2014.07_strefaPMI_SP_Gdy projekt zabiera pracownika
advertisement
Gdy projekt zabiera pracownika – dylematy organizacji macierzowej Szymon Pawłowski, PMP Wiele firm w Polsce, zwłaszcza w branżach takich jak IT, telekomunikacja, bankowość, finanse czy ubezpieczenia, świetnie poradziło sobie ze zorganizowaniem swojej pracy przy projektach. Jednak nadal w wielu firmach, zwłaszcza przemysłowych, pojawiają się liczne problemy związane z czasowym oddelegowaniem pracowników z ich stałych stanowisk pracy do projektów. Problemy te najczęściej związane są z podwójną podległością służbową pracownika, co często rodzi nieporozumienia i konflikty, z niepewnością co do obowiązków i uprawnień, z zastąpieniem delegowanego pracownika na stałym stanowisku pracy. W wielu firmach nadal spotyka się sytuacje, w których rola kierownika projektu nie jest uregulowana lub też regulacje organizacyjne są niespójne, powodując niepewność, co kierownik projektu może, co powinien, komu podlega, za co jest oceniany i za co wynagradzany. Czy struktura odpowiada wyzwaniom? Podejmując próbę rozwiązania tych problemów, warto w pierwszej kolejności rozważyć, co dla firmy jest ważniejsze: sprawna i wydajna praca stałych działów czy skuteczna realizacja projektów. Jeśli przyszłość firmy zależy od projektów – jeśli to dzięki nim organizacja wykorzystuje swoje szanse biznesowe, zwiększa swój udział w rynku, buduje przewagę konkurencyjną – konieczne jest sprawdzenie, czy ten fakt ma swoje odzwierciedlenie w strukturze organizacyjnej i regulacjach firmy. Niestety, bardzo często brak jest takiego prze- 18 łożenia – pomimo dużego znaczenia projektów, firmy zorganizowane są tak, jakby projektów w ogóle nie było. Podczas gdy bardzo ściśle (często nawet zbyt szczegółowo) uregulowane są kwestie obowiązków i uprawnień stałych komórek organizacyjnych, brakuje odniesień do sytuacji, w których powoływane są struktury projektowe, z założenia nietrwałe. Każdy projekt wykraczający poza ramy działania jednego pionu czy działu od razu napotyka problemy z finansowaniem projektu, zdobyciem pracowników do zespołu itd. Pierwszym rozwiązaniem jest wyodrębnienie w strukturze organizacyjnej firmy osobnego pionu, zajmującego się kluczowymi projektami firmy. Tu zostaliby przeniesieni kierownicy najważniejszych projektów, od tej pory wynagradzani i oceniani tylko za pracę przy projektach. Takie rozwiązanie pozwala uniknąć wielu problemów związanych z czasowym delegowaniem pracowników do projektów, przynajmniej tych największych, najważniejszych dla firmy i wymagających angażowania największych zasobów, niemal zawsze z wielu pionów organizacji. Kierownicy takich projektów będą mogli specjalizować się i doskonalić w swoim nowym fachu – zarządzaniu projektami, nie rozpraszani pracą „na kilku frontach”. Porządkowanie projektowego chaosu Jeśli jednak z różnych przyczyn powyższe rozwiązanie nie jest możliwe – pozostaje zorganizowanie prac projektowych w firmie w sposób macierzowy. Podkreślę tu słowo „zorganizowanie”, ponieważ często, pomimo tego, że STREFA PMI, NR 7, LISTOPAD 2014, WWW.PMI.ORG.PL Źródło: dreamstime.com STREFA WIEDZY de facto projekty realizowane są w strukturze macierzowej (występuje podwójna podległość pracowników czasowo delegowanych do projektów), zagadnienia te uregulowane są w stopniu niewystarczającym, lub nawet wcale. Nie chodzi w tym przypadku o reorganizację firmy, ale o uporządkowanie faktycznego stanu rzeczy oraz sprawienie, by dla każdego jasne było, co oznacza praca w projekcie. Konieczne jest przede wszystkim uregulowanie takich aspektów pracy w projektach jak: uprawnienia i odpowiedzialności kierownika projektu, sponsora innych ról projektowych, finansowanie projektów – z jakiego budżetu (budżetów) pochodzą środki na realizację, w jaki sposób w projektach partycypują finansowo zainteresowane działy, sposób powoływania pracowników do projektów – kto ich powołuje, jakie prawa ma przełożony liniowy tych pracowników, uprawnienia dotyczące finansowania projektu – kto i w jaki sposób może decydować o zwiększeniu budżetu projektu, jakie uprawnienia ma sponsor, czy i w jakich granicach może je przekazać kierownikowi projektu, sposób oceny i wynagradzania osób pracujących w projektach wraz ze stosowanymi elementami systemu motywacyjnego, sposób rozliczania wynagrodzenia pomiędzy działem pracownika a projektem, do którego jest delegowany, sposób podejmowania ustaleń w sprawie podziału czasu pracy pracowników delegowanych do projektu w niepełnym wymiarze. Jak widać, do unormowania są sprawy organizacyjne, finansowe i pracownicze. Niezbędne jest więc przejrzenie i dostosowanie do realiów realizacji projektów wielu różnych regulacji firmowych (regulamin organizacyjny, regulamin pracy, zasady budżetowania, zasady wynagradzania). Realia działania każdej firmy są inne, nie ma tu jednego, uniwersalnego rozwiązania, odpowiedniego dla wszystkich firm. Pewność i poczucie bezpieczeństwa Dlaczego uregulowanie tych kwestii jest takie ważne? Przede wszystkim, rozwiązania te pozwolą uniknąć wielu konfliktów i zapewnią poczucie bezpieczeństwa wszystkim stronom „transferu”, do jakiego dochodzi przy delegowaniu pracownika do projektu. W przypadku delegowania do pełnienia roli kierownika projektu (a tym przypadkiem będę się posługiwał do końca tego artykułu) stronami tymi są sponsor – przełożony kierownika w projekcie, sam kierownik projektu i jego przełożony liniowy. Sponsor będzie miał jasność, na jakich zasadach może „korzystać” z kierownika projektu, ile to będzie kosztowało projekt i jakie ustalenia powinien poczynić z liniowym przełożonym kierownika projektu, by nie był on odciągany od prac w projekcie natłokiem zadań na swym stałym stanowisku pracy. Kierownik projektu będzie miał pewność co do zasad wynagradzania za pracę na nowym stanowisku, swoich obowiązków i uprawnień, charakteru nowej podległości służbowej i podziału swojego czasu pracy na projekt i pracę na stałym stanowisku oraz tego, co stanie się z nim po zakończeniu projektu. Gdy tej pewności nie ma – pracownicy niechętnie dają się angażować do prac w projekcie. Obawiają się, że dostaną nowe zadania, a z tych rutynowych nikt ich nie zwolni. Gdy są delegowani do projektu na cały etat, obawiają się, że po projekcie nie będą mieli gdzie wracać, że ktoś ich zastąpi (albo, co gorsza, okaże się, że ich braku nikt nie odczuł). Ich zmartwieniem jest też jednoczesna podległość dwóm szefom, brak pewności odnośnie do zasad wynagradzania i premiowania, obawiają się również oceny swojej pracy w projekcie, gdzie rezultaty lub ich brak widać szybko. Z kolei przełożony liniowy będzie wiedział, w jaki sposób zrekompensować sobie utratę na jakiś czas – częściową lub całkowitą – jednego z podległych pracowników. Projekty, ze swej natury trudne i złożone, wymagają najczęściej najlepszych pracowników. Kierownicy liniowi niechętnie takich pracowników oddają, zwłaszcza, gdy nie dostają nic w zamian. Dlatego przyda im się jasność sytuacji – na jakich zasadach oddają pracownika, czy będą mieli środki na jego zastąpienie. Podzielmy się kierownikiem Samo opisanie mechanizmu oddelegowania pracowników do projektów w regulacjach firmy to nie wszystko. Za tym musi pójść odpowied- nia postawa zainteresowanych stron – chęć współpracy i porozumienia. Sponsor, najczęściej przedstawiciel wyższej kadry zarządzającej firmy, powinien na partnerskich zasadach ustalić z przełożonym liniowym kierownika projektu szczegółowe warunki jego oddelegowania. Koniecznie zanim kierownik projektu zostanie oficjalnie powołany. Może to się wydawać oczywiste, ale praktyka wielu przedsiębiorstw pokazuje, że nie są rzadkością sytuacje, w których przełożony dowiaduje się o tym, że „zabrano” mu pracownika na potrzeby projektu bezpośrednio od niego, już po fakcie. Sponsor musi rozumieć, że nie może dezorganizować pracy działu, z którego „pożycza” kierownika projektu. Z drugiej strony przełożony liniowy oddelegowanej osoby musi mieć na względzie znaczenie projektu dla firmy, najczęściej wykraczające poza ramy jego działu. Rozwiązaniem są tu bezpośrednie ustalenia sponsora i przełożonego liniowego kierownika projektu. Dotyczyć one powinny okresu oddelegowania pracownika do projektu i wymiaru czasu jego pracy w projekcie. Zanim projekt zostanie zaplanowany, trudne będzie określenie „z góry”, ile czasu potrwa projekt i ile zajmie kierownikowi projektu praca w poszczególnych jego fazach. Dlatego należy ustalić, w jaki sposób będzie tworzony i jak często aktualizowany plan zaangażowania (pracochłonności w projekcie) delegowanego pracownika na kolejne miesiące. Należy też określić sposób postępowania w sytuacjach spornych – gdy pracownik jest potrzebny w projekcie i w dziale w tym samym czasie. A kto za niego zapłaci? Wielokrotnie spotkałem się z sytuacją, w której, pomimo oddelegowania pracownika do projektu, za swoją pracę otrzymywał wynagrodzenie z budżetu działu, w którym pracował na stałe. Takie podejście po pierwsze ukrywa rzeczywiste koszty projektów (a koszty wynagrodzeń są zazwyczaj istotną częścią kosztów projektu), po drugie – nie rekompensuje w żaden sposób utraty pracownika i nie zapewnia środków na jego zastąpienie. W efekcie – wzmacnia niechęć do oddawania pracowników na rzecz projektów. Jednym z rozwiązań jest „kupowanie” przez projekt jednostek czasu pracy kierownika projektu, faktycznie przez niego przepracowanych przy projekcie. Podstawą rozliczeń może być stawka godzinowa z wynagrodzenia pracownika, lub też ustalona wartość, jaką pracownik wytwarza w czasie swojej pracy w dziale. Innym rozwiązaniem, możliwym wtedy, gdy zostanie określony stały poziom zaangażowania pracownika w projekcie (np. stale na pół etatu) jest płacenie pracownikowi wynagrodzenia w odpowiednich proporcjach z budżetu projektu i z budżetu działu (lub refinansowanie części wynagrodzenia z budżetu projektu). Najmniej problemów jest w przypadku, gdy pracownik oddelegowany jest do projektu na cały etat. Najlepszym rozwiązaniem jest wtedy zdjęcie jego wynagrodzenia z budżetu działu i opłacanie go bezpośrednio z budżetu projektu. I kto go zastąpi? Jeśli jedno z powyższych rozwiązań zostanie zastosowane, w dziale macierzystym oddelegowanego kierownika zostają wolne środki na to, by go zastąpić. Można je przeznaczyć na kompensatę za cięższą pracę dla zastępujących go pracowników, przeznaczyć na premie za sprawne i terminowe wykonywanie obowiązków w zastępstwie albo zostawić jako rezerwę na pracę w nadgodzinach. Innym wyjściem, stosowanym zwłaszcza w przypadku pełnoetatowego oddelegowania pracownika, jest pozyskanie nowej osoby i zatrudnienie w jego zastępstwie lub reorganizacja pracy działu i nowy podział obowiązków. Natomiast gdy za pracę pracownika w projekcie wciąż płaci jego dział macierzysty, najczęściej spotykaną praktyką jest po prostu poinformowanie podwładnych, że na czas oddelegowania kolegi z działu do projektu jego obowiązki muszą zostać pomiędzy nich rozdzielone i żadne dodatki z tytułu nowych obowiązków im się nie należą. Konflikty i spadek efektywności są najczęstszymi skutkami takiego rozwiązania. *** Uregulowanie kwestii związanych z oddelegowaniem pracowników ze stałych działów do projektów może zapobiec chaosowi organizacyjnemu, konfliktom i nieporozumieniom, spadkowi wydajności pracy stałych działów oraz efektywności projektów. A to już odbija się na wynikach finansowych firmy. Pierwszym krokiem do rozwiązania tych problemów powinno być wprowadzenie ogólnofirmowych zasad związanych z organizacją pracy w projektach. Następnie, już na poziomie każdego pojedynczego projektu należy ustalić szczegółowe zasady oddelegowania pracownika oraz finansowania jego wynagrodzenia, by zapewnić kierownikowi projektu poczucie bezpieczeństwa i dobre warunki pracy, a przełożonemu liniowemu możliwość jego zastąpienia w czasie prac dla projektu. Szymon Pawłowski Kierownik projektów i konsultant, współpracownik TenStep Polska. Posiada wieloletnie doświadczenie w zarządzaniu projektami doradczymi i wdrożeniowymi. Specjalizuje się w zagadnieniach związanych z wdrażaniem i funkcjonowaniem biur zarządzania projektami. Członek PMI Poland Chapter, zastępca redaktora naczelnego „Strefy PMI”, pełni również obowiązki wicedyrektora ds. edukacji i rozwoju w warszawskim oddziale PMI. Posiada certyfikaty PMP®, TSPM™, P3O® Foundation, PRINCE2® Foundation. Prowadzi bloga „PMO i okolice”: http://szymonpawlowski.pmblog.pl/ STREFA PMI, NR 7, LISTOPAD 2014, WWW.PMI.ORG.PL 19
