zespołem terapeutycznym w zakresie leczenia, rehabilitacji
i żywienia pacjentki z raną,
 prowadzić dokumentację opieki nad pacjentką z raną,
 prowadzić edukację pacjentki i jej rodziny.
5
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
PLAN NAUCZANIA
Moduł
Lp.
I
Podstawy leczenia ran
II
Zakażenia ran
III
Odleżyny
Razem
Staż
Teoria
(liczba
godzin)
15
10
20
Placówka
oddział ginekologii albo
oddział ginekologii
septycznej albo oddział
ginekologii onkologicznej
zakład opiekuńczopielęgnacyjny albo
zakład opieki
długoterminowej
45
Liczba
godzin
Łączna
liczba
godzin
35
60
35
55
70
115
PROGRAM NAUCZANIA
MODUŁ I
PODSTAWY LECZENIA RAN
Cel moduł
Położna wykorzysta wiedzę z podstaw leczenia ran, w tym klasyfikacje ran, fazy
gojenia, proces gojenia i metody nowoczesnego leczenia w opiece nad pacjentką z raną.
Wykaz umiejętności wynikowych
W wyniku realizacji treści nauczania położna powinna:
 scharakteryzować budowę i funkcje skóry,
 rozpoznać czynniki zaburzające integralność skóry,
 dokonać podziału ran,
 scharakteryzować ogólnoustrojową reakcję organizmu na ranę,
 omówić fazy gojenia rany,
 ocenić proces gojenia rany,
 ocenić stan skóry otaczającej ranę,
 omówić czynniki przyspieszające i opóźniające proces gojenia rany,
 zaopatrzyć ranę w ramach pomocy doraźnej,
 rozpoznać stan zagrożenia życia pacjentki z raną,
 scharakteryzować nowoczesne metody leczenia ran,
 przygotować sprzęt do zaopatrzenia rany,
 zróżnicować szwy w zależności od umiejscowienia i głębokości rany,
 usunąć szwy z rany,
 omówić zasady i technikę zakładania steristripów,
6
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
 wykonać klejenie ran,
 zmienić opatrunek na ranie,
 omówić kryteria doboru opatrunku do zaopatrzenia rany,
 przygotować pacjentkę do znieczulenia,
 rozpoznać powikłania znieczulenia,
 scharakteryzować sposoby zamknięcia rany,
 dobrać środki do oczyszczenia rany,
 scharakteryzować zasady profilaktyki tężca, wścieklizny, zgorzeli gazowej,
 omówić rolę surowic i szczepionek w leczeniu ran,
 zaopatrzyć przetokę,
 ocenić i łagodzić ból u pacjentki z raną,
 rozpoznać powikłania rany,
 wspierać pacjentkę w okresie leczenia ran,
 omówić odpowiedzialność położnej w zakresie leczenia ran,
 prowadzić edukację pacjentki i jej rodziny.
Treści nauczania
1. Budowa i funkcje skóry.
2. Zaburzenia integralności skóry.
3. Definicja i rodzaje ran (ze względu na rozległość uszkodzenia tkanek i stopień
pierwotnego zainfekowania rany).
4. Ogólnoustrojowa reakcja na ranę (humoralna i komórkowa).
5. Proces i fazy gojenia rany.
6. Czynniki modyfikujące przebieg gojenia rany.
7. Ocena rany (kliniczna, radiologiczna, biochemiczna, bakteriologiczna).
8. Postępowanie z raną czystą, zanieczyszczoną lub zakażoną.
9. Postępowanie z ranami szczególnego rodzaju (rany cięte, kłute, tłuczone,
miażdżone, postrzałowe, kąsane, po usunięciu sromu, stomia jelitowa, moczowa).
10. Postępowanie w przypadkach ran zagrażających życiu chorej (krwawienia).
11. Profilaktyka tężca, wścieklizny i zgorzeli gazowej.
12. Współczesne koncepcje miejscowego leczenia ran.
13. Powikłania w leczeniu ran.
14. Ból związany z raną – patofizjologia, ocena i postępowanie.
15. Aspekty prawne w leczeniu ran.
MODUŁ II
ZAKAŻENIA RAN
Cel modułu
Położna zastosuje skuteczne metody zapobiegania zakażeniom ran oraz zapewni opiekę
pacjentce z raną zakażoną.
Wykaz umiejętności wynikowych
W wyniku realizacji treści nauczania położna powinna:
 omówić rodzaje drobnoustrojów i ich udział w powstawaniu zakażeń,
 określić czynniki ryzyka zakażenia ran,
 scharakteryzować źródła zakażeń,
 zróżnicować ranę skażoną od zakażonej,
 rozpoznać zakażenie rany,
 ocenić ranę zakażoną,
 dobrać opatrunek w zależności od oceny rany,
 dobrać metody dekontaminacji w zależności od czynników ryzyka zakażeń,
7
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
 pobrać materiał z rany do badania mikrobiologicznego,
 scharakteryzować powikłania zakażonej rany,
 zastosować izolację pacjentki z raną zakażoną,
 postępować z materiałem zakażonym i bielizną od pacjentki zakażonej,
 dobrać środki ochrony osobistej w profilaktyce i leczeniu ran,
 omówić wpływ nosicielstwa na zakażenie ran,
 postępować z pacjentką zakażoną tężcem, wścieklizną i zgorzelą gazową,
 uzasadnić celowość profilaktycznego stosowania antybiotyków w leczeniu ran.
Treści nauczania
1. Zakażenia ran – rodzaje, patofizjologia, rozpoznanie.
2. Źródła zakażeń, czynniki ryzyka zakażeń, drogi i sposoby szerzenia się zakażeń.
3. Profilaktyka zakażeń (mycie i odkażanie rąk, dekontaminacja, transport
i przechowywanie sterylnego sprzętu medycznego, sprzątanie i utrzymanie
czystości, postępowanie z brudną bielizną i odpadami medycznymi).
4. Postępowanie w zakażeniach (dobór środków i opatrunków z leczeniu ran
zakażonych, antybiotykoterapia).
5. Postępowanie w tężcu, wściekliźnie, zgorzeli gazowej.
6. Ochrona personelu i pacjentek przed zakażeniami (szczepienia ochronne, odzież
ochronna, eliminacja nosicielstwa, zalecenia sanitarno-epidemiologiczne, izolacja
chorych zakażonych).
7. Powikłania zakażenia rany.
MODUŁ III ODLEŻYNY
Cel modułu
Położna zastosuje działania profilaktyczne u pacjentki z ryzykiem odleżyn oraz zapewni
opiekę pacjentce z odleżyną.
Wykaz umiejętności wynikowych
W wyniku realizacji treści nauczania położna powinna:
 scharakteryzować proces powstawania odleżyny,
 omówić mechanizm powstawania odleżyny,
 omówić częstość występowania odleżyn,
 wskazać miejsca rozwoju odleżyn,
 omówić czynniki ryzyka odleżyn,
 ocenić u pacjentki ryzyko odleżyn,
 zdefiniować ranę odleżynową,
 scharakteryzować odleżynę w zależności od typu,
 ocenić stopień odleżyny,
 dobrać opatrunek w zależności od oceny rany,
 zinterpretować wyniki badań biochemicznych u pacjentki z odleżyną,
 scharakteryzować powikłania odleżyn,
 zaplanować działania profilaktyczne u pacjentki z ryzykiem odleżyn,
 scharakteryzować techniki przemieszczania pacjentki w łóżku,
 zmniejszyć narażenie skóry pacjentki na wilgoć,
 zastosować udogodnienia zmniejszające ucisk,
 scharakteryzować materace przeciwodleżynowe,
 dobrać materac przeciwodleżynowy w zależności od ryzyka odleżyn lub stopnia
odleżyny,
8
CENTRUM KSZTAŁCENIA PODYPLOMOWEGO PIELĘGNIAREK I POŁOŻNYCH
 dobrać dietę u pacjentki z ryzykiem odleżyn i/lub z odleżyną,
 dokumentować podjęte działania.
Treści nauczania
1. Patofizjologia odleżyn.
2. Epidemiologia odleżyn.
3. Ryzyko rozwoju odleżyn (ocena ryzyka wg skal: Norton, Douglas, Waterlow,
Bradena).
4. Profilaktyka odleżyn (ułożenie i zmiana pozycji z uwzględnieniem technik
przemieszczania, odciążenie od ucisku, nawadnianie i odżywianie, pielęgnacja
skóry, usprawnianie, wyrównanie zaburzeń, dokumentacja).
5. Typ odleżyny (w zależności od czasu wyleczenia i różnicy temperatury między
odleżyną a skórą, wyglądu i rozległości zmian anatomopatologicznych).
6. Stadia odleżyn (skala Yarkonyego i Kirka, Shea, National Pressure Ulcer Advisory
Panel, Torrancea).
7. Ocena rany odleżynowej (lokalizacja, głębokość i wielkość uszkodzenia, obecność
wysięku z rany, stan rany, etap gojenia, charakter brzegów).
8. Leczenie ogólne i miejscowe odleżyn.
9. Powikłania odleżyn.
10. Opieka pielęgniarska nad pacjentką z odleżyną.
KWALIFIKACJE KADRY DYDAKTYCZNEJ
Wykładowcami, opiekunami stażu mogą być osoby mające nie mniej niż pięcioletni staż
zawodowy w przedmiotowym zakresie i aktualne zatrudnienie w placówce ochrony
zdrowia, udzielającej świadczeń zdrowotnych będących przedmiotem kształcenia oraz
spełniają, co najmniej jeden z warunków:
1. Posiadają tytuł zawodowy magistra pielęgniarstwa, magistra położnictwa.
2. Posiadają tytuł specjalisty w dziedzinie pielęgniarstwa
chirurgicznego,
ginekologicznego, neurologicznego, opieki paliatywnej, epidemiologicznego,
ratunkowego lub anestezjologii i intensywnej opieki.
3. Posiadają specjalizację lekarską w dziedzinie chirurgii ogólnej, chirurgii urazowej,
ginekologii, mikrobiologii, medycyny ratunkowej.
4. Posiadają ukończone studia wyższe na kierunku mającym zastosowanie
w ochronie zdrowia lub inne merytoryczne kwalifikacje niezbędne do realizacji
wybranych zagadnień.
9