biznes w rosji - Rosja, biznes z Rosją, handel z Rosją, ekonomika
advertisement
BIZNES W ROSJI WPHI Moskwa, lipiec 2013 © 2013 WPHI w Moskwie WPHI Moskwa, lipiec 2013 Opracowanie: Wydział Promocji Handlu i Inwestycji w Moskwie: Anna Madej, Anna Masajło, Piotr Masajło, Michał Szymczuk pod kierunkiem: Marka Ociepki – Radcy-Ministra, Kierownika WPHI w Moskwie Konsultacja: Kancelaria Prawna Chałas i Wspólnicy Viktoryia Kanapatskaya Julia Mironienko Vasilisa Nikitenkova Alena Rzepka Marcin Stępień SPIS TREŚCI Wstęp ....................................................................................................................................... 7 1. Inwestycje zagraniczne w Federacji Rosyjskiej .......................................... 9 1.1. Uwagi ogólne ........................................................................................................... 9 1.2. Pojęcie inwestora zagranicznego w prawie rosyjskim ................. 11 1.3. Gwarancje dla inwestorów zagranicznych .......................................... 12 1.4. Specjalne strefy ekonomiczne .................................................................... 15 1.5. Transfer płatności ............................................................................................. 17 2. Formy organizacyjno-prawne inwestycji zagranicznych ................... 19 2.1. Uwagi ogólne: rozpowszechnione formy prowadzenia działalności gospodarczej w Federacji Rosyjskiej .................................... 19 2.2. Cechy i atrybuty osoby prawnej ................................................................ 24 2.3. Rejestracja osoby prawnej ........................................................................... 30 2.4. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością .......................................... 32 2.4.1. Wstęp ................................................................................................................ 32 2.4.2. Prawa i obowiązki wspólników ......................................................... 34 2.4.3. Dokumenty założycielskie spółki ...................................................... 35 2.4.4. Organy spółki................................................................................................ 36 2.4.5. Kapitał zakładowy ..................................................................................... 40 2.4.6. Przejście własności udziałów .............................................................. 41 2.4.7. Wyłączenie wspólnika ze spółki ........................................................ 42 2.5. Reorganizacja i likwidacja osoby prawnej........................................... 42 2.6. Przedstawicielstwo lub oddział zagranicznej osoby prawnej ..... 44 3. Podatki i ubezpieczenia społeczne w Federacji Rosyjskiej ................ 46 3.1. Uwagi ogólne ........................................................................................................ 46 3.2. Podatek od towarów i usług ........................................................................ 47 3.3. Podatek dochodowy od osób prawnych ............................................... 55 3.4. Podatek dochodowy od osób fizycznych .............................................. 64 3.5. Podatek akcyzowy............................................................................................. 64 3.6. Podatek od majątku.......................................................................................... 67 3 3.7. Specjalne reżimy podatkowe ...................................................................... 71 3.8. Polsko-rosyjska umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku ........... 78 3.9. Ubezpieczenia społeczne w Federacji Rosyjskiej ............................ 80 4. Prowadzanie działalności gospodarczej w Federacji Rosyjskiej .... 85 4.1. Uwagi ogólne: wybrane aspekty prowadzenia działalności gospodarczej w Federacji Rosyjskiej ............................................................... 85 4.2. Zatrudnianie pracowników ......................................................................... 85 4.2.1. Zatrudnianie rosyjskich pracowników w Federacji Rosyjskiej..................................................................................................................... 85 4.2.2. Zatrudnienie pracowników-cudzoziemców w Federacji Rosyjskiej..................................................................................................................... 93 4.2.3. Zagadnienia dotyczące zwolnień, redukcji etatów, urlopów, zwolnień lekarskich ............................................................................................ 102 4.3. Koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej................. 111 4.4. Umowy handlowe .......................................................................................... 117 4.4.1. Rodzaje umów handlowych .............................................................. 117 4.4.2. Sposoby zabezpieczenia wykonania zobowiązań ................. 119 4.4.3. Zdolność do czynności prawnych rosyjskiej strony umowy ........................................................................................................................................ 126 4.4.4. Rozwiązanie umowy ............................................................................. 131 4.4.5. Umowa międzynarodowej sprzedaży towarów .................... 133 4.5. Przedawnienie roszczeń ............................................................................. 136 4.6. Rozstrzyganie sporów ................................................................................. 138 4.6.1. Wstęp ............................................................................................................. 138 4.6.2. System sądowy w Federacji Rosyjskiej ....................................... 139 4.6.3. Sądy polubowne....................................................................................... 146 4.6.4. Prawo właściwe i właściwość sądu............................................... 148 4.6.5. Uznawanie i wykonywanie w Federacji Rosyjskiej wyroków sądów polskich ...................................................................................................... 153 4 5. Cła w Federacji Rosyjskiej ................................................................................. 159 5.1. Uwagi ogólne ..................................................................................................... 159 5.1.1. Opłaty celne. Postanowienia ogólne ............................................. 159 5.1.2. Zasady określania wysokości oraz tryb uiszczania ceł i podatków.................................................................................................................. 160 5.1.3. Zgłoszenie towarów do odprawy celnej..................................... 164 5.2. Procedury celne ............................................................................................... 168 5.3. Odwołanie od decyzji organów celnych............................................. 172 5.4. Praktyczne zagadnienia prawa celnego Federacji Rosyjskiej 173 6. Ochrona własności intelektualnej................................................................. 175 6.1. Uwagi ogólne ..................................................................................................... 175 6.2. Prawo autorskie .............................................................................................. 180 6.3. Prawo własności przemysłowej............................................................. 193 7. Nabycie własność i inne czynności prawne mające za przedmiot nieruchomości w Federacji Rosyjskiej ............................................................ 204 7.1. Uczestnictwo podmiotów zagranicznych w prywatyzacji nieruchomości w Federacji Rosyjskiej......................................................... 204 7.2. Zasady nabywania nieruchomości w Federacji Rosyjskiej przez cudzoziemców oraz przez spółki rosyjskie z kapitałem zagranicznym............................................................................................................. 204 7.3. Nabycie działki przez właścicieli budynków położonych na tej działce ............................................................................................................................ 206 7.4. Dzierżawa nieruchomości ......................................................................... 208 7.5. Zagadnienia dotyczące realizacji inwestycji budowlanych w Federacji Rosyjskiej................................................................................................ 215 8. Źródła prawa ............................................................................................................ 235 8.1. Źródła prawa międzynarodowego........................................................ 235 8.2. Źródła prawa krajowego ............................................................................ 236 5 Wstęp Przez ostatnie dziesięciolecia rozwój zagranicznej działalności gospodarczej tzn. prowadzonej poza krajem, w którym przedsiębiorca ma siedzibę, pokazał nowe perspektywy dla aktywnego współdziałania i rozwoju międzynarodowej współpracy. Jednocześnie dokonały się głębokie przemiany w wewnętrznym ustawodawstwie krajów w zakresie prawnej regulacji działalności gospodarczej prowadzonej przez podmioty zagraniczne. Rosyjskie spółki za granicą i zagraniczne spółki w Rosji otrzymały szersze możliwości dla prowadzenia działalności inwestycyjnej i handlowej, z pomocą różnych form przedsiębiorczości. Ponadto eksport kapitału przyczynia się do tego, że spółki lub inne formy prowadzenia działalności gospodarczej, utworzone w jednym państwie, należą całkowicie lub częściowo do spółek lub innych podmiotów mających siedzibę w innym państwie. Niekiedy działalność dużych podmiotów rozprzestrzenia się na terytorium kilku, a nawet kilkunastu krajów. W miarę tego jak nasze społeczeństwa stają się coraz bardziej otwarte, tym łatwiejsze i częstsze będą podróże obywateli jednych państw do innych, co sprzyjać będzie rozwojowi procesów wymiany pracowników i specjalistów pomiędzy krajami. Rosja od dawna utożsamiana jest z państwem będącym dużym rynkiem zbytu dla towarów i usług z zagranicy. Ponadto Rosja to kraj zasobny w surowce naturalne, o dużym potencjale przemysłowym i gospodarczym. Dlatego od dawna cieszy się zainteresowaniem przedsiębiorców zagranicznych, w tym przedsiębiorców z Polski. Przedsiębiorcy zagraniczni, aby móc swobodnie poruszać się po wielki rynku rosyjskim, muszą znać nie tylko obowiązujące tym kraju przepisy prawa, ale praktykę i obyczaje prowadzania działalności gospodarczej w Rosji. Zamiarem autorów niniejszej publikacji, jest chęć wprowadzania polskiego przedsiębiorcy w kwestie prawe i praktykę prowadzania działalności 7 gospodarczej w Rosji. Mają oni świadomość, iż przedstawienie całości składających się na nie informacji nie jest możliwe w niniejszej publikacji, niemniej jednak jeżeli pozwoli ona choć na wstępnym etapie poznać polskiemu przedsiębiorcy zasady prawne rządzące rynkiem rosyjskim, to można uznać iż cel ten został osiągnięty. Wszelkie przedstawione w niniejszej publikacji uwagi i sądy mają charakter informacyjny i nie stanowią porady ani opinii prawnej jej autorów na temat stanu prawnego w Federacji Rosyjskiej i nie stanowią wiążącej interpretacji prawa w sprawach indywidualnych i w indywidualnych stanach faktycznych. 8 1. Inwestycje zagraniczne w Federacji Rosyjskiej 1.1. Uwagi ogólne Regulacje prawne dotyczące inwestycji zagranicznych zawarte zostały w Ustawie federalnej z dnia 9 lipca 1999 r. Nr 160-FZ o inwestycjach zagranicznych w Federacji Rosyjskiej (dalej: Ustawa o inwestycjach zagranicznych). Ustawy tej nie stosuje się jednak do inwestycji zagranicznych w sektorze bankowym, w stosunku do instytucji ubezpieczeniowych i organizacji niekomercyjnych (art. 1 Ustawy o inwestycjach zagranicznych). Inwestycje w tej materii podlegają przepisom innych ustaw. Federacja Rosyjska jest stroną wielu umów międzynarodowych, których przedmiotem jest ochrona inwestycji, są to umowy zarówno dwustronne, jak i wielostronne. Federacja Rosyjska jest m.in. stroną Konwencji o ustanowieniu Wielostronnej Agencji Gwarancji Inwestycyjnych, sporządzonej w Seulu dnia 11 października 1985 r. (Dz. U. z 2003 r., Nr 43, poz. 372). Polska również jest stroną tej konwencji. Z chwilą przystąpienia Polski do Unii Europejskiej, Polska i Rosja, związane są nie tylko umowami międzynarodowymi, których bezpośrednio te państwa są stronami, ale również umowami, których stronami są Wspólnoty Europejskie i ich Państwa Członkowskie z jednej strony oraz Rosja z drugiej strony. Należy w tym miejscu przede wszystkim wspomnieć o Umowie o partnerstwie i współpracy ustanawiającej partnerstwo między Wspólnotami Europejskimi i ich Państwami Członkowskimi a Federacją Rosyjską podpisanej 24 czerwca 1994 r. (Dz. U. UE z 1997 r., Nr 327, poz. 3). Natomiast 5 listopada 2004 r. Rosja ratyfikowała Protokół do Porozumienia uwzględniający wstąpienie do Unii Europejskiej nowych krajów, w tym Polski. Za inwestycję zagraniczną uznaje się wniesienie kapitału zagranicznego do przedmiotu działalności gospodarczej na terytorium Federacji Rosyjskiej w postaci przysługujących inwestorom przedmiotów praw cywilnych, nie wyłączone z obrotu prawnego lub nie ograniczone w obrocie prawnym 9 Federacji Rosyjskiej, na podstawie przepisów prawnych, w tym w postaci pieniędzy, papierów wartościowych, innego majątku, praw majątkowych, praw wyłącznych (majątkowych) do rezultatów działalności intelektualnej a także w postaci usług i informacji. Natomiast pod pojęciem bezpośredniej inwestycji zagranicznej Ustawa o inwestycjach zagranicznych rozumie: nabycie przez inwestora zagranicznego nie mniej, niż 10 procent udziałów (wkładu) w kapitale zakładowym spółki handlowej zawiązanej na terytorium Federacji Rosyjskiej w formie spółki osobowej lub kapitałowej zgodnie z przepisami prawa cywilnego Federacji Rosyjskiej; wkłady pieniężne do głównego kapitału filii zagranicznej osoby prawnej tworzonej na terytorium Federacji Rosyjskiej; przekazanie przez inwestora zagranicznego na terytorium Federacji Rosyjskiej, jako leasingodawcy, na zasadach leasingu finansowego sprzętu wskazanego w rozdziałach XVI oraz XVII Jedynej Nomenklatury Towarowej działalności zagranicznej Unii Celnej w ramach EurAzES (dalej: Unia Celna) o wartości celnej wynoszącej nie mniej, niż 1 mln rubli. Zgodnie z Ustawą o inwestycjach zagranicznych projekt inwestycyjny oznacza uzasadnienie celowości ekonomicznej, zakresu i terminów realizacji bezpośredniej inwestycji zagranicznej, obejmujące dokumentację techniczno-kosztorysową, która opracowana została zgodnie z przepisami prawa Federacji Rosyjskiej. Z kolei jako priorytetowy projekt inwestycyjny Ustawa o inwestycjach zagranicznych traktuje projekt inwestycyjny, lub łączną ilość inwestycji zagranicznych o wartości co najmniej 1 mld rubli (nie mniej niż kwota stanowiąca ekwiwalent w walucie zagranicznej, wg kursu Centralnego Banku Federacji Rosyjskiej na dzień wejścia w życie Ustawy o inwestycjach zagranicznych), a także projekt inwestycyjny, w którym minimalny udział (wkład) inwestorów zagranicznych w kapitale zakładowym organizacji 10 komercyjnej z kapitałem zagranicznym wynosi nie mniej niż 100 mln rubli rosyjskich (nie mniej niż kwota stanowiąca ekwiwalent w walucie zagranicznej, wg kursu Centralnego Banku Federacji Rosyjskiej na dzień wejścia w życie Ustawy o inwestycjach zagranicznych), należące do spisu zatwierdzanego przez Rząd Federacji Rosyjskiej. 1.2. Pojęcie inwestora zagranicznego w prawie rosyjskim Zgodnie z art. 2 Ustawy o inwestycjach zagranicznych inwestorem zagranicznym jest: zagraniczna osoba prawna oraz podmiot zagraniczny nie posiadający osobowości prawnej, których zdolność prawna określana jest zgodnie z przepisami prawa państwa, w którym zostały one utworzone, i które zgodnie z prawem tego państwa mogą dokonywać inwestycji na terytorium Federacji Rosyjskiej; zagraniczna osoba fizyczna, której zdolność prawna oraz zdolność do czynności prawnych określana jest przez prawo państwa, którego jest obywatelem, i która zgodnie z prawem tego państwa może dokonywać inwestycji na terytorium Federacji Rosyjskiej; osoba fizyczna nie posiadająca obywatelstwa (bezpaństwowiec), która stale przebywa poza granicami Federacji Rosyjskiej, a której zdolność prawna oraz zdolność do czynności prawnych określana jest na podstawie przepisów prawa państwa gdzie stale ona przebywa, a także która zgodnie z prawem tego państwa może dokonywać inwestycji na terenie Federacji Rosyjskiej; organizacja międzynarodowa, która na podstawie umowy międzynarodowej, której stroną jest Federacja Rosyjska, może dokonywać inwestycji na terytorium tego państwa; inne państwa w trybie określonym przez ustawy federalne. 11 1.3. Gwarancje dla inwestorów zagranicznych Zgodnie z art. 5 Ustawy o inwestycjach zagranicznych inwestorowi zagranicznemu na terytorium Federacji Rosyjskiej zapewnia się bezwarunkową ochronę praw i interesów, na podstawie ustawy i innych aktów normatywnych Federacji Rosyjskiej oraz zgodnie z umowami międzynarodowymi wiążącymi Federację Rosyjską. Uregulowanie prawne działalności inwestora zagranicznego nie może być mniej korzystne niż uregulowanie prawne działalności przedsiębiorcy rosyjskiego. Na tej podstawie inwestorowi zagranicznemu, w oparciu o przepisy Ustawy o inwestycjach zagranicznych udziela się następujących gwarancji: 1) gwarancja korzystania z różnych form prowadzenia inwestycji na terytorium Federacji Rosyjskiej: zgodnie z art. 6 Ustawy o inwestycjach zagranicznych inwestor zagraniczny może prowadzić inwestycje na terytorium Federacji Rosyjskiej w dowolnych formach, nie zabronionych na podstawie przepisów prawa rosyjskiego; 2) gwarancja przejścia praw i obowiązków inwestora zagranicznego na inną osobę: inwestor zagraniczny na podstawie umowy może przenieść swoje prawa (scedować wierzytelności) i obowiązki (przenieść zobowiązanie), a na podstawie przepisów ustawy lub postanowień orzeczenia sądu obowiązany jest przenieść swoje prawa i obowiązki na inną osobę, zgodnie z prawem cywilnym Federacji Rosyjskiej; 3) gwarancja rekompensaty z tytułu nacjonalizacji i rekwizycji majątku inwestora zagranicznego lub osoby prawnej – podmiotu komercyjnego z kapitałem zagranicznym: majątek inwestora zagranicznego lub osoby prawnej – podmiotu komercyjnego z kapitałem zagranicznym nie podlega przymusowemu zajęciu, w tym nacjonalizacji, rekwizycji, za wyjątkiem przypadków i w warunkach, przewidzianych w ustawach federalnych lub umowach międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska; 12 4) gwarancja ochrony od niekorzystnych zmian przepisów prawnych Federacji Rosyjskiej dla inwestora zagranicznego od osoby prawnej – podmiotu komercyjnego z kapitałem zagranicznym: gwarantuje się w przypadku niekorzystnych zmian przepisów prawa rosyjskiego stabilność realizacji projektów inwestycyjnych, co polega na tym że okresie amortyzacji (ale nie dłuższym niż siedem lat) nie mają zastosowania nowe lub zmienione przepisy prawa rosyjskiego, prowadzące do zwiększenia całkowitego obciążenia podatkowego działalności inwestora zagranicznego (osoby prawnej – podmiotu komercyjnego z kapitałem zagranicznym), a także w stosunku do uregulowań ustanawiających zakazy lub ograniczenia dla działalności gospodarczej prowadzonej przez inwestorów zagranicznych w porównaniu do całkowitego obciążania podatkowego i uregulowań ustanawiających zakazy i ograniczenia, obowiązujących w dniu rozpoczęcia finansowania projektu inwestycyjnego z kapitału zagranicznego; 5) gwarancja zapewnienia należytego rozstrzygnięcia sporu, powstałego w związku z wykonywaniem inwestycji i działalności gospodarczej na terytorium Federacji Rosyjskiej: spory inwestorów zagranicznych, powstałe w związku z prowadzeniem inwestycji i działalności gospodarczej na terytorium Federacji Rosyjskiej, rozstrzygane są zgodnie z międzynarodowymi umowami Federacji Rosyjskiej; 6) gwarancja korzystania na terytorium Federacji Rosyjskiej i przeniesienia poza granice Federacji Rosyjskiej dochodów, zysków i innych, uzyskanych zgodnie z prawem, środków pieniężnych: inwestor zagraniczny po uiszczeniu przewidzianych w prawie Federacji Rosyjskiej podatków i opłat państwowych ma prawo do swobodnego korzystania z dochodów i zysku na terytorium Federacji Rosyjskiej w celu reinwestowania, z uwzględnieniem postanowień Ustawy o inwestycjach zagranicznych; 13 7) gwarancja nabycia papierów wartościowych: inwestor zagraniczny może nabywać akcje i inne papiery wartościowe rosyjskich osób prawnych – podmiotów komercyjnych i państwowe papiery wartościowe zgodnie z przepisami prawa Federacji Rosyjskiej o papierach wartościowych; 8) gwarancja uczestnictwa inwestora zagranicznego w prywatyzacjach: inwestor zagraniczny może uczestniczyć w prywatyzacji przedmiotów własności państwowej lub samorządowej w drodze nabycia prawa własności do majątku państwowego lub samorządowego albo udziału, udziałów w kapitale zakładowym prywatyzowanego podmiotu, na warunkach i w trybie, ustanowionych w przepisach prawnych Federacji Rosyjskiej o prywatyzacji majątku państwowego lub samorządowego; 9) gwarancja udzielenia inwestorowi zagranicznemu prawa do gruntu, innych zasobów naturalnych, budynków, budowli i innego majątku nieruchomego i innych podobnych: nabycie przez inwestora zagranicznego prawa do gruntu, innych zasobów naturalnych, budynków, budowli i innego majątku nieruchomego następuje zgodnie z przepisami prawnymi Federacji Rosyjskiej i przepisami prawnymi podmiotów Federacji Rosyjskiej. Ponadto inwestorom zagranicznym udzielane są ulgi przy naliczaniu należności celnych, w ramach wykonywanego przez nich priorytetowego projektu inwestycyjnego, zgodnie z celnymi przepisami prawnymi Federacji Rosyjskiej i rosyjskimi przepisami prawnymi o podatkach i opłatach państwowych. Należy również nadmienić, iż zgodnie z art. 17 Ustawy o inwestycjach zagranicznych, podmioty Federacji Rosyjskiej i organy władzy lokalnej w granicach swoich kompetencji mogą udzielać inwestorom zagranicznym ulg i gwarancji, finansować i zapewniać inne formy pomocy dla projektów inwestycyjnych realizowanych przez tych inwestorów ze środków z budżetu podmiotów Federacji Rosyjskiej i środków z budżetów lokalnych. 14 1.4. Specjalne strefy ekonomiczne Jednym z najbardziej efektywnych instrumentów, służących przyciągnięciu inwestycji zagranicznych do Federacji Rosyjskiej są Specjalne Strefy Ekonomiczne. Inwestorom prowadzącym działalność gospodarczą na terytorium Specjalnych Stref Ekonomicznych udzielane są państwowe warunki preferencyjne. Stosunki w ramach Specjalnych Stref Ekonomicznych w Rosji regulowane są przez przepisy Porozumienia w sprawie specjalnych stref ekonomicznych na terytorium celnym Unii Celnej i procedury celnej specjalnej strefy ekonomicznej z dnia 18 czerwca 2010 roku (dalej: Porozumienie o specjalnych strefach ekonomicznych), a także przez inne akty prawa celnego Unii Celnej oraz ustawy Federacji Rosyjskiej o specjalnych strefach ekonomicznych oraz inne akty prawne Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z art. 1 część 1 pkt. 1 Porozumienia o specjalnych strefach ekonomicznych, Specjalne Strefy Ekonomiczne to część terytorium państwa – strony Unii Celnej w granicach, ustanowionych w przepisach prawnych państwa – strony Unii Celnej, na którym obowiązują specjalne regulacje dotyczące wykonywania działalności gospodarczej lub innej działalności, oraz na którym może być stosowana procedura celna specjalnej strefy ekonomicznej. Na terytorium Federacji Rosyjskiej mogą być tworzone następujące rodzaje Specjalnych Stref Ekonomicznych: (1) Przemysłowo-produkcyjne Specjalne Strefy Ekonomiczne, (2) Techniczno-innowacyjne Specjalne Strefy Ekonomiczne, (3) Turystyczno-rekreacyjne Specjalne Strefy Ekonomiczne, (4) Portowe Specjalne Strefy Ekonomiczne. W stosunku do przedsiębiorców oraz inwestorów prowadzących działalność na terytorium Specjalnej Strefy Ekonomicznej, ulgi podatkowe i celne stosowane są po uzyskaniu statusu rezydenta Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Inwestor, który planuje rozpocząć działalność gospodarczą w Specjalnej Strefie Ekonomicznej i korzystać z tego tytułu 15 z warunków preferencyjnych przyznanych powinien uzyskać najpierw status rezydenta. przez państwo Zgodnie z art. 284 Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej dla rezydentów wszystkich rodzajów stref ustanowiona jest obniżona stawka podatku dochodowego płaconego do budżetu podmiotów Federacji Rosyjskiej w wysokości 13,5%, przy czym należy zaznaczyć, że standardowa stawka podatku dochodowego płaconego do budżetu podmiotów Federacji Rosyjskiej wynosi 18%. Rezydenci Specjalnych Stref Ekonomicznych zwolnieni są z obowiązku ponoszenia podatku od majątku na okres od 5 do 10 lat, w zależności od strefy, i zwolnienie następuje od momentu zarejestrowania majątku oraz przy spełnieniu następujących warunków: (1) majątek utworzono lub nabyto w celu prowadzenia działalności na terytorium strefy; (2) dany majątek znajduje się na terytorium strefy; (3) majątek rzeczywiście wykorzystywany jest na terytorium strefy (art. 381 Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej). Warunki preferencyjne w zakresie podatku od środków transportowych ustanawiane są przez podmioty federalne Federacji Rosyjskiej, na których terytorium utworzone zostały Specjalne Strefy Ekonomiczne (art. 356 Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej). Dla inwestorów ulgi w zakresie podatku od środków transportu powstają z chwilą rejestracji środku transportu. Na poziomie federalnym inwestorzy zwolnieni są od zapłaty podatku od nieruchomości gruntowych na okres od 5 do 10 lat w zależności od strefy i od momentu powstania prawa własności do gruntu, położonego na jej terytorium (art. 395 pkt. 9 Kodeksu Podatkowego Federacji Rosyjskiej). Zgodnie z art. 58 część 1 pkt. 5 Ustawy federalnej z dnia 24 lipca 2009 r. Nr 212-FZ o składkach ubezpieczeniowych na Fundusz Emerytalny Federacji Rosyjskiej, Fundusz Ubezpieczenia Społecznego Federacji Rosyjskiej, Federalny Fundusz Obowiązkowego Ubezpieczenia Medycznego i Lokalne Fundusze 16 Obowiązkowego Ubezpieczenia Medycznego ustanowione zostały obniżone taryfy składek ubezpieczeniowych w okresie przejściowym, w latach 2011-2019, dla podmiotów posiadających status rezydenta Techniczno-innowacyjnej Specjalnej Strefy Ekonomicznej. Ponadto na obszarze Przemysłowo-produkcyjnej, Technicznoinnowacyjnej i Portowej Specjalnej Strefy Ekonomicznej stosowana jest procedura specjalnych stref ekonomicznych, w ramach której wwożone na terytorium Strefy towary (urządzenia, surowce, materiały budowlane) składowane są i wykorzystywane bez konieczności ponoszenia wwozowych opłat celnych lub podatków. Natomiast towary znajdujące się na terytorium Unii Celnej podlegają procedurze celnej strefy wolnocłowej, bez konieczności ponoszenia wywozowej cła, a także bez stosowania do nich zakazów i ograniczeń (art. 10 część 1 Porozumienia o specjalnych strefach ekonomicznych). 1.5. Transfer płatności Zgodnie z art. 11 Ustawy o inwestycjach zagranicznych, inwestor zagraniczny może swobodnie dysponować środkami pieniężnymi (np. zysk, dywidenda, odsetki, środki pieniężne uzyskane w z związku z likwidacją osoby prawnej z kapitałem zagranicznym, sprzedażą praw majątkowych, etc.) uzyskanymi w Rosji oraz dokonywać przelewu tych środków za granicę. Tak samo inwestor zagraniczny, który wwiózł na terytorium Rosji mienie lub informacje, zawarte w formie pisemnej lub elektronicznej, jako inwestycję zagraniczną, może swobodnie dokonać wywozu z Rosji tego mienia lub informacji. Natomiast przy transferze płatności polski inwestor powinien mieć na uwadze przepisy prawa rosyjskiego dotyczące tzw. paszportu czynności prawnych (ros. Паспорт сделки). Otóż na podstawie przepisów Ustawy federalnej Nr 173-FZ z dnia 10 grudnia 2003 r. o regulacji dewizowej i kontroli dewizowej i innych aktów prawnych regulujących tę materię, umowy eksportu towarów, usług, robót pomiędzy rezydentami i nierezydentami Federacji Rosyjskiej, których wartość 17 zobowiązań przekracza kwotę 50 000 dolarów amerykańskich, wymaga uzyskania paszportu czynności prawnej. Paszport czynności prawnej uzyskuje się w banku, w którym rachunek posiada rezydent Federacji Rosyjskiej. Paszport czynności prawnej pozwala bankom na sprawowanie kontroli nad transakcjami płatniczymi, np. pozwala im ustalić czy w zamian za dostarczony towar przez stronę rosyjską, strona ta uzyskała zapłatę w terminie wskazanym w umowie lub w przypadku nieprzyjęcia towaru, został on zwrócony stronie rosyjskiej. Także w odwrotnej sytuacji pozwala ustalić czy strona rosyjska dokonała opłaty w zamiana za dostarczony jej towar, czy w razie jego nieprzyjęcia zwróciła towar stronie umowy z innego państwa. Aby uzyskać paszport czynności prawnej, strona tej czynności prawnej – rezydent Federacji Rosyjskiej, powinien wystąpić do właściwego banku ze stosownym wnioskiem, który stanowi formularz paszportu czynności prawnej. W przypadku złożenia prawidłowo wypełnionego formularza, przez stronę czynności prawnej, bank zatwierdza paszport czynności prawnej. 18 2. Formy organizacyjno-prawne inwestycji zagranicznych 2.1. Uwagi ogólne: rozpowszechnione formy prowadzenia działalności gospodarczej w Federacji Rosyjskiej Podmiotami gospodarczymi w Federacji Rosyjskiej są osoby prawne, osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą oraz Państwo. Dla prowadzenia działalności gospodarczej w Rosji inwestorzy zagraniczni mogą utworzyć: spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością (ros. общество с ограниченной ответственностью); spółkę z dodatkową odpowiedzialnością (ros. общество с дополнительной ответственностью); spółkę akcyjną (ros. акционерное общество); towarzystwo na wierze (ros. товарищество на вере, z uwagi na charakter tej formy organizacyjno-prawnej niekiedy spotyka się tłumaczenie – spółka komandytowa); towarzystwo pełne (ros. полное товарищество – z uwagi na charakter tej formy organizacyjno-prawnej niekiedy spotyka się tłumaczenie – spółka jawna); spółdzielnię produkcyjną кооператив); oddział (ros. филиал); przedstawicielstwo (ros. представительство) działać jako inwestor zagraniczny. (ros. производственный lub Rodzaje spółek w Federacji Rosyjskiej określone są w przepisach Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, Części pierwszej – Ustawa federalna z dnia 30.11.1994 Nr 51-FZ (dalej: Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej), oraz przepisach szczególnych ustaw federalnych Federacji Rosyjskiej: 19 Ustawy federalnej z dnia 08 lutego1998 r. Nr 14-FZ o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością (dalej: Ustawa o sp. z o.o.); Ustawy federalnej z dnia 26 grudnia 1995 r. Nr 208-FZ o spółkach akcyjnych; Ustawy federalnej z dnia 08 maja 1996 r. Nr 41-FZ o spółdzielniach produkcyjnych. Poniżej zostaną opisane poszczególne formy organizacyjnoprawne prowadzenia działalności gospodarczej w Rosji. W oddzielnych rozdziałach natomiast, z uwagi na to, iż cieszą się one największą popularnością wśród polskich przedsiębiorców, omówione zostaną spółki z ograniczona odpowiedzialnością oraz przedstawicielstwa i oddziały. Towarzystwo pełne Towarzystwem pełnym zgodnie z prawem rosyjskim jest spółka, w której wspólnicy zgodnie z zawartą między nimi umową, prowadzą działalność gospodarczą w imieniu tej spółki i odpowiadają za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem. Wspólnikami towarzystwa pełnego (wspólnikami pełnymi – ros. полными товарищами) mogą być osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – indywidualni przedsiębiorcy i (lub) osoby prawne – podmioty komercyjne. Towarzystwo pełne może utworzyć minimum dwóch wspólników. Wspólnik towarzystwa pełnego nie może być wspólnikiem innego towarzystwa pełnego. Dokumentem założycielskim towarzystwa pełnego jest umowa zawarta między wspólnikami w formie pisemnej – umowa założycielska. Towarzystwo pełne odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem. Wierzyciel towarzystwa pełnego może żądać wykonania zobowiązania lub naprawienia szkody w przypadku niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez wspólników towarzystwa pełnego (odpowiedzialność subsydiarna). Przy czym należy zaznaczyć, iż odpowiedzialność 20 wspólników za zobowiązania towarzystwa jest subsydiarna i pełna, bez względu na wysokość wkładu, a wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z innymi wspólnikami. Uchwały w towarzystwie pełnym podejmowane są jednomyślnie przez wszystkich wspólników, a jeżeli umowa towarzystwa pełnego stanowi inaczej – większością głosów. Każdemu wspólnikowi przysługuje jeden głos (chyba że umowa stanowi inaczej). Każdemu wspólnikowi towarzystwa pełnego przysługuje prawo do reprezentowania towarzystwa pełnego chyba, że umowa towarzystwa stanowi inaczej, tj. przyznaje prawo do reprezentowania towarzystwa wszystkim wspólnikom łącznie lub prawo to przyznaje tylko poszczególnym wspólnikom. Zyski i straty towarzystwa pełnego podlegają podziałowi między wspólników proporcjonalnie do wysokości ich udziałów, chyba że inne postanowienia wynikają z umowy założycielskiej lub innego porozumienia wspólników. Towarzystwo na wierze Towarzystwem na wierze zgodnie z przepisami prawa rosyjskiego jest spółka, w której obok wspólników prowadzących działalność gospodarczą w imieniu tej spółki i odpowiadającymi za zobowiązania spółki sowim majątkiem (wspólników pełnych – ros. полными товарищами), występuje jeden lub kilku wspólników (komandytariuszy – ros. коммандитистов), którzy nie prowadzą działalności gospodarczej w imieniu tej spółki i odpowiadają za jej zobowiązania tylko do wysokości wniesionych przez nich wkładów. Wspólnikami pełnymi mogą być osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – indywidualni przedsiębiorcy i (lub) osoby prawne – podmioty komercyjne, natomiast komandytariuszami – osoby prawne i (lub) osoby fizyczne. Towarzystwo na wierze może utworzyć minimum dwóch wspólników. 21 Dokumentem założycielskim towarzystwa na wierze jest umowa zawarta między wspólnikami w formie pisemnej – umowa założycielska. Towarzystwo na wierze odpowiada za zobowiązania całym swoim majątkiem. Odpowiedzialność wspólników pełnych za zobowiązania towarzystwa na wierze jest subsydiarna i pełna bez względu na wysokość wkładu. Przy czym, wspólnik pełny ponosi odpowiedzialność całym swoim majątkiem solidarnie z innymi wspólnikami pełnymi. Wspólnik pełny nie może być wspólnikiem pełnym innego towarzystwa pełnego. Prowadzenie spraw oraz reprezentowanie towarzystwa na wierze należy do wspólników pełnych. Komandytariusze nie prowadzą spraw towarzystwa na wierze oraz nie reprezentują go, chyba że w oparciu o udzielone im pełnomocnictwo. Ponadto komandytariusze nie mogą zaskarżać czynności wspólników pełnych podejmowanych w zakresie prowadzenia spraw i reprezentowania towarzystwa na wierze. Spółka akcyjna Spółka akcyjna to spółka, której kapitał zakładowy dzieli się na akcje o równej wartości nominalnej. Akcjonariusze natomiast nie odpowiadają za zobowiązania spółki i ponoszą ryzyko szkody, w związku z działalnością spółki, jedynie do wysokości wartości przysługujących im akcji. Dla utworzenia spółki akcyjnej założyciele spółki zawierają umowę o utworzeniu spółki akcyjnej. Natomiast jak stanowią przepisy art. 98 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej dokumentem założycielskim spółki akcyjnej jest statut. W prawie rosyjskim wyróżniamy spółki akcyjne typu otwartego i zamkniętego. Posługując się poniższą tabelą, postaramy się przybliżyć podstawowe różnice pomiędzy spółką akcyjną otwartą i spółką akcyjną zamkniętą 22 Spółka akcyjna otwarta Liczba akcjonariuszy Prawo pierwszeństwa do nabycia akcji spółki Spółka akcyjna zamknięta Podział akcji wśród nieograniczonego grona osób maksimum 50 akcjonariuszy akcjonariusze posiadają prawo pierwszeństwa do nabycia akcji spółki wśród założycieli albo uprzednio określonego grona osób minimalna wysokość kapitału zakładowego co najmniej 1000 płac minimalnych co najmniej 100 płac minimalnych nie ograniczona brak Zgodnie z art. 5 Ustawy federalnej z dnia 19 czerwca 2000 r. Nr 82-FZ o minimalnej wysokości wynagrodzenia za pracę przy ustaleniu wysokości kapitału zakładowego brana jest pod uwagę kwota bazowa płacy minimalnej w wysokości 100 rubli rosyjskich Organami spółki akcyjnej są: Walne Zgromadzenie Akcjonariuszy; Zarząd (jednoosobowy lub wieloosobowy – jeżeli tak postanowiono w statucie); Rada Nadzorca (wówczas, gdy liczba akcjonariuszy przekracza pięćdziesięciu); Komisja Rewizyjna. Spółka z dodatkową odpowiedzialnością Spółka z dodatkową odpowiedzialnością to spółka, której kapitał zakładowy dzieli się na udziały, a wspólnicy tej spółki niosą solidarnie odpowiedzialność subsydiarną za zobowiązania spółki, całym swoim majątkiem i w wysokości krotnej w stosunku do wysokości ich udziałów, określonej w statucie spółki. Subsydiarna odpowiedzialność polega na tym, że wierzyciel spółki może żądać od wspólnika wykonania zobowiązania lub 23 naprawienia szkody w przypadku niewykonania nienależytego wykonania zobowiązania przez spółkę. lub Dokumentem założycielskim spółki z dodatkową odpowiedzialnością jest statut, sporządzony w formie pisemnej. Natomiast przy utworzeniu spółki założyciele zawierają umowę o utworzeniu spółki z dodatkową odpowiedzialnością, która również powinna być sporządzona w formie pisemnej. Organami spółki z dodatkową odpowiedzialnością są: Zgromadzenie Wspólników; Zarząd (jednoosobowy lub wieloosobowy – jeżeli statut tak stanowi); Rada Nadzorca (jeżeli statut tak stanowi); Komisja Rewizyjna (jeżeli statut tak stanowi). Spółdzielnia produkcyjna Spółdzielnią produkcyjną (ros. производственный кооператив) jest dobrowolne zrzeszenie osób fizycznych (obywateli Federacji Rosyjskiej i/lub innych państw) na zasadach członkostwa utworzone dla celów wspólnej działalności predykcyjnej lub innego rodzaju działalności gospodarczej realizowanej dzięki pracy własnej oraz innej działalności członków stowarzyszenia, a także wspólnym wkładom majątkowym. Statut spółdzielni produkcyjnej może przewidywać również uczestnictwo w jej działalności osób prawnych. Minimalna liczba członków spółdzielni to pięć osób. Odpowiedzialność członków za zobowiązania spółdzielni produkcyjnej ma charakter subsydiarny. 2.2. Cechy i atrybuty osoby prawnej Wszystkie osoby prawne, niezależnie od ich rodzaju, posiadają następujące cechy. Pierwszą i najważniejszą cechą jest posiadanie odrębnego majątku. Podczas tworzenia osoby prawnej założyciel wydziela, „wyodrębnia” część swego majątku i przekazuje go na własność nowo utworzonej osobie prawnej. Może to być dowolny majątek, częściej są to środki pieniężne. 24 Osoba prawna ponosi odpowiedzialność za swoje zobowiązania całym swoim majątkiem. Kapitał zakładowy (kapitał składkowy, fundusz założycielski, fundusz udziałowy) to kwota zadeklarowana w statucie spółki, którą założyciel pokrywa (lub powinien pokryć w ciągu określonego terminu) przekazując majątek na własność spółki. Kapitał zakładowy jest równy wartości majątku spółki tylko w momencie jej tworzenia. Wysokość majątku, którym spółka odpowiada za swoje zobowiązania, może być w konsekwencji mniejsza lub większa niż kapitał zakładowy. Tak więc, aby móc ocenić faktyczną wysokość odpowiedzialności spółki należy przeanalizować sprawozdania finansowe spółki (pod warunkiem, że są one rzetelne). Osoba prawna może we własnym imieniu nabywać i wykonywać prawa i zaciągać zobowiązania, oraz występować w sądzie jako powód lub pozwany. Oznacza to, że spółka jest samodzielnym uczestnikiem obrotu gospodarczego, może wstępować w stosunki prawne z innymi uczestnikami: zawierać umowy, nabywać surowce i urządzenia, zatrudniać pracowników, sprzedawać gotową produkcję, zaciągać kredyty, może występować we właściwych rejestrach jako właściciel nieruchomości itp. Siedziba osoby prawnej jest określana w statucie spółki i zależy od miejsca gdzie dokonano jej rejestracji państwowej. Rejestracja państwowa, z kolei, dokonywana jest według siedziby stałego organu wykonawczego osoby prawnej, a w przypadku braku stałego organu wykonawczego – innego organu lub osoby upoważnionej do reprezentowania osoby prawnej bez pełnomocnictwa. Przy wyborze adresu dla określenia siedziby osoby prawnej należy pamiętać, że korespondencja wysłana na wskazany adres będzie uważana za otrzymaną przez osobę prawną niezależnie od tego, czy ktoś faktycznie otrzymał tą korespondencje i przekazał ją spółce. Poważne problemy mogą wystąpić, jeżeli spółka nie otrzyma, na przykład, zawiadomienia sądu o rozpatrzeniu sporu z udziałem osoby prawnej, osoba 25 prawna będzie traktowana jako należycie zawiadamiana o rozprawie, i sprawa będzie rozpatrywana bez udziału jej przedstawiciela, nie czekając na sprzeciw oraz wszelkie argumenty z strony osoby prawnej. Tytułem przykładu, innym częstym przypadkiem jest sytuacja, gdy osoba prawna z powodu dostarczenia pisma pod wskazany adres (ale w rzeczywistości adres nieaktualny) dowiedziała się po terminie o roszczeniach organów podatkowych. Niektóre podmioty dowiadują się o takich roszczeniach dopiero po zajęciu rachunku bankowego przez urząd podatkowy. Firma (nazwa) osoby prawnej odnosi się do zagadnień prawa własności intelektualnej i od dnia 1 stycznia 2008 r. regulowana jest przepisami Części czwartej Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej. Firma podmiotu powinna być zapisana w języku rosyjskim i zawierać określenie formy prawnej podmiotu – np. sp. z o.o. (ros. ООО), zamknięta spółka akcyjna (ros. ЗАО) itd. Dla niektórych osób prawnych obowiązkowe jest zamieszczenie informacji dotyczącej rodzaju prowadzonej działalności (banki, spółki ubezpieczeniowe). Przepisami prawa rosyjskiego ustanowiony jest również szereg ograniczeń co do treści jej firmy (np. zakaz stosowania w całości lub w formie skróconej nazwy "Federacja Rosyjska", nazw państw obcych, państwowych i lokalnych organów władzy, czy organizacji międzynarodowych). Wyłączona jest również możliwość użycia firmy (nazwy) innej osoby prawnej, wcześniej zarejestrowanej, albo łudząco do niej podobnej, jeżeli spółki te zajmuje się podobnym rodzajem działalności. Dyrektor spółki. Z uwagi na to, że osoba prawna fizycznie nie może dokonywać żadnych czynności, każde rzeczywiste działania mogą być przez nią dokonywać tylko poprzez jej przedstawicieli. W związku z powyższym istotne jest, aby należycie ustalić informacje dotyczące uprawnień osób działających w imieniu spółki. Co do zasady tylko jedna osoba – dyrektor, "jednoosobowy organ wykonawczy", wymieniony w dokumentach założycielskich 26 spółki, może bezpośrednio działać w imieniu osoby prawnej bezpośrednio, bez pełnomocnictwa. Określenie takiego przedstawiciela może być różnie zapisane w dokumentach założycielskich. Osoba ta może być wskazana jako "dyrektor generalny" (najczęściej stosowana nazwa), "dyrektor", "prezydent", "prezes zarządu", itp. Można się spotkać również z przypadkami, gdy dokumenty założycielskie rzeczywiście przewidują dwa określania dla przedstawiciela osoby prawnej, np. „dyrektor” i „prezes”. Jednakże takie rozwiązania, jeżeli są stosowne niekonsekwentnie w dokumentach założycielskich mogą rodzić liczne wątpliwości. Należy pamiętać, że umocowanie dyrektora, określone w statucie osoby prawnej, nie mają nieograniczonego charakteru. Często spotykanym wyznaczeniem granic umocowania dyrektora jest określenie maksymalnej wartości czynności prawnej, która może zostać zawarta przez dyrektora bez zgody organu wyższego (zarządu, rady nadzorczej, walnego zgromadzenia akcjonariuszy, jedynego założyciela, itd.). Z uwagi na to, iż ograniczenia mogą niekiedy przybrać istotny dla dokonywanych czynności charakter, należy zawsze sprawdzić umocowanie dyrektora spółki. Zamiast dyrektora osoby prawnej, w dokumentach założycielskich osoby prawnej, może być wskazany tzw. podmiot zarządzający (ewentualnie organizacja zarządzająca – ros. управляющая организация). W tym przypadku czynności w imieniu osoby prawnej dokonuje dyrektor podmiotu zarządzającego, wskazanego w dokumentach założycielskich osoby prawnej. W istocie oznacza to, że dyrektor spółki zarządzającej łączy stanowiska dyrektorów w obu osobach prawnych, ale zarazem nie wstępuje np. w stosunek pracy z jedną z nich. Posiadanie rachunku bankowego teoretycznie nie należy do niezbędnych atrybutów osoby prawnej. Jednakże trudno wyobrazić sobie funkcjonowanie w obrocie osoby prawnej bez tego atrybutu. Wiążą się z tym ponadto istotne ograniczenia ustawowe dotyczące możliwości dokonywania rozliczeń gotówką przez osoby prawne. Natomiast co do liczby rachunków 27 bankowych, które może posiadać osoba prawna, to nie jest ona ograniczona. Pieczęć, stemple, znak firmowy, papier firmowy, – z pośród wszystkich ww. tylko pieczęć stanowi konieczny atrybut osoby prawnej. Choć prawo nie wymaga ogólnie umieszczania pieczęci na umowach lub innych pismach, to pieczęć jest wymagana przy udzielaniu pełnomocnictwa, otwarciu rachunku bankowego (przy tym obowiązkowym dokumentem jest dokument zawierający wzory podpisów i pieczęci spółki), wydaniu czeku w celu uzyskania gotówki w banku. Jednakże praktyka biznesowa w Rosji dyktuje dosyć czytelną zasadę zamieszczania pieczęci na wszystkich umowach. Ilość posiadanych pieczęci nie jest ograniczona. Może być kilka identycznych lub różnych pieczęci, przy czym służących do różnych celów (np. z różnymi napisami, które charakteryzują taki cel - "dla faktur", "dział kadr", "biuro", itp.). Każda z pieczęci osoby prawnej powinna mieć okrągły kształt (pieczęć posiadająca inny kształtu nazywa się stemplem) i wskazywać na osobę prawną, w taki sposób który pozwala na dokładną identyfikację: pełnej nazwy spółki i zazwyczaj ogólnorosyjski państwowy numer rejestracyjny (ros. ОГРН) lub numer identyfikacji podatkowy (ros. ИНН). Zawsze należy określić siedzibę osoby prawnej. Pomimo napisów pieczęć może zawierać znak oraz inne oznaczenia i kształty, także kolor pieczęci jest dowolny. Dla pieczęci nie są wymagane żadne zezwolenia, czy rejestracja. Zdarza się, że przyjmowane regulaminy dotyczące używania pieczęci, wraz ze wskazaniem na osoby odpowiedzialne za jej przechowywanie. Pieczęć przeważnie przechowuje Dyrektor. Stemple, papier firmowy, faksymile itp., to elementy dotyczące stylu korporacyjnego firmy i organizacji pracy w niej, które nie przedstawiają doniosłości prawnej. Warto powiedzieć parę słów o znaku firmowym (ros. коммерческое обозначение) osoby prawnej. Na gruncie obrotu handlowego i prawa rosyjskiego znakiem firmowym jest 28 oznaczenie handlowe przedsiębiorcy. Na gruncie prawa rosyjskiego jest to pojęcie odrębne od pojęcia znaku towarowego. W Polsce te pojęcia często są utożsamiane – dążąc do ochrony znaku firmowego w Polsce, przedsiębiorca rejestruje go jako znak towarowy. W Rosji ochronie znaku towarowego służy także rejestracja w odpowiednim urzędzie. Natomiast ochrona znaku firmowego nie wymaga rejestracji. Przedsiębiorca nabywa prawo wyłączne do wykorzystania znaku firmowego (na przykład, umieszczenie go na szyldach, papierze firmowym, fakturach, na bilbordach i w reklamie, towarach lub opakowaniach), jeżeli zostaną spełnione trzy przesłanki: znak (oznaczenie) posiada w wystarczającym stopniu cechy odróżniające go od innych znaków; wykorzystanie znaku przez przedsiębiorcę następuje w celu jego indywidualizacji (indywidualizacji jego przedsiębiorstwa lub zakładu) i jest znane w granicach określonego terytorium; znak nie jest wykorzystywany w sposób wprowadzający w błąd w kwestii przynależności oznaczonego przedsiębiorstwa do innego przedsiębiorcy. Oczywiście, tak jak i w Polsce, oznaczenie firmowe może być włączone do znaku towarowego i zarejestrowane jako znak towarowy lub jego element w urzędzie. Niemniej na gruncie prawa rosyjskiego znak firmowy jest chroniony niezależnie od ochrony znaku towarowego (art. 1541 ust. 2 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej). Zgodnie z prawem rosyjskim nie ma obowiązku umieszczenia znaku towarowego do dokumentów założycielskich osoby prawnej, ani zgłoszenia informacji o nim do Rejestru przedsiębiorców. Niewykluczone jest natomiast dobrowolne dokonanie takiego umieszczenia lub zgłoszenia. Dokonanie takiej czynności mogłoby służyć jako dodatkowy element ochrony znaku firmowego. 29 2.3. Rejestracja osoby prawnej Zgodnie z prawem rosyjskim wszystkie osoby prawne powinny być wpisane do właściwego rejestru – Jednolitego Państwowego Rejestru Osób Prawnych (ros. Единый Государственный Реестр Юридических Лиц) i powstają z chwilą wpisu do tego rejestru. Na tej podstawie art. 51 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej stanowi, że osoba prawna podlega rejestracji państwowej we właściwym organie rejestrowym oraz wpisowi do Jednolitego Państwowego Rejestru Osób Prawnych, który jest jawny. Regulacje dotyczące państwowej rejestracji osób prawnych określone są w przepisach Ustawy federalnej z dnia 08 sierpnia 2001 Nr 129-FZ o państwowej rejestracji osób prawnych i indywidualnych przedsiębiorców (dalej: Ustawa o państwowej rejestracji osób prawnych). Organem rejestrowym są urzędy skarbowe Federacji Rosyjskiej. Kodeks podatkowy Federacji Rosyjskiej stanowi, iż opłata państwowa z tytułu państwowej rejestracji osoby prawnej wynosi 4 000 rubli rosyjskich. Zasady prowadzenia Jednolitego Państwowego Rejestru Osób Prawnych oraz udostępnienia informacji w nim zawartych, regulowane są Uchwałą Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 19 czerwca 2002 r. Nr 439. Zakres informacji zamieszczanych w rejestrze określa art. 5 Ustawy o państwowej rejestracji osób prawnych. Każdy ma prawo dostępu do danych zawartych w rejestrze, w tym prawo do otrzymania poświadczonych odpisów z rejestru, kopii dokumentów stanowiących podstawę wpisu lub zaświadczenia o braku określonych informacji, w terminie nie dłuższym niż 5 dni od dnia złożenia stosownego wniosku wraz z dowodem uiszczenia opłaty w wysokości 200 rubli rosyjskich, a w ramach trybu pilnego – w terminie nie późniejszym niż następnego dnia po złożeniu stosownego wniosku wraz z dowodem uiszczenia opłaty w wysokości 400 rubli rosyjskich. 30 Zgodnie z postanowieniami art. 12 Ustawy o państwowej rejestracji osób prawnych w celu dokonania rejestracji we właściwym terytorialnie, ze względu na siedzibę osoby prawnej, urzędzie skarbowym składa się następujące dokumenty: wniosek wypełniony na formularzu, podpisany przez jednego ze wspólników (podpis wspólnika poświadcza notariusz); uchwałę o powołaniu osoby prawnej (protokół ze zgromadzenia wspólników); dokumenty założycielskie osoby prawnej (oryginały lub kopie poświadczone przez notariusza); dowód uiszczenia opłaty skarbowej za rejestrację osoby prawnej; odpis z rejestru przedsiębiorców analogicznego rejestru) podmiotu (założyciela). (lub innego zagranicznego Urząd skarbowy dokonuje rejestracji osoby prawnej w terminie pięciu dni od dnia złożenia wniosku. Każda osoba prawna obowiązana jest zgłaszać do rejestru zmiany informacji podlegających obowiązkowi wpisu do rejestru w terminie trzech dni od zaistnienia okoliczności uzasadniających zmiany. W celu rejestracji zmiany informacji osoba prawna powinna złożyć odpowiedni wniosek w organie rejestrowym. Wniosek o rejestrację zmiany informacji lub zmianę dokumentów założycielskich w rejestrze podpisuje dyrektor spółki (za wyjątkiem wniosku o zbyciu działów, który podpisuje wspólnik zbywający udział), a jego podpis dodatkowo poświadcza notariusz. W celu rejestracji zmian w dokumentach założycielskich do wniosku załącza się: uchwałę o dokonaniu założycielskich; 31 zmian w dokumentach tekst zmian dokonanych w dokumentach założycielskich; dowód uiszczenia opłaty skarbowej (800 rubli rosyjskich). Osoba prawna powinna zawiadomić organ rejestrowy w terminie 3 dni, pod groźbą kary w wysokości 5 000 rubli rosyjskich, o zmianach dotyczących dokumentów założycielskich spółki, formy organizacyjno-prawnej, adresu, wysokości kapitału zakładowego, składu zarządu, wspólników i innych zmianach wskazanych w Ustawie o państwowej rejestracji osób prawnych. Wzory stosownych wniosków ustanowione są w Rozporządzeniu Rządu Federacji Rosyjskiej. 2.4. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością 2.4.1. Wstęp Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością to spółka, której kapitał zakładowy dzieli się na udziały, przysługujące wspólnikom tej spółki, o wysokości określonej w dokumentach założycielskich spółki. Wspólnikami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mogą być osoby fizyczne lub prawne. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być jednak utworzona wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnicy nie odpowiadają za zobowiązania spółki i niosą ryzyko strat, w związku z działalnością spółki, jedynie do wysokości posiadanych przez nich udziałów. Minimalna wysokość kapitału zakładowego spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wynosi 10 000 rubli rosyjskich. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością jako osoba prawna powinna być zarejestrowana we właściwym rejestrze osób prawnych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością powstaje z chwilą wpisania jej do rejestru osób prawnych. Ponadto spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może nabywać prawa majątkowe i niemajątkowe, nieruchomości i inne prawa rzeczowe, zaciągać zobowiązania, pozywać i być pozywaną. Ponadto spółka z ograniczoną odpowiedzialnością prowadzi samodzielny bilans i(lub) kosztorys. 32 Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością powinna mieć firmę (nazwę) pełną i może posiadać firmę skróconą w języku rosyjskim. Obok firmy w języku rosyjskim spółka z ograniczoną odpowiedzialnością może posiadać firmę pełną i skróconą również w innych językach. Firma pełna w języku rosyjskim powinna zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością". Firma skrócona w języku rosyjskim powinna zawierać dodatkowe oznaczenie "spółka z ograniczoną odpowiedzialnością" lub OOO. Do powołania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością konieczne jest: 1) przyjęcie uchwały zgromadzenia wspólników lub jedynego wspólnika o utworzeniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; 2) zawarcie umowy o zawiązaniu spółki (umowa o zawiązaniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością powinna być zawarta w formie pisemnej, ponadto powinna określać wysokość kapitału zakładowego, wartość nominalną udziałów wspólników spółki, zasady wspólnej działalności, a także wysokość, tryb i terminy pokrycia udziałów); 3) uchwała o przyjęciu statutu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, pokrycie przez wspólników wkładów na pokrycie kapitału zakładowego, w wysokości co najmniej 50%, ich wartości nominalnej przed zarejestrowaniem spółki (pełne pokrycie udziału przez wspólnika powinno nastąpić w terminie wskazanym w umowie założycielskiej, jednak nie później niż w terminie 1 roku od dnia zarejestrowania spółki); 4) powołania Zarządu (jednoosobowego lub kolegialnego); 5) powołanie Rady Nadzorczej lub Komisji Rewizyjnej, jeżeli wymaga tego ustawa lub statut spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; 6) wpisu do rejestru osób prawnych. 33 Wniosek o wpis do rejestru powinien być sporządzony w formie pisemnej, na formularzu, z notarialne poświadczonym podpisem dyrektora spółki (zarząd jednoosobowy). Dyrektor zgłasza zawiązanie spółki do właściwego ze względu na siedzibę spółki organu rejestrowego. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością obowiązana jest prowadzić księgę wspólników, w której prowadzi się informację o wspólnikach spółki, o pokryciu udziałów przez wspólników, liczbie udziałów przysługujących spółce, czy dacie zbycia udziałów spółce. 2.4.2. Prawa i obowiązki wspólników Wspólnikami spółki z ograniczoną odpowiedzialnością mogą być osoby prawne i osoby fizyczne, za wyjątkiem organów władzy państwowej i organów samorządowych. Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością nie może być utworzona wyłącznie przez inną jednoosobową spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnicy mają równe prawa i obowiązki w spółce z ograniczoną odpowiedzialnością. Wspólnicy mają prawo: brać udział w prowadzeniu spraw spółki według zasad określonych w ustawie i statucie spółki; uczestniczyć w Zgromadzeniu Wspólników spółki oraz wykonywać prawo głosu, w tym przez pełnomocników (pełnomocnictwo do głosowania powinno być udzielone na piśmie), ponadto wspólnicy mogą przyjmować uchwały mimo nie zwołania zgromadzenia wspólników, zgodnie z trybem przewidzianym w statucie spółki; otrzymywania informacji dotyczących działalności spółki oraz wglądu do dokumentów spółki na zasadach określonych w statucie; partycypować w zysku spółki; 34 zbyć udział lub jego część, na rzecz jednego lub kilku wspólników spółki lub na rzecz innej osoby, na zasadach określonych w ustawie lub statucie spółki; wystąpić ze spółki przez przeniesienie swojego udziału w spółce jeśli taka możliwość przewidziana została w statucie spółki; otrzymać, w przypadku likwidacji spółki, część pozostałego po niej majątku. Wspólnicy posiadają również inne uprawnienia przewidziane w ustawie. Natomiast do obowiązków wspólników należy: wniesienie wkładów na pokrycie udziałów w sposób przewidziany w ustawie lub statucie spółki; zachowanie poufności informacji dotyczących działalności spółki, które mogłyby być uznane za konfidencjonalne. 2.4.3. Dokumenty założycielskie spółki Zgodnie z przepisami prawa rosyjskiego umowa o zawiązaniu spółki z ograniczoną odpowiedzialnością nie stanowi dokumentu założycielskiego tej spółki. Dokumentem założycielskim spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest natomiast statut. Statut powinien określać: pełną i skróconą firmę (nazwę) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; siedzibę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością; organy spółki i ich kompetencje; wysokość kapitału zakładowego; prawa i obowiązki wspólników; tryb i skutki wystąpienia wspólnika ze spółki (jeżeli taką możliwość przewiduje statut spółki); 35 tryb przejścia udziału lub części udziału wspólnika na inną osobę; procedurę przechowywania dokumentów spółki i udostępniania informacji wspólnikom lub osobom trzecim. Statut może zwierać również inne postanowienia przewidziane w prawie rosyjskim. Statut nie może natomiast zwierać postanowień sprzecznych z ustawami i innymi aktami prawnymi. Do statutu mogą być wprowadzane zmiany w drodze uchwały wszystkich wspólników. Wszelkie zmiany w statucie (dokumentach założycielskich) podlegają rejestracji i można się na nie powoływać wobec osób trzecich z chwilą ich rejestracji. 2.4.4. Organy spółki Zgromadzenie Wspólników Zgromadzenie wspólników – najważniejszy organ spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, może być zwoływany w trybie zwyczajnym (corocznie lub częściej – w terminie wskazanym w statucie) i w trybie nadzwyczajnym. Zwyczajne zgromadzenie wspólników, na którym zatwierdzane są sprawozdania i bilanse dotyczące działalności spółki, powinno odbyć się w okresie między dwoma miesiącami przed i czterema miesiącami po upływie każdego roku obrotowego. Zgromadzenie wspólników zwołuje zarząd, rada nadzorcza lub komisja rewizyjna. Rewident lub wspólnik, posiadający udział nie mniejszy niż 10% ma prawo zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia wspólników, jeżeli zarząd nie zwoła go lub odmówił zwołania go w terminie 5 dni od dnia zgłoszenia odpowiedniego żądania przez wskazaną osobę. Do kompetencji Zgromadzenia Wspólników należy: wyznaczenie głównych kierunków działalności spółki; 36 przyjęcie uchwały o uczestnictwie spółki w zrzeszeniach spółek handlowych; zmiana statutu spółki, w tym zmiana wysokości kapitału zakładowego; powołanie zarządu, rady nadzorczej, komisji rewizyjnej lub przyjęcie uchwały o ich odwołaniu; przyjęcie uchwały o podziale zysku lub pokryciu strat; zatwierdzenie rocznych księgowych spółki; zatwierdzenie (przyjęcie) wewnętrznych dokumentów spółki; przyjęcie uchwały o emisji obligacji i innych emitowanych papierów wartościowych; wyznaczenie kontroli audytorskiej, zatwierdzenie audytora i ustalenie wysokości opłaty za jego usługi; przyjęcie uchwały o reorganizacji lub o likwidacji spółki; powołanie komisji likwidacyjnej i zatwierdzenie bilansów likwidacyjnych; jak również w inne zagadnienia przewidziane w statucie. sprawozdań i bilansów Uchwały dotyczące zmiany statutu lub wysokości kapitału zakładowego spółki, utworzenia oddziału i przedstawicielstwa oraz w innych wskazanych w statucie sprawach zapadają większością 2/3 głosów wszystkich wspólników, a powołanie organów spółki – 3/4 głosów. Uchwała dotycząca reorganizacji lub likwidacji spółki z ograniczoną odpowiedzialnością wymaga zgody wszystkich wspólników. Pozostałe Uchwały zapadają bezwzględną większością głosów. Statut spółki może ustanowić bardziej restrykcyjne warunki przyjęcia uchwał w poszczególnych sprawach. W sprawach nieobjętych porządkiem obrad nie można powziąć uchwały, chyba że cały kapitał zakładowy jest reprezentowany na 37 zgromadzeniu, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego powzięcia uchwały. Uchwały można powziąć pomimo braku formalnego zwołania zgromadzenia wspólników, jeżeli cały kapitał zakładowy jest reprezentowany, a nikt z obecnych nie zgłosił sprzeciwu dotyczącego odbycia zgromadzenia lub wniesienia poszczególnych spraw do porządku obrad. Aby móc uczestniczyć w Zgromadzenia Wspólników wspólnicy lub ich pełnomocnicy powinni być wpisani do rejestru wspólników. Uchwały Zgromadzenia Wspólników powinny być wpisane do księgi protokołów i podpisane przez przewodniczącego i osobę sporządzającą protokół. Rada nadzorcza Statutem spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może być przewidziane utworzenie Rady Nadzorczej (ros. Совет Директоров). Wówczas statut spółki powinien określać liczbę członków Rady Nadzorczej, okres sprawowania obowiązków przez członków i prezesa Rady Nadzorczej, tryb powoływania i odwoływania członków rady. Osoba zajmująca stanowisko Zarządu jednoosobowego (dyrektora) nie może sprawować zarazem funkcji Prezesa Radny Nadzorczej. Z kolei osoby zajmujące stanowisko członka Zarządu kolegialnego, mogą pełnić funkcję członków Radny Nadzorczej, w proporcji nie większej niż ¼ składu Rady. Zakres kompetencji Rady Nadzorczej określa statut spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, z uwzględnieniem postanowień ustawy. Na tej podstawie statut spółki może przewidywać, iż do kompetencji Rady Nadzorczej należy: wyznaczenie głównych kierunków działalności spółki; powołanie lub odwołanie członków zarządu i określenie wysokości przysługującego im wynagrodzenia; 38 przyjęcie uchwały o uczestnictwie spółki w zrzeszeniach spółek handlowych; wyznaczenie kontroli audytorskiej, zatwierdzenie audytora i ustalenie wysokości opłaty za jego usługi; zatwierdzenie (przyjęcie) wewnętrznych dokumentów spółki; utworzenie oddziału i przedstawicielstwa spółki; przyjmowanie uchwał w sprawie transakcji, w których dokonaniu są zainteresowane osoby pełniące funkcje kierownicze w spółce; przyjmowanie uchwał w sprawie dokonywania transakcji o znaczącej wartości; powzięcie uchwały umów spółki; realizacja czynności związanych z przygotowaniem, zwołaniem i przeprowadzeniem zgromadzenia wspólników; jak również inne sprawy przewidziane w ustawie, statucie spółki i nie należące do kompetencji Zgromadzenia Wspólników lub organów wykonawczych spółki. Zarząd Zarząd prowadzi sprawy i reprezentuje spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością. W spółce z ograniczoną odpowiedzialności w Rosji, zarząd co do zasady jest organem jednoosobowym – dyrektor, dyrektor generalny, prezes itp. (Zarząd jednoosobowy lub jednoosobowy organ wykonawczy). Zarząd jednoosobowy składa się z jednego członka – osoby fizycznej, który jest powoływany przez zgromadzenie wspólników (lub radę nadzorczą jeżeli statut tak stanowi) na okres wskazany w statucie. Na stanowisko członka Zarządu jednoosobowego może być powołana osoba spośród wspólników lub spoza ich grona. 39 Umowę między spółką a członkiem Zarządu jednoosobowego w imieniu spółki zawiera Przewodniczący Zgromadzenia Wspólników. Ponadto zgodnie z art. 42 pkt. 1 Ustawy o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, wykonywanie funkcji Zarządu jednoosobowego może być przekazane tzw. zarządcy (ros. yправляющий). Statut spółki może przewidywać powołanie Zarządu wieloosobowego (kolegialnego organu wykonawczego), członków którego powołuje Zgromadzenie Wspólników. Wówczas statut powinien przewidywać liczbę członków zarządu, czas sprawowania przez nich funkcji oraz zakres kompetencji. Członkiem Zarządu wieloosobowego może być osoba fizyczna, która nie koniecznie musi być wspólnikiem spółki. Komisja Rewizyjna (rewident) Statut spółki z ograniczoną odpowiedzialnością może przewidywać powołanie Komisji Rewizyjnej. Natomiast w spółkach, w których liczba wspólników przekracza piętnastu, ustanowienie komisji rewizyjnej jest obligatoryjne. Wówczas statut spółki powinien zawierać również postanowienia dotyczące liczby członków Komisji Rewizyjnej i okres pełnienia przez ich swoich funkcji. Członkowie Komisji Rewizyjnej są powoływani przez Zgromadzenie Wspólników. Członkami Komisji Rewizyjnej nie mogą być osoby pełniące funkcje członków Rady Nadzorczej i Zarządu. Do obowiązków Komisji Rewizyjnej należy ocena sprawozdań finansowych oraz bilansów spółki. Zgromadzenie wspólników nie może dokonać zatwierdzenia bilansów i sprawozdań finansowych spółki za ubiegły rok obrotowy bez uprzedniej opinii w tym zakresie Komisji Rewizyjnej. 2.4.5. Kapitał zakładowy Kapitał zakładowy spółki z o.o. dzieli się na udziały. Wielkość udziału to współzależność wartości nominalnej udziału i wysokości kapitału zakładowego spółki. Określa się ją jako udział procentowy lub ułamkowy. Każdy wspólnik posiada jeden 40 udział. Udziały mogą być o równej lub też nierównej wartości nominalnej. Minimalny kapitał zakładowy spółki z o.o. wynosi 10 000 RUR. Podwyższenie kapitału zakładowego spółki dopuszczalne jest jedynie poprzez poniesienie przez wspólników wkładów na pokrycie całego kapitału zakładowego. Podwyższenie kapitału zakładowego spółki może być dokonane ze środków własnych spółki i/lub kosztem dodatkowych wkładów wspólników spółki i/lub kosztem wkładów osób trzecich przystępujących do spółki. Obniżenie kapitału zakładowego spółki może nastąpić poprzez obniżenie wartości nominalnej udziałów wszystkich jej wspólników w kapitale zakładowym i/lub umorzenia udziałów należących do spółki. 2.4.6. Przejście własności udziałów Przejęcie własności udziałów w spółce przez innego wspólnika tej spółki lub przez osoby trzecie odbywa się na mocy umowy lub w trybie prawa spadkowego. Wspólnik ma prawo sprzedać lub przekazać w inny sposób udział wspólnikowi lub wspólnikom tej spółki bez zgody innych wspólników, jeżeli nie zastrzega tego statut spółki. Wspólnicy mają prawo pierwokupu. Wspólnik ma prawo sprzedać udziały lub przenieść własność w inny sposób na osoby trzecie, jeżeli nie zabrania tego statut spółki. Wspólnik może przenieść własność udziału lub części udziału, tylko jeżeli są one w całości opłacone przez tego wspólnika. Umowa o przeniesieniu własności udziałów wymaga formy aktu notarialnego pod rygorem nieważności. Udział wspólnika spółki może być zbyty w drodze publicznej licytacji, w celu ściągnięcia wierzytelności na podstawie orzeczenia sądu. Jeżeli wspólnik jest dłużnikiem i w drodze 41 egzekucji ma nastąpić sprzedaż udziału, wspólnicy mają prawo pierwokupu. 2.4.7. Wyłączenie wspólnika ze spółki Wspólnicy spółki, których łączne udziały wynoszą co najmniej 10% kapitału zakładowego spółki, mają prawo zażądać na drodze sądowej wyłączenia ze spółki wspólnika, który rażąco narusza swe obowiązki lub swoim działaniem (opieszałością) uniemożliwia prowadzenie przez spółkę działalności lub w istotny sposób ją utrudnia. Udział (część udziału) wyłączonego wspólnika przechodzi na spółkę z chwilą uprawomocnienia się orzeczenia sądu o wyłączeniu wspólnika ze spółki. Spółka zobowiązana jest wypłacić wyłączonemu wspólnikowi rzeczywistą wartość jego udziału, której wysokość określa się na podstawie danych sprawozdawczości księgowej spółki za ostatni okres sprawozdawczy, poprzedzający datę uprawomocnienia się orzeczenia sądu lub za zgodą wyłączonego wspólnika spółki wydać mu w naturze mienie o takiej samej wartości. Spółka zobowiązana jest wypłacić rzeczywistą wartość udziału (część udziału) lub wydać w naturze mienie o takiej samej wartości w ciągu jednego roku od chwili przejścia na spółkę udziału (części udziału), chyba że statut spółki przewiduje krótszy termin. Rzeczywistą wartość udziału (części udziału) wypłaca się ze środków pochodzących z różnicy między wartością aktywów netto spółki i wysokością jej kapitału zakładowego. W przypadku, jeśli różnica ta jest niewystarczająca, spółka zobowiązana jest obniżyć swój kapitał zakładowy o brakująca kwotę. 2.5. Reorganizacja i likwidacja osoby prawnej Osoby prawne może być reorganizowane w wyniku połączenia, przyłączenia, wydzielania, podziału lub przekształcenia. 42 Łączenie (ros. слияние) – powstanie nowej osoby prawnej z przekazaniem jej wszystkich praw i obowiązków dwóch lub więcej osób prawnych, a następnie rozwiązania tych ostatnich. Przyłączenie (ros. присоединение) – rozwiązanie jednej lub więcej osób prawnych z przekazaniem wszystkich ich praw i obowiązków innej osobie prawnej. Wydzielanie (ros. выделение) – powstanie nowej osoby prawnej z przekazaniem jej praw i obowiązków innej osoby prawnej bez rozwiązania tej ostatniej. Podział (ros. разделение) – rozwiązanie spółki z przekazaniem wszystkich jej praw i obowiązków nowoutworzonym spółkom. Przekształcenie (ros. преобразование) – zmiana formy organizacyjno-prawnej osoby prawnej, np. przekształcenie spółki w towarzystwo, inną spółkę lub spółdzielnię produkcyjną. Reorganizacja następuje w drodze uchwały wszystkich wspólników spółki i podlega obowiązkowi wpisu do właściwego rejestru. Likwidacja spółki następuje na mocy: 1) uchwały wspólników o likwidacji, m.in. z powodu upływu terminu działalności spółki, określonego w statucie; 2) orzeczenia sądu z powodu naruszenia przez spółkę ustawy, prowadzenia działalności sprzecznej z ustawą i (lub) statutem. Wspólnicy lub sąd powinni powołać komicję likwidacyjną (likwidatora) i zgłosić otwarcie likwidacji do organu rejestrowego. Likwidator ma prawo prowadzenia spraw spółki oraz jej reprezentowania. Likwidator powinien ogłosić otwarcie likwidacji, wzywając wierzycieli do zgłoszenia ich wierzytelności w terminie dwóch miesięcy od dnia tego ogłoszenia. Po upływie tego terminu likwidator składa bilans zgromadzeniu wspólników do zatwierdzenia. 43 Likwidatorzy powinni zakończyć wszystkie sprawy bieżące spółki, ściągnąć wierzytelności, wypełnić zobowiązania i upłynnić majątek spółki. Nowe czynności likwidatorzy mogą podejmować tylko wówczas, gdy to jest konieczne do ukończenia spraw w toku. Majątek spółki może być zbywany tylko w drodze publicznej licytacji i w celu ściągnięcia wierzytelności. Zaspokojenie wierzytelności następuje zgodnie z kolejnością ustaloną przez Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej. Po zakończeniu rozliczeń z wierzycielami likwidatorzy składają zgromadzeniu wspólników finalny bilans do zatwierdzenia. Majątek pozostały po zaspokojeniu wierzycieli podlega podziałowi między wspólników. Likwidatorzy powinni złożyć wniosek o wykreśleniu osoby prawnej z rejestru, rozwiązanie spółki następuje z chwilą wykreślenia z rejestru. Jeżeli zaspokojenie wszystkich znanych wierzycieli nie jest możliwe, wspólnicy powinni podjąć uchwałę o ogłoszeniu upadłości. W przypadku upadłości osoby prawnej jej rozwiązanie następuje po zakończeniu postępowania upadłościowego, z chwilą wykreślenia z rejestru. Wniosek o wykreślenie z rejestru składa syndyk. 2.6. Przedstawicielstwo lub oddział zagranicznej osoby prawnej Oprócz utworzenia własnej spółki na terytorium Rosji, polski przedsiębiorca może wykonywać znaczną część działań za pośrednictwem przedstawicielstwa lub oddziału (filii) zagranicznej osoby prawnej. Przedstawicielstwa i oddziały w Rosji nie posiadają osobowości prawnej. Ponadto wyposażone są one w majątek zagranicznej osoby prawnej, która je utworzyła. Osoba prawna, która utworzyła w Rosji przedstawicielstwo lub oddział powołuje dyrektora (kierownika – ros. руководитель), który działa na podstawie udzielonego mu pełnomocnictwa. 44 Oddział zagranicznej osoby prawnej może prowadzić działalność gospodarczą wyłącznie w zakresie, w jakim działalność tę wykonuje zagraniczna osoba prawna, która oddział utworzyła. Natomiast zakres działań przedstawicielstwa odnosi się jedynie do reprezentowania i ochrony interesów zagranicznej osoby prawnej. Akredytacji przedstawicielstw i oddziałów zagranicznych osób prawnych na terenie Rosji dokonuje Państwowa Izba Rejestracyjna działająca przy Ministerstwie Sprawiedliwości Federacji Rosyjskiej. Informacja o przedstawicielstwie lub filii powinna zostać zamieszczona w dokumentach założycielskich podmiotu zagranicznego, tj. w statucie lub umowie spółki. 45 3. Podatki i ubezpieczenia społeczne w Federacji Rosyjskiej 3.1. Uwagi ogólne Podstawowym źródłem normatywnym regulującym kwestie podatkowe w Rosji jest kodeks podatkowy Federacji Rosyjskiej (dalej: kodeks podatkowy FR). Na podstawie z art. 12-15 tej ustawy w systemie podatkowym Federacji Rosyjskiej można wyodrębnić następujące grupy podatków: 1) podatki i opłaty federalne; 2) podatki regionalne; 3) podatki lokalne. Federalne podatki i opłaty nakładane są w drodze ustawy – kodeksu podatkowego. Obowiązują na całym terytorium Federacji Rosyjskiej i są dochodem budżetu federalnego. Regionalne podatki także nakładane są w drodze ustaw – kodeksu podatkowego oraz ustaw poszczególnych podmiotów Federacji Rosyjskiej. Są one przedmiotem obciążeń podatkowych obowiązujących na terytorium odpowiednich podmiotów Federacji Rosyjskiej. Lokalne podatki nakładane są w drodze ustawy – kodeksu podatkowego – oraz w drodze ustanowienia aktów prawa miejscowego w sprawie podatków. Są przedmiotem obowiązku podatkowego istniejącego na terytorium określonej jednostki samorządowej. Zgodnie z art. 13 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej do podatków federalnych zaliczane są: 1) podatek od towarów i usług (podatek od wartości dodanej – odpowiednik polskiego podatku VAT); 2) akcyza; 3) podatek dochodowy od osób fizycznych; 4) podatek dochodowy od osób prawnych; 46 5) podatek od wydobycia kopalin użytecznych; 6) podatek wodny; 7) podatek od polowania i rybołówstwa; 8) opłata skarbowa. W artykule 14 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej wymienione są podatki regionalne: 1) podatek od majątku osób prawnych; 2) podatek od gier losowych; 3) podatek od środków transportowych. Art. 15 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej wymienia tylko dwa podatki lokalne: 1) podatek gruntowy; 2) podatek od majątku osób fizycznych. Biorąc pod uwagę cele niniejszej publikacji, zostaną w niej omówione tylko niektóre podatki – najbardziej istotne z punktu widzenia prowadzenia działalności gospodarczej w ogóle. 3.2. Podatek od towarów i usług Tak jak i w Polsce jest to podatek należący do grupy podatków pośrednich. W odróżnieniu od ustawodawcy polskiego ustawodawca rosyjski używa określenia „podatek od wartości dodanej” (ros. налог на добавленную стоимость, НДС). Ponieważ jednak dla przedsiębiorcy polskiego dobrze znany jest skrót „podatek VAT”, w dalszej części niniejszej informacji będzie używany właśnie ten skrót. Przedmiotem opodatkowania w ramach tego obowiązku są następujące czynności: 1) sprzedaż towarów (robót, usług) na terytorium Federacji Rosyjskiej, w tym sprzedaż przedmiotu zastawu i przekazanie towarów (dzieła, usług) w drodze nowacji czy odstępnego. 47 2) W ramach tego punktu ustawodawca rosyjski zaznacza, iż bezpłatne zbycie prawa własności towarów, prawa do dzieła lub rezultatów wykonania usługi uważa się za sprzedaż towarów (robót, usług). 3) przekazanie na terytorium Federacji Rosyjskiej towarów (wykonanie robót, świadczenie usług) na własny użytek, których koszty nie są kosztami uzyskania przychodów (w tym w drodze odpisów amortyzacyjnych) w ramach obliczenia podatku dochodowego od osób prawnych. 4) wykonanie robót budowlanych lub montażowych na własny użytek; 5) wwóz towarów na terytorium Federacji Rosyjskiej i inne terytorium, należące do jej jurysdykcji. Wyłączenia przedmiotowe można podzielić na dwie grupy: 1) czynności, które w ogóle nie zostały uznane przez ustawodawcę jako sprzedaż towarów (robót, usług), oraz 2) czynności, wyłączone expressis verbis z przedmiotowego opodatkowania podatkiem VAT. zakresu Zgodnie z art. 39 ust. 3 kodeksu podatkowego FR sprzedażą towarów (robót, usług) nie są: 1) transakcje, związane z obrotem rublami rosyjskimi i dewiz (za wyjątkiem obrotu w celach numizmatyki) 2) przeniesienie środków trwałych, aktywów niematerialnych lub innego majątku osoby prawnej jej następcy prawnemu w drodze reorganizacji tej osoby prawnej; 3) przekazanie środków trwałych, aktywów niematerialnych lub innego majątku organizacjom non-profit w celu wykonywania przez nich działalności statutowej, nie związanej z działalnością gospodarczą. 4) przekazanie składników majątkowych, jeżeli takie przekazanie ma charakter inwestycyjny (w szczególności, pokrycie kapitału zakładowego (składkowego) spółek, 48 wkłady na podstawie umowy spółki cywilnej, umowy spółki inwestycyjnej, składki członkowskie do funduszy spółdzielni; 5) przekazanie składników majątkowych lub praw majątkowych na podstawie porozumienia koncesyjnego w rozumieniu ustawy Federacji Rosyjskiej o porozumieniach koncesyjnych1; 6) przeniesienie składników majątkowych o wartości, nie przekraczającej wkładu początkowego do spółki, w ramach wyjścia wspólnika ze spółki lub podziału majątku spółki likwidowanej; 7) przeniesienie składników majątkowych o wartości, nieprzekraczającej wkładu początkowego w ramach umowy spółki cywilnej lub umowy spółki inwestycyjnej w przypadku wyodrębnienia udziału wspólnika ze wspólnego majątku wspólników lub w przypadku podziału wspólnego majątku; 8) przeniesienie prawa własności lokali mieszkalnych, będących częścią nieruchomości państwowego i samorządowego funduszu mieszkalnego, na osoby fizyczne w ramach przeprowadzenia prywatyzacji; 9) konfiskata majątku, dziedziczenie majątku oraz nabycie prawa własności rzeczy niczyich lub porzuconych, zwierząt bezpańskich, rzeczy odnalezionych lub skarbu; 10) przekazanie majątku udziałowcom (wspólnikom) spółki w ramach podziału majątku i praw majątkowych spółki likwidowanej, będącej organizatorem zagranicznym XXII igrzysk olimpijskich i XI igrzysk paraolimpijskich 2014 roku w Soczi lub partnerem marketingowym Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego2; 1 Mowa w tym miejscu o porozumieniach, zawartych pomiędzy Skarbem Państwa Federacji Rosyjskiej lub Skarbem podmiotu Federacji Rosyjskiej a przedsiębiorcą, których przedmiotem są wybudowanie lub rekonstrukcja przedsiębiorstw lub innych złożonych obiektów, służących prowadzeniu działalności objętej monopolem państwowym, a następnie – dzierżawa takiego obiektu. 2 Wyłączenie niniejsze dotyczy stosunków, powstałych w okresie od 1 stycznia 2010 r. do 1 stycznia 2017. Przy tym jest ono stosowane, jeżeli założenie i likwidacja wspomnianych organizatorów lub partnerów marketingowych mają miejsce w okresie organizacji igrzysk, tj. od 5 lipca 2007 roku do 31 grudnia 2016 roku. 49 11) czynności objęte działalnością w zakresie gier hazardowych. 12) Z kolei zgodnie z art. 146 ust. 2 kodeksu podatkowego FR przedmiotem opodatkowania podatkiem VAT nie są: 13) bezpłatne przekazanie domów mieszkalnych, przedszkoli, klubów, sanatoriów i innych obiektów o socjalnym, kulturowym lub mieszkalnym przeznaczeniu oraz dróg, sieci elektrycznych, podstacji (centrali), sieci gazowych, urządzeń do pobierania wody i innych podobnych obiektów organom państwowym i samorządowym lub na podstawie decyzji tych organów – organom specjalistycznym, wykonującym działalność związaną z wykorzystywaniem tych obiektów; 14) przekazanie majątku przedsiębiorstw i samorządowych w trybie prywatyzacji; państwowych 15) wykonywanie robót (okazywanie usług) przez organy, należące do systemu organów władzy państwowej i samorządowej, w ramach realizacji (pełnienia) kompetencji wyłącznych w określonej sferze działalności pod warunkiem, iż obowiązek wykonywania tych kompetencji wyłącznych był ustanowiony w drodze ustawy federalnej lub ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej; 16) wykonywanie robót (świadczenie usług) przez jednostki skarbu państwa, jednostki budżetowe i autonomiczne w zakresie zlecenia państwowego (samorządowego), finansowanego w drodze subsydiów pochodzących z odpowiedniego budżetu systemu budżetowego Federacji Rosyjskiej; 17) usługi w zakresie udostępnienia prawa przejazdu przez płatne drogi federalnego znaczenia (płatne odcinki takich dróg), świadczone zgodnie z umową zarządu dróg, na podstawie której zleceniodawcą jest Federacja Rosyjska, z wyjątkiem usług, opłata za które zostaje do dyspozycji zarządcy; 18) bezpłatne przekazanie, świadczenie usług związanych z użyczeniem środków trwałych organom państwowym 50 i administracji oraz organom samorządowym, a także państwowym i samorządowym jednostkom budżetowym i przedsiębiorstwom państwowym i samorządowym; 19) czynności związane ze zbyciem gruntów (udziałów we współwłasności gruntów); 20) przekazanie praw majątkowych osoby prawnej jej następcy prawnemu; 21) przekazanie środków pieniężnych lub nieruchomości w celu utworzenia lub podwyższenia tzw. kapitału żelaznego organizacji non profit zgodnie z ustawą federalną z 30 grudnia 2012 r. o utworzeniu i wykorzystywaniu kapitału żelaznego organizacji pożytku publicznego; 22) przekazanie nieruchomości w przypadku likwidacji kapitału żelaznego organizacji non profit, odwołania darowizny lub w innej sytuacji, jeżeli zwrot takiego majątku przekazanego na podwyższenie kapitału organizacji jest przewidziany przez umowę darowizny; 23) czynności związane ze sprzedażą towarów (robót, usług) i praw majątkowych, dokonywane przez rosyjskich organizatorów XXII igrzysk olimpijskich i XI igrzysk paraolimpijskich 2014 roku w Soczi, w ramach spełnienia świadczeń będących przedmiotem porozumienia zawartego pomiędzy Międzynarodowym Komitetem Olimpijskim a Komitetem Olimpijskim Rosji i miastem Soczi w sprawie organizacji XXII igrzysk olimpijskich i XI igrzysk paraolimpijskich 2014 roku w Soczi3; 24) usługi związane z użyczeniem majątku państwowego lub samorządowego organizacjom non-profit w celu 4 wykonywania przez nich działalności statutowej ; 3 Dane wyłączenie ma zastosowanie do 1 stycznia 2017 roku. Odstępstwo to nie dotyczy majątku skarbu Federacji Rosyjskiej, skarbu podmiotu Federacji Rosyjskiej, skarbu miasta lub gminy, którego posiadaczami są przedsiębiorstwa państwowe lub komunalne czy państwowe lub samorządowe jednostki budżetowe. 4 51 25) wykonywanie robót (świadczenie usług) w ramach przedsięwzięć dodatkowych, skierowanych na redukcję napięcia na rynku pracy podmiotów Federacji Rosyjskiej i realizowanych na podstawie uchwał Rządu Federacji Rosyjskiej; 26) czynności związane ze sprzedażą (przekazaniem) na terytorium Federacji Rosyjskiej majątku państwowego lub samorządowego, nabywanego w trybie przewidzianym przez ustawę federalną z 22 lipca 2008 r. nr 159-FZ o warunkach zbycia nieruchomości, będących własnością podmiotów Federacji Rosyjskiej5 lub własnością samorządów oraz dzierżawionymi przez małych i średnich przedsiębiorców, oraz o wprowadzeniu zmian do n niektórych aktów normatywnych Federacji Rosyjskiej6. Oprócz wyłączeń przedmiotowych w art. 149 kodeksu podatkowego FR wymieniono ponad 20 przypadków zwolnień przedmiotowych. Podatnikami podatku VAT są podmioty gospodarcze (ustawodawca rosyjski używa określenia „organizacje”7); indywidualni przedsiębiorcy (osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą) oraz osoby zobowiązane do uiszczenia podatku VAT przy wwozie towarów na terytorium Federacji Rosyjskiej8. 5 Mowa w tym m miejscu o jednostkach podziału administracyjno-terytorialnego Federacji Rosyjskiej. 6 Ros.: Федеральный закон от 22 июля 2008 года N "Об особенностях отчуждения недвижимого имущества, находящегося в государственной собственности субъектов Российской Федерации или в муниципальной собственности и арендуемого субъектами малого и среднего предпринимательства, и о внесении изменений в отдельные законодательные акты Российской Федерациию. 7 Zgodnie z art. 11 ust. 2 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej organizacjami są osoby prawne, utworzone zgodnie z prawem Federacji Rosyjskiej („organizacje rosyjskie”), a także zagraniczne osoby prawne, spółki i inne jednostki kapitałowo-osobowe posiadające zdolność prawną, utworzone zgodnie z prawem państw obcych, organizacje międzynarodowe, oddziały i przedstawicielstwa wspomnianych osób zagranicznych i organizacji międzynarodowych, utworzone na terytorium Federacji Rosyjskiej (organizacje zagraniczne). 8 Szczegóły dotyczące podatników podatku VAT związanego z importem towarów do Rosji zostaną omówione w dziale 5 niniejszej publikacji. 52 Wyłączenia podmiotowe Tak jak i w polskim prawie podatkowym ustawodawca rosyjski rozróżnia podmiotowe wyłączenia podatkowe oraz podmiotowe zwolnienia podatkowe. Niemniej dla celów niniejszej publikacji obie grupy zostaną omówione w ramach jednego zagadnienia. Otóż podatnikami podatku VAT nie są: 1) podmioty, będące organizatorami zagranicznymi XXII igrzysk olimpijskich i XI igrzysk paraolimpijskich 2014 roku w Soczi lub partnerem marketingowym Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, w zakresie czynności, dokonywanych w ramach organizacji i przeprowadzenia XXII igrzysk olimpijskich i XI igrzysk paraolimpijskich 2014 roku w Soczi; 2) podmioty, będące oficjalnymi nadawcami transmisji igrzysk olimpijskich i igrzysk paraolimpijskich; Z kolei do zwolnienia od wykonywania obowiązków podatnika podatku VAT mają prawo: 1) „organizacje” i przedsiębiorcy indywidualni, jeżeli w ciągu ostatnich trzech miesięcy zysk netto tych podmiotów ze sprzedaży towarów (usług, robót) nie przekroczył kwoty łącznej w wysokości dwóch milionów rubli. Jest to zasada ogólna. Ustawodawca przewiduje kilka wyjątków od niej (art. 145 ust. 1 kodeksu podatkowego FR); 2) podmiot, który otrzymał status uczestnika projektu dotyczącego realizacji badań, opracowań i komercjalizacji ich rezultatów zgodnie z ustawą federalną o centrum innowacyjnym „Skołkowo” – w ciągu 10 lat od dnia nabycia takiego statusu (art. 145.1. kodeksu podatkowego FR). Zgodnie z podstawową regułą podstawą opodatkowania jest wartość towarów (robót, usług), z uwzględnieniem akcyzy, lecz bez uwzględnienia podatku. 53 Stawki W zakresie podatku VAT w Rosji obowiązują następujące stawki podatkowe: 1) podstawowa w wysokości 18%; 2) obniżona w wysokości 10%; 3) stawka 0%. Zgodnie z art. 164 ust. 2 Kodeksu podatkowego FR stawka w wysokości 10% jest stosowana przy sprzedaży: 1) podstawowych produktów spożywczych. W ustawie zawarty jest wyczerpujący katalog takich produktów, w którym wymienione są, między innymi, mięso świeże, niektóre świeże ryby, mleko, jajka, cukier, sól, chleb, kasze, makaron, produkty spożywcze specjalnego przeznaczenia dla dzieci oraz dietetyczne; 2) niektórych towarów dla dzieci. Warto zaznaczyć, iż katalog tych towarów jest dość szeroki, zawiera głównie ubrania, obuwie, łóżka i wózki dziecięce, pieluchy oraz przybory szkolne; 3) periodyków, za wyjątkiem periodyków o charakterze reklamowym lub erotycznym; 4) towarów medycznych: środki lecznicze, w tym środki lecznicze przeznaczone dla badań klinicznych oraz substancje lecznicze, w tym aptecznej produkcji; wyroby o przeznaczeniu medycznym; 5) zarodowe bydło rogate, owce, kozy, świnie, konie, jaja zarodowe oraz sperma i embriony otrzymane od tych zwierząt. Zgodnie z art. 164 ust. 2 Kodeksu podatkowego FR stawka 0% jest stosowana, między innymi, przy: 1) eksporcie towarów; 2) świadczeniu usług w zakresie międzynarodowego przewozu towarów, w tym miedzy innymi usługach spedytorskich; 54 3) robotach (usługach), wykonywanych w zakresie transportu rurociągowego ropy naftowej i produktów naftowych; 4) usług w zakresie organizacji transportu rurociągowego gazu ziemnego, wywożonego poza terytorium Federacji Rosyjskiej lub wwożonego na terytorium Federacji Rosyjskiej, w tym w trybie tranzytowym; 5) robót (usług) w zakresie przetwórstwa towarów, zgłoszonych w ramach procedury uszlachetniania czynnego w systemie zawieszeń (dział 34 kodeksu celnego Unii Celnej). Okresem rozliczeniowym podatku VAT jest kwartał. 3.3. Podatek dochodowy od osób prawnych Rosyjski ustawodawca używa określenia podatek od dochodu organizacji (ros. налог на прибыль организаций). Do celów prawa podatkowego za „organizacje” uważane są podmioty i jednostki, o których mowa w art. 11 ust. kodeksu podatkowego FR9. Przedmiot opodatkowania Zgodnie z art. 241 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej przedmiotem opodatkowania podatkiem dochodowym od osób prawnych są: 1) nadwyżka sumy przychodów nad kosztami ich uzyskania; 2) dochody, otrzymane ze źródeł znajdujących się na terytorium Federacji Rosyjskiej i niezwiązane z prowadzeniem działalności gospodarczej w Rosji – wobec osób zagranicznych: dywidendy z tytułu udziału w zyskach osób prawnych mających siedzibę na terytorium Federacji Rosyjskiej; inne dochody z udziału w zyskach osób prawnych, w tym także wartość majątku otrzymanego w związku z likwidacją osoby prawnej; 9 Patrz przypis nr 7. 55 odsetki od należności wynikających z państwowych i samorządowych papierów wartościowych oraz należności wobec rosyjskich osób prawnych; odsetki od udzielonych pożyczek i kredytów; odsetki od środków pieniężnych przekazanych do depozytu; dochody uzyskane na rachunkach korespondencyjnych zagranicznych banków; dochody, wypłacane bankom zagranicznym w związku z operacjami overdraft; premie wypłacane przy umorzeniu wartościowych, nabytych wcześniej ze zniżką; papierów dochody z odsetek od papierów wartościowych; inne dochody, uważane za „odsetki” zgodnie z umowami międzynarodowymi, regulującymi kwestie opodatkowania; należności licencyjne; odpłatne zbycie udziałów (akcji) w spółkach rosyjskich, ponad 50% aktywów których stanowią nieruchomości znajdujące się na terytorium Federacji Rosyjskiej, lub instrumentów finansowych pochodzących z tych akcji (udziałów);10 dochód z tytułu zbycia nieruchomości znajdującej na terytorium Federacji Rosyjskiej; dochody z tytułu umów najmu (dzierżawy) lub podnajmu majątku, wykorzystywanego na terytorium Federacji Rosyjskiej, w tym dochody z tytułu umów leasingowych; 10 Zwrócić należy uwagę na to, iż sprzedaż akcji lub pochodnych instrumentów finansowych na giełdach zagranicznych nie są uważane jako dochody ze źródeł na terytorium Federacji Rosyjskiej. 56 dochody z tytułu umów przewozu międzynarodowego (w tym – demurrage oraz inne opłaty, związane z wykonywaniem przewozów); kary oraz odsetki za niewykonanie zobowiązań umownych przez osoby, posiadające siedzibę w Rosji, a także organy państwowe i samorządowe; inne „analogiczne” dochody. Tak jak i w Polsce, ustawodawca rosyjski wprowadza do ustawy ogólne pojęcie przychodu oraz otwarty katalog przychodów. Z tym, że w kodeksie podatkowym Federacji Rosyjskiej ustawodawca wyróżnia tzw. przychody od sprzedaży (art. 249) oraz tzw. przychody niezwiązane ze sprzedażą (nieprodukcyjne, art. 250). W art. 251 z kolei zawarty jest katalog zamknięty przychodów niezaliczanych do podstawy opodatkowania. Cel tego katalogu jest zbliżony do celu art. 12 ust. 4 polskiej ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych, zawierającym wykaz przychodów nie uznawanych za przychody w rozumieniu tej ustawy. Koszty uzyskania przychodów Zgodnie z art. 252 ust. 1 akapit drugi, za koszty uzyskania przychodów uznawane są uzasadnione i udokumentowane wydatki oraz w niektórych sytuacjach – straty, poniesione przez podatnika. Pod uzasadnionymi wydatkami rozumiane są wyrażone w pieniądzu wydatki poniesione zgodnie z zasadą gospodarności i celowości ekonomicznej. Pod udokumentowanymi wydatkami rozumiane są wydatki, potwierdzone w dokumentach, sporządzonych zgodnie z prawem Federacji Rosyjskiej, lub zgodnie ze zwyczajami obrotu handlowego stosowanymi w państwie obcym, na którego terytorium wydatki były poniesione, lub dokumentach, potwierdzających poniesione wydatki w sposób pośredni (w tym 57 – deklaracji celnej, poleceniu wyjazdu służbowego, biletach za przejazd, sprawozdaniu w przedmiocie wykonanych czynności zgodnie z umową). W tym samym punkcie wprowadzone zostało domniemanie o tym, iż za koszty uznawane są jakiekolwiek wydatki pod warunkiem, iż zostały one poniesione w celu wykonywania działalności, skierowanej na osiągnięcie przychodu. Analogicznie do przychodów koszty są dzielone na koszty związane z produkcją lub sprzedażą oraz koszty nieprodukcyjne. Z kolei koszty związane z produkcją lub sprzedażą dzielone są na: 1) koszty materialne (w art., 254 kodeksu podatkowego zawarty jest szczegółowy wykaz kosztów z tej grupy); 2) koszty związane z zatrudnianiem pracowników (art. 255 kodeksu podatkowego); 3) amortyzację11; 4) inne koszty (na przykład, koszty certyfikacji produkcji i usług, koszty normalizacji, koszty ochrony przeciwpożarowej, koszty zapewnienia normalnych warunków pracy i bezpieczeństwa, koszty rekrutacji pracowników, czynsz, opłaty leasingowe). Koszty nieprodukcyjne natomiast umownie można podzielić na pięć grup: 1) umorzenie aktywów, nie obiecujących korzyści w przyszłości; 2) amortyzacja aktywów, przekazanych na podstawie umowy najmu; 3) koszty niedokonane, wynikające w wyniku szacunkowych oraz w związku z korektą błędów; 4) odsetki; 5) inne (kary umowne, koszty sądowe, podatek od majątku, wypłata odszkodowania) 11 zmian Постановление Правительства РФ от 01.01.2002 N 1 "О Классификации основных средств, включаемых в амортизационные группы" ["Собрание законодательства РФ", 07.01.2002, N 1 (ч. 2), ст. 52] 58 Do kosztów związanych z produkcją lub sprzedażą należą: koszty związane z wyrobem (produkcją), magazynowaniem i dostawą towarów, wykonaniem robót, świadczeniem usług, nabyciem lub zbyciem towarów (robót, usług, praw majątkowych); koszty utrzymania i używania, remontu i serwisowania środków trwałych i innego wyposażenia lub środków majątkowych; koszty rozwoju zasobów naturalnych; wydatki na badania naukowe i eksperymentalne prace rozwojowe; wydatki na ubezpieczenie obowiązkowe i dobrowolne; inne wydatki, związane z produkcją I sprzedażą. Do grupy kosztów nieprodukcyjnych należą, między innymi: koszty utrzymania przekazanych na podstawie umowy najmu (leasingu) składników majątkowych (łącznie z amortyzacją tych składników); odsetki od zobowiązań jakiegokolwiek rodzaju; koszty produkcji odwołanych zleceń; koszty usług bankowych; koszty sądowe; koszty związane z niektórymi podatkami i opłatami skarbowymi; straty z lat poprzednich; inne. 59 Podatnicy Zgodnie z art. 246 ust. 1 kodeksu podatkowego FR podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych są: „organizacje rosyjskie” – osoby prawne, utworzone zgodnie z prawem Federacji Rosyjskiej; „organizacje zagraniczne” – zagraniczne osoby prawne, spółki i inne jednostki kapitałowo-osobowe posiadające zdolność prawną, utworzone zgodnie z prawem państw obcych, organizacje międzynarodowe, stale wykonujące działalność gospodarczą na terytorium Federacji Rosyjskiej poprzez jednostki odosobnione mające przewidzianą przez prawo rosyjskie formę organizacyjno-prawną; „organizacje zagraniczne” otrzymujące dochody z innych źródeł znajdujących się na terytorium Federacji Rosyjskiej; osoby prawne, mające status uczestnika reprezentującego podatkową grupę kapitałową – dobrowolnego zrzeszenia rosyjskich osób prawnych, powstałego na podstawie umowy o utworzeniu podatkowej grupy kapitałowej w celu obliczenia i odprowadzenia podatku dochodowego od wspólnego wyniku finansowego z działalności gospodarczej tych podatników12. Wyłączenia podmiotowe Nie są podatnikami podatku dochodowego od osób prawnych: 1) podmioty, będące organizatorami zagranicznymi XXII igrzysk olimpijskich i XI igrzysk paraolimpijskich 2014 roku w Soczi lub partnerem marketingowym Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, w zakresie dochodów otrzymanych w związku 12 Gwoli precyzji podatnikiem jest raczej sama podatkowa grupa kapitałowa. Ustawodawca używa bowiem sformułowania „podatek dochodowy od osób prawnych dotyczący podatkowej grupy kapitałowej”. Z drugiej strony w art. 246 ust. 1 akapit drugi jest mowa o tym, że za podatnika podatku dochodowego od osób prawnych uważany jest uczestnik reprezentujący podatkową grupę kapitałową. 60 z organizacją i przeprowadzeniem XXII igrzysk olimpijskich i XI igrzysk paraolimpijskich 2014 roku w Soczi; 2) podmioty będące oficjalnymi nadawcami transmisji igrzysk olimpijskich i igrzysk paraolimpijskich – w zakresie dochodów, otrzymanych w związku z wykonywaniem porozumienia zawartego z Międzynarodowym Komitetem Olimpijskim lub upoważnioną przez niego organizacją; Zwolnienia podmiotowe Zgodnie z art. 246.1 kodeksu podatkowego FR podmiot, który otrzymał status uczestnika projektu dotyczącego realizacji badań, opracowań i komercjalizacji ich rezultatów zgodnie z ustawą federalną o centrum innowacyjnym „Skołkowo”, w ciągu 10 lat od dnia nabycia takiego statusu jest uprawniony do zwolnienia od podatku dochodowego. Stawki podatkowe Wysokość stawki podstawowej wynosi 20%. Przy tym kwota podatku obliczona według stawki 2% jest odprowadzana do budżetu federalnego, według 18% – do budżetów odpowiednich podmiotów Federacji Rosyjskiej. Stawka podatkowa, według której jest odprowadzany podatek do budżetów podmiotów Federacji Rosyjskiej może być obniżona na podstawie ustawy organu odpowiedniego podmiotu Federacji Rosyjskiej. Przy tym obniżona w ten sposób stawka podatkowa nie może być mniejsza niż 13,5%. Na przykład ustawa obwodu moskiewskiego z 24 listopada 2004 r. nr 151/2004-ОЗ o ulgowym opodatkowaniu w obwodzie moskiewskim13 przewiduje ulgi dla podatników, zatrudniających inwalidów, wspierających organizacje pożytku publicznego, jednostki budżetowe, organizacje artystycznych rzemiosł narodowych, organizacje ortopedyczne, wspólnoty mieszkaniowe. Z kolei poprzez ustawy m. Moskwy z 10 października 2007 r. nr 39 i 5 marca 2003 nr 12 zostały obniżone stawki podatkowe dla podatników, których 13 Ros. Закон Московской области от 24.11.2004 N 151/2004-ОЗ "О льготном налогообложении в Московской области". 61 podstawowym rodzajem działalności gospodarczej jest produkcja na terytorium m. Moskwy samochodów osobowych, dla organizacji społecznych inwalidów, spółek, których kapitał zakładowy pokryty jest w całości z wkładów takich organizacji inwalidzkich, dla organizacji zatrudniających inwalidów. Maksymalna gospodarczą O wysokości odpowiedni Rosyjskiej. stawka dla podatników prowadzących działalność w specjalnej strefie ekonomicznej wynosi 13,5%. stawki podatkowej w danej strefie decyduje terytorialnie ustawodawca podmiotu Federacji Kolejne grupy obniżonych stawek: 1) 0%; 2) 9%; 3) 10% 4) 15% Stawka zerowa jest stosowana co do zasady wobec: 1) podmiotów i medyczną; wykonujących działalność edukacyjną 2) rezydentów innowacyjno-technicznych specjalnych stref ekonomicznych 3) rezydentów turystyczno-rekreacyjnych specjalnych stref ekonomicznych; 4) producentów rolnych i sektora rybołówstwa, którzy nie wybrali systemu opodatkowania producentów rolnych („jednolity podatek rolny”); 5) rosyjskich osób prawnych, które otrzymały dywidendy pod warunkiem, iż na dzień przyjęcia uchwały o wypłacie dywidend w okresie nie krótszym niż 365 dni kalendarzowych beneficjent posiada nie mniej niż 50% udziału (udziałów) w kapitale zakładowym (składkowym) podmiotu wypłacającego dywidendę; 62 6) osób prawnych, które otrzymały status uczestnika projektu dotyczącego realizacji badań, opracowań i komercjalizacji ich rezultatów zgodnie z ustawą federalną o centrum innowacyjnym „Skołkowo” – w zakresie dochodów, otrzymanych po zakończeniu korzystania ze zwolnienia podatkowego; 7) beneficjentów odsetek z tytułu wykupu obligacji państwowych i samorządowych, emitowanych przed dniem 20 stycznia 1997 roku oraz z tytułu wykupu obligacji państwowej pożyczki dewizowej z 1999 roku, emitowanych przy okazji nowacji obligacji państwowej pożyczki wewnętrznej serii III; 8) udziałowców (akcjonariuszy) rosyjskich spółek– w zakresie dochodów z tytułu czynności dotyczących zbycia (w tym umorzenia) udziałów (akcji) w kapitale zakładowym. Stawka 9% jest stosowana w następujących przypadkach: 1) wobec dywidend, otrzymywanych przez rosyjskie osoby prawne z tytułu udziału w rosyjskich i zagranicznych osobach prawnych; 2) wobec dochodów w postaci procentów z tytułu samorządowych papierów wartościowych, emitowanych na okres nie mniej niż trzech lat przed 1 stycznia 2007 r., oraz z tytułu obligacji z zabezpieczeniem hipotecznym, emitowanych przed 1 stycznia 2007 r. Stawka 10% jest stosowana wobec osób zagranicznych, nieprowadzących na terytorium Federacji Rosyjskiej działalności, w zakresie dochodów uzyskiwanych z tytułu korzystania, utrzymania lub dzierżawy (najmu) statków, samolotów lub innych środków transportowych lub kontenerów (w tym przyczep i sprzętu wspomagającego, niezbędnego dla transportu) w związku z wykonywaniem przewozów międzynarodowych. Stawka w wysokości 15% jest stosowana wobec: 1) osób zagranicznych z tytułu dywidend otrzymanych od 63 rosyjskich osób prawnych; 2) posiadaczy papierów wartościowych, emitowanych po 1 stycznia 2007 r. przez państwa członkowskie Unii Celnej, Federację Rosyjską i podmioty Federacji Rosyjskiej, samorządy. Okres podatkowy Okres podatkowy wynosi 1 rok. Okresy rozliczeniowe – pierwszy kwartał, półrocze, 9 miesięcy. Zaliczka na poczet podatku jest obliczana i uiszczana co miesiąc. 3.4. Podatek dochodowy od osób fizycznych Zgodnie z art. 207 ust.1 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej podatnikami podatku dochodowego od osób fizycznych są osoby fizyczne, które mają status rezydenta Federacji Rosyjskiej, oraz osoby fizyczne, które nie są rezydentami FR, lecz mają źródło dochodów w Federacji Rosyjskiej. Z kolei rezydentami podatkowymi Federacji Rosyjskiej są osoby fizyczne, które nieprzerwanie przebywają na terytorium FR nie mniej niż 183 dni w ciągu 12 kolejnych pod rząd miesięcy. Okres pobytu uważany jest za nieprzerwany, jeżeli wyjazd zagranicę odbywał się w celu leczenia lub pobierania nauki i był krótszy niż sześć miesięcy. Stawka podatkowa w wysokości 13% co do zasady jest stosowana wyłącznie do podatników mających status rezydenta FR. Podstawowa stawka podatkowa wobec dochodów osiąganych przez nierezydentów Federacji Rosyjskiej wynosi natomiast 30%. Inaczej z kolei obliczane są podatki od dywidend z tytułu udziału w zyskach rosyjskich osób prawnych. Stawki w tym przypadku wynoszą odpowiednio 9 i 15% dla rezydentów i nierezydentów Federacji Rosyjskiej. Okresem podatkowym jest rok kalendarzowy. 3.5. Podatek akcyzowy Jest to podatek federalny należący do grupy podatków pośrednich, 64 nakładany zazwyczaj na niektóre wyroby konsumpcyjne (alkohol, wyroby tytoniowe). Przedmiotem opodatkowania jest produkcja oraz czynności związane z obrotem wymienionych w ustawie towarów, zwanych wyrobami akcyzowymi. Wykaz wyrobów akcyzowych zawarty jest w art. 181 ust. Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej: 1) alkohol etylowy produkowany z surowców jadalnych lub niejadalnych, w tym denaturowany spirytus etylowy, alkohol surowy, destylaty winne, winogronowe, owocowy, oraz z koniaku, calvadosu, whisky (dalej: alkohol etylowy); 2) produkcja zawierająca alkohol (roztwory, emulsje, zawiesiny i inne typy produkcji w postaci płynnej) z udziałem objętościowym alkoholu etylowego ponad 9%, z wyjątkiem napojów alkoholowych, o których mowa w punkcie poniżej; 3) produkcja alkoholowa (wódka, napoje likierowo-alkoholowe, koniaki, wino, wino owocowe, wino likierowe, wino musujące (szampan), napoje winowe, cydr, poiret, miód pitny, piwo, napoje wyprodukowane na bazie piwa, inne napoje z udziałem objętościowym alkoholu etylowego ponad 0,5%, za wyjątkiem artykułów spożywczych zgodnie z wykazem ustalonym przez rząd Federacji Rosyjskiej; 4) wyroby tytoniowe; 5) samochody osobowe; 6) motocykle o mocy silnika przekraczającej 112,5 kW (150 KM); 7) benzyna; 8) olej napędowy; 9) oleje silnikowe do silników Diesla lub silników gaźnikowych (inżektorowych); 10) benzyna pierwszej destylacji. 65 Pomimo obecności alkoholu w składzie, nie są przedmiotem opodatkowania następujące wyroby: leki, które zostały zarejestrowane przez upoważniony organ federalny władzy wykonawczej i wpisane do państwowego rejestru leków; leki (w tym leki homeopatyczne), wyprodukowane przez apteki na receptę oraz na zapotrzebowanie organizacji opieki zdrowotnej, rozlane do pojemników zgodnie z wymogami dokumentów normatywnych, uzgodnionych przez upoważniony organ władzy wykonawczej; leki weterynaryjne, które zostały zarejestrowane przez upoważniony organ federalny władzy wykonawczej i wpisane do państwowego rejestru leków weterynaryjnych, przeznaczonych do stosowania w hodowli zwierząt na terytorium Federacji Rosyjskiej, rozlane do pojemników o objętości nie przekraczającej 100 ml; perfumy oraz kosmetyki rozlane do pojemników o objętości nie przekraczającej 100 ml z udziałem objętościowym alkoholu etylowego nie większym niż 80% włącznie lub perfumy oraz kosmetyki z udziałem objętościowym alkoholu etylowego większym niż 90% włącznie w obecności na butelce rozpylacza, rozlane do pojemników o objętości nie przekraczającej 100 ml, a także perfumy i kosmetyki z udziałem objętościowym alkoholu etylowego nie większym niż 90%, rozlane do pojemników o objętości nie przekraczającej 3 ml; odpady wykorzystywane do dalszego przetwarzania lub stosowania do celów technicznych, wytwarzane w produkcji alkoholu etylowego z surowców jadalnych, wódek, napojów likierowo-alkoholowych, zgodne z wymogami normatywnymi, zatwierdzonymi przez upoważniony organ władzy wykonawczej; 66 materiały winowe, brzeczka winogronowa, inna brzeczka owocowa, brzeczka piwna Podstawa opodatkowania określana jest oddzielnie dla każdego rodzaju wyrobu akcyzowego. Może być określona na podstawie ilości (objętości) albo wartości wyprodukowanych lub sprzedawanych wyrobów. Szczegółowy tryb wyliczania podstawy opodatkowania opisany jest w art. 187-191 Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej. Stawki W art. 193 Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej wprowadzone zostały stawki opodatkowania poszczególnych wyrobów akcyzowych. Większość z tych stawek ma charakter stawek kwotowych. Tylko do niektórych towarów przewidziane są stawki mieszane, kwotowo-procentowe (papierosy i papierosy z ustnikiem. W ustawie przewidziane jest rozróżnienie stawek według rodzajów wyrobów akcyzowych. Na przykład, od 2011 roku przewidziane są różne stawki podatku akcyzowego dla różnych gatunków benzyny i oleju napędowego według zasady obniżania stawek akcyzowych na paliwa wyższej jakości. Okresem podatkowym jest miesiąc kalendarzowy. W sytuacjach, wymienionych w art. 200 Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej od kwoty należnego podatku akcyzowego można odliczyć kwotę podatku zapłaconego. 3.6. Podatek od majątku Przedmiot opodatkowania Przedmiotem opodatkowania są: 1) ruchomości i nieruchomości (w tym, majątek przekazany do tymczasowego posiadania, użytkowania, korzystania, rozporządzania, zarządzania powierniczego, majątek, wniesiony do wspólnego przedsięwzięcia lub otrzymany w ramach porozumienia koncesyjnego z państwem), 67 odnoszące się w rachunkowości do środków trwałych – wobec rosyjskich osób prawnych; 2) ruchomości i nieruchomości, odnoszące się w rachunkowości do środków trwałych, oraz majątek otrzymany w ramach porozumienia koncesyjnego z państwem – wobec zagranicznych podmiotów, wykonujących działalność w Federacji Rosyjskiej; 3) znajdujące się na terytorium Federacji Rosyjskiej nieruchomości, należące do podmiotów zagranicznych, nie prowadzących działalności gospodarczej, tytułem prawa własności lub na podstawie porozumienia koncesyjnego z państwem. Wyłączenia przedmiotowe: Nie są uznawane za przedmiot opodatkowania, między innymi: 1) grunty oraz inne użytkowe obiekty przyrodnicze (obiekty wodne i inne zasoby naturalne); 2) majątek należący z tytułu użytkowania wieczystego do organów federacyjnej władzy wykonawczej, w których prawem przewidziana jest służba wojskowa lub równorzędna, wykorzystywany dla celów obronnych, zapewnienia bezpieczeństwa i porządku w Federacji Rosyjskiej; 3) obiekty dziedzictwa kulturowego (pomniki historii i kultury) narodów Federacji Rosyjskiej; 4) obiekty nuklearne wykorzystywane w celach naukowych, punkty przechowywania materiałów jądrowych i substancji radioaktywnych oraz zbiorniki odpadów radioaktywnych; 5) lodołamacze, statki z energetycznymi obiektami atomowymi oraz statki świadczące serwis jądrowo-techniczny; 6) obiekty kosmiczne; 7) statki, zarejestrowane w Rosyjskim międzynarodowym rejestrze statków; 68 8) ruchomości, wpisane do ewidencji księgowej środków trwałych od dnia 1 stycznia 2013 r. Podatnicy Podatnikami podatku od majątku są „organizacje”14 (głównie osoby prawne) posiadające majątek uznawany zgodnie z ustawą za przedmiot opodatkowania podatkiem od majątku. Stąd podatek ten jest nazywany podatkiem od majątku osób prawnych (ros. налог на имущество организаций) Nie są podatnikami podmioty, będące organizatorami zagranicznymi XXII igrzysk olimpijskich i XI igrzysk paraolimpijskich 2014 roku w Soczi lub partnerem marketingowym Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego, w zakresie majątku wykorzystywanego przez nich wyłącznie w związku z organizacją i przeprowadzeniem XXII igrzysk olimpijskich i XI igrzysk paraolimpijskich 2014 roku w Soczi. Poza wyłączeniem podmiotowym w art. 381 przewidziane są ulgi podatkowe dla szeregu podatników. Tak, na przykład, z obowiązku podatkowego zwolnione są: 1) organizacje religijne – w zakresie majątku, wykorzystywanego przez nich w celu wykonania działalności religijnej; 2) krajowe, społeczne organizacje inwalidów, których członkowie lub ich przedstawiciele ustawowi stanowią co najmniej 80% – w zakresie majątku, wykorzystywanego dla wykonania ich działalności statutowej; 3) osoby prawne, których przeważającym rodzajem działalności gospodarczej jest produkcja wyrobów farmaceutycznych, – w zakresie majątku, wykorzystywanego w celu produkcji weterynaryjnych preparatów immunobiologicznych, przeznaczonych do walki z epidemiami; 14 Zob. definicję organizacji w przypisie nr 7 powyżej (art. 11 ust. 2 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej). 69 4) za wyjątkiem, przewidzianym w art. 381 p. 22 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej, – rezydenci specjalnych stref ekonomicznych – w zakresie majątku, uwzględnionego w bilansie, stworzonego lub nabytego w celu prowadzenia działalności gospodarczej na terytorium specjalnej strefy ekonomicznej oraz wykorzystywanego na tym terytorium w ramach porozumienia o utworzeniu specjalnej strefy ekonomicznej, w okresie pierwszych 10 lat od dnia zarachowania danego składnika majątkowego; 5) majątek specjalistycznych zakładów ortopedycznych; 6) majątek adwokatur i kancelarii adwokackich; 7) spółki zarządzające zgodnie ustawą federalną o centrum innowacyjnym „Skołkowo”; 8) podmiot, który otrzymał status uczestnika projektu dotyczącego realizacji badań, opracowań i komercjalizacji ich rezultatów zgodnie z ustawą federalną o centrum innowacyjnym „Skołkowo”; 9) spółki zarządzające specjalnych stref ekonomicznych – w zakresie nieruchomości wprowadzonych do ewidencji środków trwałych tych spółek i stworzonych (nabytych) w celu realizacji porozumień w przedmiocie utworzenia specjalnych stref ekonomicznych, w okresie 10 lat od miesiąca następnego po miesiącu wprowadzenia składnika majątkowego do ksiąg rachunkowych. 10) inni podatnicy – w zakresie wprowadzanych od nowa obiektów o wysokiej skuteczności energetycznej – w okresie trzech lat od dnia wprowadzenia składników majątkowych do ksiąg rachunkowych. Podstawa opodatkowania – średnia roczna wartość składnika majątkowego będącego przedmiotem opodatkowania. 70 Stawki Zgodnie z art. 380 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej stawki podatkowe ustanawiane są w drodze ustaw podmiotów Federacji Rosyjskiej. Stawki te nie mogą być wyższe niż 2,2%. W przypadku braku odpowiedniej regulacji do opodatkowania majątku stosowana jest stawka 2,2%. Ustawodawca dopuszcza wprowadzenie w zależności od kategorii podatników majątkowych. różnych stawek lub składników Okres podatkowy Okres podatkowy wynosi rok kalendarzowy. Za okresy rozliczeniowe uznawane są: pierwszy kwartał, półrocze i dziewięć miesięcy. Organ ustawodawczy (reprezentacyjny) podmiotu Federacji Rosyjskiej podczas nakładania podatku może odstąpić od ustanowienia okresów rozliczeniowych. 3.7. Specjalne reżimy podatkowe Specjalne reżimy podatkowe uregulowane są w rozdziale VIII.1 Kodeksu Podatkowego Federacji Rosyjskiej. Ustawa przewiduje pięć takich reżimów: 1) reżim opodatkowania producentów rolnych; 2) uproszczony system opodatkowania; 3) reżim opodatkowania w ramach jednolitego podatku od dochodu przypisanego; 4) reżim opodatkowania przy dotyczących podziału produkcji; wykonaniu porozumień 5) reżim patentowy opodatkowania. Reżim opodatkowania producentów rolnych Reżim opodatkowania producentów rolnych polega na tym, iż podatnicy korzystające z niego zwolnieni są z opodatkowania 71 niektórych podatków i płacą jednolity podatek rolny (ros. единый сельскохозяйственный налог). Zgodnie z art. 346.1 ust. 2 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej producenci rolni (zarówno osoby prawne, jak i osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą) mogą wybrać reżim opodatkowania jednolitym podatkiem rolnym. Podatnicy jednolitego podatku rolnego zwolnieni są z obowiązku w zakresie podatku dochodowego, podatku od majątku oraz podatku VAT. Wyjątkiem od tej zasady jest opodatkowanie dochodów z dywidend i z tytułu posiadania papierów wartościowych, o których mowa w art. 284 ust. 3 i 4 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej, a także importu towarów na terytorium celne Federacji Rosyjskiej. Z danej metody opodatkowania mogą skorzystać jedynie przedsiębiorcy, posiadające status producentów rolnych. Warunki otrzymania statusu producenta rolnego na potrzeby jednolitego podatku rolnego zawarte są w art. 346.2 ust. 2 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej. Otóż producentami rolnymi są osoby spełniające łącznie następujące przesłanki: 1) mają status osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego (osoby fizycznej, prowadzącej działalność gospodarczą); 2) wytwarzają produkty rolne oraz dokonują ich przeróbki i sprzedaży; 3) dochód z tytułu działalności, o której mowa w punkcie powyżej, stanowi co najmniej 70% całości ich dochodu. Możliwości skorzystania z omawianego w tym miejscu reżimu opodatkowania nie posiadają: 1) podatnicy, zajmujący się produkcją wyrobów akcyzowych; 2) podatnicy wykonujący hazardowych; działalność 72 w zakresie gier 3) jednostki Skarbu i autonomiczne. państwa, jednostki budżetowe Przedmiotem opodatkowania jest różnica pomiędzy przychodami a kosztami uzyskania przychodów. W art. 346.5 ust. 1 zawarty jest katalog przychodów branych pod uwagę w celu określenia podstawy opodatkowania. Z kolei w ustępie 2 wspomnianego artykułu wymienione są koszty uzyskania przychodów. Okres podatkowy wynosi 1 rok kalendarzowy. Okresem zaś rozliczeniowym jest półrocze. Stawka podatkowa wynosi 6%. Uproszczony system opodatkowania Atutem uproszczonego systemu opodatkowania jest to, że podatnik jest zwolniony co do zasady z podatku dochodowego, podatku od majątku oraz podatku VAT. Tak jak w przypadku jednolitego podatku rolnego wyjątkiem w zakresie tych ulg podatkowych jest opodatkowanie dochodów z dywidend i z tytułu posiadania papierów wartościowych, o których mowa w art. 284 ust. 3 i 4 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej, a także importu towarów na terytorium celne Federacji Rosyjskiej. Podatnicy Zgodnie z art. 346.12. kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej podatnikami są „organizacje” (osoby prawne) i przedsiębiorcy indywidualni (osoby fizyczne, prowadzące działalność gospodarczą), którzy wybrali uproszczoną metodę opodatkowania. Prawo wyboru zaś takiej metody przysługuje podatnikowi, którego przychód y przez okres 9 miesięcy tego roku, w którym zawiadamia on o wyborze uproszczonego systemu opodatkowania, nie przekracza 45 mln rubli. Uprawnienia skorzystania z omawianego w tym miejscu reżimu opodatkowania nie posiadają, między innymi: 73 osoby prawne, posiadające oddziały i przedstawicielstwa; banki; ubezpieczyciele; niepubliczne fundusze emerytalne; fundusze inwestycyjne; uczestnicy zwodowi rynku papierów wartościowych; lombardy; podatnicy, zajmujący się produkcją wyrobów akcyzowych oraz wydobyciem i sprzedażą minerałów; podatnicy wykonujący działalność w zakresie gier hazardowych; notariusze, prowadzące działalność prywatną; adwokaci, którzy utworzyli nie jednosobowe kancelarie adwokackie lub inne formy współpracy adwokatów; podatnicy, którzy wybrali reżim w systemie jednolitego podatku rolnego; podatnicy, w kapitale zakładowym których udział innych podatników wynosi więcej niż 25%, z pewnymi wyjątkami; podatnicy („organizacje”), którzy zatrudniają w okresie rozliczeniowym średnio powyżej 100 osób; podatnicy („organizacje”), których wartość środków trwałych wynosi ponad 100 mln rubli; zagraniczne osoby prawne; jednostki budżetowe i skarbu państwa. opodatkowania Przedmiotem opodatkowania według wyboru podatnika może być przychód albo przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodów. Przedmiot opodatkowania może być zmieniany 74 przez podatnika co roku. Podatnicy, będące wspólnikami spółki jawnej lub spółki cywilnej jako przedmiot opodatkowania mogą wybrać jedynie przychód pomniejszony o koszty uzyskania przychodów. Okresem podatkowym jest rok kalendarzowy. Okresami rozliczeniowymi zaś są pierwszy kwartał, półrocze i 9 miesięcy. Stawki: 6% – dla przedmiotu opodatkowania wyrażonego w wysokości przychodu; 15% – dla przedmiotu opodatkowania, wyrażonego jako różnica pomiędzy przychodem a kosztami uzyskania przychodów. W drodze ustaw podmiotów Federacji Rosyjskiej mogą być ustanowione różne wysokości stawek, zależnie od odpowiedniej kategorii podatników. Reżim opodatkowania w ramach jednolitego podatku od dochodu przypisanego Istotą jednolitego podatku od dochodu przypisanego jest to, że obliczany jest on nie na podstawie dochodów (przychodów) faktycznych, a na podstawie potencjalnie możliwych przychodów. Podstawowym kryterium, według którego są określane te potencjalnie możliwe przychody, jest wskaźnik fizyczny prowadzonej przez podatnika działalności: powierzchnia hali handlowej lub pomieszczenia do obsługi klientów, ilość samochodów lub pracowników. Dla każdego rodzaju działalności ustalane są własne kryteria. W art. 346.26 ust. 2 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej wymienione są rodzaje działalności gospodarczej, według których można stosować omawianą w tym miejscu metodę opodatkowania. Jest ich około 15. Jest to jednak katalog ramowy. O ostatecznym wykazie rodzajów takiej działalności decydują organy reprezentacyjne samorządów podmiotów Federacji Rosyjskiej oraz miast o znaczeniu federalnym – Moskwy i Sankt Petersburgu. Jest to więc system opodatkowania oddzielnych 75 rodzajów działalności. Dlatego system ten stosowany jest wobec podatników na równi z reżimem ogólnym albo uproszczonym. Atutem danego reżimu opodatkowania jest zwolnienie z obowiązku w zakresie podatku dochodowego, podatku od majątku oraz podatku VAT (z wyjątkiem VAT wwozowego). Zaznaczyć jednak należy, że zwolnienia dotyczą jedynie tych czynności, które wchodzą do zakresu danego rodzaju działalności gospodarczej, a więc i do zakresu jednolitego podatku od dochodu przypisanego. W przypadku dokonania przez podatnika czynności wykraczającej poza ten zakres, w grę wchodzi ogólny albo uproszczony system opodatkowania. Okresem podatkowym jest kwartał. Stawka wynosi 15% wysokości przychodu przypisanego. Od dnia 1 stycznia 2013 r. wybór danego reżimu opodatkowania jest dobrowolny. Reżim opodatkowania przy dotyczących podziału produkcji wykonaniu porozumień Cechą szczególną reżimu opodatkowania przy wykonaniu porozumień dotyczących podziału produkcji (ros. Система налогообложения при выполнении соглашений о разделе продукции (СРП, dalej: SRP) jest to, iż nie wprowadza on żadnego specjalnego podatku ani jego elementów. W ramach uregulowania tego systemu ustawodawca wprowadza jedynie specjalny tryb ustalania przychodu i kosztów w ramach obowiązków podatkowych przewidzianych przy reżimie ogólnym opodatkowania. Za podatników danego systemu opodatkowania uznawani są podatnicy („organizacje”) będący inwestorami w porozumieniach dotyczących podziału produkcji. Stronami takiego porozumienia są: Federacja Rosyjska, w imieniu której występuje Rząd FR i organ władzy wykonawczej podmiotu Federacji Rosyjskiej, na którego terytorium porozumienie jest wykonywane. 76 Inwestor, reprezentowany przez osobę prawną albo związek osób prawnych, który inwestuje środki własne lub pożyczone w wydobycie z ziemi kopalin użytecznych. Przy opodatkowaniu SRP istnieje możliwość podziału wydobytych lub wyprodukowanych wyrobów zgodnie z porozumieniem SRP zamiast odprowadzenia części podatków i innych danin publicznych. Jest to więc jedyny przypadek we współczesnej Rosji umożliwiający uiszczenie podatku w naturze. Zgodnie z wolą stron porozumienia możliwa jednak też opłata w formie pieniężnej. Jednym z atutów reżimu SRP jest też zwolnienie inwestora od zapłaty ceł w zakresie towarów, wwożonych na terytorium Federacji Rosyjskiej w celu wykonania robót na podstawie zawartego porozumienia oraz w zakresie wyrobów wydobytych lub wyprodukowanych zgodnie z porozumieniem, a następnie wywożonych z terytorium celnego Federacji Rosyjskiej. Reżim patentowy opodatkowania Istotą opodatkowania w systemie patentów (ros. Патентная система налогооблажения, ПСН, dalej: PSN) jest uzyskanie „patentu” na czas określony, które zastępuję uiszczenie niektórych podatków. Tak, na przykład, uzyskanie patentu w zakresie rodzaju działalności „remont mebli” zastępuje obowiązek uiszczenia podatku od dochodów, otrzymywanych wyłącznie z tytułu wykonywania tego rodzaju działalności. Jeżeli podatnik wykonuje dodatkowo inną działalność, wobec której nie uzyskano „patentu”, taka działalność jest opodatkowywana w ramach innego systemu opodatkowania. Podatnikami tego reżimu podatkowego są przedsiębiorcy indywidualni, którzy dobrowolnie wybrali tę metodę opodatkowania. W art. 346.43 ust. 2 kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej zawarty jest katalog zamknięty rodzajów działalności, wobec których PSN może być stosowany. Tych działalności jest około 50. Należy jednak pamiętać, iż o ostatecznym wykazie 77 przedmiotowych rodzajów działalności gospodarczej decydują organy podmiotów Federacji Rosyjskiej. Przedmiotem opodatkowania przy PSN jest potencjalnie możliwy przychód roczny przedsiębiorcy indywidualnego w zakresie odpowiedniego rodzaju działalności gospodarczej. Wysokość takiego potencjalnie możliwego przychodu określana jest w drodze ustawy podmiotu Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z ogólną regułą okresem podatkowym jest rok kalendarzowy. Jeżeli jednak „patent” był wydany na okres krótszy niż rok, okresem podatkowym jest właśnie ten okres. Stawka podatkowa wynosi 6%. 3.8. Polsko-rosyjska umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku Przedmiotem umowy między Rządem Rzeczypospolitej Polskiej a Rządem Federacji Rosyjskiej w sprawie unikania podwójnego opodatkowania w zakresie podatków od dochodu i majątku, sporządzona w Moskwie dnia 22 maja 1992 r. [Dz.U. z 1993 r. nr 125 poz. 569], jest uregulowanie metod uniknięcia podwójnego opodatkowanie w zakresie następujących podatków: A. w Polsce: 1) podatek dochodowy od osób prawnych; 2) podatek dochodowy od osób fizycznych; 3) podatek rolny. B. w Rosji: 1) podatek dochodowy od osób prawnych (ros. налог на прибыль организаций); 2) podatek dochodowy od osób fizycznych; 3) podatek od majątku. 78 W ramach wymienionych podatków w omawianej umowie bilateralnej zostały wprowadzone zasady opodatkowania znajdujących się na terytorium jednego z umawiających się państw poszczególnych źródeł dochodów i majątku osób, mających miejsce zamieszkania lub siedzibę w innym umawiającym się państwie. Źródła te i dochody zostały podzielone na następujące kategorie: 1) zyski z przedsiębiorstw; 2) transport międzynarodowy; 3) dywidendy; 4) odsetki; 5) dochody z nieruchomości; 6) zyski ze sprzedaży majątku; 7) należności autorskie i licencyjne; 8) świadczenie pracy najemnej; 9) wykonywanie zawodu wolnego; 10) wynagrodzenia z tytułu członkostwa w radzie nadzorczej lub innym podobnym organie spółki; 11) wynagrodzenia z tytułu funkcji publicznych; 12) emerytury i renty; 13) dochód z tytułu działalności artystycznej lub zawodowego uprawiania sportu; 14) wynagrodzenie z tytułu nauczania, wykładów i prowadzenia badań; 15) inne dochody; 16) nieruchomości; 17) majątek ruchomy. 79 W art. 21 umowy zawarta jest podstawowa reguła dotycząca trybu unikania podwójnego opodatkowania w zakresie wszystkich wymienionych wyżej źródeł dochodu. Otóż, jeżeli osoba, mająca miejsce zamieszkania lub siedzibę w jednym umawiającym się państwie, uzyskuje dochód, który zgodnie z postanowieniami umowy może być opodatkowany w drugim umawiającym się państwie, to kwota podatku od tego dochodu należna w tym drugim umawiającym się państwie będzie potrącona od podatku dochodowego pobieranego od danej osoby w tym pierwszym umawiającym się państwie. Warto zaznaczyć, iż wśród wymienionych wyżej dochodów większość z nich może być opodatkowana w państwie innym, niż miejsce zamieszkania lub siedziba podatnika. Nie dotyczy to jedynie dochodów uzyskiwanych z tytułu używania transportu międzynarodowego, rent, emerytur (za wyjątkiem wynagrodzenia z tytułu wykonywania funkcji publicznych) oraz innych niewymienionych w umowie źródeł. Takie potrącenie nie może jednak przekroczyć kwoty podatku pierwszego umawiającego się państwa obliczonego od tego dochodu zgodnie z jego ustawami podatkowymi i praktyką. 3.9. Ubezpieczenia społeczne w Federacji Rosyjskiej Sposób ustalenia wysokości i opłaty składek ubezpieczenia do Funduszu Emerytalnego Federacji Rosyjskiej na obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne, do Funduszu Ubezpieczenia Socjalnego Federacji Rosyjskiej na obowiązkowe ubezpieczenie socjalne w przypadku tymczasowej niezdolności do pracy i w związku z macierzyństwem, do Federalnego Funduszu Obowiązkowego Ubezpieczenia Zdrowotnego na obowiązkowe ubezpieczenia medyczne regulowany jest przez Ustawę federalną z dnia 24.07.2009 r. Nr 212-FZ o składkach na ubezpieczenie do Funduszu Emerytalnego Federacji Rosyjskiej, Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Federacji Rosyjskiej, Federalnego Funduszu Obowiązkowego Ubezpieczenia Zdrowotnego (dalej: „Ustawa federalna Nr 212-FZ”). 80 Postanowienia części 1 art. 18 Ustawy federalnej Nr 212-FZ ustanawiają obowiązek płatników składek ubezpieczeniowych w zakresie terminowego opłacania składek na ubezpieczenie w pełnej wysokości. Jednocześnie postanowienia części 1 art. 5 Ustawy federalnej Nr 212-FZ definiują płatników składek na ubezpieczenie, dzieląc ich na dwie kategorie: 1) podmioty wypłacające pensje i inne wynagrodzenia osobom fizycznym, do których należą: (a) osoby prawne, (b) indywidualni przedsiębiorcy, (c) osoby fizyczne nie będące przedsiębiorcami indywidualnymi; 2) podmioty nie wypłacające pensji i innych wynagrodzeń osobom fizycznym, do których należą: indywidualni przedsiębiorcy, adwokaci, notariusze prowadzący indywidualną praktykę i inne osoby zajmujące się, na zasadach wskazanych w przepisach prawnych Federacji Rosyjskiej, indywidualną praktyką. Powyższy podział na dwie kategorie ma znaczenie praktyczne, jako że ustawodawca przyjął różny sposób ustalenia wysokości i opłaty składek na ubezpieczenie dla podmiotów wypłacających pensje i inne wynagrodzenia osobom fizycznym oraz dla podmiotów niedokonujących takich wypłat. Tryb ustalenia wysokości i opłaty składek na ubezpieczenie przez Spółkę, jako płatnika składek na ubezpieczenie wypłacającego pensje oraz inne wynagrodzenia na rzecz osób fizycznych. Zgodnie z częścią 1 art. 7 Ustawy federalnej Nr 212-FZ składki na ubezpieczenie podlegają odprowadzeniu od pensji i innych wynagrodzeń wypłacanych przez płatnika składek na rzecz osób fizycznych w ramach stosunku pracy i na podstawie umów cywilnoprawnych, Podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie określona została w części 1 art. 8 Ustawy federalnej Nr 212-FZ jako kwota pensji i innych wynagrodzeń wypłacanych przez płatnika składek za dany okres rozliczeniowy na rzecz osób fizycznych, za 81 wyłączeniem kwot wskazanych w art. 9 Ustawy federalnej Nr 212FZ (świadczenia państwowe; wypłaty, ustanowione przez organy samorządowe, wypłaty w ramach pomocy materialnej itd.). Zgodnie z częścią 3 art. 8 Ustawy federalnej Nr 212-FZ płatnicy składek na ubezpieczenia dokonujący wypłat pensji i innych wynagrodzeń na rzecz osób fizycznych, określają podstawę wymiaru składki na ubezpieczenie oddzielnie w stosunku do każdej osoby fizycznej, od początku okresu rozliczeniowego po zakończeniu każdego miesiąca kalendarzowego kumulatywnie. Zgodnie z art. 10 Ustawy federalnej Nr 212-FZ w zakresie odprowadzania składek okresem rozliczeniowym jest rok kalendarzowy, zaś okresami sprawozdawczymi są pierwszy kwartał, półrocze, dziewięć miesięcy w roku kalendarzowym, rok kalendarzowy. Dla celów ustalenia wysokości składek na ubezpieczenie ustanowione zostały taryfy składek na ubezpieczenie. Zgodnie z postanowieniami części 2 art. 12 Ustawy federalnej Nr 212-FZ ustanowiono następujące taryfy składek na ubezpieczenie: 1) Fundusz Emerytalny Federacji Rosyjskiej – 26 procent; 2) Fundusz Ubezpieczeń Społecznych Federacji Rosyjskiej – 2,9 procent; 3) Federalny Fundusz Obowiązkowego Ubezpieczenia Zdrowotnego – od 1 stycznia 2012 roku – 5,1 procent; Jednakże, zgodnie z częścią 1 art. 58.2 Ustawy federalnej Nr 212FZ w okresie od 2012 do 2015 roku płatników składek na ubezpieczenie dokonujących wypłat pensji i innych wynagrodzeń na rzecz osób fizycznych, obowiązują niższe taryfy składek na ubezpieczenie, a dokładnie: 1) Fundusz Emerytalny Federacji Rosyjskiej – 22 procent; 2) Fundusz Ubezpieczeń Społecznych Federacji Rosyjskiej – 2,9 procent; 3) Federalny Fundusz Obowiązkowego Ubezpieczenia Zdrowotnego – 5,1 procent. 82 Jednocześnie, zgodnie ze wskazaną wyżej normą, jeżeli suma wypłat lub innych wynagrodzeń na rzecz osoby fizycznej przewyższa graniczną wysokość podstawy, która z uwzględnieniem jej indeksacji od 1 stycznia 2013 roku wynosi 568 000 rubli (Rozporządzenie Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 10.12.2012 r. Nr 1276 o wartości ostatecznej podstawy obliczania składek ubezpieczeniowych do funduszy pozabudżetowych z dnia 1 stycznia 2013 r.), to od sumy wypłat i innych wynagrodzeń na rzecz osoby fizycznej przekraczających od początku okresu rozliczeniowego wskazaną graniczną wysokość podstawy, składki na ubezpieczenie pobierane są w następującej wysokości: 1) Fundusz Emerytalny Federacji Rosyjskiej – 10 procent; 2) Fundusz Ubezpieczeń Społecznych Federacji Rosyjskiej – 0 procent; 3) Federalny Fundusz Obowiązkowego Zdrowotnego – 0 procent. Ubezpieczenia Płatnicy składek na ubezpieczenie wypłacający pensje i inne wynagrodzenie na rzecz osób fizycznych dokonują ustalenia wysokości i opłaty składek na ubezpieczenie w następującym trybie. Zgodnie z częścią 3 art. 15 Ustawy federalnej Nr 212-FZ w ciągu okresu rozliczeniowego (sprawozdawczego), na podstawie danych z każdego zakończonego miesiąca kalendarzowego, płatnicy składek na ubezpieczenie dokonują obliczenia comiesięcznych obowiązkowych składek ubezpieczeniowych na podstawie wysokości pensji i innych wynagrodzeń naliczonych od początku okresu rozliczeniowego do zakończenia określonego miesiąca kalendarzowego oraz taryf składek na ubezpieczenie, z wyłączeniem kwot comiesięcznych obowiązkowych opłat obliczonych od początku okresu rozliczeniowego do poprzedzającego miesiąca kalendarzowego włącznie. Składki na ubezpieczenie, zgodnie z art. 15 Ustawy federalnej Nr 212-FZ odprowadzane są przez płatników składek dokonujących wypłat pensji i innych wynagrodzeń na rzecz osób fizycznych oddzielnie do każdego państwowego funduszu 83 pozabudżetowego w postaci comiesięcznych obowiązkowych opłat w terminie do 15 dnia każdego miesiąca następującego po miesiącu kalendarzowym, za który naliczana jest comiesięczna opłata. 84 4. Prowadzanie działalności gospodarczej w Federacji Rosyjskiej 4.1. Uwagi ogólne: wybrane aspekty prowadzenia działalności gospodarczej w Federacji Rosyjskiej Działalność gospodarcza jest regulowana przez liczne ustawy i akty wykonawcze, które w całości składają się na prawo gospodarcze. Z kolei podstawowym aktem regulującym stosunki z zakresu prawa gospodarczego w Rosji jest Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej. Przedsiębiorca, który zdecydował, co do formy organizacyjnoprawnej swojej działalności, czy który już zarejestrował osobę prawną, przed tym jak przystąpi do rzeczywistego wykonywania działalności gospodarczej, powinien również przyjąć odpowiednie decyzje w zakresie zatrudnienia pracowników, zawierania kontraktów, które pozwolą na realizację jego własnych potrzeb i opracowywać własne formy zawieranych przez niego umów handlowych. 4.2. Zatrudnianie pracowników 4.2.1. Zatrudnianie rosyjskich pracowników w Federacji Rosyjskiej Podstawowym aktem prawnym w zakresie prawa pracy jest ustawa z dnia 30 grudnia 2001 r. Kodeks pracy Federacji Rosyjskiej, federalna ustawa z dnia 30.12.2001 r. Nr 197 [Zebranie ustawodawstwa FR z dnia 07.01.2002 r., nr 1 st. 3] (dalej: Kodeks pracy). W celu zatrudnienia pracownika między pracodawcą a pracownikiem zawierana jest umowa o pracę. Osoby fizyczne mają prawo do zawierania umowy o pracę od szesnastu lat (w celu przedłużenia programu ogólnego wykształcenia – od piętnastu lat, a za zgodą rodziców i organu kurateli w czasie wolnym od nauki – od lat czternastu lat, pod warunkiem jednakże, iż praca nie będzie świadczona ze szkodą dla zdrowia i procesu edukacyjnego. 85 Zgodnie z art. 67 Kodeksu pracy umowa o pracę powinna być sporządzona na piśmie. Umowa o pracę niesporządzona w formie pisemnej jest ważna, jeśli pracownik przystąpił do pracy na zlecenie pracodawcy czy jego przedstawiciela. W razie faktycznego dopuszczenia pracownika do pracy pracodawca zobowiązany jest do zawarcia z pracownikiem umowy o pracę w formie pisemnej nie później niż w terminie trzech dni roboczych od dnia faktycznego dopuszczenia pracownika do pracy. Umowa o pracę może być zawarta na czas określony albo na czas nieokreślony. Zgodnie z art. 59 Kodeksu pracy umowa o pracę może być zawarta na czas określony (najdłużej do pięciu lat) tylko w przypadkach określonych w prawie, m.in. z członkami organów wykonawczych osób prawnych, ich zastępcami oraz głównymi księgowymi. Jeśli umowa o pracę nie zawiera okresu jej zawarcia, jest ona uważana za umowę na czas nieokreślony. W razie, gdy po zakończeniu okresu, na jaki umowa została zawarta, żadna ze stron nie oświadczyła o zamiarze rozwiązania umowy zawartej na czas określony, umowa taka jest uważana za umowę, zawartą na czas nieokreślony. Pracodawca nie ma prawa odmówić zawarcia umowy o pracę: kobietom w ciąży czy w związku obecnością dzieci, pracownikom zaproszonym w formie pisemnej do pracy od innego pracodawcy, w ciągu jednego miesiąca od dnia zwolnienia z byłego miejsca pracy. Pracodawca zobowiązany jest do podania przyczyny odmowy zawarcia umowy w formie pisemnej. Zgodnie z artykułem 57 Kodeksu pracy w umowie o pracę wskazuje się następujące dane: imię, nazwisko pracownika, nazwa (imię, nazwisko) pracodawcy, 86 dane o dowodach osobistych pracownika i pracodawcy, NIP pracodawcy (za wyjątkiem pracodawców – osób fizycznych, niebędących indywidualnymi przedsiębiorcami), informację o osobie, która podpisała umowę w imieniu pracodawcy wraz ze wskazaniem podstawy, uprawniającej do reprezentowania pracodawcy; miejsce i datę zawarcia umowy. W umowę o pracę powinny być zawarte następne warunki: miejsce pracy, a w razie, gdy pracownik jest zatrudniony w oddziale, przedstawicielstwie czy innym pododdziale organizacji, w innej miejscowości, – miejsce pracy z wskazaniem pododdziału i jego lokalizacji, stanowisko, zawód, kwalifikacje, rodzaj pracy, data rozpoczęcia pracy, a w razie, gdy jest zawierana umowa o pracę na czas określony – również okres, na jaki umowa została zawarta, okoliczności (przyczyny) będące podstawą zawarcia umowy na czas określony, warunki wynagrodzenia (wysokość stawki taryfowej czy uposażenia służbowego pracownika, dopłaty, premie), czas pracy i odpoczynku (jeżeli wobec tego pracownika różni się on od ogólnych reguł obowiązujących w zakładzie danego pracodawcy), dodatki za ciężką pracę i pracę w szkodliwych lub niebezpiecznych warunkach, jeżeli pracownik jest zatrudniany do pracy w takich warunkach, ze wskazaniem na charakter takich warunków. warunki wyznaczające charakter pracy (mobilna, z częstymi wyjazdami, w drodze, inny charakter pracy), 87 warunek o obowiązkowym zawarciu umowy ubezpieczenia pracownika zgodnie z Kodeksem pracy i innymi ustawami, inne warunki przewidziane prawem. W umowie o pracę mogą być zawarte dodatkowe warunki, niepogarszające sytuacji pracownika w porównaniu z regulacjami zawartymi w aktach normatywnych, w szczególności: uściślenie miejsca pracy (z wskazaniem pododdziału i jego lokalizacji); okres próbny; zakaz ujawnienia chronionej prawem (państwowej, handlowej, służbowej itp.); zobowiązanie pracownika do świadczenia pracy na rzecz pracodawcy przez ustalony okres po zakończeniu nauki, jeżeli koszty nauki były ponoszone przez tego pracodawcę; rodzaje i pracownika; poprawa warunków socjalnych i bytowych pracownika i członków jego rodziny; uściśleniu warunków pracy pracownika oraz praw i obowiązków pracownika i pracodawcy. warunki dodatkowego tajemnicy ubezpieczenia Brak w umowie o pracę wyszczególnienia jakichkolwiek praw lub obowiązków pracownika i pracodawcy przewidzianych prawem nie jest równoznaczne z wyłączeniem stosowania tych praw czy wykonania tych obowiązków. Okres próbny nie może być dłuższy niż trzy miesiące. Jednak w przypadku umowy, zawieranej z osobą będącą członkiem zarządu, osobą pełniącą funkcje jednoosobowego organu wykonawczego (dyrektor generalny), jego zastępcą, głównym księgowym, kierownikiem osobnej jednostki strukturalnej, okres 88 próbny nie może przekroczyć 6 miesięcy. Brak w umowie o pracę informacji o okresie próbnym oznacza, że pracownik jest przyjęty na pracę bez tego warunku. Pracodawca jest zobowiązany stwarzać warunki sprzyjające przestrzeganiu przez pracowników dyscypliny pracy. Według prawa rosyjskiego pracodawca nie może wypowiedzieć umowy o pracę bez uzasadnionych podstaw. Podstawy te są określone w prawie. Wyjątek stanowi umowa zawarta z dyrektorem generalnym (osobą pełniąca funkcje jednoosobowego organu wykonawczego) albo członkiem zarządu, którą pracodawca może wypowiedzieć w każdej chwili. Dyrektor albo członek zarządu mogą wypowiedzieć umowę o pracę, składając oświadczenie na piśmie z zachowaniem miesięcznego okresu wypowiedzenia, a pozostali pracownicy – z okresem dwutygodniowym. Zgodnie z art. 66 Kodeksu Pracy, pracodawca (za wyjątkiem osób fizycznych, niebędących przedsiębiorcami) ma obowiązek prowadzić dla każdego pracownika książeczkę pracy. Książeczka pracy jest podstawowym dokumentem określającym doświadczenie zawodowe i przebieg zatrudnienia pracownika. Formę, sposób prowadzenia i przechowywania książeczki pracy, jej wzór ustala Rząd Federacji Rosyjskiej. Art. 91 Kodeksu pracy ogranicza wymiar pracy do 40 godzin tygodniowo, czyli 8 godzin dziennie. Roczny wymiar będzie zależał odpowiednio od ilości dni roboczych w roku. Art. 92 ustala skrócony wymiar czasu pracy: 1) dla pracowników w wieku do szesnastu lat – nie więcej niż 24 godziny tygodniowo; 2) dla pracowników w wieku od szesnastu do osiemnastu lat – nie więcej niż 35 godzin tygodniowo; 3) dla pracowników, będących inwalidami I czy II grupy – nie więcej niż 35 godzin tygodniowo; 89 4) dla pracowników, zatrudnionych w zawodach gdzie występują szkodliwe lub niebezpieczne warunki pracy – nie więcej niż 36 godzin tygodniowo. Bez zgody pracownika można zobowiązać go do pracy w nadgodzinach w następujących przypadkach: wykonywania prac niezbędnych do zapobiegania katastrofom, wypadkom lub usunięcia ich następstw, usuwania nieprzewidzianych okoliczności, które zakłócają funkcjonowanie zaopatrzenia w wodę, gaz, ogrzewanie, oświetlenie oraz kanalizacji, transportu i łączności, zajścia nadzwyczajnych okoliczności (siła wyższa), które zagrażają życiu lub warunkom normalnej egzystencji ludności. W pozostałych przypadkach praca w nadgodzinach możliwa jest tylko za zgodą pracownika wyrażoną na piśmie oraz po zaopiniowaniu przez związki zawodowe. Liczba nadgodzin nie może przekroczyć 4 godzin w ciągu dwóch dni z rzędu oraz 120 godzin w ciągu roku. Za pracę w nadgodzinach należy się wynagrodzenie w wysokości: za pierwsze dwie godziny – co najmniej 1,5-krotnej wysokości normalnej stawki godzinowej, za kolejne godziny – co najmniej 2-krotnej wysokości stawki. Wymagania wobec pracodawcy w zakresie BHP i ochrony zdrowia pracownika określają szczególne przepisy w zależności od konkretnej sytuacji. Co do zasady pracodawca nieodpłatnie zapewnia pracownikom odzież roboczą, ochronną przy pracach w szkodliwych, niebezpiecznych warunkach oraz inne środki jak również mleko oraz wyżywienie. Do jego obowiązków należy również skierowanie pracownika na badania lekarskie (art. 213, 221, 222 Kodeksu pracy). 90 Jeśli chodzi o delegację służbową, to pracodawca pokrywa pracownikowi koszty zamieszkania i przejazdu oraz wypłaca diety, w wysokości określonej w przepisach, za każdy dzień pobytu w delegacji. Według art. 234 pracownikowi przysługuje odszkodowanie w pełnej wysokości we wszystkich wypadkach bezprawnego pozbawienia go możliwości pracy z winy pracodawcy. Taki obowiązek, powstaje w szczególności, jeśli wynagrodzenie jest nieotrzymane w wyniku: bezprawnego odsunięcia pracownika od pracy, jego zwolnienia czy przesunięcia na inne stanowisko; odmowy przez pracodawcę wykonania decyzji organu, po rozpatrzeniu sprawy, czy państwowego inspektora pracy o przywróceniu pracownika na poprzednie stanowisko pracy; zwłoki w wydaniu pracownikowi książeczki pracy, umieszczanie w książeczce pracy nieprawidłowych informacji. W przypadku niedotrzymania przez pracodawcę ustalonego terminu wypłaty wynagrodzenia, ekwiwalentu za urlop, odprawy przy zwolnieniu i innych wypłat, należnych pracownikowi, pracodawca zobowiązany jest zapłacić odsetki w wysokości nie mniejszej niż jedna trzechsetna stawki refinansowania banku Centralnego Federacji Rosyjskiej, za każdy dzień zwłoki, od nieopłaconych w terminie sum poczynając od następnego dnia po ustalonym terminie wypłaty, aż do dnia faktycznego rozliczenia włącznie. Odpowiedzialność majątkowa pracownika ogranicza się do wysokości miesięcznego wynagrodzenia, chyba że prawo stanowi inaczej. Członek zarządu oraz osoby, które wykonują pracę związaną z odpowiedzialnością materialną (wykaz takich prac określa uchwała Ministerstwa Pracy) oraz, w niektórych innych przypadkach, inni pracownicy pokrywają szkodę w pełni (bez uwzględnienia utraconych korzyści). 91 Na mocy art. 277 Kodeksu pracy, dyrektor spółki ponosi przed spółką pełną odpowiedzialność materialną za straty, które są następstwem jego działania lub zaniechania, a w przypadkach określonych w ustawach federalnych – za szkodę, w tym utracone korzyści. Jeśli tak stanowi umowa o pracę, zastępca dyrektora oraz główna księgowa również ponoszą pełną odpowiedzialność odszkodowawczą. Zagadnienia dotyczące stosunku pracy między dyrektorem a spółką, uregulowane zostały w rozdziale 43 Kodeksu pracy i Ustawie o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością. Artykuł 275 Kodeksu pracy stanowi, że w przypadku, jeśli zgodnie z art. 59 Kodeksu pracy, umowa o pracę z dyrektorem zostaje zawarta na czas określony, czas trwania umowy określa się zgodnie z postanowieniami statutu spółki. W przypadku dyrektora umowa o pracę może określać okres próbny, którego długość nie może jednak przekroczyć 6 miesięcy. Zgodnie z art. 40 ust. 1 ustawy o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością jednoosobowy wykonawczy organ spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (dyrektor) powoływany jest przez walne zgromadzenie wspólników (radę nadzorczą, jeśli tak stanowi statut spółki) na kadencję określoną w statucie spółki. Umowę o pracę z dyrektorem w imieniu spółki podpisuje przewodniczący walnego zgromadzenia wspólników, które powołało dyrektora, albo inny wspólnik upoważniony przez walne zgromadzenie wspólników, a w przypadku powołania dyrektora uchwałą rady nadzorczej – prezes rady nadzorczej lub inna wyznaczona przez nią osoba. W myśl art. 115 Kodeksu pracy dyrektorowi przysługuje prawo do corocznego urlopu w wymiarze co najmniej 31 dni kalendarzowych (podstawowy 28 dni kalendarzowych oraz co najmniej 3 dni kalendarzowe urlopu dodatkowego za nienormowany czas pracy). 92 Artykuł 44 ustawy o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością stanowi że członkowie rady nadzorczej spółki, jej jednoosobowy organ wykonawczy (dyrektor), członkowie kolegialnego organu wykonawczego spółki oraz zarządca odpowiadają przed spółką za szkodę (straty oraz utracone korzyści) wyrządzoną wskutek ich działania lub zaniechania, chyba że inaczej stanowią ustawy federalne. Członkowie rady nadzorczej spółki, członkowie kolegialnego organu wykonawczego spółki nie odpowiadają jednakże za szkodę, o której mowa wyżej, jeśli głosowali przeciwko uchwale, która spowodowała szkodę. Jeśli odpowiedzialność wobec spółki ponosi kilka osób, ich odpowiedzialność jest solidarna. Pozwać te osoby do sądu może sama spółka lub wspólnik. Członkowie zarządu spółki rosyjskiej (dyrektor) nie odpowiadają przed wierzycielami spółki za jej zobowiązania. Rozmiar minimalnego wynagrodzenia w Federacji Rosyjskiej nie może być niższy niż minimalny rozmiar wynagrodzenia, ustalony przez ustawę federalną. (Zgodnie z Ustawą Federalną z dnia 03.12.2012 Nr 232, wynagrodzenie minimalne od dnia 01.01.2013 r. wynosi 5205 RUR). Według art. 217 Kodeksu pracy jeśli liczba osób zatrudnionych przez pracodawcę, który wykonuje działalność produkcyjną, przekracza 50 osób, w zakładzie powinna być utworzona zakładowa służba ochrony pracy. 4.2.2. Zatrudnienie pracowników-cudzoziemców w Federacji Rosyjskiej Podstawowy akt prawny Federacji Rosyjskiej w zakresie zatrudnienia cudzoziemców stanowi ustawa z dnia 25 lipca 2002 r. Nr 115 o statusie prawnym cudzoziemców w Federacji Rosyjskiej [Zebranie ustawodawstwa FR z dnia 29.07.2002 r. N r30, st. 3032] (dalej: ustawą o cudzoziemcach). 93 Według art. 13 ustawy o cudzoziemcach pracownik ma prawo podjęcia pracy na terytorium Rosji, a pracodawca ma prawo do zatrudnienia cudzoziemców po uzyskaniu zezwolenia na pracę. Od dnia 31 grudnia 2012 r. weszła w życie federalna ustawa o zmianach ustawy o cudzoziemcach w Federacji Rosyjskiej z dnia 30.12.2012 Nr 320 (dalej: Ustawa Nr 320). Zgodnie z tą ustawą pracodawca ma prawo przyjmować do pracy zagranicznych obywateli, którzy tymczasowo zamieszkują w Rosji, bez otrzymania zezwolenia na pracę. Poza tym, Ustawa Nr 320 zmieniła tryb zatrudnienia wysoko wykwalifikowanych fachowców. Zgodnie z art. 12, 13 ustawy o cudzoziemcach pracownikiem cudzoziemcem jest osoba przebywająca na terenie Federacji Rosyjskiej tymczasowo i wykonująca w sposób określony pracę, tak na podstawie umowy o prace, jak i na podstawie umowy cywilno-prawnej. Pracodawcą jest osoba, która uzyskała zezwolenie na zatrudnienie pracowników-cudzoziemców na podstawie umowy o prace. Według art. 18 p. 1 ustawy o cudzoziemcach „kwotę” na udzielenie cudzoziemcom zaproszenia na wjazd do Rosji w celu podjęcia pracy ustala corocznie rząd, na wniosek organów władzy wykonawczej i podmiotów Federacji Rosyjskiej. Zezwolenie na pracę wydaje się cudzoziemcom tylko w granicach liczbowych określonych w tych „kwotach”, co bardzo często sprawia poważny problem inwestorom zagranicznym w Rosji, a szczególnie tym, którzy zamierzają zatrudnić cudzoziemców do pracy w swojej spółce rosyjskiej w drugiej połowie roku, gdyż często jest tak, że wszystkie limity są już wyczerpane. Część cudzoziemców ma prawo do podjęcia pracy bez otrzymania zezwolenia. W szczególności, do takich obywateli zaliczają się cudzoziemcy, którzy mają zezwolenie na zamieszkanie w Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z ustawą Nr 320 do tej kategorii zaliczają się również cudzoziemcy, którzy mają zezwolenie na pobyt tymczasowy. 94 Zgodnie ust. 2 ustawy o cudzoziemcach zezwolenie na pobyt tymczasowy wydaje się cudzoziemcom na okres 3 lat, w granicach kwoty, ustalonej przez Rząd Federacji Rosyjskiej. Kwota na 2013 r. – 105 000 zezwoleń na terytorium Rosji, w tym 2 000 zezwoleń dla Moskwy. Ministerstwo ochrony zdrowia i rozwoju socjalnego Federacji Rosyjskiej co rok, w formie rozporządzenia, zatwierdza na kolejny rok, wykaz zawodów (specjalności, stanowisk), na których można zatrudniać cudzoziemców bez względu na kwoty. Zgodnie z wykazem zatwierdzonym na rok 2013 rozporządzeniem Ministerstwa z dnia 03 grudnia 2012 roku, nr 568, kwoty nie obejmują: 1. Artysta cyrku; 2. Artysta baletu; 3. Artysta baletu (solista); 4. Artysta wokalista (operowy i kameralny); 5. Artysta wokalista (solista); 6. Artysta dramatu; 7. Artysta orkiestry; 8. Artysta symfonicznej (kameralnej) orkiestry; 9. Asystent reżysera-inscenizatora; 10. Asystent scenografa-inscenizatora; 11. Baletmistrz; 12. Dyrektor generalny spółki akcyjnej; 13. Dyrektor generalny zjednoczenia; 14. Dyrektor generalny przedsiębiorstwa; 15. Dyrektor generalny dyrekcji generalnej; 16. Dyrektor generalny międzybranżowego kompleksu naukowo technicznego; 95 17. Dyrektor generalny zjednoczenia przemysłowego; 18. Inżynier naczelny projektu; 19. Inżynier naczelny (w przemyśle); 20. Dyrektor departamentu; 11. Dyrektor oddziału; 22. Dyrektor zakładu; 23. Dyrektor ds. ekonomiki; 24. Dyrektor przedstawicielstwa; 25. Dyrektor fabryki; 26. Dyrektor (naczelnik, pełnomocnik) dyrekcji; 27. Dyrektor (naczelnik, zarządca) przedsiębiorstwa; 28. Dyrektor firmy; 29. Dyrektor spółki akcyjnej; 30. Dyrektor zjednoczenia; 31. Dyrygent; 32. Zastępca prezesa zarządu; 33. Operator dźwięku; 34. Reżyser dźwięku; 35. Inżynier ds. ochrony informacji; 36. Inżynier ds. produkcyjnych; automatyzacji i mechanizacji procesów 37. Inżynier-technolog; 38. Inżynier produkcja; ds. automatyzowanych systemów zarządzania 39. Inżynier ds. automatycznych systemów zarządzania procesami technologicznymi; 96 40. Inżynier ds. wdrożenia nowej techniki i technologii; 41. Inżynier ds. jakości; 42. Inżynier ds. regulacji i prób; 43. Inżynier ds. organizacji zarządzania produkcja; 44. Inżynier ds. przygotowania produkcji; 45. Inżynier ds. spawania; 46. Inżynier-projektant; 47. Inżynier-elektryk; 48. Inspektor areny(prowadzący program cyrkowy); 49. Inscenizator gagów; 50. Prezydent asocjacji (koncernu, korporacji (organizacji społeczno-ekonomicznych); i innych) 51. Prezes zarządu; 52. Reżyser; 53. Reżyser- inscenizator; 54. Korepetytor po balecie; 55. Technik ds. wierceń; 56. Technik ds. regulacji i prób; 57. Technik-technolog; 58. Choreograf; 59. Scenograf-inscenizator. Cudzoziemcy mogą podjąć pracę w Rosji również tylko w przypadku uzyskania zezwolenia na pracę, chyba że: mieszkają w Rosji na stałe lub tymczasowo, są pracownikami przedsiębiorcy zagranicznego (producenta lub dostawcy) wykonującego prace 97 montażowe, serwis, w tym gwarancyjny oraz pogwarancyjny, maszyn i urządzeń sprzedanych do Rosji, są pracownikami, akredytowanych w Rosji, przedstawicielstw przedsiębiorstw zagranicznych, w liczbie uzgodnionej przy dokonaniu akredytacji tego przedstawicielstwa, na zasadzie wzajemności zgodnie z umowami międzynarodowymi Federacji Rosyjskiej, są dziennikarzami, Rosyjskiej, studiują w Rosji i pracują w czasie wakacji; są zaproszeni do Federacji Rosyjskiej jako naukowcy lub wykładowcy. akredytowanymi w Federacji W celu uzyskania zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemców pracodawca (podmiot rosyjski lub zagraniczny) składa w służbie migracyjnej następujące dokumenty: 1) wniosek według określonego wzoru 2) kopie następujących dokumentów: dla rosyjskich osób prawnych: odpis Jednolitego Rejestru Osób Prawnych; zaświadczenia o nadaniu numeru NIP. dla zagranicznych osób prawnych: odpis Jednolitego Rejestru Osób Prawnych; zaświadczenia o nadaniu numeru NIP w Federacji Rosyjskiej; oświadczenia o otwarciu filii i zaświadczenia o jego akredytowaniu; zezwolenia na otwarcie przedstawicielstwa i zaświadczenie o jego akredytowaniu; dla pracodawcy-indywidualnego przedsiębiorcy: 98 odpis z Jednolitego przedsiębiorców; dowód osobisty indywidualnego przedsiębiorcy; zaświadczenia o nadaniu numeru NIP. Rejestru indywidualnych 3) projekt umowy o pracę lub inne dokumenty potwierdzające wstępne porozumienie z cudzoziemcem o warunkach zatrudnienia (w razie zatrudnienia cudzoziemca na stanowisko dyrektora generalnego, należy przedłożyć kopię uchwały zgromadzenia wspólników) 4) potwierdzenie uiszczenia opłaty skarbowej (6 000 rubli za każdego pracownika-cudzoziemca) 5) pełnomocnictwo dla osoby reprezentującej pracodawcę w służbie migracyjnej, 6) Wniosek o wydanie opinii z kopią. Decyzje w sprawie wydania zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemców podejmuje Federalna Służba Migracyjna Federacji Rosyjskiej w terminie 30 dni od dnia złożenia przez pracodawcę wniosku wraz z załącznikami. Po uzyskaniu zezwolenia na zatrudnienie cudzoziemców pracodawca składa w służbie migracyjnej następujące dokumenty: wniosek pracodawcy o wydanie zezwolenia na pracę wypełniony na formularzu ze zdjęciem pracownika 30x40mm, zezwolenie na zatrudnienie cudzoziemców. potwierdzenie dokonania opłaty skarbowej (2 000 rubli za każdego cudzoziemca), pełnomocnictwo dla osoby reprezentującej pracodawcę w służbie migracyjnej, 99 pismo gwarancyjne (gwarantuje wydalenia cudzoziemca z Rosji), wypełniony formularz wniosku o wydanie zezwolenia na prace, kopię paszportu cudzoziemca poświadczoną notarialnie wraz z tłumaczeniem na język rosyjski (okres ważności paszportu powinien być dłuższy niż 6 miesięcy), kopie dokumentu cudzoziemca, zaświadczenie lekarskie potwierdzające brak choroby zakaźnej (m.in. HIV i gruźlicy). Zaświadczenie powinno być okazane przy uzyskaniu zezwolenia i jest ważne przez trzy miesiące. o pokrycie kwalifikacjach kosztów pracownika- Termin wydania zezwolenia na pracę wynosi 30 dni. Dokumenty wystawione w Polsce nie wymagają legalizacji, jednakże powinny być przetłumaczone na język rosyjski. Zgodnie z art. 13.2 ust. 1 ustawy o cudzoziemcach specjalistą o wysokich kwalifikacjach jest cudzoziemiec, mający doświadczenie w pracy, umiejętności lub osiągnięcia w konkretnym zakresie działalności, jeśli jednym z warunków jego zatrudnienia w Federacji Rosyjskiej jest otrzymanie wynagrodzenia: 1) w kwocie nie mniejszej niż 1 000 000 RUR w ciągu jednego roku (365 dni) – dla naukowców, wykładowców w razie ich zatrudnienia w akredytowanych uczelniach wyższych, państwowych akademiach nauk czy ich regionalnych oddziałach, narodowych centrach badawczych albo państwowych centrach naukowych; 2) w kwocie nie mniejszej niż 700 000 RUR w ciągu jednego roku (365 dni) – dla cudzoziemców zatrudnionych przez rezydentów techniczno-innowacyjnej specjalnej strefy 100 ekonomicznej (za wyjątkiem osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą); 3) zatrudnionych w realizacji projektu „Skołkowo” – niezależne od kwoty, 4) w kwocie nie mniejszej niż 2 000 000 RUR w ciągu jednego roku (365 dni) – dla innych cudzoziemców. Rząd Rosji może ograniczać zatrudnienie takich specjalistów w handlu detalicznym. Oceny poziomu kwalifikacji specjalisty dokonuje pracodawca według własnego uznania. Zatrudniać zagranicznych specjalistów o wysokich kwalifikacjach mogą rosyjskie organizacje komercyjne, rosyjskie organizacje naukowe, filie zagranicznej osoby prawnej. W celu wydania specjaliście zezwolenia na prace i w związku z tym zaproszenia na wjazd do Federacji Rosyjskiej pracodawca należy złożyć w urzędzie migracyjnym następujące dokumenty: wniosek, umowę o pracę ze specjalistą, pisemne zobowiązanie pokrycia kosztów ewentualnego wydalenia cudzoziemca z Rosji w trybie administracyjnym (deportacja), kopię zaświadczenia potwierdzającego dokonanie państwowej rejestracji pracodawcy lub odpis z Państwowego Rejestru Filii. Zgodnie z ustawą termin rozpatrzenia wniosku nie może przekroczyć 14 dni roboczych. Zezwolenie na pracę wydaje się specjaliście na okres trwania umowy o pracę, ale nie dłużej niż na 3 lata. W praktyce niekiedy, na drodze do zrealizowania jakiegoś przedsięwzięcia, inwestora zagranicznego hamuje świadomość braku zezwolenia na pracę dla osoby – cudzoziemca, któremu planuje powierzyć stanowisko dyrektora spółki rosyjskiej. 101 W odniesieniu do jednoosobowego organu wykonawczego rosyjskiej spółki, zgodnie z art. 40 p. 3 ustawy o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością, powstanie lub ustanie uprawnień jednoosobowego organu wykonawczego spółki wiąże się tylko z faktem jego powołania przez zgromadzenie wspólników (radę nadzorczą, jeśli tak stanowi statut spółki). Od tej chwili ta osoba jako jednoosobowy organ wykonawczy może działać w imieniu spółki bez żadnego pełnomocnictwa, w tym składać podpisy na dokumentach spółki. Ustawa nie uzależnia powstania lub ustania uprawnień jednoosobowego organu wykonawczego od jakichkolwiek innych faktów (oprócz faktu jego powołania przez zgromadzenie wspólników, a w niektórych przypadkach przez radę nadzorczą). Zatem brak zezwolenia na pracę nie stanowi przeszkody w objęciu przez cudzoziemca stanowiska dyrektora w spółce rosyjskiej. Jednak osoba ta, do chwili uzyskania zezwolenia na pracę, nie może być zatrudniona w spółce, a więc nie może pobierać z tego tytułu wynagrodzenia. 4.2.3. Zagadnienia dotyczące zwolnień, redukcji etatów, urlopów, zwolnień lekarskich Zgodnie z art. 115 Kodeksu pracy podstawowy wymiar urlopu wynosi 28 dni kalendarzowych. Coroczne dodatkowe płatne urlopy przysługują pracownikom, zatrudnionym na stanowiskach ze szkodliwymi i niebezpiecznymi warunkami pracy, pracownikom, mającym szczególny charakter pracy, pracownikom z nienormowanym czasem pracy, pracownikom, zatrudnionym w rejonach Skrajnej Północy i przyległych miejscowościach. Pracownikom zatrudnionym w nienormowanym czasie pracy oraz niektórym innym kategoriom pracowników przysługuje dodatkowy urlop w wymiarze co najmniej 3 dni. Zgodnie z art. 77 Kodeksu pracy ogólnymi podstawami rozwiązania umowy o pracę są: 1) ugoda stron, 102 2) zakończenie terminu umowy o pracę, 3) rozwiązanie umowy o pracę z inicjatywy pracownika, 4) rozwiązanie umowy o pracę z inicjatywy pracodawcy, 5) przeniesienie pracownika na jego prośbę czy za jego zgodą do pracy u innego pracodawcy, 6) odmowa przedłużenia umowy o pracę przez pracownika w związku ze zmianą właściciela majątku organizacji, ze zmianą podległości organizacji albo jej reorganizacją, 7) odmowa przedłużenia umowy o pracę przez pracownika w związku ze zmianą warunków umowy o pracę, 8) brak zgody pracownika na przeniesienie na inne stanowisko pracy, albo brak u pracodawcy odpowiedniego stanowiska pracy, 9) brak zgody pracownika na przeniesienie stanowiska pracy do innej miejscowości wraz z pracodawcą, 10) okoliczności, niezależne od woli stron (np. śmierć pracownika albo pracodawcy – osoby fizycznej, a także uznanie przez sąd pracownika albo pracodawcy – osoby fizycznej za zmarłego, inne, wskazane w art. 83 Kodeksu pracy), 11) naruszenie ustalonych przez Kodeks pracy lub inne ustawy reguł zawarcia umowy o pracę, jeśli to naruszenie wyłącza przedłużenie pracy. Zgodnie z art. 80 Kodeksu pracy pracownik ma prawo rozwiązywać umowę o pracę, uprzedzając o tym pracodawcę, w formie pisemnej, nie później niż na dwa tygodnie przed rozwiązaniem umowy. Pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę tylko w przypadkach określonych w prawie. Artykuł 71 Kodeksu pracy stanowi, że pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę pracownikowi, który w okresie próbnym uzyskał ocenę negatywną, składając mu na piśmie wypowiedzenie na trzy dni przed rozwiązaniem stosunku pracy i podając przyczyny 103 rozwiązania umowy o pracę. Pozostałe sytuacje, gdy pracodawca może wypowiedzieć umowę o pracę, określa art. 81 Kodeksu pracy. Może to nastąpić w przypadkach: likwidacji zakładu pracy; redukcji etatów (wypowiedzenie umowy o pracę w tym przypadku możliwe jest tylko, jeśli nie ma możliwości zaproponowania pracownikowi innej pracy u tegoż pracodawcy lub jeśli pracownik odmówił przeniesienia na inne stanowisko pracy); braku kwalifikacji niezbędnych do wykonania pracy na określonym stanowisku (zasady sprawdzenia kwalifikacji pracownika określają akty prawne. Wypowiedzenie umowy o pracę w tym przypadku możliwe jest tylko, jeśli nie ma możliwości zaproponowania pracownikowi innej pracy u tegoż pracodawcy lub jeśli pracownik odmówił przeniesienia na inne stanowisko pracy); zmiany właściciela spółki (dotyczy tylko kierownika spółki, jego zastępców oraz głównego księgowego); niejednokrotnego nieuzasadnionego niewykonania przez pracownika swoich obowiązków pracowniczych (dotyczy pracownika, który poprzednio miał już jedną karę dyscyplinarną); jednokrotnego rażącego naruszenia przez pracownika dyscypliny pracy; nieobecności na stanowisku pracy dłużej niż cztery godziny z rzędu; pojawienia się w miejscu pracy w stanie nietrzeźwym lub pod wpływem narkotyków albo innych środków odurzających; ujawnienia chronionej prawem tajemnicy (państwowej, handlowej, służbowej itp.), która została mu powierzona 104 w związku z wykonywaniem obowiązków pracy, w tym ujawnienia personalnych danych innego pracownika; dokonania w miejscu pracy kradzieży, umyślnego uszkodzenia cudzego mienia, jeśli to zostało ustalone wyrokiem (postanowieniem) sądu lub innego organu uprawnionego do rozpatrywania spraw administracyjnych; ustalenia przez komisję (pełnomocnika) do spraw ochrony pracy faktu naruszenia przez pracownika przepisów w zakresie ochrony pracy, jeśli takie naruszenie spowodowało ciężkie skutki (wypadek przy pracy, awarię, katastrofę) lub stworzyło realne zagrożenie wystąpienia takich skutków; popełnienia przez pracownika, który jest zatrudniony na stanowisku związanym z bezpośrednią obsługą wartości pieniężnych lub materialnych, z jego winy czynu, który daje podstawę do utraty zaufania do tego pracownika ze strony pracodawcy; nie przedsięwzięcie przez pracownika środków zmierzających do zapobieżenia, odwróceniu czy uregulowaniu konfliktu interesów, którego jest stroną, nie przedstawienia czy przedstawienia niepełnych lub niewiarygodnych informacji o dochodach, kosztach, o majątku i zobowiązaniach o charakterze majątkowym albo nie przedstawienia czy przedstawienia świadomie niepełnych lub niewiarygodnych informacji o dochodach, kosztach, o majątku i zobowiązaniach o charakterze majątkowym współmałżonka i małoletnich dzieci, w przypadkach, przewidzianych Kodeksem pracy, innymi federalnymi prawami, normatywnymi, aktami prawnymi prezydenta Federacji Rosyjskiej i Rządu Federacji Rosyjskiej, jeśli wskazany czyn daje podstawę do utraty zaufania do tego pracownika ze strony pracodawcy; 105 popełnienia przez pracownika, którego podstawowym zadaniem jest sprawowanie funkcji wychowawczych, czynu, o charakterze niemoralnym, co uniemożliwia jego dalszą pracę; podjęcia przez kierownika spółki (filii, przedstawicielstwa), jego zastępców lub głównego księgowego decyzji, która spowodowała zakłócenie porządku w zakresie ochrony mienia lub inne jego nieuprawnione wykorzystanie lub wyrządziła inną szkodę w majątku pracodawcy; jednokrotnego rażącego naruszenia przez kierownika spółki (filii, przedstawicielstwa), jego zastępców obowiązków pracy; przedłożenia przez pracownika przy zawarciu umowy o pracę sfałszowanych dokumentów; w przypadkach określonych w umowie z kierownikiem spółki, członkiem zarządu; w innych przypadkach określonych w Kodeksie pracy lub w innych ustawach federalnych. o pracę Wypowiedzieć umowy o pracę nie można w czasie, gdy pracownik, przebywa na zwolnieniu lekarskim lub na urlopie. Przy rozwiązaniu umowy o pracę pracodawca musi wypłacić pracownikowi wszystkie należne mu sumy w dniu ustania stosunku pracy. Zgodnie art. 192 Kodeksu pracy za niewykonanie lub nienależyte wykonanie przez pracownika obowiązków pracowniczych, z jego winy, pracodawca może zastosować następujące kary: upomnienie; naganę; zwolnienie, w przypadkach określonych w prawie. 106 Zasady nałożenia kary dyscyplinarnej określa art. 193 Kodeksu pracy. Przed nałożeniem kary pracodawca ma obowiązek zażądać od pracownika wyjaśnienia na piśmie. Jeśli w terminie dwóch dni pracownik nie złoży wyjaśnienia na piśmie pracodawca sporządza stosowny protokół z podpisami świadków (innych pracowników pracodawcy). Brak złożenia wyjaśnień przez pracownika nie stanowi przeszkody do nałożenia kary dyscyplinarnej. Kara dyscyplinarna może być nałożona najpóźniej w terminie jednego miesiąca od wykrycia wykroczenia (bez uwzględnienia okresu nieobecności pracownika w pracy z powodu choroby lub urlopu). Kara dyscyplinarna nie może być jednak nałożona później niż sześć miesięcy od dnia popełnienia wykroczenia, a na podstawie wyników kontroli, działalności finansowogospodarczej czy przeprowadzonego audytu – w terminie dwóch lat od dnia popełnienia wykroczenia. Pracodawca powinien zapoznać pracownika z zarządzeniem o nałożeniu kary dyscyplinarnej w terminie trzech dni roboczych od dnia wydania zarządzenia. Jeśli pracownik odmawia złożenia podpisu potwierdzającego fakt zapoznania go z zarządzeniem, pracodawca sporządza protokół z podpisami świadków (innych pracowników). Według art. 194 Kodeksu pracy kara ulega zatarciu z upływem jednego roku od dnia jej nałożenia. Nałożenie kary dyscyplinarnej może mieć dla pracownika znaczenie negatywne w przypadku popełnienia kolejnego wykroczenia. I tak art. 81 p. 5 Kodeksu pracy m.in. stanowi, że pracodawca może zwolnić pracownika w trybie dyscyplinarnym w przypadku powtórnego naruszenia dyscypliny pracy, jeśli za pierwsze wykroczenie była już nałożona kara dyscyplinarna. W przypadku zwolnienia pracownika z powodu redukcji etatów należy wydać stosowne zarządzenie o likwidacji stanowiska i zaproponować pracownikowi inne wolne stanowisko pracy, chyba że pracownik ze względów zdrowotnych nie może wykonywać zaproponowanej pracy. 107 Jeśli pracownik w formie pisemnej odmówi przeniesienia go na inne stanowisko pracy, należy go uprzedzić pisemnie o rozwiązaniu umowy o pracę z zachowaniem co najmniej dwumiesięcznego okresu wypowiedzenia. Należy przy tym na dwa miesiące przed ewentualnym zwolnieniem pracownika zawiadomić rosyjski urząd pracy z podaniem stanowiska, zawodu, kwalifikacjach oraz wysokości wynagrodzenia zwalnianego pracownika. W związku ze zwolnieniem z powodu redukcji etatów pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości średniego miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli w ciągu drugiego miesiąca od zwolnienia, pracownik nie znajdzie pracy przysługuje mu za ten drugi miesiąc wynagrodzenie w wysokości średniej płacy miesięcznej. W wyjątkowych przypadkach, jeśli pracownik nie znalazł pracy w ciągu trzeciego miesiąca po zwolnieniu, przysługuje mu także wynagrodzenie pod warunkiem zarejestrował się w urzędzie pracy w terminie dwóch tygodni od dnia zwolnienia. Za zgodą pracownika dwumiesięczny termin wypowiedzenia może ulec skróceniu. W tym przypadku należy dodatkowo wypłacić pracownikowi średnią płacę za pozostałą część okresu wypowiedzenia. W przypadkach, gdy rosyjski pracodawca chce skutecznie i szybko rozwiązać umowę o pracę, rozwiązuje umowę z pracownikiem za porozumieniem stron, wypłacając mu stosowne odszkodowanie (art. 77 p. 1 Kodeksu pracy). Ten sposób należy uznać za najbardziej skuteczny, gdyż, jak wynika z powyższego, wypowiedzenie umowy o pracę przez pracodawcę jest obwarowane wieloma warunkami. Zgodnie z art. 178 Kodeksu pracy pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości średniego dwutygodniowego wynagrodzenia z powodu: 108 braku zgody pracownika na zmianę stanowiska pracy, niezbędną na podstawie odpowiedniego orzeczenia lekarskiego; powołania pracownika do służby wojskowej; przywrócenia na stanowisko pracy pracownika, który uprzednio wykonywał tę pracę; braku zgody pracownika na przeniesienie stanowiska pracy do innej miejscowości razem z pracodawcą; uznania pracownika za całkowicie niezdolnego do pracy na podstawie odpowiedniego orzeczenia lekarskiego; braku zgody pracownika na przedłużenie umowy o pracę w związku ze zmianą warunków umowy o pracę. W przypadku rozwiązania umowy o pracę z dyrektorem, jego zastępcami i głównym księgowym, w związku ze zmianą właściciela majątku organizacji, nowy właściciel zobowiązany jest do wypłacenia wskazanym pracownikom rekompensaty w wysokości nie niższej od trzymiesięcznego miesięcznego wynagrodzenia (art. 181 Kodeksu pracy). Umowa o pracę z dyrektorem może być rozwiązana przed terminem na zasadach ogólnych, określonych w Kodeksie pracy, jak również w drodze uchwały wspólników spółki, w przypadkach określonych w art. 278 Kodeksu pracy: w przypadku odwołania ze stanowiska w związku z postawieniem spółki w stan upadłości, w przypadku podjęcia przez wspólników spółki uchwały o rozwiązaniu umowy z dyrektorem przed upływem jej terminu, w innych przypadkach przewidzianych w umowie o pracę. Wspólnicy spółki mogą więc wypowiedzieć umowę o pracę z dyrektorem w każdym czasie przed upływem jej terminu. Jednakże w przypadku braku winy dyrektora przysługuje mu 109 odszkodowanie, w związku z rozwiązaniem umowy przed terminem, w wysokości trzykrotnego miesięcznego wynagrodzenia. Wysokość odszkodowania powinna być określona w umowie o pracę, ale nie może być niższa od trzykrotnego miesięcznego wynagrodzenia dyrektora (art. 279 Kodeksu pracy). W przypadku rozwiązania umowy o pracę z dyrektorem, odpowiednio ust. 2 art. 278 Kodeksu, przy braku zawinionych działań (bezczynności) dyrektora wypłaca się mu rekompensatę w kwocie, wskazanej w umowie o pracę, lecz nie niższą od trzymiesięcznego średniego wynagrodzenia. Dyrektor może wypowiedzieć umowę o pracę, składając wypowiedzenie na piśmie najpóźniej na miesiąc przed rozwiązaniem umowy. W przypadku tymczasowej niezdolności do pracy pracownikowi przysługuje odszkodowanie w wysokości, ustalonej rzez ustawę federalną Federacji Rosyjskiej od 29.12.2006 r. nr 255 o zabezpieczeniu w przypadku tymczasowej niezdolności, ciąży i porodach obywateli. Odszkodowanie z tytułu tymczasowej niezdolności do pracy wypłaca się pracownikom w zależności od długości stażu pracy w następnych kwotach: 100% średniego wynagrodzenia – pracownikom, których staż pracy wynosi 8 lat, 80% średniego wynagrodzenia – pracownikom o stażu pracy od 5 d 8 lat, 60% średniego wynagrodzenia – pracownikom, o stażu pracy mniejszym niż 5 lat. W przypadku naruszenia stanu zdrowia lub w razie śmierci pracownika, wskutek nieszczęśliwego wypadku przy pracy albo choroby zawodowej, pracownikowi (jego rodzinie) należy się rekompensata za utracone wynagrodzenie, a także związane z naruszeniem stanu zdrowia dodatkowe koszty na opiekę medyczną, socjalną i profesjonalną rehabilitację albo pokrycie kosztów związanych ze śmiercią pracownika. 110 4.3. Koncesje na prowadzenie działalności gospodarczej Zakres i warunki prowadzenia działalności gospodarczej, do której wykonywania potrzebne jest posiadanie koncesji (zezwolenia) w Rosji, określają przepisy ustawy z dnia 4 maja 2011 r. o koncesjach na prowadzenie poszczególnych rodzajów działalności (Zebranie ustawodawstwa FR z dnia 09.05.2011, Nr 19 st. 2716). Zezwolenie wydawane jest na okres bezterminowy (art. 9 ustawy). Tytułem wydania zezwolenia pobiera się opłatę skarbową określoną przez przepisy kodeksu podatkowego (ust. 1 art. 10 ustawy). Według art. 12 ustawy uzyskania koncesji wymaga wykonywanie działalności gospodarczej, między innymi w zakresie: 1) opracowywanie, produkcja, rozpowszechnienie środków szyfrujących (kryptograficznych), systemów informatycznych i telekomunikacyjnych, chronionych z użyciem środków szyfrujących (kryptograficznych), świadczenie usług w dziedzinie szyfrowania informacji, obsługa techniczna środków szyfrujących (kryptograficznych), systemów informatycznych i telekomunikacyjnych, chronionych z użyciem środków szyfrujących (kryptograficznych) (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazaną działalność wykonuję się dla zabezpieczenia potrzeb własnych osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego); 2) opracowywanie, produkcja, nabycie w celach sprzedaży specjalnych urządzeń technicznych, przeznaczonych do niejawnego gromadzenia informacji; 3) działalność w zakresie wykrywania urządzeń elektronicznych, przeznaczonych dla niejawnego gromadzenia informacji (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazaną działalność wykonuję się dla zabezpieczenia potrzeb własnych osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego); 111 4) opracowywanie i produkcja środków ochrony informacji tajnych; 5) działalność w zakresie technicznej ochrony informacji tajnych; 6) produkcja i sprzedaż materiałów zabezpieczonych przed kopiowaniem; poligraficznych 7) opracowywanie, produkcja, testowanie i remont urządzeń techniki lotniczej; 8) opracowywanie, produkcja, testowanie, konfigurowanie, montaż, obsługa techniczna, remont, utylizacja i sprzedaż uzbrojenia i urządzeń techniki wojskowej; 9) opracowywanie, produkcja, testowanie, przechowywanie, remont i utylizacja broni cywilnej i służbowej, głównych części broni palnej, handel bronią cywilną i służbową i głównymi częściami broni palnej; 10) opracowywanie, produkcja, testowanie, przechowywanie, sprzedaż i utylizacja amunicji (w tym nabojów do broni cywilnej i służbowej i elementów składowych tych naboi), wyrobów pirotechnicznych klasy IV i V zgodnie z rosyjskimi standardami państwowymi, stosowanie pirotechnicznych wyrobów klas IV i V zgodnie z regulaminem technicznym; 11) przechowywanie i utylizacja broni chemicznej; 12) eksploatacja obiektów, w których występuje zagrożenie eksplozją lub pożarem; 13) działalność w zakresie gaszenia pożarów w miejscach zaludnionych, w obiektach produkcyjnych i obiektach infrastruktury, oraz przy gaszeniu pożarów leśnych (z wyjątkiem działalności w ochotniczej straży pożarnej); 14) działalność w zakresie montażu, obsługi technicznej i remontu urządzeń przeciwpożarowych do ochrony budynków; 15) produkcja leków; 112 16) produkcja i obsługa techniczna urządzeń techniki medycznej (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazaną obsługę techniczną spełnia się dla zabezpieczenia potrzeb własnych osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego); 17) obrót substancjami narkotycznymi, psychotropowymi i ich pochodnymi, uprawa roślin narkotycznych; 18) działalność w zakresie wykonywania szczepień przeciw chorobom człowieka i zwierząt (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazaną działalność wykonuje się w celach medycznych) i wykonywanie modyfikacji genetycznych organizmów; 19) działalności w zakresie przewozu pasażerów śródlądowym transportem wodnym oraz transportem morskim; 20) działalność w zakresie przewozu ładunków niebezpiecznych wewnętrznym transportem wodnym oraz transportem morskim; 21) działalność w zakresie przewozu pasażerów transportem powietrznym (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazaną działalność wykonuję się dla zabezpieczenia potrzeb własnych osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego); 22) działalność w zakresie przewozu ładunków niebezpiecznych transportem powietrznym (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazaną działalność wykonuję się dla zabezpieczenia potrzeb własnych osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego); 23) działalność w zakresie przewozu pasażerów transportem samochodowym, przystosowanym do przewozu więcej niż ośmiu osób (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazaną działalność wykonuję się dla zabezpieczenia potrzeb własnych osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego); 24) działalność w zakresie przewozu pasażerów transportem kolejowym; 113 25) działalność w zakresie przewozu ładunków niebezpiecznych transportem kolejowym; 26) działalność w zakresie rozładunku niebezpiecznych w transporcie kolejowym; ładunków 27) działalność w zakresie rozładunku ładunków niebezpiecznych w śródlądowym transporcie wodnym i w portach morskich; 28) działalność w zakresie holowania w transporcie morskim (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazaną działalność wykonuję się dla zabezpieczenia potrzeb własnych osoby prawnej lub przedsiębiorcy indywidualnego); 29) działalność w zakresie utylizacji i wywozu odpadów I – IV klasy niebezpieczeństwa; 30) działalność w zakresie organizacji i przeprowadzenia zakładów i gier w biurach bukmacherskich i totalizatorach; 31) działalność w zakresie ochrony osób i mienia; 32) usługi detektywistyczna; 33) gromadzenie zapasów, przechowywanie, przerób i utylizacja złomu metali czarnych i kolorowych; 34) świadczenie usług w zakresie zatrudnienia obywateli Federacji Rosyjskiej poza terytorium Federacji Rosyjskiej; 35) świadczenie usług łączności; 36) świadczenie usług w zakresie radia i telewizji ; 37) działalność w zakresie produkcji nagrań utworów audiowizualnych, programów do elektronicznych urządzeń obliczeniowych, baz danych i fonogramów na dowolnych rodzajach nośników (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazaną działalność jest wykonywana samodzielnie przez osoby posiadające prawa do wykorzystania tych przedmiotów praw autorskich i pochodnych na podstawie ustawy lub umowy); 114 38) działalność w zakresie użycia źródeł promieniowania jonizującego (z wyjątkiem sytuacji, gdy źródła te wykorzystuje się w działalności medycznej); 39) działalność w zakresie oświaty (za wyjątkiem działalności prowadzonej przez niepaństwowe ośrodki oświatowe znajdujące się na terytorium centrum innowacyjnego "Skołkowo"); 40) działalność kosmiczna; 41) prace geodezyjne i kartograficzne; 42) lokalizacja złóż; 43) działalność wywołująca wpływ hydrometeorologiczne i zjawiska fizyczne; na procesy 44) działalność w zakresie hydrometeorologii i w związanych z nią obszarach (z wyjątkiem sytuacji, gdy wskazana działalność, prowadzona jest w związku z badaniami inżynierskimi, wykonywanymi w celu przygotowywania dokumentacji projektowej, rekonstrukcji obiektów budowlanych); 45) działalności w zakresie medycyny (za wyjątkiem działalności prowadzonej przez podmioty prywatne na terytorium centrum innowacyjnego "Skołkowo"); 46) działalności w zakresie farmakologii; 47) działalność w zakresie zachowania obiektów spuścizny kulturalnej (pomników historii i kultury) narodów Federacji Rosyjskiej; 48) działalność w zakresie przeprowadzania bezpieczeństwa przemysłowego; ekspertyzy 49) działalność związana z obrotem materiałami wybuchowymi o przeznaczeniu przemysłowym. Oprócz tego następujące typy działalności wymagają koncesji zgodnie ze szczególnymi ustawami Federacji Rosyjskiej: 115 1) użycie energii atomowej; 2) produkcja i obrót spirytusem etylowym, produkcja alkoholi; 3) działalność związana z ochroną tajemnicy państwowej; 4) działalność w zakresie udzielania kredytów; 5) działalność w zakresie przeprowadzenia zorganizowanych licytacji; 6) działalność na rynku papierów wartościowych; 7) działalność funduszy inwestycyjnych i niepaństwowych funduszy emerytalnych; 8) działalność specjalistycznych funduszy depozytowych; 9) działalność clearingowa; 10) działalność ubezpieczeniowa. Działalność koncesjonowaną może prowadzić tylko podmiot, który uzyskał koncesję. Koncesja uprawnia do wykonywania działalności objętej koncesją na całym obszarze Rosji (art. 9 ustawy). W celu uzyskania koncesji składa się wniosek w odpowiednim urzędzie. Zgodnie z art. 9 ustawy o koncesjach do wniosku załącza się: kopie dokumentów założycielskich, potwierdzenie dokonania opłaty skarbowej (aktualnie w wysokości 2600 rubli), dokumenty, których wykaz określa regulamin koncesjonowania konkretnego rodzaju działalności. Urząd rozpatruje wniosek i zawiadamia wnioskodawcę o podjętej decyzji w terminie 45 dni. 116 4.4. Umowy handlowe 4.4.1. Rodzaje umów handlowych Zgodnie z art. 420 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej przez umowę rozumie się porozumienie dwóch lub więcej osób o ustanowieniu, zmianie lub ustaniu cywilnych praw i obowiązków. Strony mogą zawierać umowy, tak przewidziane, jak i nie przewidziane w ustawie lub innych aktach prawnych. Na tej podstawie, prawo cywilne Federacji Rosyjskiej przewiduje następujące rodzaje umów: umowę sprzedaży, umowę odpłatnego świadczenia usług, umowę o dzieło, umowę przewozu, umowę komisu, umowę agencyjną i inne. Ponadto strony mogą zawrzeć umowę, w której zawarte są elementy różnych umów, przewidzianych w ustawie lub innych aktach prawnych (tzw. „umowy mieszane” – ros. смешанный договор). Do stosunków stron na podstawie umowy mieszanej stosuje się odpowiednio przepisy o umowach, których elementy zawarte są w umowie mieszanej, jeżeli co innego nie wynika z uzgodnień stron lub natury umowy mieszanej. Zgodnie z art. 422 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej umowa powinna odpowiadać przepisom, określonym w ustawie lub innych aktach prawnych (normom imperatywnym), obowiązujące na moment ich zawarcia. Z praktyki rosyjskiej wynika, iż najbardziej rozpowszechnionym rodzajem umów w obrocie gospodarczym są umowy sprzedaży. Na podstawie umowy sprzedaży sprzedawca przenosi (lub zobowiązuje się przenieść) na własność rzecz (towar) kupującemu, a kupujący przyjmuje (zobowiązuje się przyjąć) rzecz (towar) i zapłacić za niego określoną w umowie kwotę pieniężną. Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej wyróżnia siedem rodzajów umów sprzedaży: umowę sprzedaży detalicznej, umowę dostawy towarów, umowę dostawy towarów dla potrzeb państwowych, umowę kontraktacji, umowę dostawy energii elektrycznej, umowę 117 sprzedaży nieruchomości i umowę sprzedaży przedsiębiorstwa. Co do zasady wszystkie rodzaje umów sprzedaży posiadają podobną strukturę, jednakże między nimi występuje również wiele różnić, które należy mieć na uwadze. Zgodnie z art. 455 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, towarem zgodnie z przepisami regulującymi umowy sprzedaży mogą być jakiekolwiek rzeczy, określone co do gatunku lub co do tożsamości. Istotnymi z punktu widzenia umów sprzedaży są postanowienia o przedmiocie świadczenie, które uważa się je za uzgodnione przez strony, jeżeli umowa pozwala na ustalenie nazwy i ilości towaru. Przedmiotem świadczenia w ramach umowy sprzedaży detalicznej mogą być towary, nabywane dla użytku osobistego, domowego lub innego niezwiązanego z prowadzeniem działalności gospodarczej. Umowa sprzedaży detalicznej stanowi w prawie rosyjskim tzw. umowę publiczną, tj. podmiot prawa handlowego obowiązany jest zawrzeć umowę z każdym, kto zwrócił się do niego w celu zawarcia umowy, i nie może preferować jednej osoby wobec drugiej. Dla wszystkich kupujących ustanawiana jest jednakowa cena i pozostałe warunki umowy. Szczególną uwagę należy zwrócić na postanowienia dotyczące jakości przekazywanego towaru. Na podstawie umowy sprzedawca obowiązany jest przekazać towar, którego jakość określona jest w umowie. Warunki dotyczące jakości towaru, w przypadku sprzedaży detalicznej, wymagają tego aby informacje dla konsumentów, charakterystyki dotyczące jakości towaru zawarte były w karcie informacji technicznej, na etykiecie, czy opakowaniu. Towar powinien być opatrzony informacją o dacie produkcji, terminie ważności, zasadach korzystania oraz zasadach przechowywania towaru. W przypadku sprzedaży towarów na podstawie umowy sprzedaży detalicznej, powinny być uwzględnione warunki korzystania z urządzeń kas fiskalnych i warunkach rozliczania reszty z zapłaty oraz zabezpieczenia gotówki pozostałej w kasie. 118 Dostawa towarów podlega ogólnym zasadom przewidzianym dla umów sprzedaży oraz posiada charakterystyczne dla niej istotne szczegóły. Na tej podstawie, przedmiotem świadczenia z umowy dostawy są towary, wykorzystywane nie do użytku osobistego, a w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Na podstawie umowy dostawy dostawca (sprzedawca), prowadzący działalność gospodarczą, zobowiązuje się przekazać we wskazanym terminie lub terminach produkowane lub zakupione przez niego towary kupującemu dla korzystania w ramach prowadzonej działalności gospodarczej lub w innych celach, niezwiązanych z celami osobistymi, rodzinnymi, domowymi i innymi podobnymi. Istotnym postanowieniem w umowach dostawy oprócz postanowień dotyczących przedmiotu umowy, są postanowienia dotyczące terminu dostawy. O ile kupujący wykorzystuje nabyte przez niego towary w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, strony powinny, jak to możliwe, najdokładniej określić przedmiot lub grafik dostawy i określić dokumenty potwierdzające datę dostawy. 4.4.2. Sposoby zabezpieczenia wykonania zobowiązań Każdy przedsiębiorca, w szczególności w przypadku nawiązywania relacji handlowych z nowym kontrahentem, częstokroć zadaje sobie pytanie: w jaki sposób mogę najlepiej zabezpieczyć swoje interesy, zwłaszcza zaś w jaki sposób mógłbym zagwarantować sobie (jako wierzycielowi) uzyskanie zapłaty za dostarczony kontrahentowi (dłużnikowi) towar, na wypadek jego niesolidności. Prawo rosyjskie przewiduje następujące sposoby zabezpieczenia wykonania zobowiązań umownych: kary umowne oraz odsetki, zastaw (hipotekę), zatrzymanie, 119 poręczenie, gwarancję bankową, zadatek. Jeżeli dłużnik nie wykonuje dobrowolnie swego zobowiązania, np. nie dokonuje w umówionym terminie zapłaty, wierzyciel może domagać się przymusowego zaspokojenia wierzytelności z majątku dłużnika, na podstawie wyroku sądowego, który stanowi podstawę dla przeprowadzenia przez komornika egzekucji sądowej. Jednak procedura w tym zakresie jest czasochłonna, a nadto pociąga za sobą niejednokrotnie wysokie koszty. Oprócz tego istnieje ryzyko pozbycia się przez dłużnikiem całego majątku w celu niewykonania zobowiązania. Zabezpieczenia wierzytelności służą ograniczeniu tego rodzaju ryzyka przy jednoczesnej minimalizacji kosztów. Kary umowne oraz odsetki Art. 330 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej stanowi, że kara umowna to określona prawem lub umową suma pieniężna, którą dłużnik zobowiązany jest zapłacić wierzycielowi w razie niewykonania czy nienależnego wykonania zobowiązania. Jednak wierzyciel nie ma prawa wymagać zapłacenia kary umownej, jeśli nie jest określona odpowiedzialność dłużnika za niewykonanie czy nienależyte wykonanie zobowiązania. Umowa o karze umownej powinna być zawarta w formie pisemnej, bez względu na formę głównego zobowiązania, pod rygorem nieważności. Jednak zgodnie z art. 332 Kodeksu cywilnego Rosji wierzyciel ma prawo wymagać zapłacenia kary umownej, określonej w ustawie, bez względu na to, czy obowiązek jej wpłacenia jest przewidziany umową stron. Ogólny przepis o odsetkach zawiera art. 395 Kodeksu Cywilnego, który stanowi, że w przypadku gdy strona nie dokona zapłaty ceny lub innej należności, druga strona ma prawo do odsetek od 120 zaległej sumy w wysokości stóp procentowych Banku Narodowego, chyba że strony ustalą inną wysokość odsetek. Art. 74 Konwencji wiedeńskiej jak i stosowne przepisy prawa rosyjskiego (art. 393 w związku z art. 15 Kodeksu cywilnego) stanowią, że odszkodowanie za naruszenie umowy przez jedną ze stron obejmuje sumę równą stracie, w tym utraconych korzyści, poniesioną przez drugą stronę w rezultacie naruszenia. Dla zażądania zapłaty kary umownej wierzyciel nie jest zobowiązany do udowodnienia poniesienia szkody. Dłużnik wyrównuje szkodę w wysokości nie pokrytej ustaloną karą umowną, chyba że przepisy szczególne lub umowa stanowią inaczej. Zastaw (hipoteka) Zgodnie z art. 334 Kodeksu cywilnego na mocy zastawu wierzyciel (zastawnik) może w razie niewykonania przez dłużnika (zastawcę) zobowiązania, zabezpieczonego zastawem, dochodzić zaspokojenia z rzeczy obciążonej zastawem z pierwszeństwem przed innymi wierzycielami tego dłużnika, chyba że inaczej stanowi prawo. Zastaw to ulubiona forma zabezpieczenia wierzytelności wśród przedsiębiorców w Rosji, bo umowa zastawu zmniejsza ryzyko bezskuteczności przymusowej egzekucji orzeczenia sądu, w razie niewykonania zobowiązania przez dłużnika, jak również ryzyko pozbycia się przez dłużnika całego majątku w celu niewykonania zobowiązania. Zastaw działek rolnych, przedsiębiorstw, budowli, lokali i innego majątku nieruchomego reguluje ustawa o hipotece. Umowa zastawu, pod rygorem nieważności, powinna być sporządzona na piśmie, ale zastaw może powstać z mocy prawa jeżeli jest to określone w ustawie. Zgodnie z prawem zastawcą rzeczy może być zarówno dłużnik, jak i osoba trzecia. Zastawcą może być właściciel rzeczy lub prawa 121 majątkowego oraz osoba, której przysługuje prawo zarządzania gospodarczego rzeczą. Jeśli umowa nie stanowi inaczej, zastaw zabezpiecza roszczenia w pełnej wysokości, do momentu pełnego zaspokojenia roszczeń, m.in., odsetki, karę umowną, odszkodowanie za szkody wyrządzone nienależytym wykonaniem i inne. Przedmiotem zastawu może być każdy majątek, m.in. rzeczy i prawa majątkowe, za wyjątkiem majątku, wyłączonego z obrotu, praw związanych z osobą wierzyciela, w szczególności zobowiązań alimentacyjnych, odszkodowawczych z tytułu szkody wyrządzonej życiu czy zdrowiu, i innych praw, od których odstępstwo jest zabronione prawem. W umowie zastawu powinny być wskazane przedmiot zastawu i jego wycena, istota, rozmiar i termin wykonania zobowiązania, które zabezpiecza się zestawem, wskazanie na to, we władaniu której ze stron znajduje się zastawiony majątek. Hipoteka jest ograniczonym prawem rzeczowym, na mocy którego wierzyciel może dochodzić zaspokojenia swoich roszczeń z nieruchomości bez względu na to, czyją stała się ona własnością i z pierwszeństwem przed wierzycielami osobistymi właściciela nieruchomości. Umowa hipoteki powinna być, pod rygorem nieważności, zarejestrowana w Krajowym Rejestrze Praw. Rejestracji dokonuje regionalny urząd rejestracyjny Ministerstwa Sprawiedliwości Rosji. Jeśli przedmiot zastawu staje się przedmiotem jeszcze jednego zastawu w celu zabezpieczenia innych roszczeń, pierwszy wierzyciel ma pierwszeństwo przez innymi. Prawo zatrzymania Według art. 359 Kodeksu cywilnego zobowiązany do wydania cudzej rzeczy, może ją zatrzymać, aż do chwili zaspokojenia przysługujących mu roszczeń. 122 Wierzyciel może zatrzymywać rzecz, pomimo, że po tym jak ta rzecz weszła w jego posiadanie, prawa do niej zostały nabyte przez osobę trzecią. Poręczenie Według art. 363 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej poręczyciel w prawie rosyjskim odpowiada jako współdłużnik solidarny, chyba że poszczególne przepisy lub umowa zastrzegają odpowiedzialność subsydiarną. Umowa poręczenia powinna być zawarta w zwykłej formie pisemnej pod rygorem nieważności. Poręczyciel odpowiada przed wierzycielem jak dłużnik, m.in. za wpłacenie odsetek, odszkodowanie, koszty sądowe i inną szkodę, spowodowaną niewykonaniem czy nienależytym wykonaniem zobowiązania przez dłużnika, jeśli umowa poręczenia nie przewiduje inaczej. Zgodnie z art. 365 Kodeksu cywilnego, po wykonaniu zobowiązania na poręczyciela przechodzą prawa wierzyciela i prawa, wierzyciela jak zastawnika, w tej wysokości, w jakiej poręczyciel wykonał zobowiązanie. Według art. 367 Kodeksu cywilnego poręczenie wygasa m. in.: z chwilą wygaśnięcia/wykonania zobowiązania przez dłużnika, w razie zwiększenia zakresu odpowiedzialności dłużnika bez uzyskania na to zgody poręczyciela, gdy wierzyciel po upłynięciu terminu wykonania zobowiązania przez dłużnika, bez uzasadnionego powodu, odmówił przyjęcia świadczenia, w razie zmiany dłużnika, gdy poręczyciel odmówił udzielenia poręczenia za nowego dłużnika, z upływem terminu, na który to poręczenie zostało ustanowione, 123 jeśli termin poręczenia nie jest oznaczony – z upływem jednego roku od dnia upłynięcia terminu spłaty długu, w odniesieniu do którego ustanowiono poręczenie, jeśli wierzyciel nie wytoczy powództwa przeciw dłużnikowi. jeśli termin płatności długu nie jest oznaczony albo jeżeli płatność długu zależy od wypowiedzenia, z upływem 2 lat od dnia udzielenia poręczenia, jeśli wierzyciel nie wytoczy powództwa przeciw dłużnikowi. W razie wpłacenia wierzycielowi sumy, poręczyciel ma prawo regresu do dłużnika. Gwarancja bankowa W Rosji gwarancja może być udzielona przez bank, inną instytucję finansową lub zakład ubezpieczeniowy (gwarant), które gwarantują wierzycielowi (beneficjentowi) spłatę długu przez dłużnika (pryncypała). Gwarant odpowiada przed wierzycielem (beneficjentem) za nie wykonanie zobowiązania przez dłużnika. Gwarancją bankową – jednostronne zobowiązanie bankugwaranta – po spełnieniu przez podmiot uprawniony (beneficjenta gwarancji) określonych warunków zapłaty, które mogą być potwierdzone określonymi w tym zapewnieniu dokumentami, jakie beneficjent gwarancji załączy do sporządzonego we wskazanej formie żądania zapłaty, bank ten wykona świadczenie pieniężne na rzecz beneficjenta gwarancji – bezpośrednio albo za pośrednictwem innego banku. Za wydanie gwarancji bankowej, pryncypał wypłaca gwarantowi wynagrodzenie. Zobowiązanie gwaranta wobec wierzyciela jest niezależne od zobowiązania, dla zabezpieczenia którego gwarancja została ustanowiona. Gwarancja nie może być odwołana, chyba że gwarancja stanowi inaczej. 124 Wierzyciel może żądać zaspokojenia długu, w kwocie określonej w gwarancji, przed upływem terminu, na który została ona udzielona. Prawa z gwarancji wierzyciel nie może scedować na rzecz innej osoby. Po wykonaniu swojego zobowiązania gwarant nabywa roszczenie wobec dłużnika (prawo regresu), chyba że umowa gwarancji stanowi inaczej. Zgodnie z art. 378 Kodeksu cywilnego zobowiązanie gwaranta wobec beneficjenta gwarancji wygasa: po wypłaceniu beneficjentowi sumy, na którą gwarancja jest wydana; po upłynięciu określonego w gwarancji terminu, na który jest ona wydana; wskutek odstąpienia beneficjanta od swoich praw do gwarancji i zwróceniu jej gwarantowi; wskutek odstąpienia beneficjanta od swoich praw do gwarancji poprzez pisemne oświadczenie o zwolnieniu gwaranta z jego zobowiązań. W razie wypłacenia sumy gwarancji beneficjentowi, gwarant ma prawo regresu w stosunku do pryncypała. Zadatek Zgodnie z art. 380 Kodeksu cywilnego zadatkiem jest kwota lub mienie ruchome przekazane przez dłużnika na rzecz wierzyciela na poczet długu, w celu potwierdzenia zobowiązania oraz w celu zabezpieczenia jego wykonania. Umowa zadatku powinna być zawarta w zwykłej formie pisemnej pod rygorem nieważności. Jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło wskutek winy dłużnika, zadatek zostaje u wierzyciela. Jeżeli niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania nastąpiło wskutek winy wierzyciela, ten ostatni powinien zwrócić dłużnikowi zadatek w podwójnej wysokości. 125 4.4.3. Zdolność do czynności prawnych rosyjskiej strony umowy Według art. 19 ust. 2 Umowy miedzy Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzonej w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (Dz. U. z 2002 r., Nr 83, poz. 750), zdolność prawną i zdolność do czynności prawnych osoby prawnej ocenia się według prawa tej Umawiającej się Strony, zgodnie z którym osoba ta została utworzona. Oznacza to, że przy podpisaniu umowy handlowej z podmiotem rosyjskim, jego zdolność do czynności prawnej należy oceniać według przepisów prawa rosyjskiego. W prawie rosyjskim, podobnie jak w polskim osoba fizyczna nabywa zdolność prawną z chwilą urodzenia. Osoba prawna nabywa zarówno zdolność prawną, jak i zdolność do czynności prawnych z chwilą wpisu do odpowiedniego rejestru. Zdolność do czynności prawnych, czyli zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych (nabywania praw i zaciągania zobowiązań) może być pełna lub ograniczona. Pełną zdolność do czynności prawnych mają osoby fizyczne, które ukończyły 18 rok życia oraz wszystkie osoby prawne. Ograniczoną zdolność do czynności prawnych mają: osoby małoletnie, które ukończyły 14 lat. Osoby w wieku od czternastu do osiemnastu lat mogą zawierać umowy za pisemną zgodą swoich przedstawicieli prawnych– rodziców lub opiekunów. Bez zgody przedstawicieli osoby małoletnie mogą rozporządzać swoimi wynagrodzeniem, stypendium i innymi dochodami; być podmiotem prawa autorskiego, wnosić wkłady do organizacji kredytowych i rozporządzać nimi; osoby częściowo ubezwłasnowolnione, a także osoby, w stosunku do których obowiązuje postanowienie 126 o ustanowieniu doradcy tymczasowego, wydane przez sąd w trakcie postępowania o ubezwłasnowolnienie. Zdolność prawna osób prawnych różni się od zdolności prawnej osób fizycznych (na przykład, osoba prawna nie może być spadkodawcą). Zdolność prawna osoby prawnej oznacza, że może ona: nabywać prawa, w celu prowadzenia działalności statutowej, przewidzianej w dokumentach założycielskich, odpowiadać za zobowiązania, posiadać firmę i siedzibę, ma możliwość otwierania filii i przedstawicielstw, nazwa osoby prawnej musi zawierać jej formę organizacyjną, a organizacji niekomercyjnej – charakter działalności. W obrocie gospodarczym Rosji uczestniczą następujące podmioty prawne: Rosyjskie osoby prawne: spółka akcyjna otwarta, spółka akcyjna zamknięta, spółka z ograniczoną odpowiedzialnością, spółka z dodatkową odpowiedzialnością, towarzystwo pełne, towarzystwo na wierze, przedsiębiorstwa państwowe, indywidualni przedsiębiorcy, spółdzielnia produkcyjna, spółdzielnia konsumencka, partnerstwo gospodarcze, fundacja, urząd. Jednostki nieposiadające osobowości prawnej: oddziały (filie) rosyjskiej lub zagranicznej osoby prawnej, przedstawicielstwo rosyjskiej lub zagranicznej osoby prawnej. Większość wszystkich podmiotów gospodarczych Rosji stanowią spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Drugie miejsce należy do spółek akcyjnych typu otwartego lub zamkniętego. Spółka jawna lub komandytowa na rynku rosyjskim to zjawisko wyjątkowo rzadkie. Zasadą jest, iż każda spółka odpowiada za 127 swoje zobowiązania bez ograniczeń, całym swoim majątkiem. Wspólnicy nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania spółki, chyba ze prawo stanowi inaczej. Natomiast odpowiedzialność wspólników za zobowiązania towarzystwa jest subsydiarna i pełna bez względu na rozmiary wkładu, wspólnik odpowiada całym swoim majątkiem solidarnie z innymi wspólnikami. Oddział lub przedstawicielstwo nie mogą dokonywać czynności prawnych we własnym imieniu, a tylko w imieniu macierzystej osoby prawnej. Artykuł 53 Kodeksu cywilnego stanowi, ze osoba prawna nabywa prawa oraz zaciąga zobowiązania przez swoje organy, działające zgodnie z prawem i dokumentami założycielskimi, a w niektórych przypadkach przez swoich wspólników (towarzystwo pełne). Osoba prawna może mieć prawa cywilne zgodne z zakresem jej działalności, określonym w dokumentach założycielskich oraz obowiązki cywilne w związku z ta działalnością. Rosyjskie prawo przewiduje: Zarząd jednoosobowy – osoba, która reprezentuje spółkę na mocy statutu i ma prawo wykonywania zdolności prawnej spółki we wszystkich sprawach, niezastrzeżonych do kompetencji innych organów. Zarząd wieloosobowy – grupa osób, która podejmuje decyzję kolegialne w sprawach, wskazanych w statucie spółki. Zgromadzenie wspólników może przekazać uprawnia zarządu do innej spółki. Kompetencje zarządu są określone w statucie spółki. System organów wykonawczych spółki może wyglądać w następujący sposób: zarząd jednoosobowy; zarząd jednoosobowy i zarząd wieloosobowy. Możliwości stworzenia w spółce tylko zarządu wieloosobowego ustawodawstwo Rosji nie przewiduje. 128 Prawo do reprezentowania spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjnej z reguły przysługuje tylko jednej osobie, chyba że statut tego podmiotu stanowi inaczej. Tą osobą jest zazwyczaj dyrektor, dyrektor generalny, prezes, zarządca, itp. (dalej: dyrektor). Dyrektor jest powoływany przez zgromadzenie wspólników w terminie wskazanym w statucie spółki. Prawo do reprezentowania towarzystwa mają wszyscy Wspólnicy. Inne osoby mogą reprezentować osobę prawną tylko wtedy, jeśli stanowi tak ustawa albo statut (umowa założycielska) konkretnego podmiotu lub na podstawie pełnomocnictwa. Zgodnie z art. 1209 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej prawem właściwym dla formy czynności prawnej jest prawo państwa dokonania czynności prawnej. Więc, pełnomocnictwo, wydane na terytoriom Polski jest ważne w Rosji, jeżeli odpowiada ono wymogom ustawodawstwa Polski. Jednak pełnomocnictwo, wydane w Polsce, nie może być uznane za nieważne w Rosji, jeśli są spełnione wszystkie warunki ważności ustalone ustawodawstwem Rosji. W związku z powyższym osoba fizyczna reprezentująca osobę prawną z siedzibą w Rosji powinna przy zawarciu umowy dostarczyć dowody uprawniające do dokonania danej czynności prawnej. Na przykład: odpis z rejestru albo pełnomocnictwo wystawione przez podmiot gospodarczy. Pełnomocnictwo w imieniu rosyjskiej osoby prawnej powinno być udzielone na piśmie przez osobę pełniącą funkcję jednoosobowego organu wykonawczego (dyrektora generalnego) lub inną osobę uprawnioną do tego na podstawie dokumentów założycielskich i opatrzone pieczątką firmową (art. 185 ust. 5 Kodeksu cywilnego). Termin ważności pełnomocnictwa, wydanego na terytorium Rosji, nie może być dłuższy niż trzy lata, jeśli zaś w pełnomocnictwie nie 129 jest określony termin ważności – wynosi on jeden rok od dnia wystawienia. Wyjątek stanowi pełnomocnictwo udzielone w formie notarialnej, które uprawnia do działania za granica. Jest ono ważne, aż do odwołania przez mocodawcę. Pełnomocnictwo, które nie jest opatrzone datą, jest nieważne (art. 186 Kodeksu cywilnego). Pełnomocnictwo udzielone w drodze substytucji powinno być poświadczone przez notariusza (art. 187 ust. 3 Kodeksu cywilnego). Sprawy, dotyczące dokonania czynności prawnych o znacznym charakterze (ros. крупные сделки), wykraczają poza kompetencje dyrektora i wymagają zgody zgromadzenia wspólników lub rady nadzorczej, chyba że czynność ta mieści się w zakresie zwykłego zarządu. Zgody zgromadzenia wspólników wymagają: 1. Umowy, w zawarciu których zainteresowany jest członek zarządu jednoosobowego lub wieloosobowego, członek rady nadzorczej, wspólnik, który dysponuje bezpośrednio lub pośrednio 20% głosów na zgromadzeniu, osoba która wywiera decydujący wpływ na działalność spółki. Wskazane osoby są zainteresowane w zawarciu umów, kiedy ich małżonkowie, rodzice, dzieci, bracia i siostry i/lub powiązane z nimi osoby: są stroną lub pełnomocnikiem strony umowy; mają prawa własności nie mniej niż 20% udziałów; są członkami zarządu strony umowy. 2. Umowy lub kilka umów, których wartość jest wyższa niż 25% wartości majątku spółki, zgodnie z bilansem spółki za ostatni okres rozliczeniowy. (jeżeli w statucie nie ustanowiono większego rozmiaru). Umowy handlowe mieszczą się zwykle w zakresie zwykłego zarządu i nie wymagają uchwały zgromadzenia wspólników lub rady nadzorczej. 130 Niekiedy dokumenty założycielskie spółki zawierają inne ograniczenia kompetencji dyrektora. Jeżeli w dokumentach założycielskich uprawnienia osoby do dokonania czynności prawnej zostały ograniczone w stosunku do pełnomocnictwa lub przepisów ustawy, a dokonując czynności prawnej osoba wykroczyła poza te ograniczenia, taka czynność może być uznana za nieważną przez sąd na wniosek osoby, w której interesie te ograniczenia zostały ustanowione. Warunkiem koniecznym uznania czynności za nieważną w tym przypadku jest udowodnienie okoliczności, że druga strona czynności o tym ograniczeniu wiedziała albo powinna była wiedzieć (art. 174 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej). 4.4.4. Rozwiązanie umowy Zgodnie z art. 450 Kodeksu cywilnego Rosji w prawie rosyjskim umowa może być zmieniona lub rozwiązana w drodze porozumienia stron. Na żądanie jednej ze stron umowa może być zmieniona lub rozwiązana na drodze sądowej, gdy: druga strona dopuściła się istotnego naruszenia umowy, nastąpiła istotna zmiana okoliczności, w innych przypadkach określonych w prawie. Naruszenie umowy przez jedną ze stron albo zmianę okoliczności uważa się za istotne, jeżeli powoduje dla drugiej strony taki uszczerbek, który w sposób zasadniczy pozbawia tę stronę tego, czego zgodnie z umową miała prawo oczekiwać. Przy braku zgody stron na zmianę umowy w związku z istotną zmianą okoliczności, umowa może być rozwiązana przez sąd, jeśli: 1) w moment zawarcia umowy strony zakładały, że taka zmiana okoliczności nie nastąpi; 2) przyczyny zmiany okoliczności nie mogły być przewidziane przez stronę; 131 3) wykonanie umowy, bez zmiany warunków, powoduje dla drugiej strony taki uszczerbek, który w sposób zasadniczy pozbawia tę stronę tego, czego zgodnie z umową miała prawo oczekiwać. Rozwiązana i zmiany umowy dokonuje się w takiej formie, w jakiej umowa została zawarta, jeśli innej nie przewidziano w ustawach lub umowie. Powództwo o rozwiązanie lub zmianę umowy może być złożone do sądu tylko po otrzymywaniu od drugiej strony odpowiedzi odmownej na propozycję zmiany lub rozwiązania umowy albo nieotrzymania odpowiedzi w terminie, wskazanym w propozycji czy ustalonym przez prawo albo umowę, a przy jego braku – w terminie 30 dni. Prawo odstąpienia od umowy będzie przysługiwać jednej lub obydwu stronom umowy, jeśli tak stanowi prawo lub umowa. Na przykład art. 523 Kodeksu cywilnego stanowi, że prawo odstąpienia od umowy sprzedaży towarów albo jej zmiany przysługuje stronie umowy tylko w przypadku istotnego naruszenia umowy przez drugą stronę. Za istotne naruszenie umowy sprzedaży towarów przez sprzedawcę uznaje się: dostarczenie towarów nienależytej jakości z wadami, które nie mogą być usunięte w terminie odpowiadającym kupującemu, wielokrotne naruszenie terminów dostarczenia towarów. Za istotne naruszenie umowy sprzedaży towarów przez kupującego uznaje się: wielokrotne naruszenie terminów zapłaty ceny towarów, wielokrotne nieodebranie towaru, jeśli ten obowiązek spoczywa na kupującym. Zatem w wyżej wymienionych przypadkach rozwiązanie umowy nie wymaga drogi sądowej, wystarczy złożyć wypowiedzenie na 132 piśmie. Umowę uznaje się za zmienioną lub rozwiązaną z chwilą otrzymania przez drugą stronę zawiadomienia o odstąpieniu od umowy w całości lub w części, chyba że w zawiadomieniu lub w porozumieniu stron zostanie zastrzeżony inny termin rozwiązania (zmiany) umowy. Przy zmianie umowy zobowiązania stron zmieniają się w określonym zakresie. Przy rozwiązaniu umowy zobowiązania stron ustają. W razie zmiany czy rozwiązaniu umowy zobowiązania uważane są za zmienione czy wstrzymane od momentu zawarcia przez strony umowy o zmianie czy o rozwiązaniu umowy lub od chwili uprawomocnienia się orzeczenia sądu o zmianie czy o rozwiązaniu umowy. Przy rozwiązaniu umowy strony nie mają prawa wymagać powrotu do czynności wykonanych do momentu rozwiązania umowy. Jeśli podstawą do zmiany czy rozwiązania umowy jest istotne naruszenie umowy przez jedną ze stron, druga strona ma prawo do odszkodowania. 4.4.5. Umowa międzynarodowej sprzedaży towarów Umowa sprzedaży towarów została uregulowana w Kodeksie cywilnym w sposób analogiczny do Konwencji Wiedeńskiej. Według prawa rosyjskiego podmioty gospodarcze mogą zawierać umowy zarówno przewidziane w Kodeksie cywilnym i innych aktach prawnych, jak również nieprzewidziane. Warto zauważyć, że w prawie rosyjskim forma czynności prawnej w zakresie zewnętrznej działalności gospodarczej, kiedy chociażby jedną ze stron jest rosyjska osoba prawna podlega prawu rosyjskiemu, bez względu na miejsce wykonania. Ta zasada ma zastosowanie również w wypadkach, kiedy chociażby jedną ze stron jest osoba fizyczna -przedsiębiorca, której prawem osobistym jest prawo rosyjskie (p. 2 art. 1209 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej). 133 W Rosji czynność prawna w zakresie zewnętrznej działalności gospodarczej (Międzynarodowa, komercyjna czynność prawna) to czynność prawna w zakresie międzynarodowych stosunków ekonomicznych, wykonywana między stronami, których przedsiębiorstwa znajdują się na terytorium różnych państw. Wskazana reguła nosi w prawie rosyjskim charakter imperatywny. Umowy w zakresie zewnętrznej działalności gospodarczej muszą być zawierane w formie pisemnej. Ta reguła dotyczy również zmiany, przedłużenia i rozwiązania umowy. Umowa w formie pisemnej może być zawarta w postaci jednego dokumentu, podpisanego przez strony, a także przez wymianę dokumentów za pomocą połączenia pocztowego, telegraficznego, telefonicznego, elektronicznego czy innego połączenia, pozwalającego na ustalenie, że dokument pochodzi od strony umowy (p. 2 art. 434 Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej). Chociaż Konwencja Wiedeńska stanowi że pisemna forma umowy nie jest wymagana i umowa może być zawarta w dowolny sposób, zgodnie z art. 96 Konwencji państwo, którego ustawodawstwo wymaga, żeby umowy sprzedaży były zawierane czy potwierdzane w formie pisemnej, może ogłosić o nieprzydatności przepisów Konwencji, co dopuszcza użycie innej formy dla tych przypadków, kiedy jedna ze stron umowy ma swoje komercyjne przedsiębiorstwo w tym państwie. ZSRR przy przyłączeniu do Konwencji oświadczył o nieprzydatności jej przepisów, dopuszczających zawarcie umowy nie w formie pisemnej, jeśli chociaż jeden z kontrahentów ma swój zakład handlowy na jego terytorium(Uchwała Rady Najwyższej ZSRR z 23 maja 1990 r.). Zatem, przepisy rosyjskiego ustawodawstwa o formie pisemnej dla umów w zakresie zewnętrznej działalności gospodarczej mają charakter imperatywny. Według przepisów prawa cywilnego do zawarcia umowy sprzedaży towarów wystarczy wskazanie towaru i jego ilości (postanowienia istotne). W innym przypadku, umowa nie będzie uważana za zawartą. 134 Ze względów praktycznych, każda umowa powinna zawierać przykładowo następujące dane oraz postanowienia w zakresie: daty i miejsca zawarcia umowy, oznaczenia stron, przedmiotu umowy (w przypadku umowy sprzedaży towarów należy co najmniej podać nazwę towaru oraz inne dane, które pozwalają ten towar zidentyfikować, a także jego ilość), warunków dostawy, momentu przejścia własności towaru, ceny, terminów i miejsca dostarczenia towaru, warunków płatności, oznaczenia waluty, opakowania i oznakowania towaru, danych o gwarancji, odpowiedzialności stron, ubezpieczenia towaru, okoliczności siły wyższej, właściwości prawa, określenia sposobu rozstrzygnięcia sporu (sąd, arbitraż). Przy konstruowaniu umowy sprzedaży towarów, strony zawsze mogą posłużyć się formułą INCOTERMS lub innym obyczajem handlowym. Zgodnie z art. 20 ustawy o regulacjach dewizowych każda transakcja z zakresu obrotu gospodarczego z zagranicą, której wartość przekracza równowartość pięciu tysięcy USD, podlega zgłoszeniu przez podmiot rosyjski do banku, w którym ma swój rachunek. Taka transakcja wymaga sporządzenia tzw. paszportu 135 transakcji, czyli dokumentu, który pozwala bankowi kontrolować jej przebieg, a przede wszystkim skontrolować, czy strona zagraniczna transakcji dokona w terminie określonym w umowie zapłaty ceny za wyeksportowany z Rosji towar (usługi, roboty) albo czy strona zagraniczna transakcji dostarczy w terminie towar (usługi, roboty), którego cena została zapłacona przez rosyjskiego importera z góry lub czy zwróci cenę w razie niedostarczenia towaru. W przypadku, jeśli strona zagraniczna transakcji nie dokona w terminie określonym w umowie zapłaty ceny za wyeksportowany z Rosji towar (usługi, roboty) albo strona zagraniczna transakcji nie dostarczy w terminie towaru (usługi, roboty), którego cena została zapłacona przez rosyjskiego importera z góry lub nie zwróci ceny w razie niedostarczenia towaru, odpowiedzialność ponosi kontrahent rosyjski, na którego może być nałożona kara w wysokości od ¾ do wysokości kwoty, która nie wpłynęła z zagranicy na rachunek rosyjskiego kontrahenta (art. 15.25 ustawy z dnia 30 grudnia 2001 r. Kodeks Federacji Rosyjskiej o wykroczeniach administracyjnych). 4.5. Przedawnienie roszczeń Przedsiębiorca polski, którego prawo zostało naruszone poprzez działania (zaniechanie) rosyjskiego kontrahenta, może skutecznie dochodzić naruszonego prawa w okresie tzw. terminu przedawnienia (art. Kodeksu cywilnego). Ogólny termin przedawnienia w prawie rosyjskim wynosi trzy lata (art. 196 Kodeksu cywilnego). Jednak dla różnych rodzajów roszczeń prawo może przewidywać specjalne terminy przedawnienia, skrócone czy dłuższe w stosunku do terminu ogólnego. Terminy przedawnienia i tryb ich obliczania nie mogą być zmienione przez strony. Należy jednak mieć na uwadze, iż Rosja jest członkiem Konwencji o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów, 136 sporządzonej w Nowym Jorku dnia 14 czerwca 1974 r. (Dz. U. z 1997 r. Nr 45, poz. 282 –dalej: Konwencją o przedawnieniu). Według art. 8 Konwencji o przedawnieniu termin przedawnienia roszczeń w umowach międzynarodowej sprzedaży towarów wynosi cztery lata, czyli kontrahent polski może skutecznie dochodzić swoich roszczeń wobec kontrahenta rosyjskiego w okresie czterech lat od dnia rozpoczęcia biegu przedawnienia. Należy jednak zaznaczyć, że Konwencja o przedawnieniu obejmuje tylko umowy międzynarodowej sprzedaży towarów, a w pozostałych przypadkach należy się kierować terminami przedawnienia określonymi w przepisach rosyjskich (trzy lata). Należy podkreślić, że w myśl przepisów zarówno Konwencji o przedawnieniu jak i krajowych rosyjskich, bieg przedawnienia przerywa się przez złożenie pozwu w sądzie oraz przez dokonanie przez dłużnika jakichkolwiek działań, które świadczą o uznaniu zobowiązania. Po przerwaniu terminu przedawnienia, rozpoczyna ono swój bieg od dnia przerwania biegu przedawnienia. Przerwanie biegu przedawnienia poprzez uznanie roszczenia przez dłużnika, ma szczególne znaczenie dla wierzyciela, który nie zdąży złożyć pozwu w sądzie albo z jakichkolwiek innych powodów musi powstrzymać się z pozywaniem dłużnika do sądu w terminie przedawnienia. W takiej sytuacji należy podjąć wszelkie starania, żeby skłonić dłużnika do uznania zobowiązania na piśmie. Najczęściej w tej sytuacji wysyła się do dłużnika wezwanie prowokujące dłużnika do udzielenia odpowiedzi. Z reguły dłużnik nie zaprzecza, uznaje dług, ale przy tym wskazuje jakieś przyczyny, które według dłużnika w tej chwili uniemożliwiają uregulowanie należności. W tej sytuacji dla wierzyciela podstawowe znaczenie ma sam fakt uznania długu. Według art. 208 Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej, przepisy o przedawnieniu nie dotyczą następujących roszczeń: obrona osobistych niemajątkowych praw i innych niematerialnych aktywów; roszczenia w stosunku do banków o wydanie wkładów; 137 roszczenia o wyrządzeniu szkody na życiu czy zdrowiu obywatela; roszczenia właściciela lub posiadacza rzeczy o usunięcie naruszeń jego prawa, chociażby te naruszenia nie były związane z pozbawieniem posiadania; inne roszczenia, ustalone przez prawo. 4.6. Rozstrzyganie sporów 4.6.1. Wstęp Uznawanie i wykonywanie zagranicznych orzeczeń sądowych i arbitrażowych jest jednym z podstawowych zagadnień międzynarodowego postępowania sądowego i arbitrażowego. Przepisy regulujące tę kwestię decydują, czy w danym kraju wyrok wydany przez sąd obcego państwa odniesie jakikolwiek efekt. Jeżeli przepisy nie przewidywałyby możliwości uznania i wykonania wyroku obcego państwa, osoba zainteresowana musiałaby przeprowadzić ponownie całe postępowanie sądowe w kraju, gdzie zamierza dochodzić swoich roszczeń. W takiej sytuacji istnienie prawomocnego wyroku innego państwa byłoby praktycznie bez znaczenia. Ponowne przeprowadzenie postępowania powodowałoby powstanie znacznych kosztów obciążających stronę, niepewność co do stanu prawnego oraz dodatkowe szkody spowodowane opóźnieniem w egzekucji należnego świadczenia. Ponadto, strona chcąca egzekwować swoje należności w innym państwie, otrzymując wiadomość o położeniu majątku dłużnika dopiero po pewnym czasie od powstania roszczenia, może być narażona na przykład na przedawnienie swych roszczeń, przez co straci możliwości ich wyegzekwowania. Jeżeli natomiast orzeczenie sądowe jest uznawane i wykonywane przez sąd drugiego kraju, strona może wyegzekwować należne jej roszczenie po przeprowadzeniu postępowania ograniczonego jedynie do pewnych kwestii formalnych. Takie postępowanie, znacznie szybsze, znacząco zmniejsza niepewność sytuacji prawnej strony i koszty przez nią poniesione, jak również zwiększa prawdopodobieństwo otrzymania wcześniej 138 zasądzonego przez sąd obcego państwa świadczenia. W zdecydowanej większości umów, które zawierane są pomiędzy międzynarodowymi firmami i korporacjami, przewiduje się arbitrażowy tryb rozwiązania sporów. Międzynarodowa praktyka świadczy o tym, że wzrasta liczba spraw, które rozpoznawane są w trybie arbitrażowym, gdy jedną ze stron jest państwo. 4.6.2. System sądowy w Federacji Rosyjskiej Zgodnie z ustawą o systemu sądowym Federacji Rosyjskiej system sądowy Federacji Rosyjskiej składa się z sądów gospodarczych, sądów jurysdykcji ogólnej i Sądu Konstytucyjnego. Oprócz tego w Rosji funkcjonują sądy polubowne, ale sądy te nie są częścią systemu sądowego Federacji Rosyjskiej. Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej Okręgowe/morskie sądy wojskowe Sądy Najwyższe republik, krajów, obwodów, miast federalnego znaczenia, obwodów i okręgów autonomicznych Garnizonowe Sądy wojskowe Sądy rejonowe sędziowie pokoju (“grodzkie”, мировые судьи) 139 Gospodarczy Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej Sąd własności intelektualnej Federalne okręgowe sądy gospodarcze Apelacyjne sądy gospodarcze Sądy gospodarcze jednostek podziału administracyjnego W Rosji sądami państwowymi właściwymi do rozpatrywania spraw gospodarczych są specjalnie wyodrębnione sądy gospodarcze. Tworzą one odrębny pion systemu sądowego Federacji Rosyjskiej. Tak, na przykład, Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej nie jest sądem najwyższym w tym pionie. Jest nim Gospodarczy Sąd Najwyższy Federacji Rosyjskiej. Rozgraniczenie właściwości pomiędzy sądami jurysdykcji ogólnej a sądami arbitrażowymi oparte jest na kryterium podmiotowym i przedmiotowym. Zgodnie z regułą ogólną do właściwości sądów gospodarczych z jednej strony należą sprawy gospodarcze oraz inne sprawy związane z wykonywaniem działalności gospodarczej, z drugiej – sprawy, w których stronami są osoby prawne lub osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą. Tak, co do zasady, jeżeli jedną ze stron sporu jest osoba fizyczna nie prowadząca działalności gospodarczej albo osoba fizyczna posiada status przedsiębiorcy, lecz spór nie jest związany z wykonywaniem przez nią działalności gospodarczej, to sądem właściwym będzie sąd jurysdykcji ogólnej, a nie sąd gospodarczy. Regułą ta nie obejmuje przypadków, wymienionych w kodeksie postępowania gospodarczego lub innych ustawach federalnych (chociażby w art. 33 kodeksu postępowania gospodarczego). 140 Z punktu widzenia praktycznego warto zwrócić uwagę na terminologię używaną przez ustawodawcę rosyjskiego w celu określenia powszechnego sądownictwa gospodarczego. Otóż sądy gospodarcze w Rosji nazywane są sądami „arbitrażowymi” (ros. арбитражные суды). Z kolei sądy arbitrażowe w rozumieniu prawa polskiego (sądy polubowne) nazywane są sądami „rozjemczymi” (ros. третейские суды). Sądy gospodarcze powołane są do rozstrzygania spraw gospodarczych i innych spraw związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej: sprawy cywilne (handlowe), w których stronami są osoby prawne lub osoby fizyczne posiadające status przedsiębiorców, sprawy administracyjne, na przykład, o uznanie normatywnych i innych aktów organów państwowych za nieważne lub o dochodzenie należności podatkowych wobec przedsiębiorcy; sprawy o ustalenie faktów mających znaczenie prawne dla powstania, zmiany lub ustania praw w sferze działalności gospodarczej; wykonanie orzeczeń sądów polubownych w sprawach gospodarczych bądź uznanie je za nieważne; uznanie i wykonanie orzeczeń sądów zagranicznych. Poza tym sądy gospodarcze mają właściwość wyłączną w zakresie spraw o ogłoszenie upadłości, uchylenie decyzji o odmowie wpisu do rejestru osób prawnych lub rejestru osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą, sporów związanych z działalnością depozytariuszy, korporacji państwowych, o ochronę praw własności intelektualnej i dóbr osobistych przedsiębiorcy. Zauważyć należy, iż katalog tych spraw, zawarty w art. 33 kodeksu postępowania gospodarczego nie jest zamknięty. Niektóre sprawy mogą należeć do właściwości 141 wyłącznej sądów gospodarczej na podstawie odrębnych ustaw federalnych. Sądy jurysdykcji ogólnej rozstrzygają wszelkie sprawy (karne, administracyjne i cywilne) za wyjątkiem spraw należących do właściwości sądów gospodarczych. Sąd konstytucyjny – państwowy organ sądownictwa powołany do badania zgodności z normami konstytucyjnymi norm prawnych niższego rzędu – ustaw i aktów wykonawczych. Podstawowymi aktami prawnymi krajowymi z zakresu postępowania sądowego są Kodeks postępowania gospodarczego Federacji Rosyjskiej i Kodeks postępowania cywilnego Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z ogólną regułą przed wytoczeniem powództwa wierzyciel nie ma obowiązku ustawowego do zachowania szczególnego trybu przesądowego, na przykład, do skierowania wezwania do zapłaty. Obowiązek taki natomiast może być przewidziany przez umowę pomiędzy stronami. Wówczas powód jest zobowiązany do przedstawienia wraz z pozwem dowodu zachowania przewidzianego w umowie przesądowego trybu rozstrzygnięcia sporu. Wytaczając powództwo w sądzie gospodarczym, powód jest zobowiązany do wpłacenia na rzecz Skarbu Państwa stosownej opłaty skarbowej (ros. государственная пошлина). Zgodnie z art. 333.21 Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej przy wytoczeniu powództwa do sądu gospodarczego stawki opłaty skarbowej wynoszą odpowiednio przy wysokości przedmiotu sporu: do 100 000 rubli – 42 000 rubli, od 100 001 do 200 000 rubli – 4 000 rubli +3% od kwoty przekraczającej 100 000 rubli, od 200 001 do 1 000 000 rubli – 7 000 rubli +2% od kwoty przekraczającej 200 000 rubli, 142 od 1 000 001 do 2 000 000 rubli – 23 000 rubli +1% wartości przedmiotu sporu przekraczającej 1 000 000 rubli, od 2 000 001 i wyżej rubli – 33 000 rubli +0,5% od kwoty przekraczającej 2 000 000 rubli, ale nie więcej niż 200 000 rubli. Natomiast stawki opłaty skarbowej przy wytoczeniu powództwa do sądu jurysdykcji ogólnej wynoszą odpowiednio przy wysokości przedmiotu sporu (art. 333. 19 Kodeksu podatkowego Federacji Rosyjskiej): do 20 000 RUR – 4% wysokości przedmiotu sporu, ale nie mniej niż 400 RUR; od 20 001 RUR do 100 000 RUR – 800 RUR + 3% od kwoty przekraczającej 20 000 RUR; od 100 001 RUR do 200 000 RUR – 3 200 RUR + 2% od kwoty przekraczającej 100 000 RUR; od 200 001 RUR do 1 000 000 RUR – 5 200 RUR + 1% od kwoty przekraczającej 200 000 RUR; od 1 000 000 RUR i wyżej – 13 200 RUR + 0,5% od kwoty przekraczającej 1000 000 RUR, lecz nie więcej niż 60 000 RUR. Poza tym w niektórych sprawach przewidziane są stawki specjalne. Tak, na przykład, od złożenia wniosku o uznanie i wykonanie na terytorium Federacji Rosyjskiej wyroku sądu zagranicznego, uchylenie wyroku sądu rozjemczego, wniosku o zabezpieczenie pozwu opłata skarbowa wynosi 2 000 rubli. Zgodnie z art. 152 Kodeksu postępowania gospodarczego podstawowy termin rozpatrzenia sprawy przez sąd gospodarczy nie może przekroczyć trzech miesięcy od dnia wpłynięcia wniosku (pozwu) do sądu, chyba że normy szczególne kodeksu stanowią inaczej. Wyjątek stanowią, na przykład, spory z udziałem podmiotów zagranicznych. W przypadku, gdy strona sporu ma 143 siedzibę poza granicą Rosji, termin rozpatrzenia sprawy wydłuża się o czas przewidziany w odpowiedniej umowie międzynarodowej o pomocy prawnej dla doręczeń zagranicznemu organowi wymiaru sprawiedliwości lub innemu organowi właściwemu do wykonania wniosku o pomocy prawnej. W sytuacji, gdy brak takiej umowy lub nie przewiduje ona terminów w powyższym zakresie, okres, na który rozpatrzenie sprawy zostało wydłużone, nie może przekroczyć 6 miesięcy (art. 253 ust. 3 Kodeksu postępowania arbitrażowego). W umowie między Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzonej w Warszawie dnia 16 września 1996 r. nie przewidziano dokładnego terminu do dostarczenia wniosków o udzielenie pomocy prawnej. W sytuacji więc, gdy jedną ze stron sporu jest podmiot mający siedzibę (zamieszkujący) na terytorium Polski, stosowane są ogólne reguły w zakresie przedłużenia okresu rozstrzygnięcia sporu. Podstawowy termin rozpatrzenia sprawy przez sąd jurysdykcji ogólnej nie może przekroczyć dwóch miesięcy, a sędziego pokoju – jednego miesiąca od dnia wpłynięcia wniosku (pozwu) do sądu (art. 154 Kodeksu postępowania cywilnego Federacji Rosyjskiej). W celu przyśpieszenia postępowania sądowego w Rosji czasem warto więc ustanowić w charakterze pełnomocnika procesowego osobę, która jest zameldowana lub ma siedzibę w Rosji. Takie rozwiązanie pozwoli uniknąć korespondencji prowadzonej przez sąd z podmiotem zagranicznym, co wskutek konieczności stosowania sformalizowanych procedur określonych przez przepisy umowy międzynarodowej wydłuża w sposób istotny czas trwania postępowania. Należy zaznaczyć, że sądy rosyjskie konsekwentnie trzymają się przepisowych terminów rozpatrzenia sporów. Ewentualne wykroczenie poza przepisowy okres rozpatrzenia sporu możliwe jest tylko w przypadkach ściśle określonych w przepisach Prezes sądu właściwego na uzasadniony wniosek sędziego rozstrzygającego spór może przedłużyć termin rozpatrzenia 144 sprawy do sześciu miesięcy z powodu szczególnej złożoności sprawy lub w związku ze znaczącą liczbą uczestników sprawy (art. 152 ust. 2 Kodeksu postępowania gospodarczego). Termin rozpatrzenia sprawy przez sąd może być wydłużony o czas, w ciągu którego rozprawa została zawieszona oraz czas, na który rozprawa została odroczona (art. 152 ust. 3 Kodeksu postępowania gospodarczego). Sąd gospodarczy może odroczyć rozpatrzenie sprawy, jeśli uzna, że nie może ona być rozpatrzona w tym posiedzeniu, m.in. z powodu uzasadnionej nieobecności kogokolwiek z uczestników sprawy, z powodów technicznych przy wykorzystaniu przez sąd na rozprawie środków technicznych oraz w związku z koniecznością dostarczenia dodatkowych dowodów lub dokonania innych czynności procesowych. W tym przypadku rozprawa może być odroczona na okres nieprzekraczający jednego miesiąca (art. 158 Kodeksu postępowania gospodarczego). Wyrok sądu gospodarczego pierwszej instancji uprawomocnia się z upływem jednego miesiąca od dnia wydania wyroku, chyba że zostanie złożona skarga apelacyjna, a wyrok sądu w sprawie zaskarżenia aktów prawnych, wyrok Najwyższego Sądu Gospodarczego Federacji Rosyjskiej oraz wyrok sądu własności intelektualnej – z chwilą wydania wyroku (art. 180 Kodeksu postępowania arbitrażowego, art. 321 Kodeksu postępowania cywilnego). Orzeczenie sądu pierwszej instancji może być zaskarżone w terminie jednego miesiąca od dnia jego wydania. (art. 259 ust. 1 Kodeksu postępowania gospodarczego, art. 321 ust. 2 Kodeksu postępowania cywilnego). Uprawomocniony wyrok sądu drugiej instancji może być zaskarżony w trybie kasacji w terminie sześciu miesięcy (art. 376 Kodeksu postępowania cywilnego) albo dwóch miesięcy od dnia uprawomocnienia wyroku (art. 276 Kodeksu postępowania gospodarczego). 145 4.6.3. Sądy polubowne W Rosji funkcjonują również sądy polubowne (ros. третейский), których podstawę prawną stanowią ustawa federalna o sądach rozjemczych (polubownych) oraz ustawa o międzynarodowym arbitrażu handlowym wraz z regulaminem międzynarodowego sądu arbitrażowego przy Izbie handlowo-przemysłowej Federacji Rosyjskiej15. Tak jak była mowa o tym wyżej, przy zawieraniu umów i wyborze sądu właściwego do rozstrzygnięcia sporów związanych z nimi należy pamiętać o tym, że w Rosji sądy polubowne nie są nazywane sądami arbitrażowymi. Słowo „arbitrażowy” (ros. арбитражный) używane jest wobec państwowych sądów gospodarczych. Wyjątkiem w tym aspekcie jest, na przykład, Międzynarodowy Handlowy Sąd Arbitrażowy przy Izbie Handlowo-Przemysłowej Federacji Rosyjskiej (ros. Международный коммерческий арбитражный суд при Торгово-промышленной палате Российской Федерации). Pomimo użytego w nazwie tego sądu przymiotnika „arbitrażowy” sąd ten nie jest sądem państwowym gospodarczym, lecz sądem polubownym (rozjemczym). Sądem rozjemczym może być sąd stale funkcjonujący lub sąd, powołany stronami do rozpoznania konkretnej sprawy - ad hoc. W Rosji stałe sądy polubowne tworzone są przez izby handlowe, organizatorów targów, stowarzyszenia, związki przedsiębiorców a nawet duże spółki. Sąd polubowny rozwiązuję wszystkie sprawy na podstawie zawartej stronami ugody sądowej i regulaminu sądowego, za wyjątkiem spraw, dla których zastrzeżona jest właściwość wyłączna sądów państwowych (na przykład, sprawy z zakresu administracyjnych i innych publicznych stosunków prawnych). Pozytywne aspekty postępowania przed sądami polubownymi: 15 Ros. Федеральный закон от 24.07.2002 № 102-ФЗ "О третейских судах в Российской Федерации" [Zebranie ustawodawstwa z 29.07.2002, № 30, poz. 3019] oraz Закон РФ от 07.07.1993 N 5338-1"О международном коммерческом арбитраже" [Dziennik Zjazdu Deputowanych Ludowych i Rady Najwyższej FR z 12.08.1993, N 32, ст. 1240]. 146 poufność, możliwość wpływu na skład sędziowski (arbitrów), orzeczenia sądów polubownych wykonalne są na podstawie „Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych” podpisanej w Nowym Jorku 10 czerwca 1958 r, stronami której jest większość państw świata. W zakresie uznawania i wykonywania orzeczeń sądów państwowych nie ma podobnej wszechobejmującej konwencji. Proces zaś uznawania i wykonania orzeczeń państwowych sądów zagranicznych może być o wiele bardziej pracochłonny. Do negatywnych aspektów rozjemczymi należą: postępowania przed sądami wysokie koszty postępowania; utrudnienia związane z zaskarżeniem orzeczeń sądu polubownego (ograniczone grono osób mających legitymację czynną do zaskarżenia tego typu orzeczeń; przesłanki zaskarżenia orzeczeń sądów polubownych oparte są na wymogach procesowych, nie są natomiast skierowane na ochronę uprawnień materialnych lub procesowych; zaskarżenie orzeczenia sądu polubownego do drugiej instancji jest możliwe jedynie w sytuacji, gdy strony przewidziały taką dwuinstancyjność w klauzuli arbitrażowej); orzeczenie sądu polubownego nie posiada samo w sobie mocy obowiązującej. Wykonanie go bowiem wymaga uznania przez właściwy sąd państwowy; brak norm specjalnych, regulujących kwestie odpowiedzialności arbitrów za wydanie wadliwego orzeczenia. Roszczeń z tytułu odpowiedzialności arbitrów można dochodzić na zasadach ogólnych. 147 4.6.4. Prawo właściwe i właściwość sądu W zakresie prawa właściwego dla stosunków umownych pomiędzy polskimi i rosyjskimi przedsiębiorcami warto poczynić kilka wstępnych uwag. Po pierwsze, strony umowy mogą zawsze dokonać wyboru prawa właściwego podczas zawarcia umowy. W wielu wypadkach jest to nawet wskazane ze względu na pewność co do reguł rządzących stosunkiem oraz jasność praw i obowiązków stron. Po drugie, jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa, prawo właściwe co do zasady będzie określane na podstawie norm kolizyjnych państwa, na którego terytorium znajduje się sąd rozstrzygający spór. Jeżeli sprawa będzie rozpatrywana przez sąd państwowy w Polsce, to prawo właściwe dla danego stosunku będzie określane na podstawie polskich norm prawa prywatnego międzynarodowego. Podstawowymi aktami w tym zakresie są: umowa między Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzonej w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (dalej – Umowa, [Dz. U. z 2002 r., Nr 83, poz. 750]); ustawa Prawo prywatne międzynarodowe z dnia 4 lutego 2011 r.[Dz. U. z 2011 nr 80, poz. 432]; Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych („Rzym I”), [Dz. Urz. UE L 177/6 z 04.07.2008 r.]; Rozporządzenie nr 864/2007 Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) z dnia 11 lipca 2007 r. dotyczące prawa właściwego dla zobowiązań pozaumownych („Rzym II”), [Dz. Urz. UE L 199/40 z 31.07.2007r.]. Jeżeli natomiast spór będzie rozstrzygany przez państwowy sąd rosyjski podstawowymi aktami, na których będzie się opierać ten sąd, są: 148 umowa między Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzonej w Warszawie dnia 16 września 1996 r.; Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej (część trzecia) z dnia 26.11.2001 Nr 146- FZ. Oczywiście, w głównej mierze dotyczy to sądów państwowych. Niektóre sądy polubowne bowiem w celu określenia prawa właściwego posługują się swoimi normami, wprowadzonymi przez regulaminy tych sądów. Po trzecie, niezależnie od siedziby sądu państwowego rozstrzygającego spór, pierwszeństwo w zastosowaniu norm kolizyjnych ma umowa bilateralna zawarta pomiędzy Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską (Umowa). Do kwestii, nieuregulowanych w Umowie, będą stosowane normy kolizyjne zawarte w innych źródłach prawa prywatnego międzynarodowego, na przykład w wymienionych powyżej. Po czwarte, w aspekcie stosunków gospodarczych pomiędzy polskimi i rosyjskimi przedsiębiorcami, największe znaczenie mają zobowiązania wynikające ze stosunków umownych. Coraz liczniejsze są też stosunki wynikające z czynów niedozwolonych (zwłaszcza z deliktów internetowych, naruszenia dóbr osobistych czy praw niemajątkowych oraz deliktów związanych z ruchem samochodowym), odpowiedzialności przedkontraktowej, bezpodstawnego wzbogacenia się czy nienależnych świadczeń. W art. 36 ust. ust. 1 Umowy została wprowadzona zasada swobody wyboru prawa właściwego dla zobowiązań wynikających ze stosunku umownego. Oznacza to, iż do uregulowania zobowiązań, wynikających z umów zawieranych pomiędzy polskimi i rosyjskimi podmiotami, strony tych umów mogą wybrać co do zasady system prawny dowolnego państwa. Nie mogą wybrać jako prawa właściwego jedynie reguł nie będących normami państwowego porządku prawnego (na przykład, lex mercatoria). Wspomniany przepis stanowi 149 bowiem wyraźnie, że zobowiązania umowne podlegają prawu wybranego państwa, a nie jakiemukolwiek prawu. Umowa nie reguluje kwestii terminów wyboru prawa. Wobec tego zgodnie z art. 3 ust. 2 Rozporządzenia Rzym I oraz pośrednio z art. 1210 ust. 3 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej strony mogą w każdym czasie zmienić prawo właściwe, czyli umówić się, że umowa podlega prawu innemu niż to, które dla tej umowy było uprzednio właściwe na podstawie wcześniejszego wyboru lub na podstawie norm kolizyjnych. Zmiana prawa właściwego dokonana przez strony po zawarciu umowy nie może naruszać praw osób trzecich. Istnieje kilka sposobów wyboru prawa właściwego do zobowiązań umownych. Wybór prawa może być dokonany w sposób wyraźny albo w sposób jednoznaczny wynikać z umowy lub okoliczności sprawy. Postanowienia o wyborze prawa właściwego mogą przybrać formę klauzuli wyboru prawa właściwego będącej częścią umowy podstawowej lub mogę stanowić odrębną umowę. Zgodnie z Umową nie można dokonać prawa właściwego do stosunków prawnych dotyczących nieruchomości. Prawem właściwym w tej sytuacji jest zawsze prawo państwa, na którego terytorium nieruchomość jest położona (art. 35 Umowy). Zgodnie z art. 36 ust. 1 zdanie drugie Umowy, jeżeli strony nie dokonały wyboru prawa, to do zobowiązań umownych stosowane jest prawo państwa (Rosji bądź Polski), na której terytorium ma miejsce zamieszkania, siedzibę lub gdzie została utworzona strona, która spełnia świadczenie mające podstawowe znaczenie z uwagi na treść zobowiązania. Oznacza to, że jeżeli strony zawarły, na przykład, umowę dostawy, to w razie braku dokonania wyboru prawa prawem właściwym będzie prawo miejsca siedziby (zamieszkania) dostawcy. Do umowy natomiast o utworzeniu spółki stosowane jest prawo tego państwa, na którego terytorium spółka ma być utworzona. 150 Z kolei art. 44 ust. 2 Umowy stanowi, że jeżeli nie dokonano wyboru prawa, zawarcie, zmiana i rozwiązanie (wygaśnięcie) umowy o pracę oraz roszczenia z niej wynikające podlegają prawu państwa, na którego terytorium praca jest, była lub miała być wykonywana. Jeżeli pracownik wykonuje pracę na terytorium jednego państwa na podstawie umowy o pracę łączącej go z zakładem pracy, który ma siedzibę na terytorium drugiego państwa, zawarcie, zmiana i rozwiązanie (wygaśnięcie) umowy o pracę oraz roszczenia z niej wynikające podlegają prawu tego drugiego państwa. Zgodnie z ogólną regułą, umieszczoną w art. 37 ust. 1 Umowy, do zobowiązań powstających skutek czynów niedozwolonych (wskutek wyrządzenia szkody) stosowane jest prawo państwa, na którego terytorium nastąpiło zdarzenie będące podstawą roszczenia o naprawienie szkody. Szczególnie ważnym przepisem jest art. 34 ust. 1 Umowy, zawierający normę kolizyjną dotyczącą formy czynności prawnej. Otóż zgodnie z nim forma czynności prawnej podlega prawu tego państwa, które właściwe jest dla samej czynności. Wystarczy jednak zachowanie prawa tego państwa, na którego terytorium ma miejsce dokonania czynności. O regule tej warto pamiętać, na przykład, przy udzieleniu na terytorium Polski pełnomocnictwa, które w założeniu ma być skuteczne na terytorium Rosji. O ile przepisy prawa rosyjskiego, wymuszające swoje zastosowanie, nie przewidują dodatkowych wymagań co do formy pełnomocnictwa, o tyle wystarczy udzielenie pełnomocnictwa w formie przewidzianej przez prawo polskie. Art. 36 ust. 2 Umowy stanowi, że we wszystkich sprawach dotyczących stosunków umownych właściwy jest sąd państwa, na którego terytorium ma miejsce zamieszkania lub siedzibę pozwany. Właściwy jest również sąd państwa, na którego terytorium ma miejsce zamieszkania lub siedzibę powód, jeżeli na tym terytorium znajduje się przedmiot sporu albo majątek pozwanego. Właściwość określoną w ten sposób strony mogą zmienić w drodze umowy. 151 W sprawach powstających wskutek czynów niedozwolonych według art. 37 ust. 2 Umowy właściwy jest sąd tego państwa, na którego terytorium nastąpiło zdarzenie będące podstawą roszczenia o naprawienie szkody lub na którego terytorium pozwany ma miejsce zamieszkania lub siedzibę. Właściwy jest również sąd państwa, na którego terytorium ma miejsce zamieszkania lub siedzibę powód, jeżeli na tym terytorium znajduje się majątek pozwanego. W sprawach z zakresu prawa pracy właściwe są sądy państwa, na którego terytorium praca jest, była lub miała być wykonywana. Właściwe są również sądy państwa, na którego terytorium ma miejsce zamieszkania lub siedzibę pozwany, jak również na którego terytorium ma miejsce zamieszkania lub siedzibę powód, jeżeli na tym terytorium znajduje się przedmiot sporu albo majątek pozwanego. Jednak właściwość ta może być zmieniona przez strony w drodze umowy (art. 44 ust. 3 Umowy). Umowa nie zawiera reguł dotyczących pierwszeństwa w stosowaniu pomiędzy przepisami Umowy w zakresie określenia sądu właściwego a przepisami wprowadzającymi wyłączną jurysdykcję krajową. Należy zaznaczyć, iż skutkiem naruszenia przepisów o wyłączność jurysdykcji jest brak możliwości uznania i wykonania orzeczenia w państwie, przepisy którego były naruszone. Zgodnie z artykułem 248 ust. 1 Kodeksu postępowania gospodarczego Federacji Rosyjskiej FR do wyłącznej jurysdykcji krajowej należą, między innymi, następujące sprawy: spory dotyczące majątku Federacji Rosyjskiej, w tym – prywatyzacji państwowego majątku i wywłaszczenie majątku dla państwowych potrzeb; spory, których przedmiotem są nieruchomości położone w Federacji Rosyjskiej lub prawa do tych n nieruchomości; sprawy związane z rejestracją lub wydaniem patentów, rejestracją i wydaniem dowodów na znaki towarowe, wzorce przemysłowe lub użytkowe, rejestracją innych 152 praw do rezultatów działalności intelektualnej, które wymagają rejestracji lub wydania patentu albo świadectwa w Federacji Rosyjskiej; sprawy o uznanie za nieważne wpisów do państwowych rejestrów; sprawy o rozwiązanie osoby prawnej lub jednostki organizacyjnej nie będącej osobą prawną, jak również o uchylenie lub stwierdzenie nieważności uchwał ich organów, jeżeli osoba prawna lub jednostka organizacyjna nie będącą osobą prawną ma siedzibę w Federacji Rosyjskiej. 4.6.5. Uznawanie i wykonywanie w Federacji Rosyjskiej wyroków sądów polskich Zgodnie z Artykułem 52 Umowy państwa uznają i wykonują następujące orzeczenia wydane na terytorium drugiego państwa: 1) orzeczenia sądów w sprawach cywilnych, ugody zawarte (zatwierdzone) przed sądami w sprawach cywilnych o charakterze majątkowym i akty notarialne, które mają moc tytułu egzekucyjnego według prawa tego państwa, na którego terytorium zostały sporządzone, jak również ostateczne orzeczenia sądów gospodarczych, jeżeli są prawomocne i wykonalne, 2) wyroki sądów w sprawach karnych, w części dotyczącej naprawienia szkody spowodowanej przestępstwem. Według Art. 53 Umowy orzeczenia podlegają uznaniu i wykonaniu na terytorium drugiego państwa, jeżeli: 1) według prawa tego państwa, na którego terytorium orzeczenie zostało wydane, jest ono prawomocne i wykonalne, a w sprawach o alimenty - również orzeczenie nieprawomocne, o ile jest wykonalne; 2) na podstawie Umowy, a w wypadku braku takiego uregulowania w Umowie - na podstawie prawa państwa, na którego terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, 153 sprawa nie należy do wyłącznej właściwości organów tego państwa; 3) strona nie została pozbawiona możności obrony swych praw, a w razie posiadania ograniczonej zdolności procesowej należytego przedstawicielstwa, a w szczególności strona, która nie uczestniczyła w postępowaniu, otrzymała wezwanie na rozprawę we właściwym czasie i trybie; 4) ta sama sprawa między tymi samymi stronami nie została już prawomocnie osądzona przez sąd państwa, na którego terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, i jeżeli między tymi samymi stronami nie zostało wcześniej wszczęte postępowanie przed sądem państwa, na którego terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane; 5) orzeczenie sądu państwa trzeciego w tej samej sprawie między tymi samymi stronami nie było już uznane i wykonane na terytorium państwa, gdzie orzeczenie ma być uznane i wykonane; 6) przy wydaniu orzeczenia w sprawie, w której należało zastosować prawo drugiego państwa, prawo to zostało zastosowane, chyba że zastosowane w sprawie prawo państwa, którego organ orzekał, nie różni się w sposób istotny od prawa drugiego państwa. Zgodnie z artykułem 18 Umowy jeżeli zgodnie z jej przepisami do podjęcia czynności właściwe są organy wymiaru sprawiedliwości obu państw, a wniosek o wszczęcie postępowania wniesiony został do organu jednego z nich, wyłączona jest właściwość organu wymiaru sprawiedliwości drugiego państwa. W Federacji Rosyjskiej wnioski o uznanie i wykonywaniu orzeczeń sądów zagranicznych mogą być rozpatrywane zarówno przez sądy jurysdykcji ogólnej, tak i sądy gospodarcze. Trudność polega na tym, że sądowa praktyka o uznaniu i wykonaniu orzeczeń obcych sądów dopiero zaczyna formować się w Rosji. 154 Ponieważ chodzi o uznaniu aktu, wydanego poza terytorium Rosji, nadanie mu prawnej mocy na terytorium Rosji może nastąpić poprzez wystąpienie z wnioskiem do właściwego sądu. Zgodnie z artykułem 241 Kodeksu postępowania gospodarczego Federacji Rosyjskiej sąd arbitrażowy rozpoznaje sprawy o uznanie i wykonanie orzeczeń sądów zagranicznych w sferze gospodarki. Według artykułu 409 Kodeksu postępowania cywilnego Federacji Rosyjskiej pod orzeczeniami sądów zagranicznych rozumie się orzeczenia w sprawach cywilnych, z wyjątkiem spraw gospodarczych i innych spraw, związanych z działalnością gospodarczą, oraz orzeczenia w sprawach o odszkodowanie za szkody wyrządzone wskutek popełnienia przestępstwa. Orzeczenia sądów zagranicznych uznawane i wykonywane są w Federacji Rosyjskiej, jeżeli jest to przewidziane w umowie międzynarodowej, której Federacja Rosyjska jest stroną. Stwierdzenie wykonalności następuje na wniosek wierzyciela poprzez nadanie orzeczeniu sądu państwa obcego klauzuli wykonalności. Orzeczenie sądu państwa obcego jest wykonalne w ciągu trzech lat od dnia uzyskania mocy prawnej (prawomocności). W razie upływu tego terminu może być on przywrócony przez sąd na wniosek wierzyciela. Sąd odmawia uznania i wykonania orzeczenia sądu zagranicznego w całości albo w części, jeżeli: 1) według prawa tego Państwa, na którego terytorium orzeczenie zostało wydane, jest ono nieprawomocne i niewykonalne 2) strona nie otrzymała wezwania na rozprawę we właściwym czasie i trybie lub z innych przyczyn nie mogła przedstawić sądowi swoje stanowisko w sprawie; 3) na podstawie Umowy, a w wypadku braku takiego uregulowania w Umowie - na podstawie prawa państwa, na której terytorium orzeczenie ma być uznane i wykonane, sprawa należy do wyłącznej jurysdykcji sądów Federacji Rosyjskiej; 155 4) ta sama sprawa między tymi samymi stronami została już prawomocnie osądzona przez sąd Federacji Rosyjskiej; 5) między tymi samymi stronami zostało wcześniej wszczęte postępowanie przed sądem Federacji Rosyjskiej; 6) upłynął termin dla wystąpienia o stwierdzenie wykonania orzeczenia i termin ten nie został przywrócony przez sąd; 7) wykonanie orzeczenia obcego sądu byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym Federacji Rosyjskiej. Na postanowienie sądu w przedmiocie uznania/wykonania przysługuje skarga. Postępowanie w sądzie gospodarczym Wniosek o uznanie i wykonanie orzeczenia sądu zagranicznego jest składany do sądu gospodarczego Federacji Rosyjskiej w miejscu zamieszkiwania dłużnika albo, jeśli miejsce zamieszkiwania dłużnika jest niewiadome, - w miejscu położenia majątku dłużnika - w formie pisemnej albo przez stronę internetową sądu. Wniosek powinien zawierać: 1) nazwę sądu gospodarczego, do którego wniosek jest kierowany; 2) nazwę sądu zagranicznego i miejsce jego siedziby; 3) firmę wierzyciela, miejsce jego zamieszkania lub siedzibę; 4) firmę dłużnika, miejsce jego zamieszkania lub siedzibę; 5) informacja o orzeczeniu sądu zagranicznego; 6) żądanie wierzyciela uznania lub wykonaniu orzeczenia; 7) wykaz dołączonych dokumentów; We wniosku mogą być również wskazane numery telefonów, faksów, adresu poczty elektronicznej wierzyciela, dłużnika, ich przedstawicieli i inne informacje. 156 Do wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia należy dołączyć: 1) uwierzytelniony odpis orzeczenia obcego sądu; 2) potwierdzenie prawomocności i wykonalności, jeżeli nie wynika to z samego orzeczenia; 3) dokument stwierdzający, iż strona, przeciwko której wydane zostało orzeczenie, otrzymała wezwanie na rozprawę we właściwym czasie i trybie; 4) potwierdzenie uprawnień w zakresie legitymacji do złożenia wniosku; 5) potwierdzenie doręczenia uczestnikom postępowania odpisu wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia; 6) uwierzytelnione tłumaczenie wniosku oraz wskazanych dokumentów na język rosyjski. 7) potwierdzenie opłaty sądowej. Wniosek o uznanie i wykonanie orzeczenia obcego sądu jest rozpatrywany w terminie, nie przekraczającym trzech miesięcy od dnia jego wpłynięcia do sądu. W postępowaniu o uznanie i wykonanie orzeczenia sądu zagranicznego sąd gospodarczy nie jest uprawniony do rozstrzygnięcia sporu (do badania istoty sporu). Jeżeli została ogłoszona upadłość wobec dłużnika, wniosek o uznanie lub stwierdzenie wykonalności orzeczenia rozpoznaje sąd w postępowaniu upadłościowym. Postępowanie w sądzie powszechnym Wniosek o uznaniu i wykonaniu orzeczenia obcego sądu składa się do sądu najwyższego republiki, krajowego, obwodowego sądu, sądu miasta federalnego, sądu autonomicznego obwodu czy sądu autonomicznego okręgu w miejscu zamieszkania dłużnika albo, jeśli miejsce zamieszkania dłużnika jest niewiadome, w miejscu położenia majątku dłużnika. 157 Jak wskazał Sąd Najwyższy FR16, jeżeli adres dłużnika wskazany we wniosku nie jest prawdziwy i dłużnik w dniu złożenia wniosku mieszkał na terytorium należącym do właściwości miejscowej innego sądu wniosek powinien być przekazany do innego sądu. Jeśli miejsce zamieszkania dłużnika i miejsce położenia jego majątku na terytorium Federacji Rosyjskiej jest niewiadome, to sprawę rozpoznaje sąd ostatniego znanego miejsca zamieszkania dłużnika. Jeśli ostatnie miejsce zamieszkania dłużnika jest nieznane, sprawa nie może być rozpoznana przez sąd Federacji Rosyjskiej. Wniosek powinien zawierać: nazwę wierzyciela, jego miejsce zamieszkania lub siedzibę, dane przedstawiciela; nazwę dłużnika, jego miejsce zamieszkania lub siedzibę; żądanie wierzyciela uznania lub wykonania orzeczenia; We wniosku mogą być również wskazane numery telefonów, faksów, adresu poczty elektronicznej wierzyciela, dłużnika, ich przedstawicieli i inna informacja. Do wniosku o uznanie i wykonanie orzeczenia należy dołączyć dokumenty przewidziane przez umowę międzynarodową, której stroną jest Federacja Rosyjska. W terminie jednego miesiąca od doręczenia mu odpisu wniosku dłużnik może przedstawić sądowi stanowisko w sprawie. 16 Zob. Przegląd ustawodawstwa i orzecznictwa Sądu Najwyższego FR (3 kwartał 2009 r.). 158 5. Cła w Federacji Rosyjskiej 5.1. Uwagi ogólne Po utworzeniu Unii Celnej Białorusi, Kazachstanu oraz Federacji Rosyjskiej na obszarze Unii Celnej obowiązują przepisy celne Unii Celnej. Na przepisy prawne Unii Celnej składają się: (1) Kodeks celny Unii Celnej (Załącznik do Umowy o Kodeksie celnym Unii Celnej zatwierdzony Rozporządzeniem Międzypaństwowej Rady EurAzES na poziomie przedstawicieli państw z dnia 27.11.2009 r. nr 17) (dalej: Kodeks celny Unii Celnej); (2) umowy międzynarodowe państw członkowskich Unii Celnej regulujące stosunki prawne w ramach Unii Celnej; 3) decyzje Komisji Unii Celnej regulujące stosunki prawne w Unii Celnej. Zgodnie z przepisami celnymi Unii Celnej regulacje celne w jej ramach mogą być wykonywane zgodnie z porządkiem prawnym państwa członkowskiego Unii. Regulacje te obowiązują na terytorium danego państwa członkowskiego Unii Celnej zarówno w ramach wykonania zobowiązań międzynarodowych, jak i dla celów rozgraniczenia stosunków związanych z realizacją Unii Celnej, a także stosunków regulowanych przepisami danego państwa. W przypadku Federacji Rosyjskiej, uregulowanie stosunków celnych odbywa się zgodnie z Ustawą Federalną z dnia 27.11.2010r. nr 311-FZ o regulacjach celnych na terytorium Federacji Rosyjskiej” (dalej: Ustawa o regulacjach celnych). 5.1.1. Opłaty celne. Postanowienia ogólne Zgodnie z art. 70 pkt. 1 Kodeksu celnego Unii Celnej do należności celnych zalicza się: 1) cło (importowe i eksportowe); 2) podatek od wartości dodanej (VAT) pobierany przy wwozie towarów na obszar celny Unii Celnej; 3) akcyzę (akcyzy) pobieraną przy wwozie towarów na obszar celny Unii Celnej; 4) opłaty celne. Stawki opłat celnych dzielą się na: 1) Cło ad valorem – określane w procentach w stosunku do wartości celnej deklarowanych towarów, 2) Specyficzne – określane w odniesieniu do jednostki deklarowanego towaru, 3) Mieszane – stanowiące połączenie dwóch powyższych. 159 Zgodnie z art. 72 pkt. 1 Kodeksu celnego Unii Celnej opłatami celnymi są ustawowe opłaty pobierane przez organy celne za wykonywane przez nie czynności związane z dopuszczeniem towarów, odprawą celną towarów, a także pozostałe czynności. Rodzaje oraz wysokość opłat celnych określają przepisy prawne państw członkowskich Unii Celnej. 5.1.2. Zasady określania wysokości oraz tryb uiszczania ceł i podatków Zgodnie z art.75 częścią 1 Kodeksu celnego Unii Celnej obowiązek zapłaty ceł oraz podatków celnych obejmuje towary przewożone przez granicę celną, tj. importowane do obszaru celnego Unii Celnej lub eksportowane z jej obszaru. Jednocześnie zaznaczyć należy, co w świetle przepisów celnych rozumie się pod pojęciem towary – jest to jakikolwiek ruchomy majątek przewożony przez granicę celną, w tym również nośniki informacji, waluta państw członkowskich Unii Celnej, papiery wartościowe i (lub) dewizy, czeki drogowe, energia elektryczna oraz pozostałe rodzaje energii, a także pozostały przewożony majątek podobny do majątku nieruchomego (samoloty, statki itp.). W świetle powyższego, zgodnie z art. 79 Kodeksu cywilnego Unii Celnej zobowiązanie płatników ceł oraz podatków spoczywa na podmiocie zgłaszającym towary do odprawy celnej (deklarancie) oraz pozostałych osobach zobowiązanych do ponoszenia powyższych opłat. Wśród tych pozostałych osób należy wskazać właścicieli składów celnych, właścicieli magazynów celnych, przewoźników, przewoźników celnych, przedstawicieli celnych itp. Deklarant (ros. декларант) to osoba dokonująca zgłoszenia towarów, tj. zgłaszająca do organu celnego informację dotyczącą towarów, wybranej procedury celnej i (lub) inne informacje niezbędne do dopuszczenia towarów, bądź w imieniu której towary są zgłaszane. Art. 186 Kodeksu cywilnego Unii Celnej wskazuje wykaz podmiotów, które mogą występować w charakterze deklaranta, między innymi: 160 1) osoba z państwa członkowskiego Unii Celnej, która zawarła transakcję zagraniczną lub w imieniu (na zlecenie) której transakcja ta została zawarta; posiadająca prawo własności, rozporządzania lub korzystania z towarów – w przypadku braku transakcji zagranicznej; 2) cudzoziemcy – osoby fizyczne przewożące towary przez granicę na użytek własny; osoby uprawnione do ulg celnych zgodnie z Rozdziałem 45 KC UC (placówki dyplomatyczne, urzędy konsularne itp.); jednostki organizacyjne posiadające swoje przedstawicielstwa utworzone na terytorium państwa członkowskiego Unii Celnej we właściwym trybie – przy zgłoszeniu właściwej procedury celnej czasowego wwozu, reeksportu, a także procedury celnej dopuszczenia do użytku wewnętrznego jedynie w stosunku do towarów przeznaczonych na użytek własny takich przedstawicielstw; osoba uprawniona do dysponowania towarami poza transakcją, której stroną jest osoba z państwa członkowskiego Unii Celnej. W przypadku zgłoszenia procedury celnej tranzytu celnego podmiotem zgłaszającym mogą być również: 1) przewoźnik, w tym przewoźnik celny 2) spedytor w przypadku, gdy jest on osobą z państwa członkowskiego Unii Celnej. Okoliczności, wraz z powstaniem których ustawodawca wiąże moment powstania po stronie deklaranta oraz innych osób zobowiązania w zakresie zapłaty cła są odrębnie przewidziane dla każdej z procedur celnych. Jedną z nich jest np. moment rejestracji przez organ celny deklaracji celnej (pkt. 1 art. 211, 214 KC UC). Cechą szczególną zobowiązania w zakresie zapłaty cła jest to, iż w odróżnieniu od zobowiązań podatkowych nie jest ono ściśle powiązane z osobą płatnika podatku i może być przeniesione na osobę trzecią - przedstawiciela celnego. Podstawę (podstawę opodatkowania) dla celów naliczenia ceł oraz podatków stanowi cecha fizyczna, cecha stanowiąca 161 o wartości towaru objętego obowiązkiem zapłaty cła i podatków oraz inne cechy. Bazę dla celów naliczenia opłat celnych stanowi wartość celna towarów i (lub) cechy fizyczne wyrażone w sposób naturalny. Wybór konkretnej bazy dla celów naliczenia cła zależy od rodzaju towarów oraz stosowanych rodzajów stawek. Pod wartością celną towarów Kodeks cywilny Unii Celnej rozumie wartość towaru określoną w oparciu o postanowienia umów międzynarodowych pomiędzy członkami Unii Celnej przy imporcie towarów do obszaru celnego Unii Celnej, zaś przy jego wywozie – w oparciu o przepisy prawne państw członkowskich Unii Celnej (art. 64 Kodeksy cywilnego Unii Celnej). Wartość celna stosowana jest dla celów obliczenia wysokości cła i określana jest zgodnie z przyjętą metodą określoną w Porozumieniu pomiędzy Rządem Federacji Rosyjskiej, Rządem Republiki Białoruś oraz Rządem Republiki Kazachstan z dnia 25.01.2008 r. O zasadach określania wartości celnej towarów przewożonych przez granicę celną Unii Celnej (dalej: Porozumienie o zasadach określania wartości celnej towarów przewożonych przez granicę celną Unii Celnej). Zgodnie z postanowieniami Porozumienia o zasadach określania wartości celnej towarów przewożonych przez granicę celną Unii Celnej w celu określenia wysokości wartości celnej towarów możliwe jest zastosowanie jednej z sześciu metod: (1) na podstawie wartości transakcji, której przedmiotem są towary importowane do obszaru Unii Celnej; (2) na podstawie wartości transakcji, której przedmiotem są analogiczne towary; (3) na podstawie transakcji, której przedmiotem są towary jednorodne; (4) metoda odliczenia; (5) metoda złożenia; (6) metoda rezerwowa. Priorytetową jest jednak pierwsza z wymienionych metod określania wartości celnej. W przypadku, gdy jej zastosowanie nie jest możliwe, stosowane są pozostałe metody. Zgodnie z art. 2 Porozumienia o zasadach określania wartości celnej towarów przewożonych przez granicę celną Unii Celnej podstawową metodą jest pierwsza metoda określenia wartości 162 celnej – zgodnie z wartością transakcji, której są przedmiotem. W przypadku braku możliwości zastosowania podstawowej metody stosuje się każdą kolejną, jeżeli wartość celna nie może być określona poprzez zastosowanie poprzedniej metody. Zgodnie z art. 77 Kodeksy celnego Unii Celnej dla celów naliczenia ceł importowych stosuje się stawki określone przez Jednolity Wykaz Taryf Celnych Unii Celnej – wykaz stawek ceł mających zastosowanie w stosunku do towarów importowanych do jednolitego obszaru celnego z państw trzecich, usystematyzowany zgodnie z Jednolitą Nomenklaturą Towarową działalności zagranicznej (art. 2 Porozumienia pomiędzy Rządem Federacji Rosyjskiej, Rządem Republiki Białoruś oraz Rządem Republiki Kazachstan z dnia 25.01.2008r o jednolitych regulacjach taryfowych i celnych, jeżeli Kodeks celny Unii Celnej oraz (lub) umowy międzynarodowe państw członkowskich Unii Celnej nie przewidują inaczej. Dla celów naliczenia ceł eksportowych stosuje się stawki określone przepisami państw członkowskich Unii Celnej w stosunku do towarów objętych wykazem towarów tworzonym przez Komisję Unii Celnej zgodnie z umowami międzynarodowymi państw członkowskich Unii Celnej regulującymi aspekty zastosowania ceł eksportowych w stosunku do państw trzecich. Dla celów naliczenia kwot podatku stosuje się stawki określone przepisami prawa państw członkowskich Unii Celnej, na których obszarze towary przechodzić będą procedury celne lub na obszarze których stwierdzono niezgodne z prawem przemieszczenie towarów przez granicę celną. Płatnicy ceł dokonują obliczenia wysokości tych opłat samodzielnie (pkt. 1 art. 76 Kodeksu celnego Unii Celnej), za wyjątkiem przypadków egzekucji tychże. W przypadku egzekucji ceł należności celne naliczane są przez organy celne państwa członkowskiego Unii Celnej, w którym cła winny być uiszczone (pkt. 2 art. 76 Kodeksu celnego Unii Celnej). Zgodnie z częścią 4 art. 76 Kodeksu celnego Unii Celnej kwota należnego cła określana jest poprzez zastosowanie podstawy 163 naliczenia należnego cła oraz właściwego rodzaju stawki celnej, jeżeli Kodeksu celnego Unii Celnej nie stanowi inaczej. Kwota należnego podatku określana jest zgodnie z przepisami prawa państwa członkowskiego Unii Celnej, na którego obszarze towary podlegać będą procedurom celnym bądź na terytorium którego stwierdzono niezgodne z prawem przemieszczenie towarów przez granicę celną. Zgodnie z częścią 1 art. 82 Kodeksu celnego Unii Celnej, terminy zapłaty ceł określają właściwe postanowienia regulujące odrębne procedury celne. Co do zasady w przypadku objęcia towarów procedurami celnymi przewidującymi obowiązek zapłaty ceł oraz podatków, termin ich uiszczenia określany jest przed dopuszczeniem towarów. Zgodnie z art. 83 Kodeksu celnego Unii Celnej zmiana terminów zapłaty ceł oraz podatków może mieć formę odroczenia lub opłaty w częściach. Odroczenie jest wydłużeniem końcowego terminu zapłaty należnej kwoty. Płatność w częściach jest wydłużeniem terminu zapłaty kwoty należnej do okresu, w którym kwota ta płacona jest w ratach. Podatno podstawa prawna, warunki oraz tryb zmiany terminów płatności opłat celnych określają postanowienia umów międzynarodowych państw członkowskich Unii Celnej. Podstawę oraz warunki zmiany terminów płatności należności z tytułu podatku określają przepisy prawne każdego państwa członkowskiego Unii Celnej. Zgodnie z częścią 1 art. 84 Kodeksu celnego Unii Celnej cła oraz podatki celne pobierane są w państwie członkowskim Unii Celnej, którego organ celny przeprowadza procedurę dopuszczenia towarów, za wyjątkiem towarów dopuszczonych w ramach procedury celnej tranzytu celnego lub na terytorium którego stwierdzono niezgodne z prawem przemieszczenie towarów przez granicę celną. 5.1.3. Zgłoszenie towarów do odprawy celnej Zgodnie z art. 179 część 1 Kodeksu celnego Unii Celnej towary podlegają obowiązkowi zgłoszenia celnego w ramach procedury 164 celnej lub w innych przypadkach określonych postanowieniami Kodeksu celnego Unii Celnej. Zgodnie z art. 4 pkt. 27 Kodeksu celnego Unii Celnej zgłoszenie celne jest oświadczeniem składanym przez podmiot zgłaszający towary do odprawy celnej przed organem celnym dotyczącym towarów, wybranej procedury celnej oraz (lub) innych informacji niezbędnych do dopuszczenia towarów. Zgodnie z art. 180 część 1 Kodeksu celnego Unii Celnej, w zależności od zgłoszonych procedur celnych oraz podmiotów przewożących towary, dla celów zgłoszenia celnego towarów stosuje się następujące rodzaje deklaracji celnych: (1) deklaracja towarowa, (2) deklaracja tranzytowa, (3) pasażerska deklaracja celna, (4) deklaracja środków transportu. Forma i zasady wypełniania deklaracji celnych określane decyzjami Komisji Unii Celnej są zunifikowane na całym terytorium Unii Celnej. Zgodnie z art. 181 część 2 Kodeksu celnego Unii Celnej w deklaracji celnej wskazywane są najważniejsze informacje dotyczące przewożonego towaru, m.in. zgłoszona procedura celna, informacje dotyczące podmiotu dokonującego zgłoszenia, przedstawiciela celnego, nadawcy i odbiorcy towarów, informacje dotyczące środków transportu, towarów, naliczonych kwot należności celnych, a także informacje dotyczące transakcji zagranicznej, jej podstawowych warunków oraz inne. Zgodnie z przepisami art. 180 Kodeksu celnego Unii Celnej deklaracje celne mogą być składane na piśmie lub w formie elektronicznej. Zasady składania oraz stosowania deklaracji celnych w formie elektronicznej określają decyzje Komisji Unii Celnej (art. 180 część 5 Kodeksu celnego Unii Celnej). Zgodnie z art. 180 część 6 Kodeksu celnego Unii Celnej przy złożeniu do organu celnego deklaracji celnej w formie pisemnej należy załączyć jej kopię elektroniczną. Zgodnie z art. 183część 1 Kodeksu celnego Unii Celnej przy złożeniu deklaracji celnej należy przedłożyć w organie celnym dokumenty, na podstawie których deklaracja celna została wypełniona, jeżeli Kodeksu celnego Unii Celnej nie stanowi inaczej 165 tj. w celu potwierdzenia danych niezbędnych do wypełnienia deklaracji celnej. Do ww. dokumentów zalicza się: dokumenty potwierdzające umocowanie osoby składającej deklarację celną; dokumenty potwierdzające dokonanie czynności prawnej w zakresie handlu międzynarodowego; dokumenty transportowe (przewozowe); dokumenty potwierdzające kraj pochodzenia towarów; dokumenty, na podstawie których przyznano klasyfikacyjny kod towaru zgodnie z Nomenklaturą Towarową działalności zagranicznej; dokumenty potwierdzające zapłatę i (lub) zabezpieczenie zapłaty należności celnych; dokumenty potwierdzające zadeklarowaną wartość celną towarów oraz wybraną metodę określania wartości celnej towarów i inne. Do urzędu celnego można składać zarówno oryginał, jak i kopie ww. dokumentów; przy składaniu kopii dokumentów organ celny może zweryfikować ich zgodność z oryginałem. Dokumenty te mogą być również składane w formie elektronicznej. Zgodnie z art. 185 część 1 Kodeksu celnego Unii Celnej deklaracja celna na towary wwożone do obszaru celnego Unii Celnej składana jest przed upływem terminu tymczasowego składowania towarów, jeżeli Kodeks celny Unii Celnej nie stanowi inaczej. Z kolei maksymalny okres przechowywania zgodnie z art. 170 część 2 Kodeksu celnego Unii Celnej nie może przekraczać czterech miesięcy. Przepisy prawa celnego przewidują również możliwość zgłoszenia wstępnego. Zgodnie z art. 193 część 1 deklaracja celna na towary zagraniczne może być złożona jeszcze przed ich importem do obszaru celnego Unii Celnej. Deklaracje celne składane są przez podmiot zgłaszający lub przedstawiciela celnego do organu celnego właściwego w zakresie rejestrowania deklaracji celnych zgodnie z przepisami prawa państw członkowskich Unii Celnej. Organ celny rejestruje lub odmawia rejestracji deklaracji celnej w terminie nieprzekraczającym dwóch godzin od chwili złożenia zgłoszenia celnego w sposób określony decyzją Komisji Unii Celnej. 166 Zgodnie z art. 188 Kodeksu celnego Unii Celnej deklarant (osoby uprawnione do występowania w charakterze podmiotu dokonującego zgłoszenia towarów do odprawy celnej określono powyżej) zobowiązany jest do: (1) dokonania zgłoszenia celnego towarów; (2) złożenia do organu celnego dokumentów, na postawie których deklaracja celna została wypełniona; (3) przedstawienia zgłoszonych towarów w przypadkach określonych postanowieniami Kodeksu celnego Unii Celnej lub na wniosek organu celnego; (4) dokonania zapłaty opłat celnych oraz (lub) zabezpieczenia ich zapłaty, zgodnie z Kodeksu celnego Unii Celnej; (5) spełnienia wymogów korzystania z towarów w ramach odpowiedniej procedury celnej i inne. Nie wykonanie wskazanych obowiązków, jak również wskazanie w deklaracji celnej informacji niezgodnych z prawdą, w tym podczas przyjęcia przez organ celny decyzji o dopuszczeniu towarów za pomocą systemu zarządzania ryzykiem, na mocy art. 189 Kodeksu celnego Unii Celnej skutkuje odpowiedzialnością deklaranta zgodnie z prawem państw członkowskich Unii Celnej. Przed dopuszczeniem towarów informacje zawarte w deklaracji celnej mogą zostać zmienione lub uzupełnione za zgodą organu celnego na uzasadniony pisemny wniosek podmiotu zgłaszającego przy jednoczesnym zastrzeżeniu warunków określonych w art. 191 część 1 Kodeksu celnego Unii Celnej. Zaznaczyć należy, że zmiany i uzupełnienia informacji wskazanych w zarejestrowanej deklaracji celnej nie mogą skutkować zgłoszeniem informacji o towarach innych niż te, które zostały określone w zarejestrowanej deklaracji celnej. Wprowadzenie zmian i uzupełnień do deklaracji celnej po dopuszczeniu towarów jest dopuszczalne w przypadkach i w sposób określony decyzjami Komisji Unii Celnej. Na mocy art. 192 Kodeksu celnego Unii Celnej przed podjęciem przez organ celny decyzji o dopuszczeniu towarów zarejestrowana deklaracja celna w zakresie towarów zagranicznych może być anulowana. Przy anulowaniu deklaracji 167 celnej nową deklarację należy złożyć przed upływem terminu tymczasowego przechowywania towarów. Zgodnie z art. 192 część 3 Kodeksu celnego Unii Celnej anulowanie deklaracji celnej jest dopuszczalne za pisemną zgodą organu celnego, jeżeli przed otrzymaniem zgłoszenia deklaranta organ celny nie powiadomił go o miejscu i czasie przeprowadzenia kontroli celnej towarów zgłoszonych w deklaracji celnej oraz (lub) nie stwierdził naruszeń prawa celnego Unii Celnej skutkujących odpowiedzialnością administracyjną lub karną. 5.2. Procedury celne W celu ustanowienia regulacji celnych obejmujących towary ustawodawca określił procedury celne – zbiór przepisów określających na potrzeby celne wymagania oraz warunki korzystania i (lub) rozporządzania towarami na obszarze celnym Unii Celnej oraz poza jej granicami. Zgodnie z art. 202 część 1 KC UC rozróżnia się następujące rodzaje procedur celnych: 1) dopuszczenie do użytku wewnętrznego; 2) eksport; 3) tranzyt celny; 4) skład celny; 5) przetwarzanie na obszarze celnym; 6) przetwarzanie poza obszarem celnym; 7) przetwarzanie do użytku wewnętrznego; 8) wwóz czasowy (dopuszczenie); 9) wywóz czasowy; 10) reimport; 11) reeksport; 12) handel bezcłowy; 168 13) zniszczenie; 14) zrzeczenie się na rzecz państwa; 15) wolny obszar celny; 16) skład wolnocłowy; 17) specjalna procedura celna (procedura celna określająca na potrzeby celne wymogi i warunki korzystania i (lub) rozporządzania niektórymi kategoriami towarów na obszarze celnym Unii Celnej i poza jej granicami. Zgodnie z art. 202 Kodeksu celnego Unii Celnej procedury celne, warunki ich stosowania oraz cechy charakterystyczne określają postanowienia Rozdziału 6 Kodeksu celnego Unii Celnej. Procedury stosowane na wolnych obszarach celnych oraz składach wolnocłowych określają postanowienia umów międzynarodowych państw członkowskich Unii Celnej: Porozumienie w sprawie specjalnych stref ekonomicznych na obszarze celnym Unii Celnej oraz procedury celne wolnego obszaru celnego (Sankt Petersburg dnia 18.06.2010 r.) oraz Porozumienie pomiędzy Rządem Federacji Rosyjskiej, Rządem Republiki Białorusi i Rządem Republiki Kazachstanu z dnia 18.06.2010 r. "O składach wolnocłowych oraz procedurach celnych składów wolnocłowych". Specjalne procedury celne ustanawiane są zgodnie z przepisami prawnymi państwa członkowskiego Unii Celnej, warunkami oraz w odniesieniu do kategorii towarów określonych decyzją Komisji Unii Celnej. W ogólnym zarysie obowiązujące procedury celne można opisać w następujący sposób. Dopuszczenie do użytku wewnętrznego. Zgodnie z przedmiotową procedurą celną wwiezione do obszaru celnego Unii Celnej towary zagraniczne znajdują się na obszarze celnym Unii Celnej i na jej obszarze są wykorzystywane. Po uiszczeniu wszystkich należności celnych oraz podatku towary uzyskują status znajdujących się w wolnym obrocie. 169 Eksport. Procedura określająca zasady wywozu towarów poza obszar Unii Celnej przeznaczonych do stałego ich zlokalizowania poza jej granicami. Eksportu towarów dokonuje się po uiszczeniu wszystkich eksportowych należności celnych. Tranzyt celny. Zagraniczne towary przewożone są przez obszar celny Unii Celnej pod kontrolą celną, w tym przez terytorium państwa nie będącego członkiem Unii Celnej, bez uiszczenia należności celnych i podatków. Skład celny. Zgodnie z tą procedurą towary wwożone się na terytorium Unii Celnej bez uiszczenia należności celnych i podlegają kontroli celnej przez okres do 3 lat. Przetwarzanie na obszarze celnym (uszlachetnianie czynne). Towary wwożone w ciągu określonego okresu i wykorzystane na obszarze Unii Celnej do celów przetwarzania. Towary te są zwolnione z opłat celnych i podatków przy zastrzeżeniu, że zostaną one wywiezione poza obszar celny Federacji Rosyjskiej w wyznaczonym terminie. Przetwarzanie poza obszarem celnym (uszlachetnianie bierne). W ramach tej procedury celnej towary z Unii Celnej eksportowane są do państw trzecich w celu poddania ich procesom uszlachetnienia poza obszarem celnym Unii Celnej w ustanowionym okresie, objęte całkowitym zwolnieniem z obowiązku zapłaty cła eksportowego oraz zastosowania środków regulacji pozataryfowych, zakładające wwóz produktów przetworzonych do obszaru celnego Unii Celnej w późniejszym okresie. Przetwarzanie na użytek własny. Procedura polegająca na wykorzystywaniu towarów zagranicznych dla celów przetwarzania, na skutek których towary zagraniczne tracą swoje indywidualne cechy na obszarze celnym Unii Celnej w okresie do 1 roku i nie podlegają obowiązkowi zapłaty importowych należności celnych. Wwóz czasowy. W ramach tej procedury towary zagraniczne wykorzystywane są w ciągu określonego okresu na obszarze 170 celnym Unii Celnej za warunkowym, całkowitym lub częściowym zwolnieniem z obowiązku zapłaty ceł importowych i podatku. Wywóz czasowy. Procedura ta reguluje zasady wykorzystywania rosyjskich towarów poza terytorium Unii Celnej w określonym czasie za warunkowym zwolnieniem z obowiązku zapłaty ceł eksportowych. Reimport. Procedura celna, w ramach której towary rosyjskie uprzednio wywiezione z obszaru celnego Federacji Rosyjskiej zgodnie z zasadami celnymi eksportu podlegają powtórnemu wwozowi w ciągu określonego okresu bez pobierania opłat celnych, podatków oraz bez stosowania narzędzi polityki gospodarczej. Reeksport. Procedura celna, w której towary zagraniczne wywożone są poza obszar celny Federacji Rosyjskiej bez pobierania lub za zwrotem importowych należności celnych i podatków oraz stosowania narzędzi polityki gospodarczej. Handel bezcłowy. Procedura celna, w ramach której realizowana jest sprzedaż detaliczna towarów w sklepach wolnocłowych na rzecz osób fizycznych opuszczającym obszar celny Unii Celnej, bez obowiązku zapłaty należności celnych i podatku. Zniszczenie. Procedura, w ramach której towary zagraniczne podlegają zniszczeniu pod kontrolą celną bez uiszczania zapłaty importowych należności celnych i podatków. Zrzeczenie się na rzecz państwa. Procedura celna, w której towary zagraniczne są nieodpłatnie przekazywane na własność państwa członkowskiego Unii Celnej, bez obowiązku płacenia cła. Wolny obszar celny. Strefa wolnocłowa. Procedury celne, w ramach których towary przywiezione do obszaru celnego Federacji Rosyjskiej przechowywane są w ciągu określonego okresu pod kontrolą celną bez obowiązku uiszczania opłat celnych, zaś towary przeznaczone do eksportu przechowywane są pod kontrolą celną w specjalnie przeznaczonych i wyposażonych do tych celów placach celnych. 171 Specjalna procedura celna. Zasady ww. procedury określają przepisy prawne państwa członkowskiego Unii Celnej, zgodnie z warunkami oraz w odniesieniu do kategorii towarów określonymi decyzją Komisji Unii Celnej. 5.3. Odwołanie od decyzji organów celnych Zgodnie z art. 9 Kodeksu celnego Unii Celnej każdy ma prawo do odwołania się od decyzji organów celnych, działań (bezczynności) organów celnych lub ich urzędników w sposób oraz terminach określonych przepisami prawa państwa członkowskiego Unii Celnej. Od decyzji organów celnych, działań (bezczynności) organów celnych lub ich urzędników przysługuje prawo odwołania zarówno do wyższego organu celnego, jak i do sądu (sądu powszechnego lub arbitrażowego). Zasady składania, rozpoznawania i wydawania decyzji w sprawie skarg dotyczących decyzji organów celnych, działania (bezczynności) organów celnych lub ich urzędników w zakresie ceł określa rozdział 3 Ustawy o regulacjach celnych, z wyjątkiem przypadków odwołania się od uchwał organów celnych lub ich urzędników w sprawach o wykroczenia administracyjne, jak również innych decyzji, działań (bezczynności) organów celnych lub ich urzędników, dla których przewidziane jest specjalne postępowanie odwoławcze. Posługując się przykładem, odwołanie się od uchwał organów celnych lub ich urzędników w sprawach o wykroczenia regulują przepisy rozdziału 30 Kodeksu wykroczeń Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z art. 40 Ustawy o regulacjach celnych skargę dotyczącą decyzji, działania (bezczynności) organu celnego lub jego urzędnika można złożyć w ciągu trzech miesięcy: (1) od chwili zawiadomienia lub momentu, w którym dana osoba winna być zawiadomiona o naruszeniu jej praw, wolności lub uzasadnionych interesów, stworzeniu przeszkód w ich wykonywaniu lub nielegalnym nałożeniu na niej pewnego obowiązku; (2) od upływu terminu na podjęcie przez organ celny lub urzędnika organu celnego decyzji lub działania określonego przepisami prawa celnego Unii Celnej, przepisami prawa Federacji Rosyjskiej 172 dotyczącymi działalności celnej lub innym aktem prawnym Federacji Rosyjskiej w zakresie ceł. Zasady składania, rozpoznawania i wydawania decyzji w sprawie skarg na decyzje organów celnych, skierowanych do sądów powszechnych i arbitrażowych określa Kodeks postępowania cywilnego Federacji Rosyjskiej oraz Kodeks postępowania gospodarczego Federacji Rosyjskiej odpowiednio. 5.4. Praktyczne Rosyjskiej zagadnienia prawa celnego Federacji W praktyce, przy przewozie towarów przez granicę celną Unii Celnej przez podmioty prowadzące zagraniczną działalność gospodarczą powstaje stosunkowo wiele sporów celnych. Najbardziej powszechnymi są: zaskarżenie pociągnięcia do odpowiedzialności administracyjnej podmiotów prowadzących zagraniczną działalność gospodarczą za naruszenie przepisów celnych, zaskarżenie decyzji organów celnych, działań (bezczynności) organów celnych dotyczących klasyfikacji towarów zgodnie z systemem kodów Jedynej Nomenklatury Towarowej działalności zagranicznej, korekty wartości celnej, itp. Większość wykroczeń związanych z opłatami celnymi polega na wskazywaniu w zgłoszeniu celnym nieprawidłowej informacji lub braku zgłoszenia celnego towarów lub środków transportu. W celu zaskarżenia pociągnięcia do odpowiedzialności podmiot prowadzącego zagraniczną działalność gospodarczą winien udowodnić brak znamion wykroczenia lub stwierdzić naruszenie procedury pociągnięcia do odpowiedzialności. Odnośnie zaś zaskarżenia decyzji organów celnych, działania (bezczynności) organów celnych, ta kategoria spraw jest dość zróżnicowana w zakresie ich treści. W głównej mierze spory z urzędem celnym dotyczą odwołania od decyzji pracowników urzędów celnych dotyczących zwrotu, odmowy lub zaliczenia nadpłaconych środków pieniężnych, egzekucji płatności, korekt do wartości celnej, a także kwestionowania określenia tej wartości. 173 Zgodnie z przepisami art. 90 Kodeksu celnego Unii Celnej zwrot (zaliczenie) nadpłaconych kwot eksportowych należności celnych, podatków, zaliczek, kwot zabezpieczenia zapłaty cła i podatków odbywa się w sposób i w przypadkach przewidzianych przez prawo państwa członkowskiego Unii Celnej. Z kolei rozdział 17 Ustawy Federalnej Nr 311-FZ określa zasady i reguły zwrotu nadpłaconych kwot cła i podatków, jak również zawiera wykaz przypadków, w których organ celny może odmówić podmiotowi prowadzącemu zagraniczną działalność gospodarczą zwrotu kwot pieniężnych. W sprawach związanych z określeniem wartości celnej towarów (tzw. spory dotyczące KWT – korekty wartości celnej (ros.:, КТС)) w stosunku do podmiotów prowadzących zagraniczną działalność gospodarczą częstokroć wysuwane są podejrzenia o zaniżanie wartości celnej, wskutek czego organ celny dokonuje jej korekty według własnego uznania, co prowadzi z kolei do nieuzasadnionego wzrostu kwoty należności celnych. Ze względu na to, że zgodnie z ust. 5 art. 200 Kodeksu postępowania gospodarczego Federacji Rosyjskiej organ lub osoba, których decyzje i działania (bezczynności) zostały zaskarżone powinien udowodnić zgodność tych czynności z ustawą lub innym aktem prawnym posiadającym wyższą ważność, zgodność z prawem zaskarżonej decyzji i działań (bezczynności), jak również udowodnić posiadanie takich uprawnień, w postępowaniu sądowym organ celny jest zobowiązany do udowodnienia zgodności z prawem zaskarżonej decyzji i działania (bezczynności). 174 6. Ochrona własności intelektualnej 6.1. Uwagi ogólne W 2006 r. przyjęta została część czwarta Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej z dnia 18 grudnia 2006 roku Nr 230-FZ (ros. Гражданский кодекс Российской Федерации (часть четвертая) от 18 декабря 2006 г. 230-FZ) (dalej: Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej), która reguluje zagadnienia dotyczące prawa własności intelektualnej i know-how. Wcześniej powyższą materię regulowały odrębne ustawy, obecnie postanowiono, prawie całą tę materię zamknąć w jednym akcie – części czwartej Kodeksu cywilnego. Część czwarta Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej w postanowieniach ogólnych reguluje te zagadnienia, które można uznać za wspólne dla całego prawa własności intelektualnej. Zawierają one zagadnienia dotyczące praw majątkowych i niemajątkowych-osobistych do rezultatów działalności intelektualnej lub oznaczeń indywidualizujących, możliwości rozporządzenia prawem majątkowym, w tym zagadnienia dotyczące umów przenoszących i licencyjnych, ochrony praw własności intelektualnej oraz odpowiedzialności z tytułu ich naruszenia. Następnie uregulowane zostały zagadnienia szczególne, dotyczące prawa autorskich, praw pokrewnych, prawa patentowego, praw do rezultatów sztucznego doboru, praw do topografii układów scalonych, praw do know-how, praw do oznaczeń indywidualizujących (w tym m.in. znaków towarowych, oznaczeń geograficznych) i inne. Federacja Rosyjska jest również stroną umów międzynarodowych, regulujących zagadnienia prawa własności intelektualnej. Wśród nich należy wymieniać Konwencję berneńską o ochronie dzieł literackich i artystycznych z dnia 9 września 1886 r., Powszechną konwencję o prawie autorskim, podpisaną w Genewie dnia 6 września 1952 r., Konwencję ustanawiającej Światową Organizację Własności Intelektualnej, podpisaną w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967, Konwencję brukselską dotycząca przekazywania sygnałów przenoszących 175 programy drogą satelitarną z 21 maja 1974 r., Konwencję paryską o ochronie własności przemysłowej z dnia 20 marca 1883 r., czy Euroazjacką konwencję patentową z dnia 9 września 1994 r. Prawo rosyjskie stanowi, iż do rezultatów działalności intelektualnej (i oznaczeń indywidualizujących) przysługują prawa intelektualne, które obejmują prawo wyłączne, będące prawem majątkowym, a w przypadkach przewidzianych w Kodeksie cywilnym Federacji Rosyjskiej, również osobiste prawa niemajątkowe i inne prawa (np. prawa podążania – Droit de suite; prawo dostępu do utworu). Prawo majątkowe pierwotnie powstaje u twórcy rezultatu działalności intelektualnej, jednak może być ono przeniesione na inne podmioty, na podstawie umowy lub w przypadkach wskazanych w ustawie. Twórcą rezultatu działalności intelektualnej, zgodnie z prawem rosyjskim, jest osoba fizyczna, w wyniku pracy twórczej której ten rezultat został utworzony. Przepisy prawa rosyjskiego na określenie praw majątkowych posługują się pojęciem prawa wyłącznego (ros. исключительное право) do rezultatu działalności intelektualnej. Na podstawie prawa wyłącznego, zgodnie z przepisami prawa rosyjskiego, podmiot tego prawa może korzystać z rezultatu działalności intelektualnej w dowolny sposób, nie sprzeczny z ustawą. Podmiot prawa wyłącznego może rozporządzać tym prawem, może również wg własnego uznania zezwalać lub zabraniać innym osobom na korzystanie z rezultatu działalności intelektualnej, a także przeciwdziałać naruszeniom tego prawa przez osoby trzecie. W przypadkach przewidzianych w prawie rosyjskim, prawo wyłączne powstaje i podlega ochronie po dokonaniu rejestracji państwowej rezultatu działalności intelektualnej. W tym przypadku, zgodnie z postanowieniami art. 1232 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, ustanowienie zastawu na prawie, udzielenia prawa do korzystania z podlegającego rejestracji rezultatu działalności intelektualnej, a także zbycie prawa wyłącznego lub jego przejście na innej podstawie niż umowa, także podlega rejestracji państwowej. Twórcy rezultatu działalności intelektualnej przysługuje również prawo autorstwa, w przypadkach przewidzianych w przepisach 176 prawnych – prawo twórcy do oznaczenia rezultatu swoim imieniem, a także inne prawa osobiste. Odstąpienie od tych praw jest nieważne. Prawa osobiste są niezbywalne i nieprzenoszalne. Zatem w odróżnieniu od prawa majątkowego, prawami osobistymi podmiot tych praw nie może rozporządzać. Przepisy prawa rosyjskiego zawierają uregulowania odnoszące się do dwóch podstawowych sposobów rozporządzania prawem wyłącznym do rezultatów własności intelektualnej, a mianowicie możliwość przeniesienia prawa wyłącznego do tego rezultatu (umowa przenosząca) lub możliwość udzielenia prawa do korzystania z rezultatu działalności intelektualnej (umowa licencyjna). Umowa przenosząca prawo wyłączne powinna być sporządzona na piśmie pod rygorem nieważności. Na podstawie umowy przenoszącej prawo wyłączne, prawo to przechodzi na nabywcę w pełnym zakresie, tj. na wszystkich polach eksploatacji. Jest to sytuacja inna niż w polskim prawie, gdyż zgodnie z prawem polskim w przypadku przeniesienia praw majątkowych obowiązuje zasada specyfikacji pól eksploatacji, tzn. przeniesienia praw majątkowych następuje tylko w zakresie tych pól eksploatacji, które zostały wskazane w umowie przenoszącej, natomiast zapisy o przeniesieniu praw majątkowych do rezultatu działalności intelektualnej na wszystkich polach eksploatacji (także tych, które mogą powstać w przyszłości), należy uznać za nieskuteczne na gruncie prawa polskiego. Dla polskich przedsiębiorców może to rodzić istotne utrudnienia gdyż, kierując się zasada specyfikacji pól eksploatacji, mogą oni na gruncie prawa rosyjskiego zawrzeć umowę, która nie będzie spełniać wymogów właściwych dla umowy przenoszącej. Praktyka rosyjska reguluje jednak i przypadki, gdy umowa zawiera postanowienia, iż przeniesienie praw następuje na określonych polach eksploatacji, albo przeniesienie tych praw ograniczone jest do określonego terytorium lub następuje na określony czas. Taka umowa, mimo iż nie stanowi umowy przenoszącej, przy spełnieniu innych warunków przewidzianych w prawie może być uznana za umowę licencyjną, tj. nieprzenoszącą prawa majątkowe, a stanowiącą upoważnienie do korzystania z rezultatu 177 działalności intelektualnej. Dla ważności umowy przenoszącej niekiedy wymagana jest jej rejestracja we właściwym organie, przypadek dotyczy np. umów przenoszących prawo wyłączne do zarejestrowanego programu komputerowego. Posługując się przykładem wskazanych programów komputerowych można wskazać, iż prawo rosyjskie przewiduje możliwość rejestracji programów komputerowych, rejestracja ta nie ma charakteru obligatoryjnego, lecz dobrowolny, jednak w przypadku gdy podmiot praw autorskich do programu komputerowego zdecydował się na jego umieszczenie w stosownym rejestrze, to następnie przeniesienie tego prawa na podstawie umowy przenoszącej, jest skuteczne, gdy dokonano rejestracji takiej umowy w organie rejestracyjnym. Niezbędnym postanowieniem umowy przenoszącej jest postanowienie o wynagrodzeniu, tj. umowa przenosząc jest traktowana jako umowa odpłatna, chyba że strony postanowiły inaczej. Ma to ten skutek, że umowa powinna regulować zagadnienie odpłatności, tj. określać wysokość wynagrodzenia lub zawierać postanowienia umożliwiające jego ustalenie w przyszłości albo zawierać postanowienie, iż umowa ta jest nieodpłatna. W braku analogicznych postanowień umowa zgodnie z brzmieniem art. 1234 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, uważana jest za niezawartą. Umowa licencyjna to umowa na, podstawie której następuje udzielenie prawa do korzystania z rezultatu działalności intelektualnej. Charakter tej umowy odpowiada uregulowanemu w prawie polskim charakterowi umów licencyjnych, tj. umów, których przedmiotem jest udzielenie prawa do korzystania na określonych w umowie polach eksploatacji. Zatem w przypadku tej umowy, w prawie rosyjskim, stosuje się zasadę specyfikacji pól eksploatacji. W interesie pomiotu udzielającego prawa do korzystania (licencjodawcy), umowa taka powinna określać także zakres korzystania – zarówno terytorialny jak i czasowy, w przeciwnym przypadku zastosowanie mieć będą odpowiednie przepisy ustawy. Generalny zapis stanowi, iż w braku odpowiednich postanowień odnośnie do czasu korzystania 178 z rezultatu działalności intelektualnej, przyjmuje się iż umowa została zawarta na okres 5 lat. W każdym przypadku nie może być zawarta na okres dłuższych niż czas trwania prawa wyłącznego do objętego umową rezultatu działalności intelektualnej. Natomiast odnośnie do postanowień dotyczących terytorium, to w braku zawarcia odpowiednich postanowień w umowie, uważa się iż udzielono prawa do korzystania na terytorium Federacji Rosyjskiej. Zgodnie z przepisami Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej dla umów licencyjnych przewidziano wymóg zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności, chyba że co innego wynika z przepisów samego kodeksu. Podobnie jak w przypadku umów przenoszących, jednym z istotnych postanowieniem umowy licencyjnej jest postanowienie o wynagrodzeniu, na tej podstawie należy zawrzeć w umowie postanowienia wprost określające wynagrodzenie lub umożliwiające jego ustalenie w przyszłości albo zawrzeć postanowienie, iż umowa ta jest nieodpłatna, gdyż w braku analogicznych postanowień umowa zgodnie z przepisami prawa uważana jest za niezawartą. Na podstawie przepisów prawa rosyjskiego możemy wyróżnić licencję niewyłączną (prostą) oraz licencję wyłączną. Na podstawie umowy licencyjnej niewyłącznej (prostej), następuje udzielenie prawa do korzystania z rezultatu działalności intelektualnej licencjobiorcy z zachowaniem przez licencjodawcę możliwości udzielenia prawa do korzystania także innym podmiotom niż licencjobiorca. Na podstawie umowy licencyjnej wyłącznej, następuje udzielenie prawa do korzystania z rezultatu działalności intelektualnej licencjobiorcy bez zachowania przez licencjodawcę prawa do udzielenia licencji innym, niż licencjobiorca, podmiotom. Art. 1236 pkt 2 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej stanowi, iż jeżeli umowa licencyjna nie stanowi inaczej to umowa ta jest umową licencyjną niewyłączną (prostą). Przepisy Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, przewidują również możliwość udzielenia dalszy licencji, tj. udzielenia prawa do korzystania innemu podmiotowi, przez licencjobiorcę. Zgodnie 179 z postanowieniami art. 1238 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, na podstawie pisemnej zgody licencjodawcy licencjobiorca może w ramach umowy udzielić prawa do korzystania z rezultatu działalności intelektualnej. Udzielenie prawa do korzystania może dotyczyć tylko tych pól eksploatacji, w ramach których udzielone zostało prawo do korzystania pierwszemu licencjobiorcy. Dalsza umowa licencyjna zawarta przez licencjobiorcę z osobą trzecią nie może być zawarta na okres dłuższy niż pierwsza umowa licencyjna, w przypadku gdy kolejna umowa licencyjna została zawarta na okres dłuższy niż pierwsza, to uważa się ją za zawartą na okres na jaki została zawarta pierwsza umowa licencyjna. 6.2. Prawo autorskie Zgodnie z art. 70 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, przez prawa autorskie rozumie się prawa intelektualne do utworów naukowych, literackich i artystycznych. Twórcy utworu przysługuje prawo wyłączne do utworu (prawo majątkowe), prawo do autorstwa utworu, prawo do oznaczenia utworu swoim imieniem, prawo do integralności utworu, prawo do udostępnienia utworu publiczności, a ponadto w przypadkach przewidzianych w przepisach prawnych twórcy utworu mogą przysługiwać również inne prawa, w tym takie jak: prawo do wynagrodzenia za korzystanie z utworu pracowniczego, prawo odstąpienia, tzw. prawo podążania (Droit de suite), prawo dostępu do utworu. Przez prawo autorstwa uważa się prawo do uznawania się za twórcę utworu. Natomiast prawo do oznaczenia utworu, to prawo do oznaczenia utworu swoim imieniem i nazwiskiem lub pseudonimem albo do udostępniania utworu anonimowo. Prawa te zaliczane do praw autorskich osobistych, są niezbywalne i nieprzenaszalne, nawet w przypadku przeniesienia prawa wyłącznego (majątkowego) do utworu. Prawo do integralności utworu, to prawo zgodnie z którym nie dopuszcza się bez zgody twórcy wniesienia do jego utworu zamian, skrótów lub uzupełnień, ilustracji, przedmowy, posłowia, komentarzy lub 180 jakichkolwiek wyjaśnień. Prawo do udostępnienia utworu publiczności to prawo twórcy do dokonania czynności lub wyrażenia zgody na dokonanie czynności, w wyniku których utwór staje się dostępny dla publiczności, w drodze jego opublikowania, publicznego pokazu, publicznego wykonania, nadawania radiowego lub telewizyjnego drogą satelitarną lub kablową. Prawo odstąpienia daje twórcy możliwość odstąpić od uprzednio podjętej decyzji o udostępnieniu utworu publiczności, pod warunkiem, zwrotu osobie, której zbyto prawo wyłączne do utworu lub której udzielono prawa do korzystania z utworu, poniesionych z tego tytułu strat. Jeżeli utwór opublikowano, to twórca powinien podać informację o odstąpieniu od udostępnienia utworu, do wiadomości publicznej. Należy jednak mieć na uwadzę, iż przepisy te nie odnoszą się do programów komputerowych, czy utworów pracowniczych. Prawo podążania (w polskiej nomenklaturze znane bardziej w pojęciu francuskim – Droit de suite), to zgodnie z prawem rosyjskim prawo, które reguluje przypadki, gdy zbyty został przez twórcę oryginał utworu artystycznego, to przy każdej kolejnej odsprzedaży publicznej danego oryginału, w ramach której jako sprzedawca, nabywca lub pośrednik występuje galeria sztuki lub podmiot zajmujący się analogiczną działalnością, na podstawie tego prawa twórca powinien otrzymać od sprzedawcy odpowiedniego wynagrodzenia w formie odsetek od ceny odsprzedaży. Prawo to jest niezbywalne, ale może przejść na spadkobierców twórcy w wyniku dziedziczenia i na czas trwania prawa wyłącznego (majątkowego) do utworu. Prawo dostępu to z kolei prawo na podstawie którego, twórca może zwrócić się do właściciela oryginału utworu o udostępnienie mu tego utworu, w celu dokonania reprodukcji tego utworu. Jednak w tym przypadku, na podstawie art. 1239 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, twórca nie może żądać od właściciela oryginału utworu dostarczenia mu tego utworu. Prawo wyłączne do utworu, to prawo majątkowe, na podstawie którego podmiot tego prawa – twórca lub inny uprawiony – może korzystać z utworu według własnego uznania, w dowolnej formie 181 i w dowolny sposób, niesprzeczny z ustawą. Z kolei art. 1270 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, regulujący pojęcie prawa wyłącznego do utworu, w pkt. 2 zawiera otwarty katalog możliwych form korzystania z utworu, np. reprodukcja utworu, rozpowszechnienie utworu w drodze sprzedaży oryginału lub egzemplarzy utworu, import oryginału utworu lub jego egzemplarzy w celu rozpowszechnienia utworu i inne. Prawo wyłączne do utworu trwa przez cały okres życia twórcy i siedemdziesiąt lat po jego śmierci, licząc od 1 stycznia roku, następującego po roku w którym twórca zmarł. Jeżeli utwór był rezultatem pracy twórczej kilku osób, czyli w przypadku współautorstwa, prawo wyłączne do utworu trwa przez okres życia autora, który przeżył pozostałych współautorów, i siedemdziesiąt lat, licząc od 1 stycznia roku, następującego po roku jego śmierci. W przypadku utworu, udostępnionego anonimowo lub pod pseudonimem, czas trwania prawa wyłącznego wynosi siedemdziesiąt lat, licząc od 1 stycznia roku, następującego po roku w którym utwór został udostępniony. Jeżeli jednak w tym czasie osoba twórcy zostanie ujawniona albo nie będzie wątpliwości co do jego osoby, wówczas czas trwania prawa wyłącznego do utworu ustaje po okresie siedemdziesięciu lat od śmierci twórcy. Jeżeli utwór został udostępniony po śmierci twórcy, to czas trwania prawa wyłącznego do utworu, ustaje po siedemdziesięciu latach liczonych od 1 stycznia roku, następującego po roku, w którym utwór został udostępniony, pod warunkiem że udostępnienie nastąpiło w ciągu siedemdziesięciu lat od śmieci twórcy. Ponadto należy wskazać, iż art. 1281 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej zawiera również inne postanowienia regulujące wyjątki przy obliczanie czasu trwania prawa wyłącznego np. w przypadku twórców, którzy byli represjonowani. Prawo wyłączne do utworów i artystycznych obejmujące: naukowych, literackich utwory, opublikowane na terytorium Federacji Rosyjskiej lub nie oblikowanie, ale znajdujące się jakiekolwiek obiektywnej formie na terytorium Federacji Rosyjskiej – 182 przysługuje twórcy (jego następcy prawnemu) niezależnie od jego obywatelstwa; utwory, opublikowane poza granicami terytorium Federacji Rosyjskiej lub nie opublikowane, ale znajdujące się w jakiekolwiek obiektywnej formie za granicami terytorium Federacji Rosyjskiej – przysługuje twórcy będącemu obywatelem Federacji Rosyjskiej (jego następcy prawnemu); utwory, opublikowane poza granicami terytorium Federacji Rosyjskiej lub nie opublikowane, ale znajdujące się w jakiekolwiek obiektywnej formie poza granicami terytorium Federacji Rosyjskiej – przysługuje na terytorium Federacji Rosyjskiej twórcy (jego następcy prawnemu), będącemu obywatelem innego państw i osobom bez obywatelstwa na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska. W przypadku udzielenia na terytorium Federacji Rosyjskiej ochrony utworowi na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska, to twórca utworu lub inny podmiot pierwotnie uprawniony do utworu określany jest zgodnie z przepisami prawa państwa, na którego terytorium miało miejsce zdarzenia prawne, będące podstawą do powstania praw autorskich. Udzielenie ochrony prawnej na terytorium Federacji Rosyjskiej utworom, na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska, następuje w stosunku do utworów, które nie przeszły do domeny publicznej w państwie pochodzenia utworu, w wyniku ustania ustanowionego w tym państwie czasu trwania prawa wyłącznego do tego utworu lub które nie przeszły do domeny publicznej w Federacji Rosyjskiej w wyniku ustania prawa wyłącznego do tych utworów zgodnie z przepisami prawa rosyjskiego. Natomiast w przypadku udzielania ochrony utworom na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska czas trwania prawa wyłącznego do tych 183 utworów na terytorium Federacji Rosyjskiej nie może przewyższyć terminu obowiązywania prawa wyłącznego ustanowionego w państwie pochodzenia utworu. Przedmiotem praw autorskich są utwory naukowe, literackie i artystyczne niezależnie od istoty i przeznaczenia utworu, a także sposobu jego wyrażenia, w tym: utwory literackie; utwory dramatyczne scenariusze; utwory choreograficzne i pantomimy; utwory muzyczne z tekstem lub bez tekstu; utwory audiowizualne; utwory malarskie, rzeźbiarskie, graficzne, designerskie, powieści graficzne, komiksy i inne utwory artystyczne; utwory sztuki dekoracyjno-użytkowej i scenograficznej; utwory architektoniczne, urbanistyczne i z zakresu projektowania ogrodów, w tym także w formie projektów, rysunków, ilustracji i modeli; utwory fotograficzne, i utwory, uzyskane sposobami analogicznymi do fotografii; mapy geograficzne, geologiczne i inne plany, szkice i wyroby plastyczne z zakresu geografii, topografii i innych nauk; przedmiotem praw autorskich są również programy komputerowe, które podlegają ochronie analogicznej jak utwory literackie; i inne utwory. 184 i muzyczno-dramatyczne, Przedmiotami praw autorskich są również: utworu pochodne (zależne), tj. utwory, które stanowią opracowanie innego utworu; utwory zbiorowe, tj. utwory, które z uwagi na przyjęty w nich dobór lub układ materiałów stanowią rezultat pracy twórczej. Zgodnie z postanowieniami art. 1259 pkt. 3 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej prawa autorskie odnoszą się zarówno do opublikowanych utworów, jak i do nieopublikowanych utworów, wyrażonych w jakiejkolwiek obiektywnej formie, w tym w formie pisemnej, ustnej (publiczne recytowanie, publiczne wykonanie i inne), w formie pokazu, w formie zapisu dźwiękowego lub zapisu video oraz formie przestrzennej. Dla powstania, wykonywania oraz ochrony praw autorskich nie jest wymagane dokonanie rejestracji utworu lub spełnienie innych formalności. Sytuacja nieco inaczej przedstawia się w przypadku programów komputerowych i baz danych, w których przypadku ustawodawca rosyjski przewidział możliwość rejestracji tych utworów. Rejestracja programu komputerowego lub bazy danych jest nieobligatoryjna, tj. zależy do woli osoby, której przysługuje prawo wyłączne do programu komputerowego lub bazy danych, i może być dokonana w czasie trwania prawa wyłącznego do każdego z tych utworów. Rejestracji dokonuje Federalna Służba ds. Własności Intelektualnej (ros. Федеральная служба по интеллектуальной собственности), nazywana również ROSPATENT (ros. РОСПАТЕНТ). Wniosek o rejestrację powinien zawierać prośbę o rejestrację programu komputerowego lub bazy danych wraz ze wskazaniem uprawnionego podmiotu, a także autora, jeżeli nie odmówił on ukazania go jako autora danego utworu, a także miejsce jego (ich) zamieszkania lub siedziby, załączone materiały – opisujące program komputerowy lub bazę danych, w tym streszczenie. Ponadto należy załączyć potwierdzenie zapłaty stosownej opłaty państwowej lub wskazanie podstaw do 185 wyłączenia konieczności zapłaty opłaty państwowej, lub zmiany jej wysokości, czy terminu zapłaty. Osoba, której przysługuje prawo wyłączne do utworu, może rozporządzać tym prawem, to jest może przenosić to prawo na inne osoby lub udzielać im prawa do korzystania z utworu. Umowa przenosząca prawo wyłączne do utworu powinna uwzględniać wymagania przewidziane dla tego typu umowy określone w przepisach części ogólnej dla części czwartej Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, które zostały omówione w dziale poświęconym uwagom ogólnym do niniejszego rozdziału. Należy jedynie dodać, iż na podstawie umowy przenoszącej prawo wyłączne do utworu twórca lub inny uprawniony podmiot przenosi lub zobowiązuje się przenieść prawo wyłączne do utworu, w pełnym zakresie, na nabywcę tego prawa. Przy zwieraniu umowy licencyjnej odnoszącej się do utworu, także należy uwzględniać postanowienia przepisów ogólnych dla części czwartej Kodeksu Cywilnego Federacji Rosyjskiej o umowach licencyjnych. Na podstawie umowy licencyjnej twórca lub inny uprawniony (licencjodawca) udziela lub zobowiązuje się udzielić innej osobie (licencjobiorcy) prawa do korzystania z utworu, w zakresie określonym w umowie. Umowa licencyjna powinna mieć formę pisemną. Przy okazji omawiania umów licencyjnych można wskazać na niektóre specjalne postanowienia przewidziane w przepisach rosyjskiego kodeksu cywilnego. Otóż umowa licencyjna o udzielenie prawa do korzystania z utworu w czasopismach może być zawarta w formie ustnej. Natomiast zwarcie umowy licencyjnej w celu udzielenia prawa do korzystania z programu komputerowego lub bazy danych dopuszczalne jest w drodze zawarcia przez każdego z korzystających z odpowiednim uprawnionym umowy przystąpienia, której warunki określone są na nabywanym egzemplarzu takiego programu lub bazy danych albo na opakowaniu tego egzemplarza. Rozpoczęcie korzystania z takiego programu lub bazy danych przez korzystającego, określone w danych warunkach, oznacza zgodę na zawarcie umowy licencyjnej. 186 Istotnym zagadnieniem na gruncie rosyjskiego prawa autorskiego jest pojęcie tzw. utworów pracowniczych. Prawa autorskie do utworu naukowego, literackiego i artystycznego, stworzonego w ramach obowiązków służbowych pracownika (utwór pracowniczy) przysługują twórcy – pracownikowi, za wyjątkiem prawa wyłącznego do utworu pracowniczego który przysługuje pracodawcy, jeżeli umowa o pracę lub inna umowa między pracodawcą i autorem nie stanowi inaczej. Jeżeli pracodawca w okresie 3 lat od dnia kiedy mógł on rozporządzać utworem pracowniczym, nie rozpocznie korzystania z tego utworu, nie przeniesie prawa wyłącznego do tego utworu lub nie poinformuje twórcy o pozostawieniu tego utworu w poufności, wówczas prawo wyłączne do utworu będzie przysługiwać twórcy – pracownikowi. Przepis art. 1295 pkt. 2 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej stanowi, że jeżeli pracodawca w powyższym terminie rozpocznie korzystanie z utworu pracowniczego lub przeniesie prawo wyłączne do utworu na inną osobę, twórca – pracownik ma prawo do uzyskania z tego tytułu stosownego wynagrodzenia. Twórca – pracownik uzyskuje prawo do wynagrodzenia, także wówczas gdy pracodawca podjął decyzję o zachowaniu utworu pracowniczego w poufności i z tego powodu nie rozpoczął korzystania z utworu w przewidzianym okresie. Wynagrodzenie twórcy – pracownika, tj. jego wysokość oraz warunki i tryb zapłaty, następuje zgodnie z postanowieniami umowy o pracę, a w przypadku sporu pomiędzy pracownikiem i pracodawcą – przez sąd. W przypadku, gdy w oparciu o postanowienia umowy o pracę lub innej umowy pomiędzy pracodawcą i twórcą wynika, że prawo wyłączne do utworu pracowniczego przysługuje twórcy, to pracodawca ma prawo korzystać z tego utworu, w sposób zgodny z celem polecenia służbowego, i w zakresie wynikającym z tego polecenia, a także udostępnić publicznie ten utwór, jeżeli umowa między nim i twórcą – pracownikiem, nie stanowi inaczej. Prawa pokrewne Obok praw autorski należy wyróżnić także tzw. prawa pokrewne. Zgodnie z art. 1303 Kodeksu cywilnego Federacji 187 Rosyjskiej prawa intelektualne do rezultatów wykonań, fonogramów, do nadań radiowych lub telewizyjnych drogą satelitarną lub kablową, do treści baz danych oraz do pierwszych wydań utworów naukowych, literackich i artystycznych, po ich przejściu do domeny publicznej (tj. gdy czas obowiązywania prawa wyłącznego do nich wygasł), stanowią prawa pokrewne z prawami aktorskim. Zgodnie z art. 1304 pkt. 2 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej do powstania, wykonywania i ochrony praw pokrewnych w Rosji nie jest wymagana rejestracja przedmiotu tych praw lub dokonanie innych formalności. Ponadto ochrona przedmiotów praw pokrewnych na terytorium Federacji Rosyjskiej, na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska, udzielana jest w stosunku do wykonań artystycznych, fonogramów, wydań, które nie przeszły do domeny publicznej w państwie ich pochodzenia, a także które nie stały się częścią domeny publicznej w Federacji Rosyjskiej, zgodnie z postanowieniami przepisów prawa rosyjskiego. Podmiot prawa wyłącznego do wykonań (np. wykonań artystów wykonawców, spektakli reżyserskich), fonogramów, nadań radiowych lub telewizyjnych drogą satelitarną lub kablową, do treści baz danych oraz do pierwszych wydań utworów naukowych, literackich i artystycznych, po tym jak przeszły do domeny publicznej, może rozporządzać swoim prawem wyłącznym. W konsekwencji, na podstawie umowy przenoszącej wykonawca, producent fonogramu, organizacja zajmująca się nadawaniem radiowym lub telewizyjnym drogą satelitarną lub kablową, wydawca utworu naukowego, literackiego i artystycznego albo inny uprawniony przenosi lub zobowiązuje się przenieść swoje prawo wyłączne do przedmiotu praw pokrewnych – w pełnym zakresie – na inną osobę. Z kolei na podstawie umowy licencyjnej, powyższe podmioty praw pokrewnych (licencjodawcy) udzielają lub zobowiązują się udzielić drugiej stronie umowy (licencjobiorcy) prawa do korzystania z przedmiotów praw pokrewnych. 188 Przez wykonawcę prawo rosyjskie rozumie artystę wykonawcę, np. aktora, piosenkarza, muzyka, tancerza lub inną osobę, która odgrywa rolę, odczytuje, recytuje, śpiewa, gra na instrumencie muzycznym lub inny sposób uczestniczy w wykonaniu utworu literackiego, artystycznego, czy należącego do twórczości narodowej, twórczości estradowej, cyrkowej i innych, a także reżysera spektaklu, np. teatralnego, cyrkowego lub innego widowiska teatralnego oraz dyrygenta. Zgodnie z art. 1315 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej wykonawcy przysługuje prawo wyłączne do wykonania, prawo autorstwa, prawo do oznaczenia wykonania swoim imieniem i nazwiskiem (pseudonimem), prawo do zachowania integralności wykonania. Prawo wyłączne do wykonania trwa przez okres całego życia wykonawcy, ale nie mniej niż pięćdziesiąt lat licząc od 1 stycznia roku, następującego po roku, w którym było nastąpiło wykonanie albo miał miejsce zapis wykonania lub transmisja wykonania drogą satelitarną lub kablową. Ponadto przepis art. 1318 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej zawiera postanowienia szczególne dotyczące czasu trwania prawa wyłącznego do wykonania, np. w przypadki gdy wykonawca był represjonowany lub był uczestnikiem Wielkiej Wojny Ojczyźnianej. Prawo wyłączne do wykonania przysługuje na terytorium Federacji Rosyjskiej, zgodnie z art. 1321 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, gdy: wykonawca jest obywatelem Federacji Rosyjskiej; wykonanie po raz pierwszy miało miejsce na terytorium Federacji Rosyjskiej; wykonanie zapisane zostało na fonogramie, do którego prawo wyłączne przysługuje na terytorium Federacji Rosyjskiej, na podstawie prawa rosyjskiego; wykonanie nie zostało zapisane na fonogramie, ale zostało zamieszczone w nadaniu radiowym lub telewizyjnym drogą satelitarną lub kablową, które podlega ochronie na podstawie prawa rosyjskiego. Jak również w innych przypadkach przewidzianych w postanowieniach umów 189 międzynarodowych, Rosyjska. których stroną jest Federacja Producentem fonogramu, zgodnie z prawem rosyjskim jest osoba, która podejmuje inicjatywę i ponosi odpowiedzialność, za pierwsze utrwalenie dźwięków wykonania lub innych dźwięków albo ich reprezentacji. W braku innych podstaw, producentem fonogramu jest osoba, której imię i nazwisko lub nazwa wskazana została, na egzemplarzu fonogramu lub jego opakowaniu. Zgodnie z postanowieniami Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej producentowi fonogramu przysługuje: prawo wyłączne do fonogramu; prawo do oznaczenia egzemplarzy fonogramu lub na opakowaniu egzemplarza; prawo do zachowania integralności fonogramu; prawo do publicznego udostępnienia fonogramu, tj. po raz pierwszy udostępnia fonogramu, tak że jest on dostępny dla wszystkich, w wyniku jego opublikowania, pokazu publicznego, wykonania publicznego, nadania w radiu lub telewizji drogą satelitarną lub kablową albo w inny sposób. Prawo wyłączne do fonogramu trwa przez okres pięćdziesięciu lat, licząc od 1 stycznia roku, następującego po roku, w którym dokonano utrwalenia. W przypadku, gdy fonogram został udostępniony publicznie prawo wyłączne trwa przez pięćdziesiąt lat, licząc od 1 stycznia roku, następującego po roku, w którym fonogram został udostępniony pod warunkiem, że fonogram był udostępniony w ciągu pięćdziesięciu lat od dokonania utrwalenia. Prawo wyłączne do fonogramu przysługuje na terytorium Federacji Rosyjskiej, zgodnie z art. 1321 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, gdy: a. producentem fonogramu jest rosyjska osoba fizyczna lub rosyjska osobą prawna; 190 b. fonogram był udostępniony publiczne lub jego egzemplarze były po raz pierwszy publicznie rozpowszechniane na terytorium Federacji Rosyjskiej. A także w innych przypadkach przewidzianych w przepisach umów międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska. Organizacja nadawcza to zgodnie z przepisami prawa rosyjskiego osoba prawna zajmująca się nadawaniem radiowym lub telewizyjnym drogą satelitarną lub kablową (zestawienie dźwięków i (lub) obrazów, a także ich reprezentacji). Prawo wyłączne do nadań obowiązuje w okresie pięćdziesięciu lat, licząc od 1 stycznia roku, następującego po roku, w którym miało miejsce nadanie radiowe lub telewizyjne drogą satelitarną lub kablową. Prawo wyłączne do nadań przysługuje na terytorium Federacji Rosyjskiej, jeżeli organizacja nadawcza ma swoją siedzibę na terytorium Federacji Rosyjskiej i nadaje za pomocą nadajników rozmieszczonych na terytorium Federacji Rosyjskiej. Jak również w innych przypadkach przewidzianych w umowach międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska. Przez autora bazy danych prawo rosyjskie rozumie osobę, organizującą utworzenie bazy danych i prace w zakresie zebrania, przetworzenia i umiejscowieniu składających się na nią materiałów. W braku innych dowodów za autora bazy danych uważa się osobę fizyczną lub osobę prawną, której imię i nazwisko lub nazwa są wskazane na egzemplarzu bazy danych lub na jego opakowaniu. Twórcy bazy danych przysługuje prawo wyłączne, prawo do oznaczenia swoim imieniem i nazwiskiem (nazwą) egzemplarza bazy danych lub na opakowaniach tych egzemplarzy. Prawo wyłączne do bazy danych powstaje od momentu utworzenia bazy danych i trwa przez okres piętnastu lat, licząc od 1 stycznia roku, następującego po roku jej utworzenia. Czas trwania prawa wyłącznego do bazy danych ulega wznowieniu po każdej aktualizacji bazy danych. Prawo wyłączne do bazy danych przysługuje na terytorium Federacji Rosyjskiej, zgonie z postanowieniami art. 1336 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, gdy: 191 autor bazy danych jest rosyjską osobą fizyczną lub rosyjską osobą prawną; autor bazy danych jest obywatelem innego państwa lub zagraniczną osobą prawną pod warunkiem, że zgodnie z prawem tego państwa udzielana jest ochrona na jego terytorium dla baz danych, których twórcami są obywatele Federacji Rosyjskiej lub rosyjskie osoby prawne. A także w innych przypadkach, przewidzianych w umowach międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska. Przez wydawcę prawo rosyjskie rozumie osobę fizyczną, która zgodnie z prawem udostępniła publiczne lub zajmowała się udostępnianiem publicznie utworów naukowych, literackich i artystycznych, uprzednio nie udostępnionych i które przeszły do domeny publicznej albo które stanowiły część domeny publicznej w związku z tym, że nie podlegał ochronie na podstawie przepisów prawa. Wydawcy przysługuje: prawo wyłączne wydawcy do wydanego przez niego utworu, prawo do oznaczenia egzemplarzy wydanego utworu i w innych przypadkach korzystania z wydanego utworu, w tym także dotyczących jego tłumaczenia lub innego opracowania tego utworu. Prawo wyłączne wydawcy powstaje w chwili udostępnienia publicznego utworu i trwa przez okres dwudziestu pięciu lat, licząc od 1 stycznia roku następującego po roku udostępnienia. Prawo wyłączne wydawcy obejmuje na terytorium Federacji Rosyjskiej, zgodnie z art. 1341 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, utwory: udostępnione publicznie na terytorium Federacji Rosyjskiej, niezależnie od obywatelstwa wydawcy; 192 udostępnione publicznie poza terytorium Federacji Rosyjskiej, jeżeli nadawca był obywatelem Federacji Rosyjskiej; udostępnione publicznie poza terytorium Federacji Rosyjskiej, przez obywatela innego państwa (bezpaństwowca), pod warunkiem, że prawo państwa, w którym dokonano udostępnienia publicznego, obejmuje ochroną prawną prawo wyłączne wydawcy – obywatela Federacji Rosyjskiej. A także w innych przypadkach przewidzianych w umowach międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska. 6.3. Prawo własności przemysłowej Prawo rosyjskie stanowi, iż prawa patentowe to prawa intelektualne do wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego. Rozwiązanie ustawodawcy rosyjskiego, w nazewnictwie nieco różni się od terminologii przyjętej w polskim prawie zgodnie, z którym w stosunku do wzoru użytkowego udziela się prawa ochronnego na wzór użytkowy, natomiast w stosunku do wzoru przemysłowego udziela się prawa z rejestracji tego wzoru. Jednak z uwagi na charakter niniejszej publikacji w dalszej części niniejszego działu posługiwać się będziemy nazewnictwem przyjętym przez ustawodawcę rosyjskiego. Jak zatem stanowią przepisy prawa rosyjskiego twórcy wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego przysługuje prawo wyłączne (majątkowe) oraz prawo autorstwa, a ponadto – w przypadkach przewidzianych w przepisach – twórcy przysługują również inne prawa, w tym prawo do uzyskania patentu, czy prawo do otrzymania wynagrodzenia z tytułu korzystania z wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego. Przez twórcę wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego prawo rosyjskie rozumie osobę, w wyniku pracy twórczej której dokonano wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego. Art. 1347 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej wprowadza regulację, zgodnie z którą osoba wskazana jako twórca we wniosku o udzielenie 193 patentu uważana jest za twórcę wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego, jeżeli nie udowodniono inaczej. Prawa wyłączne do wynalazku, wzoru użytkowego oraz wzoru przemysłowego przysługują na terytorium Federacji Rosyjskiej, jeżeli posiadają patent, wydany przez właściwe organy federalne ds. własności intelektualnej, lub patent uznawany na terytorium Federacji Rosyjskiej zgodnie z międzynarodowymi umowami, których jest ona stroną. Art. 1350 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, stanowi że ochronie prawnej jako wynalazek podlega rozwiązanie techniczne w jakiejkolwiek dziedzinie, dotyczące produktu (w szczególności, urządzenia, substancje, szczepy mikroorganizmów, kultury komórkowe roślinne lub zwierzęce) lub dotyczące rozwiązań (tj. procesów dokonywania czynności nad obiektem materialnym za pomocą materialnych środków). Rosyjski kodeks cywilny stanowi, iż udzielenie ochrony prawnej wynalazkowi jest możliwe wówczas gdy jest on nowy, posiada poziom wynalazczy i nadaje się do przemysłowego stosowania. Nie stanowią natomiast wynalazków: odkrycia, teorie naukowe i wzory matematyczne, rozwiązania, dotyczące tylko wyglądu zewnętrznego produktu, zaprojektowane dla potrzeb estetycznych, zasady i metody dotyczące działalności intelektualnej lub gospodarczej oraz gry, programy komputerowe, rozwiązania, ograniczające się tylko do przedstawienia informacji. Przez wzór użytkowy prawo rosyjskie traktuje rozwiązanie techniczne dotyczącej urządzenia. Ochrona prawna udzielana jest na wzór użytkowy, jeżeli jest on nowy i nadaje się do zastosowania w przemyśle. Nie udziela się ochrony prawnej jako wzorom użytkowym: rozwiązaniom, odnoszącym się tylko do zewnętrznego wyglądu produktu i stworzonego tylko dla potrzeb estetycznych oraz topografiom układów scalonych. Jako wzór przemysłowy ochronie prawnej podlega artystycznokonstrukcyjne rozwiązanie dla wytworu przemysłowego lub rzemieślniczego, określające jego wygląd zewnętrzny. Ochrona prawna na wzór przemysłowy przysługuje gdy jest on nowy i oryginalny. Do istotnych elementów wzoru przemysłowego 194 należą te elementy, które określają cechy estetyczne i funkcjonalne zewnętrznego wyglądu wytworu, w szczególności kształt, konfiguracja, ornamentacja, kolorystyka. Ochrona prawna jako wzorowi przemysłowemu nie jest udzielana: rozwiązaniom wynikającym wyłącznie z funkcji technicznych produktu, obiektom architektonicznym (z wyjątkiem małych form architektonicznych) przemysłowym, hydraulicznym lub innym stałym konstrukcjom, przedmiotom o nietrwałej formie, złożonym z ciekłych, gazowych, sypkich i innych podobnych substancji. Zgodnie z prawem rosyjskim, prawo wyłączne do wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego przysługuje i podlega ochronie pod warunkiem dokonania państwowej rejestracji danego wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego, na podstawie której właściwy organ udziela patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy. Patent, zgodnie z postanowieniami rosyjskiego kodeksu cywilnego potwierdza pierwszeństwo dokonania wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego, ich autorstwo i przynależność prawa wyłącznego do nich. Prawo do uzyskania patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy, pierwotnie przysługuje twórcy ww. rezultatów działalności intelektualnej. Prawo to może przejść lub być zbyte innej osobie w przypadkach przewidzianych w prawie, w tym w drodze sukcesji (czyli wstąpienie jednej osoby w ogół praw i obowiązków drugiej), na podstawie umowy cywilnoprawnej lub na podstawie umowy o pracę, tj. w ramach stosunku pracy. Umowa zbycia prawa do uzyskania patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy powinna być zawarta w formie pisemnej pod rygorem nieważności. Podmiot uprawniony z prawa wyłącznego do wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego może korzystać z każdego z tych rezultatów działalności intelektualnej w dowolny, nie sprzeczny z prawem sposób, może także rozporządzać prawem wyłącznym do nich. Czas obowiązywania prawa wyłącznego do utworu, wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego i poświadczającego je patentu biegnie od momenty złożenia 195 pierwszego wniosku o wydanie patentu we właściwym organie, i przy zachowaniu innych wymogów przewidzianych w prawie, trwa przez dwadzieścia lat dla wynalazków, dziesięć lat dla wzorów użytkowych oraz piętnastu lat dla wzorów przemysłowych. Ochrona prawa wyłącznego, potwierdzonego patentem, może mieć miejsce tylko od chwili rejestracji wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego. Art. 1363 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej zawiera szczegółowe postanowienia dotyczące czasu obowiązywania prawa wyłącznego do wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego. Jak zostało wskazane wcześniej uprawniony z prawa wyłącznego do wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego może rozporządzać swoim prawem, np. może zbyć to prawo na inną osobę. Na podstawie umowy przenoszącej podmiot prawa wyłącznego do wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego przenosi to prawo w pełnym zakresie na inną osobę. Także podmiot prawa wyłącznego, może jedynie udzielić prawa do korzystania z wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego w określonym w tej umowie zakresie (umowa licencyjna). Umowa przenosząca prawo wyłączne, umowa licencyjna, a także inne umowy, na podstawie których podmiot prawa wyłącznego do wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego, rozporządza swoim prawem powinny być zawarte w formie pisemnej i podlegają rejestracji państwowej we właściwym organie. Wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy dokonany przez pracownika w związku z wykonaniem przez niego jego obowiązków pracowniczych albo konkretnego polecenia pracodawcy objęty jest specjalną regulacją przepisów prawa rosyjskiego. Zgodnie z ich brzmieniem twórcą tak dokonanego wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego jest pracownik, natomiast prawo wyłączne do tak dokonanych rezultatów działalności intelektualnej oraz prawo do uzyskania patentu do nich przysługuje pracodawcy, chyba że umowa o pracę lub inna umowa pomiędzy pracodawcą lub pracownikiem stanowi 196 inaczej. Jeżeli pracodawca w terminie 4 miesięcy od dnia uzyskania od pracownika informacji o uzyskaniu rezultatu działalności intelektualnej, w stosunku do którego możliwe jest uzyskanie patentu, nie wystąpi o uzyskanie tego patentu, nie przeniesie przysługującego mu prawa do uzyskania patentu na inną osobę lub nie poinformuje pracownika o decyzji pozostawienia informacji o tym rezultacie w poufności, to prawo do uzyskania patentu przysługuje pracownikowi. Jednak w przypadku uzyskania patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy, pracodawcy przysługuje prawo do korzystania z ww. rezultatów działalności intelektualnej, w zamian za zapłatą stosownego wynagrodzenia, którego wysokość, warunki i tryb wypłaty określone są umową między pracodawcą lub pracownikiem, a w razie sporu – przez sąd. W przypadku, gdy pracodawca skorzysta z przysługującego mu prawa do uzyskania patentu, lub rozporządzi tym prawem albo zachowa je w poufności informacje, i tak z tego tytułu przysługiwać będzie pracownikowi stosowne wynagrodzenie, którego wysokość, warunki i tryb wypłaty powinny być określone umową między pracodawcą a pracownikiem, a w razie sporu będzie podlegać rozstrzygnięciu przez sąd. Specjalna regulacja dotyczy również przypadku, gdy wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy zostanie dokonany przy wykonaniu umowy o dzieło lub umowy o wykonanie prac naukowo-badawczych, doświadczalno-konstrukcyjnych lub technologicznych, które to umowy nie przewidywały bezpośrednio ich dokonanie, to wówczas prawo do uzyskania patentu oraz prawo wyłączne do ww. wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego, przysługuje przyjmującemu zamówienie, jeżeli umowa pomiędzy nim a zamawiającym nie stanowi inaczej. W tym przypadku ponadto zamawiający może korzystać z ww. rezultatów działalności intelektualnej w zakresie niezbędnym dla osiągnięcia celów umowy zawartej pomiędzy nim i przyjmującym zamówienie, na zasadach licencji niewyłącznej i bez wypłaty dodatkowego wynagrodzenia z tego tytułu. Nawet w przypadku zbycia przez 197 przyjmującego zamówienie prawa do uzyskania patentu lub samego patentu innej osobie, zamawiający zachowuje ww. uprawnienie do korzystania z wynalazku, wzoru użytkowego lub wzoru przemysłowego. Art. 1374 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej stanowi, że z wnioskiem o udzielenie patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy może wystąpić osoba, która zgodnie z obowiązującymi przepisami posiada prawo do uzyskania patentu. Wniosek o udzielenie patentu powinien być sporządzony w języku rosyjskim, natomiast załączona do niego dokumentacja także w innym języku. Jeżeli do wniosku załączane są dokumenty w języku obcym, to również należy dołączyć ich tłumaczenie na język rosyjski. Wniosek powinien być podpisany przez osobę, której przysługuje prawo do uzyskania patentu – wnioskodawcy, a w przypadku gdy wniosek w jego imieniu składa rzecznik patentowy lub inny przedstawiciel, to wniosek podpisuje wnioskodawca lub przedstawiciel. Na podstawie decyzji o wydaniu patentu na wynalazek, wzór użytkowy lub wzór przemysłowy właściwy organ federalny wprowadza informacje o wynalazku, wzorze użytkowym lub wzorze przemysłowym do właściwego rejestru, tj. odpowiednio do Państwowego Rejestru Wynalazków Federacji Rosyjskiej, Państwowego Rejestru Wzorów Użytkowych Federacji Rosyjskiej lub Państwowego Rejestru Wzorów Przemysłowych Federacji Rosyjskiej i udziela patentu na każdy z nich. Przez topografię układów scalonych, zgodnie z prawem rosyjskim, należy rozumieć zawarte na materialnym nośniku przestrzenno-geometryczne rozplanowanie zbioru elementów układu scalonego i związków między nimi. Ochrona prawna topografii układów scalonych przysługuje gdy topografia układów scalonych jest oryginalna, tj. jest wynikiem pracy twórczej jej twórcy, oraz jest nieznana na moment jej stworzenia specjalistom z zakresu tworzenia topografii układów scalonych. Twórcy topografii układów scalonych przysługuje prawo autorstwa, prawo wyłączne oraz inne prawa zgodnie z postanowieniami przepisów prawa, w tym prawo do wynagrodzenia za korzystanie 198 z topografii układów scalonych. Twórcą topografii układów scalonych jest osoba, w wyniku pracy twórczej której stworzono daną topografię. Zgodnie z art. 1450 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej osobę wskazaną jako twórcę we wniosku o wydanie świadectwa o rejestracji topografii układów scalonych uważa się za twórcę topografii układów scalonych, chyba że udowodniono inaczej. Dla powstania, wykonywania oraz ochrony praw do topografii układów scalonych nie jest wymagana jej rejestracja. Natomiast zgodnie z art. 1452 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej, uprawniony do topografii układów scalonych podmiot może zgodnie ze swoją wolą dokonać rejestracji topologii układów scalonych we właściwym organie federalnym (Federalna Służba ds. Własności Intelektualnej, ros. Федеральная служба по интеллектуальной собственности – ROSPATENT) w czasie trwania prawa wyłącznego do topografii. Jednakże jeżeli miało miejsc korzystanie z topografii układów scalonych to z wnioskiem o dokonanie rejestracji uprawniony podmiot może wstąpić tylko w okresie 2 lat od pierwszego wykorzystania topografii układów scalonych. Po dokonaniu stosownej ekspertyzy właściwy organ federalny, w przypadku spełnienia warunków dla rejestracji topografii, dokonuje rejestracji informacji o topografii układów scalonych w Rejestrze Topografii Układów Scalonych Federacji Rosyjskiej, wydaje stosowne świadectwo o rejestracji państwowej wnioskodawcy, natomiast informacje o rejestracji topografii podlegają ogłoszeniu. Czas trwania prawa wyłącznego do topografii układów scalonych wynosi 10 lat. Okres ten następuje albo z chwilą rejestracji topografii we właściwym organie albo jeżeli nie miała ona miejsca, to od dnia pierwszego wykorzystania topologii układów scalonych, w zależności które z tych zdarzeń jako pierwsze miało miejsce. Podmiot prawa wyłącznego do topografii układów scalonych może rozporządzać swoim prawem, tj. może zawrzeć umowę przenoszącą to prawo w pełnym zakresie lub udzielić prawa do korzystania z topografii układów scalonych. Jeżeli miała miejsce rejestracja topografii układów scalonych to, wówczas należy 199 dokonać rejestracji również ww. umów. Przepisy regulujące typografie układów scalonych, obejmują także przypadki, stworzenia topografii układów scalonych w związku z wykonaniem obowiązków pracowniczych lub konkretnego polecenia pracodawcy. Wówczas prawo autorstwa dalej przysługuje pracownikowi-twórcy. Natomiast prawo wyłączne do topografii układów scalonych przysługuje pracodawcy, jeżeli umowa o pracę lub inna umową pomiędzy nim a pracownikiem nie stanowi inaczej. Jeżeli prawo wyłączne przysługuje pracodawcy lub pracodawca ten zbyła przysługujące mu prawo wyłączne osobie trzeciej, to wówczas pracownikowi przysługuje prawo do uzyskania stosownego wynagrodzenia. Art. 1477 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej stanowi, iż do znaku towarowego przysługuje prawo wyłączne, które to prawo potwierdzone jest na podstawie wydawanego świadectwa na znak towarowy. Ten sam artykuł stanowi, iż przepisy o znaku towarowym odpowiednio należy stosować do znaku usługowego. Znakiem towarowym, zgodnie z przepisami prawa rosyjskiego jest oznaczenie, służące dla indywidualizacji towarów osób prawnych lub indywidualnych przedsiębiorców, natomiast znakiem usługowym jest oznaczenie służące do indywidualizacji świadczonych przez osoby prawne lub indywidualnych przedsiębiorców prac lub usług. Podmiotem prawa wyłącznego do znaku towarowego może być tylko osoba prawna lub indywidualny przedsiębiorca. Art. 1479 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej stanowi, iż na terytorium Rosji ochronie podlega prawo wyłączne do znaku towarowego zarejestrowanego we właściwym organie federalnym ds. własności intelektualnej, ale także prawo to podlega ochronie w innych przypadkach, na podstawie umów międzynarodowych, których stroną jest Federacja Rosyjska. Rejestracji znaku towarowego w Rosji dokonuje Federalna Służba ds. Własności Intelektualnej (ros. Федеральная служба по интеллектуальной собственности – ROSPATENT), informacje o znaku towarowym zamieszczane są w Państwowym Rejestrze Znaków Towarowych i Znaków Usługowych Federacji Rosyjskiej. Na zarejestrowany 200 znak towarowy wydaje się świadectwo. Świadectwo, jak stanowi art. 1481 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej potwierdza pierwszeństwo znaku towarowego oraz prawo wyłączne do znaku towarowego w stosunku do towarów określonych w tym świadectwie. Znak towarowy może być znakiem słownym, graficznym, słowno graficznym jak również w innych oznaczeniach i kombinacjach, może też być oznaczany w dowolnym kolorze lub zestawieniu kolorów. Podmiot prawa wyłącznego do znaku towarowego może rozporządzać swoim prawem. Może zbyć swoje prawo na inną osobę, na podstawie umowy przenoszącej (art. 1488 Kodeksu cywilnego Federacji Rosyjskiej). Nie może jednak zbyć prawa wyłącznego do znaku towarowego, jeżeli mogłoby to wprowadzić konsumenta w błąd odnośnie do towaru i jego producenta. Podmiot prawa wyłącznego może również udzielić prawa do korzystania ze znaku towarowego na podstawie umowy licencyjnej i w zakresie korzystania wskazanym w tej umowie. Przepisy prawa rosyjskiego, mając na celu ochronę jakości znaku towarowego, przewidują obowiązek licencjobiorcy zapewnienia zgodności jakości produkowanych lub sprzedawanych przez niego towarów, na których dokonuje on zamieszczenia znaku towarowego, wymogom dotyczącym jakości określonym przez licencjodawcę. Licencjodawca w tym zakresie może dokonać kontroli wykonania tego obowiązku przez licencjobiorcę. Umowa przenosząca, umowa licencyjna oraz inne umowy, na podstawie których następuje rozporządzenie prawem wyłącznym do znaku towarowego, powinny mieć formę pisemną oraz wymagają rejestracji we właściwym organie federalnym. Czas trwania prawa wyłącznego do znaku towarowego zależy od rodzaju tego znaku. W przypadku znaku towarowego powszechnie znanego prawo wyłączne do tego znaku jest nieograniczone czasowo. Natomiast w przypadku nowo utworzonego znaku towarowego (który nie jest powszechnie znany) ochrona ta wynosi zgodnie z przepisami rosyjskiego kodeksu cywilnego dziesięciu lat. Okres dziesięciu lat liczony jest od dnia złożenia wniosku o rejestrację znaku towarowego we 201 właściwym ogarnie państwowym. Dziesięcioletni okres może ulec przedłużeniu o ponowne dziesięć lat, jeżeli uprawniony podmiot złoży stosowny wniosek w ciągu ostatniego roku, obowiązywania dziesięcioletniego okresu trwania prawa wyłącznego. Przedłużanie czasu trwania prawa wyłącznego do znaku towarowego jest możliwe nieograniczoną ilość razy. Rejestracja znaku towarowego odbywa się w drodze złożenia wniosku o rejestrację przez uprawniony podmiot (osobę prawną lub indywidualnego przedsiębiorcę). Wniosek podpisywany jest przez wnioskodawcę, a w przypadku gdy wniosek składany jest przez rzecznika patentowego lub innego przedstawiciela wnioskodawcy, to wniosek podpisuje wnioskodawca lub jego przedstawiciel. Wniosek powinien być sporządzony w języku rosyjskim, natomiast złączana do niego dokumentacja – w języku rosyjskim lub w innym języku, wówczas do wniosku należy dołączyć tłumaczenie dotyczące odpowiedniej dokumentacji sporządzonej w języku obcym. Organ państwowy w przypadku spełnienia przez znak towarowy wymagań dla jego rejestracji, dokonuje rejestracji znaku, w ciągu miesiąca od dnia otrzymania dokumentu potwierdzającego opłatę państwową za rejestrację znaku oraz za wydanie świadectwa o jego rejestracji. Natomiast samo świadectwo wydawane jest przez organ w ciągu miesiąca od dnia zarejestrowania znaku towarowego. Niezwłocznie po dokonaniu rejestracji znaku towarowego, właściwy organ dokonuje publikacji informacji o zarejestrowanym znaku. Przepisy prawa rosyjskiego regulują również zagadnienia dotyczące praw do know-how. Rosyjski kodeks cywilny, przepisy dotycząc know-how (Dział 75), pomiędzy przepisami dotyczącymi topografii układów scalonych a przepisami dotyczącymi oznaczeń indywidualizujących (znak towarowy i inne). Mając na względzie powyższe regulacje dotyczące know-how autor niniejszej publikacji postanowił omówić na końcu niniejszego rozdziału. Przez know-how przepisy prawa rosyjskiego traktują wszelkie informacje (z zakresu produkcji, techniki, ekonomii, organizacji i inne), w tym także dotyczące rezultatów działalności intelektualnej w sferze naukowo-technicznej, a także informacje 202 o sposobach wykonywania działalności profesjonalnej, które posiadają rzeczywistą lub potencjalną wartość komercyjną, z uwagi na fakt iż nie są znane osobom trzecim, i do których osoby trzecie nie posiadają dostępu na podstawie przepisów prawa, a także w stosunku do których posiadacz tych informacji podjął działania w celu zachowania tych informacji w poufności. Posiadaczowi know-how przysługuje prawo wyłączne, tj. możliwość korzystania z informacji poufnych w dowolny sposób, zgodny z przepisami prawa, w tym także przy wytwarzaniu produktów, a także przy wprowadzaniu rozwiązań ekonomicznych i organizacyjnych. Podmiot prawa wyłącznego do know-how może rozporządzać tym prawem. Na tej podstawi podmiot prawa wyłącznego może zbyć to prawo na podstawi umowy przenoszącej. Umowa przenosząca polega na tym, że podmiot prawa wyłącznego przenosi lub zobowiązuje się przenieść prawo wyłączne do know-how w pełnym zakresie na nabywcę tego prawa, przy czym podmiot, który zbył swoje prawo obowiązany jest do zachowania informacji składających się na know-how przez cały okres jego trwania w poufności. Podobnie podmiot prawa wyłącznego do know-how, może udzielić prawa do korzystania z informacji poufnych w zakresie określonym w umowie licencyjnej. Umowa licencyjna może określać lub nie czas obowiązywania tej umowy. W przypadku, gdy umowa nie stanowi na jaki okres jest ona zawierana, to każda ze stron może w każdej chwili rozwiązać umowę z uwzględnieniem sześciomiesięcznego okresu wypowiedzenia, chyba że umowa będzie przewidywać dłuższy termin wypowiedzenia. W przypadku udzielenia licencji do korzystania z know-how, zarówno podmiot udzielający licencji – licencjodawca, jak i inne osoby, które na podstawie umowy korzystały z know-how, mają obowiązek zachowania w poufności składających się na jego treść informacji przez cały czas trwania prawa wyłącznego do knowhow. Prawo wyłączne do know-how trwa tak długu jak długo informacje, składające się na jego treść, pozostają poufne. 203 7. Nabycie własność i inne czynności prawne mające za przedmiot nieruchomości w Federacji Rosyjskiej 7.1. Uczestnictwo podmiotów zagranicznych w prywatyzacji nieruchomości w Federacji Rosyjskiej W Rosji inwestor zagraniczny może uczestniczyć w prywatyzacji obiektów państwowych oraz samorządowych poprzez nabycie prawa własności tego majątku lub udziału w kapitale zakładowym prywatyzowanego podmiotu na warunkach i w trybie, określonym przez obowiązujące prawo. Zasady prywatyzacji określają właściwe ustawy, w tym m.in. federalna ustawa Federacji Rosyjskiej z dnia 21 grudnia 2001 r. o prywatyzacji mienia państwowego oraz komunalnego. Podmioty zagraniczne biorące udział w prywatyzacji traktowane są tak samo jak podmioty rosyjskie. Podmiot zagraniczny uczestniczący w procesie prywatyzacji może nabyć nieruchomość. Zatem kwestie udziału w prywatyzacji i obrotu nieruchomościami są bardzo ściśle powiązane. Według art. 5 ustawy o inwestycjach zagranicznych w Federacji Rosyjskiej inwestor zagraniczny może nabywać prawo własności gruntów, budynków oraz innych nieruchomości w sposób zgodny z prawem Federacji Rosyjskiej oraz prawem podmiotów Federacji Rosyjskiej. 7.2. Zasady nabywania nieruchomości w Federacji Rosyjskiej przez cudzoziemców oraz przez spółki rosyjskie z kapitałem zagranicznym Władze rosyjskie są zainteresowane pozyskiwaniem inwestycji zagranicznych i deklarują, że będą popierać je i ochraniać na swoim terytorium. Artykuł 4 ustawy o inwestycjach zagranicznych w Federacji Rosyjskiej gwarantuje inwestorom zagranicznym na terenie Federacji Rosyjskiej pełną i bezwarunkową ochronę praw 204 i interesów na podstawie ustawy i innych aktów prawnych oraz zgodnie z umowami międzynarodowymi Federacji Rosyjskiej. Należy zwrócić uwagę na prawo inwestora zagranicznego realizującego projekt inwestycyjny do nabycia prawa własności nieruchomości gruntowych. Według art. 5 ustawy o inwestycjach zagranicznych w Federacji Rosyjskiej inwestor zagraniczny może nabywać prawo własności gruntów, budynków oraz innych nieruchomości w sposób zgodny z prawem federalnym oraz prawem podmiotów Federacji Rosyjskiej. Na podstawie art. 15 Kodeksu ziemskiego osoby fizyczne i prawne, w tym zagraniczne, mogą nabywać prawo własności gruntów na zasadach przewidzianych w prawie Federacji Rosyjskiej. Wszystkim osobom (krajowym i zagranicznym) przysługują równe prawa w zakresie nabycia nieruchomości gruntowych na własność, chyba że inaczej stanowi prawo. Działki niezabudowane, które stanowią własność państwową lub samorządową mogą być przekazane na własność osobom fizycznym lub prawnym, chyba że inaczej stanowią przepisy Kodeksu ziemskiego lub ustaw federalnych. Obecnie są znane dwa przypadki ograniczenia praw podmiotów zagranicznych w zakresie nabycia gruntów na własność. Na mocy art. 15 ust. 3 Kodeksu ziemskiego cudzoziemcy, bezpaństwowcy oraz zagraniczne osoby prawne nie mogą być właścicielami gruntów położonych na terenach przygranicznych, których wykaz określa Prezydent Rosji oraz na innych szczególnych terenach określonych ustawami federalnymi. Wykaz terenów położonych nad granicą, gdzie cudzoziemcy, bezpaństwowcy oraz zagraniczne osoby prawne nie mogą być właścicielami nieruchomości gruntowych, określa dekret Prezydenta z dnia 9 stycznia 2011 r. nr 26. Należy podkreślić, że to ograniczenie dotyczy tylko zagranicznych osób prawnych i nie dotyczy spółek z udziałem zagranicznym zarejestrowanych 205 w Rosji, w tym i spółek ze 100-procentowym udziałem zagranicznym. Prawu rosyjskiemu znany jest tylko jeden przypadek „szczególnych terenów”. Artykuł 3 ustawy z dnia 24 lipca 2002 r. o obrocie gruntami rolnymi stanowi, że cudzoziemcy, bezpaństwowcy oraz osoby zagraniczne, a także rosyjskie osoby prawne, w których udział cudzoziemców, bezpaństwowców oraz osób zagranicznych wynosi ponad 50 procent kapitału mogą posiadać prawo do gruntów rolnych tylko tytułem dzierżawy. W myśl art. 28 ust. 4 Kodeksu ziemskiego nie wolno odmówić osobom zarówno prawnym jak i fizycznym prawa nabycia gruntów na własność, które stanowią własność państwową lub komunalną, z wyjątkiem następujących przypadków: działki gruntowej wyłączonej z obrotu; działki, która na mocy ustawy federalnej została objęta zakazem prywatyzacji; działki zarezerwowanej na potrzeby państwowe lub komunalne. 7.3. Nabycie działki przez właścicieli budynków położonych na tej działce Zgodnie z art. 35 Kodeksu ziemskiego z przeniesieniem prawa własności budynku, położonego na działce, która nie jest własnością sprzedającego, na nabywcę zostają przeniesione również wszelkie uprawnienia wobec działki (w tym samym zakresie i na tych samych warunkach), które przysługiwały sprzedającemu. Właścicielowi budynku, położonego na działce, niestanowiącej jego własności, przysługuje absolutne pierwszeństwo do nabycia prawa własności lub dzierżawy tej działki. W myśl art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 21 grudnia 2001 r. o prywatyzacji państwowego i komunalnego majątku właściciel nieruchomości budynkowej, która nie została wzniesiona samowolnie, położonej na działce, która stanowi własność 206 państwową (komunalną), ma obowiązek przejęcia w dzierżawę lub na własność od państwa lub okręgu municypalnego tej działki, chyba że inaczej stanowi ustawa federalna. Z kolei organ państwowy lub municypalny, który wykonuje funkcje właściciela działki nie może odmówić właścicielowi budynku nabycia działki w dzierżawę lub na własność. Art. 36 ust. 1 Kodeksu ziemskiego stanowi, że właścicielom nieruchomości budynkowych położonych na działkach, które stanowią własność państwową (komunalną) przysługuje wyłączne prawo do wyboru tytułu posiadania działki – na prawie dzierżawy lub własności. Decyzję o sprzedaży działki w tym przypadku podejmuje właściwy organ państwowy (municypalny) w terminie jednego miesiąca od dnia złożenia wniosku właściciela nieruchomości budynkowej. Właściciel nieruchomości budynkowej może przejąć działkę tytułem dzierżawy na okres 49 lat. Umowa dzierżawy jednak nie pozbawia właściciela nieruchomości budynkowej prawa żądania od organu państwowego (komunalnego) sprzedaży działki. Organ państwowy (komunalny) nie może odmówić właścicielowi nieruchomości budynkowej prawa nabycia działki na podstawie umowy sprzedaży, chyba że inaczej stanowi ustawa. Zgodnie z art. 2 ustawy z dnia 25 października 2001 r. o wprowadzeniu w życie Kodeksu ziemskiego Federacji Rosyjskiej w okresie przed 1 lipca 2012 roku może nabyć działkę państwową (municypalną) podmiot gospodarczy, który jest właścicielem budynków położonych na działce i nabytych na własność w drodze prywatyzacji, lub w inny sposób. W tym przypadku władze podmiotu Federacji Rosyjskiej określają cenę działki w granicach: 20% wartości katastralnej działki, jeśli znajduje się ona w mieście z liczbą ludności przekraczającej 3 mln., 2,5% wartości katastralnej działki, jeśli znajduje się ona w innej miejscowości. 207 Jeśli władze podmiotu Federacji Rosyjskiej nie określiły konkretnej ceny działki w wyżej wymienionych granicach, stosuje się maksymalną stawkę stosownie do miejsca położenia działki. w innych przypadkach niż wyżej wymienione właściciel budynku położonego na działce, która stanowi własność państwową (komunalną), cenę działki ustala się w zależności od liczby ludności miejscowości, gdzie działka jest położona. w miastach, w których liczba ludności wynosi: ponad 3 mln – od 5- do 30-krotności wysokości stawki podatku od ziemi za jednostkę powierzchni (stosuje się stawkę podatku obowiązującą na początek roku kalendarzowego), od 500 tys. do 3 mln – od 5- do 17-krotności stawki, do 500 tys. oraz za granicami osiedla – od 3- do 10krotności stawki. Do ustalenia ceny działek przez podmiot Federacji Rosyjskiej stosuje się wyżej wymienione stawki w wysokości minimalnej. 7.4. Dzierżawa nieruchomości Grunty stanowiące własność państwową lub samorządową mogą być przekazane w dzierżawę osobom prawnym lub fizycznym (art. 28 ust. 2 Kodeksu ziemskiego). Przekazanie gruntów w dzierżawę poprzedza decyzja organu władzy państwowej (municypalnej) o przekazaniu działki w dzierżawę. Tytuł prawny do dzierżawy gruntów stanowi umowa dzierżawy, która, jeśli została zawarta na okres co najmniej roku, podlega państwowej rejestracji (art. 26 ust. 2 Kodeksu ziemskiego). Zgodnie z ustawą z dnia 21 lipca 1997 r. o państwowej rejestracji praw na mienie nieruchome oraz czynności z nim związanych do 208 dokonania rejestracji państwowej umowy dzierżawy działki przemysłowej niezbędne są następujące dokumenty: wniosek o rejestrację (art. 13, 16 ustawy), potwierdzenie dokonania opłaty rejestracyjnej (art. 16 ust. 4 ustawy), decyzja organu władzy państwowej (komunalnej) o przekazaniu działki w dzierżawę na określonych warunkach (art. 17 ust. 1 ustawy), umowa dzierżawy (art. 16 ust. 1 ustawy), plan (mapa) katastralna działki (art. 17 ust. 1 ustawy). Organ wykonawczy spółki lub jej pełnomocnik powinien okazać dokument tożsamości (art. 16 ust. 4 ustawy o państwowej rejestracji praw). W myśl art. 20 ustawy o państwowej rejestracji praw organ rejestrujący może odmówić rejestracji, jeżeli: przedłożone dokumenty nie odpowiadają wymogom prawa pod względem tak treści jak i formy; decyzja organu władzy państwowej (municypalnej) o przekazaniu działki w dzierżawę zostanie uznana za nieważną na drodze sądowej; decyzja organu władzy państwowej (municypalnej) o przekazaniu działki w dzierżawę przekracza zakres kompetencji tego organu; dokumenty nie uwzględniają ograniczenia w zakresie rozporządzania nieruchomością; z wnioskiem wystąpiła niewłaściwa osoba; tytuł prawny nieruchomości świadczy o braku praw wnioskodawcy do tej nieruchomości. Na osobie wydzierżawiającej następujące obowiązki: 209 grunty prawa spoczywają przekazanie dzierżawcy wszelkich informacji dotyczących działki, które mogą wpłynąć na jego decyzję o zawarciu umowy; udostępnienie umowy; przekazanie nieruchomości w stanie przydatnym dla jej użytkowania według przeznaczenia celowego; przekazanie działki wolnej od praw osób trzecich, chyba że inaczej stanowi umowa; nie ingerowanie w działalność gospodarczą dzierżawcy, jeśli nie jest ona sprzeczna z umową lub z wymogami prawodawstwa w zakresie ochrony środowiska; zawiadomienie dzierżawcy o wszystkich znanych mu w chwili zawarcia umowy prawach osób trzecich do nieruchomości; zawiadomienie dzierżawcy o wszystkich znanych mu wadach nieruchomości przed zawarciem umowy; niekorzystanie oraz nie przekazywania osobom trzecim praw do korzystania z zasobów mineralnych i wodnych znajdujących się w obrębie nieruchomości; nieuchylanie się od rejestracji umowy dzierżawy; nieuchylanie się od podpisania protokołu zdawczoodbiorczego (innego dokumentu potwierdzającego przekazanie nieruchomości dzierżawcy); wyrównanie szkody dzierżawcy, będącej następstwem nienależytego wykonania obowiązków przez wydzierżawiającego itp. Na dzierżawcy obowiązki: nieruchomości gruntów 210 dzierżawcy spoczywają na okres następujące korzystanie z nieruchomości zgodnie z jej przeznaczeniem celowym i umową oraz w sposób dozwolony, który nie powinien wyrządzać szkody środowisku, w tym ziemi; zachowywanie znaków granicznych, geodezyjnych i innych znajdujących się na nieruchomości; podejmowanie czynności w nieruchomości, przestrzegania obiektów przyrodniczych; przystąpienie do wykorzystania nieruchomości w terminach określonych w umowie, chyba że inaczej stanowi umowa; uiszczanie czynszu dzierżawnego w terminach umownych; przestrzeganie wymogów obligatoryjnych w zakresie zagospodarowania terenów i budownictwa, architektury, ekologii, wymogów sanitarnych, ochrony przeciwpożarowej itp.; niedopuszczanie do (zanieczyszczenia itp.). zakresie ochrony zasad użytkowania pogorszenia gruntów Stosunki stron umowy dzierżawy nieruchomości gruntowej w zakresie stawki czynszu dzierżawnego nie mają charakteru podatkowego, a należą do cywilnoprawnych. Oznacza to, że sprawa stawki czynszu dzierżawnego powinna być uregulowana za porozumieniem stron tej umowy. W myśl art. 22 ust. 4 Kodeksu ziemskiego wysokość czynszu dzierżawnego określa umowa dzierżawy, a w przypadku dzierżawy nieruchomości, stanowiących własność państwa albo okręgów municypalnych, rząd Federacji Rosyjskiej może określić podstawowe zasady ustalenia czynszu dzierżawnego. Rząd rosyjski zatwierdził podstawowe zasady ustalenia czynszu tytułem dzierżawy gruntów uchwałą z dnia 16 lipca 2009 r. nr 582. Właściwy urząd zarządzający gruntami w konkretnym regionie (po rosyjsku – ziemielny otdieł, ziemielnoje uprawlenie, itp.) udziela informacji w zakresie wysokości stawek obowiązujących 211 w konkretnym regionie. Informacje o stawkach czynszu dzierżawnego są jawne, a więc każdy może je uzyskać we właściwym urzędzie. Zazwyczaj stawki czynszu dzierżawnego związane są ze stawkami opłaty za ziemię (podatku), której wysokość zależy od wielu czynników, co powoduje, iż w tym samym regionie, mieście stawki te mogą się różnić. Pod tym względem istotny element umowy dzierżawy stanowi decyzja organu władzy państwowej (komunalnej) o przekazaniu działki w dzierżawę, która ewentualnie może określać wysokość czynszu dzierżawnego. Formalnie wydzierżawiający może ustalić każdą wysokość czynszu dzierżawnego, jeśli się zgodzi na to dzierżawca. Ta stawka może być nawet „zerową”. Wszystko zależy od regionu i poziomu „atrakcyjności” przedsięwzięcia inwestora względem wydzierżawiającego. Ustalona przez strony wysokość czynszu dzierżawnego jest wiążąca dla stron, chyba że na mocy art. 614 ust. 3 Kodeksu cywilnego umowa będzie zastrzegała, że za porozumieniem stron wysokość czynszu dzierżawnego może być zmieniona w terminach określonych w umowie. Należy przy tym pamiętać, iż zmiany czynszu dzierżawnego dokonać można nie częściej niż raz na rok. Według ogólnej zasady zmiana ceny po zawarciu umowy możliwa jest w przypadkach i na warunkach przewidzianych w umowie, ustawie albo w trybie określonym w prawie (art. 424 ust. 2 Kodeksu cywilnego). Umowa dzierżawy może być zawarta na czas nieokreślony. Jednak w tym przypadku na mocy art. 610 ust. 2 Kodeksu cywilnego każda strona może wypowiedzieć umowę najpóźniej na trzy miesiące naprzód, chyba że umowa będzie zastrzegała inny termin wypowiedzenia. Obowiązujące prawo nie określa terminów dzierżawy niezabudowanych nieruchomości gruntowych. Jednak na mocy art. 28 ust. 3 ustawy z dnia 21 grudnia 2001 r. o prywatyzacji 212 państwowego i komunalnego majątku właściciel nieruchomości budynkowej, która nie została wzniesiona samowolnie, położonej na działce, która stanowi własność państwową lub komunalną, może żądać przekazania mu działki w dzierżawę na okres do 49 lat. W myśl art. 22 ust. 9 Kodeksu ziemskiego przedterminowe rozwiązanie umowy dzierżawy zawartej na okres powyżej pięciu lat możliwe jest na żądanie wydzierżawiającego tylko w przypadku istotnego naruszenia umowy przez dzierżawcę i tylko na drodze sądowej. Na mocy art. 46 ust. 2 Kodeksu ziemskiego w związku z art. 619 Kodeksu cywilnego umowa dzierżawy może być rozwiązana przed terminem przez sąd na żądanie wydzierżawiającego w razie, gdy dzierżawca: użytkuje nieruchomość w sposób sprzeczny z umową lub z jej przeznaczeniem, niejednokrotnie dopuszcza się naruszenia umowy, dopuszcza się istotnego pogorszenia nieruchomości, co najmniej trzy razy z rzędu nie uiszcza w terminach umownych opłaty dzierżawnej, nie naprawia skutków umyślnego naruszenia przez niego przepisów w zakresie ochrony środowiska i zdrowia ludzi, nie wykorzystuje nieruchomości przeznaczonej do zabudowania w ciągu co najmniej trzech lat, chyba że inny termin zastrzega umowa lub zagospodarowanie nieruchomości jest skutkiem okoliczności niezależnych od dzierżawcy. Ponadto nieruchomość może być na podstawie wyroku sądu odebrana dzierżawcy przymusowo na potrzeby państwa lub okręgu municypalnego. Jednak takie rozwiązanie jest możliwe tylko w wyjątkowych okolicznościach, jak już wyżej zostało wspomniane na podstawie wyroku sądu i z wynagrodzeniem szkody wyrządzonej w tym przypadku dzierżawcy. 213 Na mocy art. 620 Kodeksu cywilnego umowa dzierżawy może być rozwiązana przed terminem przez sąd na żądanie dzierżawcy w razie, gdy: wydzierżawiający nie przekazuje nieruchomości dzierżawcy w użytkowanie lub utrudnia jej użytkowanie zgodnie z umową lub przeznaczeniem nieruchomości, nieruchomość ma wady, o których wydzierżawiający nie zawiadomił dzierżawcy przed zawarciem umowy i których nie można było zauważyć przed zawarciem umowy, nieruchomość znajdzie się w stanie nie przydatnym do użytkowania wskutek okoliczności, za które dzierżawca nie odpowiada. Umowa może przewidywać i inne przypadki rozwiązania umowy przed terminem. Według ogólnej zasady zawartej w przepisach rosyjskich umowa może być zmieniona lub rozwiązana na żądanie jednej ze stron tylko na drodze sądowej, gdy: druga strona dopuściła się istotnego naruszenia umowy, w innych przypadkach określonych w prawie (patrz wyżej). Naruszenie umowy przez jedną ze stron uważa się za istotne, jeżeli powoduje dla drugiej strony taki uszczerbek, który w sposób zasadniczy pozbawia tę stronę tego, czego zgodnie z umową miała prawo oczekiwać. Zgodnie z art. 619 Kodeksu cywilnego wydzierżawiający może żądać rozwiązania umowy na drodze sądowej dopiero po wezwaniu na piśmie dzierżawcy do wykonania zobowiązania w rozsądnym terminie. Gdyby dzierżawca odrzucił bez uzasadnienia żądanie wydzierżawiającego, ten ostatni może pozwać dzierżawcę do sądu. Wyrok sądu rozwiązujący umowę zostanie wykonany przez komornika, chyba że dłużnik wykona go dobrowolnie. 214 Umowa może być zmieniona lub rozwiązana również w drodze porozumienia stron. Na mocy art. 22 ust. 5 Kodeksu ziemskiego dzierżawca może przekazać swoje prawa i obowiązki w zakresie umowy dzierżawy osobie trzeciej, w tym ustanowić hipotekę, wnieść w charakterze wkładu (aportu) do spółki bez uzyskania zgody właściciela nieruchomości, ale pod warunkiem jego zawiadomienia o tym fakcie, chyba że umowa dzierżawy stanowi inaczej. Art. 22 ust. 6 Kodeksu ziemskiego stanowi, iż dzierżawca może przekazać nieruchomość w poddzierżawę na okres nie wykraczający poza termin umowy dzierżawy bez uzyskania zgody właściciela nieruchomości, ale pod warunkiem jego zawiadomienia o tym fakcie, chyba że umowa dzierżawy stanowi inaczej. 7.5. Zagadnienia dotyczące realizacji inwestycji budowlanych w Federacji Rosyjskiej Podstawowymi aktami prawnymi w zakresie inwestycji budowlanej są następujące: 1) Ustawa federalna z dnia 26.01.1996 r. nr 14-FZ – kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej (k.c.); 2) Ustawa federalna z dnia 29.12.2004 r. nr 190-FZ – kodeks urbanistyczny Federacji Rosyjskiej (k.u.); 3) Ustawa federalna z dnia 17.11.1995 r. nr 169-FZ – o architektonicznej działalności w Federacji Rosyjskiej; 4) Ustawa federalna z dnia 30.12.2009 r. nr 384-FZ – regulamin techniczny o bezpieczeństwie budynków i urządzeń; 5) Rozporządzenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego Federacji Rosyjskiej z dnia 30.12.2009 nr 624 o zatwierdzeniu wykazu rodzajów robot w zakresie badań inżynieryjnych, wykonania dokumentacji projektowej, budownictwa, rekonstrukcji, remontu obiektów inwestycyjnych, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych; 215 6) Rozporządzenie federalnej służby ds. nadzoru ekologicznego, technologicznego oraz atomowego z dnia 05.07.2011 r. nr 356 o zatwierdzeniu formy zaświadczenia o dopuszczeniu do określonych rodzajów robot, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych; 7) Rozporządzenie Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 16.02.2008 Nr 87 o strukturze rozdziałów dokumentacji projektowej i wymogach do ich treści; 8) Rozporządzenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego FR z dnia 01.04.2008 r. nr 36 o zasadach opracowania i uzgodnienia specjalnych warunków technicznych w celach opracowania dokumentacji projektowej na obiekt inwestycyjny. Podstawowe etapy działań w zakresie realizacji inwestycji budowlanej Proces wykonania podstawowe etapy: inwestycji można 1) Przygotowanie budowlanej; dokumentacji podzielić projektowej na dwa inwestycji 2) Wykonanie robot budowlanych; Na pierwszy etap składają się następujące rodzaje działań: 1) Uzyskanie zadania architektoniczno-planistycznego; 2) Uzyskanie planu urbanistycznego działki; 3) Uzyskanie warunków technicznych przyłączenia do sieci inżynieryjnych; 4) Wykonanie badań inżynieryjnych; 5) Opracowanie budowlanej; dokumentacji 6) Uzyskanie pozwolenia na budowę. 216 projektowej inwestycji Należy zaznaczyć, że uzyskanie warunków technicznych przyłączenia do sieci inżynieryjnych oraz wykonania badań inżynieryjnych można dokonać w ramach opracowania dokumentacji projektowej obiektu inwestycyjnego zlecając wykonawcy dokumentacji projektowej również uzyskanie warunków technicznych przyłączenia obiektu do sieci inżynieryjnych oraz wykonanie badań inżynieryjnych. Na drugi etap składają się następujące rodzaje działań: 1) Roboty budowlane; 2) Odbiór obiektu inwestycyjnego. Uzyskanie zadania architektoniczno-planistycznego Zgodnie z art. 3 ustawy z dnia 17.11.1995 r. nr 169-FZ – o architektonicznej działalności w Federacji Rosyjskiej, inwestor w celu realizacji inwestycji budowlanej zobowiązany jest do posiadania projektu architektonicznego, wykonanego zgodnie z zadaniem architektoniczno-planistycznym wydanym przez organ architektury i urbanistyki miasta. Zadanie architektoniczno-planistyczne stanowi kompleks wymagań w stosunku do przeznaczenia, podstawowych parametrów oraz do położenia obiektu inwestycyjnego na konkretnej działce, a także obowiązkowe ekologiczne, techniczne, organizacyjne i inne warunki jego projektowania i budownictwa, przewidziane przez prawodawstwo Federacji Rosyjskiej i prawo podmiotów Federacji Rosyjskiej (art. 2 tejże ustawy). Zadanie architektoniczno-planistyczne wydaje na inwestora lokalny organ architektury i urbanistyki. wniosek Podstawę do wydania zadania architektoniczno-planistycznego stanowi wniosek inwestora oraz dokumenty, potwierdzające jego prawo własności działki albo pozwolenie właściciela działki na projektowanie inwestycji budowlanej na tej działce. Uzyskanie planu urbanistycznego działki 217 W myśl art. 48 k.u. zlecając wykonanie dokumentacji projektowej obiektu inwestycyjnego inwestor powinien przekazać wykonawcy m.in. plan urbanistyczny działki. Zgodnie z ust. 17 art. 46 k.u. organ samorządu lokalnego w ciągu trzydziestu dni od dnia złożenia przez inwestora wniosku o wydanie planu urbanistycznego działki przygotowuje plan urbanistyczny działki i zatwierdza go. Wydanie planu urbanistycznego działki następuje nieodpłatnie. Przygotowanie budowlanej dokumentacji projektowej inwestycji W myśl art. 48 k.u. po uzyskaniu przez inwestora zadania architektoniczno-planistycznego może on przystąpić do architektoniczno-budowlanego projektowania obiektu inwestycyjnego przygotowując dokumentację projektową. Umowa z podmiotem przygotowującym dokumentację projektową może również przewidywać dla projektanta zadanie na wykonanie badań inżynieryjnych. W tym przypadku projektant organizuje i koordynuje prace w zakresie badań inżynieryjnych i ponosi odpowiedzialność za ich wiarygodność, jakość w zakresie wszystkich badań inżynieryjnych niezbędnych w związku z projektem inwestycyjnym. Ta umowa może również przewidywać dla projektanta zadanie na uzyskanie warunków technicznych na przyłączenie obiektu inwestycyjnego do sieci inżynieryjnych (prąd, gaz, woda, kanalizacja itp.). Podpisanie umowy o wykonanie dokumentacji projektowej obiektu inwestycyjnego nakłada na inwestora obowiązek przekazania projektantowi następujących dokumentów: 1) planu urbanistycznego działki 2) wyników badań inżynieryjnych, chyba że umowa z projektantem zawiera zadanie dla niego o wykonanie badań inżynieryjnych; 218 3) warunków technicznych przyłączenia obiektu inwestycyjnego do sieci inżynieryjnych (dalej: warunki techniczne), chyba że umowa z projektantem zawiera zadanie dla niego o uzyskanie warunków technicznych. Jednak w tym przypadku należy zdawać sobie sprawę z tego, że plan urbanistyczny działki, który inwestor powinien dostarczyć projektantowi, już powinien zawierać informacje o warunkach technicznych (art. 44 k.u.). W myśl ust. 7 art. 46 k.u. w trakcie przygotowania planu urbanistycznego działki organ samorządu lokalnego występuje z wnioskiem o wydanie warunków technicznych do podmiotów, które zarządzają sieciami inżynieryjnymi. W tym przypadku te podmioty powinny w terminie 14 dni przekazać warunki techniczne do urzędu samorządu lokalnego. Ustęp 4 Zasad określenia i wydania warunków technicznych podłączenia obiektu inwestycyjnego do sieci inżynieryjnotechnicznych (zatw. uchwałą Rządu FR z dnia 13.02.2006 r. nr 83) potwierdza obowiązek samorządu lokalnego wystąpienia z wnioskiem o wydanie warunków technicznych do podmiotów, które zarządzają sieciami inżynieryjnymi. Zatem w tym przypadku inwestor może uniknąć kłopotów z uzyskaniem warunków technicznych i to w sposób legalny. Jednak należy zaznaczyć, że nie zawsze organy władzy lokalnej, które są decydentami w postępowaniu w zakresie uzyskania pozwolenia na budowę w Rosji, działają zgodnie z prawem. Zdarza się to z rożnych powodów, w tym i z powodu nienależytej wiedzy urzędników albo nienależytego wykonania przez nich swoich obowiązków, jak również i z innych powodów. Nawiązując do kwestii uzyskania warunków technicznych należy zaznaczyć, że nie są rzadkie przypadku odmowy przez urząd wydania planu urbanistycznego działki z powodu niedostarczenia przez inwestora warunków technicznych. Takie zachowanie jest sprzeczne z prawem, ale mimo to zdarzają się również przypadki wydania w tej sytuacji przez sądy wyroku na niekorzyść inwestora, który skarży działania urzędu. 219 Projektant przygotowuje dokumentację projektową na podstawie: zadania inwestora, wyników badań inżynieryjnych, planu urbanistycznego działki, oraz zgodnie z normami regulaminów technicznych, warunkami technicznymi. Skład dokumentacji projektowej obiektu inwestycyjnego określa art. 48 ust. 12 k.u. Na dokumentacje projektową składa się: 1) notatka wyjaśniająca z danymi wyjściowymi dla projektu architektoniczno-budowlanego, budownictwa obiektów inwestycyjnych, w tym z wynikami badań inżynieryjnych, warunkami technicznymi; 2) schemat planistycznej organizacji działki, wykonany zgodnie z urbanistycznym planem działki; 3) rozwiązania architektoniczne; 4) decyzje konstrukcyjne i objętościowo-planistyczne; 5) wiadomości o instalacji inżynieryjnej, o sieciach inżynieryjnotechnicznych, wykaz przedsięwzięć inżynieryjnotechnicznych, treść decyzji technologicznych; 6) projekt organizacji budownictwa obiektów inwestycyjnych; 7) projekt organizacji prac wyburzenia albo demontażu obiektów inwestycyjnych, ich części (przy potrzebie wyburzenia albo demontażu obiektów inwestycyjnych w celu umożliwienia realizacji nowej inwestycji); 8) wykaz przedsięwzięć w zakresie ochrony środowiska; 9) wykaz przedsięwzięć w zakresie zapewnienia ochrony przeciwpożarowej; 10) wykaz przedsięwzięć w zakresie zapewnienia dostępu inwalidów do obiektów o przeznaczeniu służbowym, administracyjnym; 220 11) wymagania stawiane zapewnieniu bezpiecznej eksploatacji obiektów inwestycyjnych; 12) wykaz przedsięwzięć w zakresie zapewnienia przestrzegania wymogów energetycznej wydajności i wymogów do wyposażenia budynków, budów, urządzeń z licznikami zużycia energii; 13) inna dokumentacja w przypadkach przewidzianych przez prawa federalne. Szczegółowy skład rozdziałów dokumentacji projektowej oraz szczegółowe wymogi do ich treści w zależności od rodzajów robót projektowych określa Uchwała Rządu FR z dnia 16 lutego 2008 roku, nr 87. Dokumentacje projektową zatwierdza inwestor (art. 48 ust. 15 k.u.). Pozwolenie na budowę Zgodnie z ust. 1 art. 51 k.u. pozwolenie na budowę stanowi dokument, potwierdzający zgodność dokumentacji projektowej z wymogami planu urbanistycznego działki, które uprawnia inwestora do zrealizowania projektu inwestycyjnego w zakresie budowy obiektu. Wzór pozwolenia na budowę został zatwierdzony uchwałą Rządu FR z dnia 24.11.2005 r. nr 698. Pozwolenie na budowę wydaje organ samorządu lokalnego właściwy względem położenia działki, chyba że inaczej stanowi prawo (ust. 4 art. 51 k.u.). Warunek wydania pozwolenia na budowę stanowi złożenie wniosku inwestora z załączeniem następujących dokumentów: 1) tytuł prawny działki; 2) plan urbanistyczny działki; 3) materiały dokumentacji projektowej: a. notatka wyjaśniająca; 221 b. schemat planistycznej organizacji działki, wykonany zgodnie z planem urbanistycznym działki; c. schematy odzwierciedlające rozwiązania architektoniczne; d. informacje o instalacji inżynieryjnej, ogólny plan sieci inżynieryjno-technicznych z oznaczeniem miejsc podłączenia projektowanego obiektu inwestycyjnego do sieci; e. projekt organizacji budownictwa obiektu inwestycyjnego; f. projekt organizacji prac w zakresie wyburzenia albo demontażu obiektów inwestycyjnych i ich części. Urząd nie może żądać dostarczenia przez inwestora jakichkolwiek innych dokumentów warunkiem wydania pozwolenia na budowę niż dokumentów wymienionych w art. 51 k.u. W terminie 10 dni od dnia otrzymania ww. dokumentów urząd powinien wydać pozwolenie na budowę albo odmówić wydania pozwolenia na budowę z podaniem przyczyny. W przypadku decyzji odmawiającej wydania pozwolenia na budowę inwestorowi przysługuje prawo do odwołania się od decyzji urzędu do sądu (ust. 11. 14 art. 51 k.u.). Wydanie pozwolenia na budowę nie jest potrzebne w przypadku m.in.: 1) wybudowania, przebudowania obiektów, które nie należą do 2) obiektów inwestycyjnych (kiosków, wiat itp.); 3) wybudowania na działce budynków i urządzeń o charakterze 4) pomocniczym; 5) w innych przypadkach, jeżeli tak stanowi prawo. Wykonanie robót budowlanych Podmiot wykonujący roboty budowlane w zakresie wybudowania obiektu inwestycyjnego powinien je wykonywać zgodnie 222 z przepisami kodeksu urbanistycznego i innymi ustawami federalnymi oraz aktami wykonawczymi (art. 52 ust. 1 k.u.). Osobą wykonującą roboty budowlane w zakresie wybudowania obiektu inwestycyjnego (wykonawcą) może być tak bezpośrednio sam inwestor jak i inna osoba, z którą inwestor podpisze odpowiednią umowę. Wykonawca organizuje i koordynuje roboty w zakresie budowy obiektu inwestycyjnego oraz zapewnia przestrzeganie zgodności robót z dokumentacją projektową, regulaminami technicznymi, przepisami w zakresie bezpieczeństwa pracy, jak również ponosi odpowiedzialność za należytą jakość wykonanych robót. Ten podmiot może wykonywać te roboty bezpośrednio lub angażując inne osoby trzecie (art. 52 ust. 3 k.u.). Do obowiązków inwestora należy przygotowanie do budowy działki oraz przekazanie wykonawcy dokumentów w zakresie badań inżynieryjnych, dokumentacji projektowej oraz pozwolenia na budowę. W przypadku przerwania robót budowlanych albo ich powstrzymania na okres dłuższy niż sześć miesięcy inwestor powinien zapewnić konserwację obiektu inwestycyjnego (art. 52 ust. 4 k.u.). Wykonawca powinien wykonać roboty budowlane zgodnie z zadaniem inwestora, dokumentacją projektową, wymogami planu urbanistycznego działki, regulaminów technicznych oraz zapewnić bezpieczeństwo robót względem osób trzecich. Wykonawca powinien także umożliwić dostęp na plac budowy przedstawicieli inwestora, organów państwowego budowlanego nadzoru, okazywać im niezbędną dokumentację, prowadzić bieżącą dokumentację budowy, zawiadamiać inwestora, przedstawicieli organów państwowego budowlanego nadzoru o terminach zakończenia prac, które podlegają sprawdzaniu, zapewniać usuwanie ujawnionych usterek oraz kontrolować jakość stosowanych materiałów budowlanych (ust. 6 art. 52 k.u.). Konieczne odchylenie parametrów obiektu inwestycyjnego od dokumentacji projektu w trakcie budownictwa dopuszczalne jest 223 tylko po dokonaniu odpowiednich projektowej (art. ust. 7 52 k.u.). zmian dokumentacji Dokonanie kontroli robót budowlanych Zgodnie z art. 53 k.u. kontroli budowy w trakcie wykonania robót budowlanych na obiekcie inwestycyjnym dokonuje się w celu sprawdzania zgodności wykonywanych robót dokumentacji projektu, wymogom technicznych regulaminów, wynikom badań inżynieryjnych, wymogom urbanistycznego planu działki. Kontroli budowy dokonuje wykonawca robót budowlanych oraz inwestor lub uprawniona przez niego tytułem umowy inna osoba. Inwestor może powierzać dokonanie kontroli robót budowlanych w przedmiocie ich zgodności z dokumentacją projektową wykonawcy tej dokumentacji. Wykonawca robót budowlanych zobowiązany jest do zawiadamiania organów państwowego budowlanego nadzoru o każdym przypadku powstania sytuacji awaryjnych na obiekcie inwestycyjnym. Uwagi inwestora albo osoby przez niego uprawnionej do kontroli lub wykonawcy dokumentacji projektowej do jakości wykonywanych robót budowlanych powinny być zgłaszane w formie pisemnej. Fakt usunięcia ujawnionych braków robót budowlanych potwierdza protokół podpisany przez stronę, która zgłosiła uwagi oraz przez wykonawcę robót budowlanych. Uprawnienia do wykonywania robót w zakresie realizacji inwestycji budowlanej Rodzaje robót w zakresie przygotowywania dokumentacji projektowej oraz budowy obiektu inwestycyjnego, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, mogą być wykonywane tylko przez osoby, które posiadają wydane przez odpowiedni samorząd zawodowy (ros. cаморегулируемая организаця, СРО, (dalej: SRO) zaświadczenia o dopuszczeniu do takich robót. Inne rodzaje robót w zakresie przygotowywania dokumentacji projektowej oraz budowy obiektu inwestycyjnego 224 mogą być wykonywane przez każdą osobę (art. 48 ust. 4, art. 52 ust. 2 k.u.). Wykaz rodzajów robót w zakresie badań inżynieryjnych, wykonania dokumentacji projektowej, budownictwa, rekonstrukcji, remontu obiektów inwestycyjnych, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, zatwierdza rozporządzenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego Federacji Rosyjskiej z dnia 30.12.2009 r. nr 624. Odnośnie do naszej sytuacji wykonawcy, tak dokumentacji projektowej jak i robót budowlanych powinni posiadać dopuszczenie do wykonywania tych robót wydane przez odpowiedni samorząd zawodowy. Ustęp 5.1 art. 48 oraz ust. 3.1 art. 52 k.u. stanowią, że jeżeli roboty w zakresie przygotowywania dokumentacji projektowej obiektu inwestycyjnego oraz w zakresie budowy obiektu inwestycyjnego są umieszczone w wykazie robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, osoba, wykonująca takie roboty powinna posiadać wydane przez odpowiedni samorząd zaświadczenia o dopuszczeniu do tych robót, które potwierdza dopuszczenie do robót mających wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych i stanowiących załącznik do zaświadczenia wydanego wykonawcy tych robót. Bez załącznika zawierającego wykaz robót, do wykonania których został dopuszczony wykonawca tych robót, zaświadczenie jest nieważne. Wzór zaświadczenia o dopuszczeniu do określonych rodzajów robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, został zatwierdzony rozporządzeniem federalnej służby ds. nadzoru ekologicznego, technologicznego oraz atomowego z dnia 05.07.2011 r. nr 356. Zgodnie z art. 55.3 k.u. samorządy zawodowe mogą być trzech rodzajów: 1) zrzeszające osoby, wykonujące badania inżynieryjne; 2) zrzeszające osoby, wykonujące dokumentację projektową; 225 3) zrzeszające osoby, wykonujące roboty budowlane. Na mocy art. 55.4 k.u. organizacja niekomercyjna ma prawo do uzyskania statusu samorządu zawodowego zrzeszającej osoby, wykonujące badania inżynieryjne lub wykonujące dokumentację projektową pod warunkiem spełnienia następujących wymogów: 1) zrzeszenia w składzie organizacji w charakterze jej członków co najmniej 50 podmiotów; 2) posiadania funduszu kompensacyjnego w wysokości co najmniej 500 tys. rubli w przeliczeniu na jednego członka albo, jeśli organizacja ustanawia wymóg ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jej członków za szkodę wyrządzoną w związku z wykonywaniem robót, w wysokości co najmniej 150 tys. rubli w przeliczeniu na jednego członka organizacji. Organizacja niekomercyjna ma prawo do uzyskania statusu samorządu zawodowego zrzeszającego osoby wykonujące roboty budowlane, pod warunkiem spełnienia następujących wymogów: 1) zrzeszenia w składzie organizacji w charakterze jej członków co najmniej 100 podmiotów; 2) posiadania funduszu kompensacyjnego w wysokości co najmniej 1 mln rubli w przeliczeniu na jednego członka albo, jeśli organizacja ustanawia wymóg ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej jej członków za szkodę wyrządzoną w związku z wykonywaniem robót, w wysokości co najmniej 300 tys. rubli w przeliczeniu na jednego członka organizacji. Warunki, które powinien spełniać podmiot ubiegający się o wydanie zaświadczenia o dopuszczeniu do robót mających wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, określa art. 55.5 k.u. Warunki te dotyczą: 1) wymogów do kwalifikacji pracowników tego podmiotu, 2) wymogów do liczebności zatrudnienia ww. pracowników, 226 3) innych wymogów, samodzielna. jeśli tak postanowi organizacja Zgodnie z art. 55.6 k.u. do samorządu zawodowego mogą przystąpić w charakterze jej członków osoby prawne tak rosyjskie, jak i zagraniczne oraz przedsiębiorcy indywidualni, którzy spełniają wymogi, które należy spełnić w celu uzyskania zaświadczenia o dopuszczaniu do jednego albo kilku rodzajów robót mających wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, jeśli wydawanie zaświadczeń do tego rodzaju robót stanowi zakres działalności danej organizacji. W celu przystąpienia do organizacji samodzielna na zasadzie członkowstwa podmiot prawny składa w samodzielna organizacji następujące dokumenty: 1) wniosek o przyjęcie do grona członków samodzielna organizacji, 2) odpis z odpowiedniego rejestru (KRS) potwierdzający fakt państwowej rejestracji podmiotu (wraz z tłumaczeniem przysięgłym na język rosyjski), 3) kopie dokumentów założycielskich podmiotu z tłumaczeniem przysięgłym na język rosyjski), (wraz 4) dokumenty, potwierdzające, że ten podmiot odpowiada wymogom stawianym do wydania zaświadczenia dopuszczania do określonych rodzajów robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, 5) kopia wydanego przez inną samodzielną organizację zaświadczenia dopuszczenia do określonych rodzajów robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych (w przypadku, jeśli podmiot jest członkiem innej organizacji samodzielnej). Ten wykaz dokumentów jest wyczerpujący, czyli samorząd zawodowy nie może żądać dokumentów innych niż wyżej wymienione. 227 W terminie najpóźniej w ciągu trzydziestu dni od dnia otrzymania dokumentów od podmiotu, organizacja samodzielna zobowiązana jest do sprawdzenia dokumentów i podjęcia decyzję o przyjęciu podmiotu do grona członków tej organizacji oraz o wydaniu mu zaświadczenia o dopuszczeniu do określonych rodzajów robót mających wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych lub o odmowie z wskazaniem przyczyny. Osobie przyjętej do grona samorządu zawodowego wydaje się zaświadczenie o dopuszczeniu do określonych rodzajów robót mających wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, w terminie nie później niż trzy dni od dnia podjęcia odpowiedniej decyzji i zapłaceniu przez tę osobę składki członkowskiej oraz wpłacie składki na rzecz funduszu kompensacyjnego samorządu. Z wykazem samorządów zawodowych, jak i z innymi danymi dotyczącymi tych samorządowców można się zapoznać na stronie internetowej – www.prosro.ru. Wykaz samorządów zawodowych, które działają, na przykład, na terytorium Obwodu Kaliningradzkiego, oraz listy członków tych organizacji można znaleźć na stronie http://minstroy39.ru/building/sro.php. Jedna osoba może być członkiem jednej lub kilku samorządów zawodowych każdego z rodzajów robót mających wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych (art. 55.6 ust. 7 k.u.). Przy czym podmiot ten jest uprawniony do wykonywania tych robót na terytorium całej Federacji Rosyjskiej niezależnie od miejsca położenia jego siedziby. Decyzja samorządu zawodowego o przyjęciu do samorządu, o odmowie w przyjęciu lub brak decyzji tej organizacji może być zaskarżona do sądu (art. 55.6 ust. 8 k.u.). Minimalna wysokość składki na rzecz funduszu kompensacyjnego dla jednej osoby ubiegającej się o wydanie zaświadczenia dopuszczenia do robót w zakresie samorządu zawodowego w zakresie działalności przygotowywania dokumentacji projektowej wynosi: 228 1) pięćset tysięcy rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, sto pięćdziesiąt tysięcy rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji przygotowywania dokumentacji projektowej, których wartość tytułem jednej umowy nie przekracza pięć milionów rubli; 2) siedemset pięćdziesiąt tysięcy rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, dwieście pięćdziesiąt tysięcy rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji przygotowywania dokumentacji projektowej, których wartość tytułem jednej umowy nie przekracza dwadzieścia pięć milionów rubli; 3) jeden milion pięćset tysięcy rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, pięćset tysięcy rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji przygotowywania dokumentacji projektowej, których wartość tytułem jednej umowy nie przekracza pięćdziesiąt milionów rubli; 4) trzy miliony rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, jeden milion rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji przygotowywania dokumentacji projektowej, których wartość tytułem jednej umowy nie przekracza trzysta milionów rubli; 229 5) cztery miliony rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, jeden milion pięćset tysięcy rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji przygotowywania dokumentacji projektowej, których wartość tytułem jednej umowy wynosi co najmniej trzysta milionów rubli. Minimalna wysokość składki na rzecz funduszu kompensacyjnego dla jednej osoby ubiegającej się o wydanie zaświadczenia o dopuszczaniu do robót w zakresie samorządu robót budowlanych wynosi: 1) jeden milion rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, trzysta tysięcy rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji robót budowlanych, których wartość tytułem jednej umowy nie przekracza dziesięć milionów rubli; 2) jeden milion pięćset tysięcy rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, pięćset tysięcy rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji robót budowlanych, których wartość tytułem jednej umowy nie przekracza sześćdziesiąt milionów rubli; 3) trzy miliony rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, jeden milion rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje 230 wykonywanie robót w zakresie organizacji robót budowlanych, których wartość tytułem jednej umowy nie przekracza pięćset milionów rubli; 4) sześć milionów rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, dwa miliony rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji robót budowlanych, których wartość tytułem jednej umowy nie przekracza trzech miliardów rubli; 5) dziewięć milionów rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, trzy miliony rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji robót budowlanych, których wartość tytułem jednej umowy nie przekracza dziesięć miliardów rubli; 6) trzydzieści milionów rubli albo, jeśli samorząd ustanawia dla swoich członków obowiązek ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej na wypadek wadliwego wykonania robót, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych, dziesięć milionów rubli w przypadku, gdy członek samorządu planuje wykonywanie robót w zakresie organizacji robót budowlanych, których wartość tytułem jednej umowy wynosi co najmniej dziesięć miliardów rubli. Członek samorządu nie może być zwolniony z obowiązku wpłaty składki na rzecz funduszu kompensacyjnego, jak również nie może żądać zwrotu pieniędzy wpłaconych tytułem składki na rzecz funduszu kompensacyjnego. 231 Odbiór obiektu inwestycyjnego Po ukończeniu budownictwa obiektu inwestycyjnego wykonawca robót budowlanych, zobowiązany jest do przekazania inwestorowi wyników badań inżynieryjnych, dokumentacji projektowej, protokołów potwierdzających wykonanie poszczególnych robót oraz inne dokumenty niezbędne dla eksploatacji tego obiektu inwestycyjnego (art. 55 ust. 11.1 k.u.). Po ukończeniu budowy obiektu strony umowy, czyli inwestor i wykonawca robót budowlanych podpisują protokół odbioru obiektu inwestycyjnego (art. 753 kodeksu cywilnego). Zgodnie z art. 55 k.u. odbiór wybudowanego obiektu potwierdza pozwolenie na wprowadzenie obiektu do eksploatacji, które stanowi dokument, potwierdzający wykonanie inwestycji zgodnie z pozwoleniem na budowę, z urbanistycznym planem działki oraz dokumentacją projektową. Wzór pozwolenia na wprowadzenie obiektu do eksploatacji został zatwierdzony uchwałą Rządu FR z dnia 24.11.2005 r. nr 698. Celem uzyskania pozwolenia na odbiór budynku inwestor występuje do organu samorządu miejscowego, który wydał pozwolenie na budowę, z wnioskiem o wydanie pozwolenia na wprowadzenie obiektu do eksploatacji, do którego załącza następujące dokumenty: 1) tytuł prawny działki; 2) plan urbanistyczny działki; 3) pozwolenie na budowę; 4) protokół odbioru obiektu inwestycyjnego podpisany przez wykonawcę robót budowlanych i inwestora po ukończeniu budowy; 5) dokument, potwierdzający zgodność wybudowanego obiektu inwestycyjnego z wymogami regulaminów technicznych, podpisany przez wykonawcę robót budowlanych; 232 6) dokument, potwierdzający zgodność wybudowanego obiektu inwestycyjnego z dokumentacją projektową, w tym z wymogami efektywności energetycznej oraz wymogami w zakresie wyposażenia obiektu inwestycyjnego licznikami zużycia resursów energetycznych, podpisany przez wykonawcę robót budowlanych i inwestora oraz przez osobę, sprawującą kontrolę robót budowlanych; 7) dokumenty, potwierdzające zgodność wybudowanego obiektu inwestycyjnego z warunkami technicznymi, podpisane przez przedstawicieli organizacji zarządzających sieciami inżynieryjno-technicznymi; 8) schemat, odzwierciedlający lokalizację wybudowanego obiektu inwestycyjnego oraz sieci inżynieryjno-technicznych w granicach działki, a także plan działki, podpisany przez wykonawcę robót budowlanych i inwestora. Rząd Federacji Rosyjskiej może wprowadzić obowiązek dostarczenia przez inwestora w innych dodatkowych dokumentów. Organ, który wydał pozwolenie na budowę, zobowiązany jest do sprawdzenia dokumentów oraz oględzin obiektu inwestycyjnego i do wydania pozwolenia na wprowadzenie obiektu do eksploatacji albo do odmowy wydania takiego pozwolenia z podaniem przyczyn odmowy w terminie dziesięciu dni od dnia wpłynięcia odpowiedniego wniosku. Podstawę dla odmowy wydania pozwolenia na wprowadzenie obiektu do eksploatacji może stanowić: 1) brak ww. dokumentów; 2) niezgodność obiektu urbanistycznym działki; inwestycyjnego z 3) niezgodność parametrów zbudowanego inwestycyjnego z dokumentacją projektową. planem obiektu Odmowa wydania pozwolenia na wprowadzenie obiektu do eksploatacji być może zaskarżona przez inwestora do sądu. 233 Odpowiedzialność za wady wykonanych robót Zgodnie z art. 60 k.u. szkoda wyrządzona na skutek wad robót w zakresie badań inżynieryjnych albo przygotowywania dokumentacji projektowej albo budownictwa obiektu inwestycyjnego, naprawiana jest przez podmiot, który wykonał te roboty. Jednak organizacja samorządowa (SRO) w tym przypadku ponosi odpowiedzialność subsydiarną w granicach wysokości funduszu kompensacyjnego tej organizacji pod warunkiem, że podmiot ponoszący odpowiedzialność za szkody w chwili wykonania robót wadliwych posiadał zaświadczenie o dopuszczeniu do tych robót, wydane przez ten samorząd. W przypadku, jeśli ten podmiot posiada ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, szkoda wyrządzona na skutek robót wadliwych naprawiana jest przez zakład ubezpieczeniowy lub podmiot, który wykonał te roboty. Samorząd SRO ponosi odpowiedzialność subsydiarną tylko w przypadku, jeżeli: 1) środków z ubezpieczenia nie wystarczyło na naprawienie szkody albo 2) wykonawca nie zaspokoił roszczenia w zakresie naprawienia szkody. 234 zamawiającego 8. Źródła prawa 8.1. Źródła prawa międzynarodowego 1. Konwencja Narodów Zjednoczonych o umowach międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzona w Wiedniu dnia 11 kwietnia 1980 r.; 2. Konwencja o przedawnieniu w międzynarodowej sprzedaży towarów, sporządzona w Nowym Jorku dnia 14 czerwca 1974 r.; 3. Konwencji o uznawaniu i wykonywaniu zagranicznych orzeczeń arbitrażowych r. sporządzona w Nowym Jorku dnia 10 czerwca 1958 r.; 4. Umowa między Rzeczpospolitą Polską a Federacją Rosyjską o pomocy prawnej i stosunkach prawnych w sprawach cywilnych i karnych, sporządzona w Warszawie dnia 16 września 1996 r. (ros. «Договор между Российской Федерацией и Республикой Польша о правовой помощи и правовых отношениях по гражданским и уголовным делам», подписан в г. Варшаве 16.09.1996); 5. Porozumienie między Rządem Federacji Rosyjskiej, Rządem Republiki Białorusi i Rządem Republiki Kazachstanu z dn. 25.01.2008 r. o ustaleniu wartości celnej towarów przewożonych przez granicę celną Unii Celnej (ros. «Соглашение между Правительством РФ, Правительством Республики Беларусь и Правительством Республики Казахстан от 25.01.2008 «Об определении таможенной стоимости товаров, перемещаемых через таможенную границу Таможенного союза»); 6. Porozumienie między Rządem Federacji Rosyjskiej, Rządem Republiki Białorusi i Rządem Republiki Kazachstanu z dn. 25.01.2008 r. o wspólnych regulacjach celno-taryfowych (ros. «Соглашение между Правительством РФ, Правительством Республики Беларусь и 235 Правительством Республики Казахстан от 25.01.2008 «О едином таможенно-тарифном регулировании»); 7. Porozumienie w sprawie wolnych (specjalnych) stref ekonomicznych na obszarze celnym Unii Celnej i procedury celnej wolnego obszaru celnego (Sporządzono w Petersburgu 18.06.2010 r.) (ros. Соглашение по вопросам свободных (специальных, особых) экономических зон на таможенной территории Таможенного союза и таможенной процедуры свободной таможенной зоны (Заключено в г. Санкт-Петербурге 18.06.2010); 8. Porozumienie między Rządem Federacji Rosyjskiej, Rządem Republiki Białorusi i Rządem Republiki Kazachstanu z dn. 18.06.2010 r. "O składach wolnych i procedurze celnej składu wolnocłowego" (ros. Соглашение между Правительством РФ, Правительством Республики Беларусь, Правительством Республики Казахстан от 18.06.2010 «О свободных складах и таможенной процедуре свободного склада»); 9. Kodeks celny Unii Celnej (załącznik do Umowy o Kodeksie Celnym Unii Celnej, uchwalonej na mocy Decyzji Rady Międzypaństwowej Euroazjatyckiej Wspólnoty Gospodarczej na poziomie szefów państw w dniu 27.11.2009 Nr 17) (ros. Таможенный кодекс Таможенного союза (приложение к Договору о Таможенном кодексе Таможенного союза, принятому Решением Межгосударственного Совета ЕврАзЭС на уровне глав государств от 27.11.2009 N 17). 8.2. Źródła prawa krajowego 1. Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej (część pierwsza) z dnia 30.11.1994 r. Nr 51-FZ (ros. Гражданский кодекс Российской Федерации (часть первая) от 30.11.1994 N 51-ФЗ); 2. Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej (część druga) z dnia 26.01.1996 r. Nr 14-FZ (ros. Гражданский кодекс Российской Федерации (часть вторая) от 26.01.1996 N 14-ФЗ); 236 3. Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej (część trzecia) z dnia 26.11.2001 Nr 146- FZ (ros. Гражданский кодекс Российской Федерации (часть третья) от от 26.11.2001 N 146-ФЗ); 4. Kodeks cywilny Federacji Rosyjskiej (część czwarta) z dnia 18.12.2006 r. nr 230-FZ (ros. Гражданский кодекс Российской Федерации (часть четвертая) от 18.12.2006 N 230-ФЗ); 5. Kodeks podatkowy Federacji Rosyjskiej (część pierwsza) z dnia 31.07.1998 r. Nr 146-FZ (ros. Налоговый кодекс Российской Федерации (часть первая) от 31.07.1998 N 146ФЗ); 6. Kodeks podatkowy Federacji Rosyjskiej (część druga) z dnia 05.07.2000 r. Nr 117-FZ (ros. Налоговый кодекс Российской Федерации (часть вторая) от 05.08.2000 N 117-ФЗ); 7. Kodeks Federacji Rosyjskiej o gruntach z dnia 25.10.2001 r. Nr 136-FZ (ros. Земельный кодекс Российской Федерации от 25.10.2001 N 136-ФЗ); 8. Ustawa federalna z dnia 25.10.2001 r. Nr 137-FZ o wprowadzeniu Kodeksu o gruntach Federacji Rosyjskiej (ros. Федеральный закон от 25.10.2001 N 137-ФЗ «О введении в действие Земельного кодекса Российской Федерации»); 9. Kodeks Federacji Rosyjskiej o wykroczeniach z dnia 30.12.2001 r. Nr 195-FZ (ros. Кодекс Российской Федерации об административных правонарушениях от 30.12.2001 N 195-ФЗ); 10. Kodeks pracy Federacji Rosyjskiej z dnia 30.12.2001 r. Nr 197-FZ (ros. Трудовой кодекс Российской Федерации от 30.12.2001 N 197-ФЗ); 11. Kodeks postępowania gospodarczego Federacji Rosyjskiej z dnia 24.07.2002 r. Nr 95-FZ (ros. Арбитражный процессуальный кодекс Российской Федерации от 24.07.2002 N 95-ФЗ); 237 12. Kodeks postępowania cywilnego Federacji Rosyjskiej z dnia 14.11.2002 r. Nr 138-FZ (ros. Гражданский процессуальный кодекс Российской Федерации от 14.11.2002 N 138-ФЗ); 13. Kodeks urbanistyczny Federacji Rosyjskiej z dnia 29.12.2004 r. Nr 190-FZ (ros. Градостроительный кодекс Российской Федерации от 29.12.2004 N 190-ФЗ); 14. Ustawa Federalna z 24.07.2002 nr 102-ФЗ o sądach rozjemczych (polubownych) w Federacji Rosyjskiej (ros. Федеральный закон от 24.07.2002 № 102-ФЗ «О третейских судах в Российской Федерации»); 15. Ustawa Federacji Rosyjskiej z dnia 07.07.1993 r. nr 5338-1 o międzynarodowym arbitrażu handlowym” (wraz z „Regulaminem międzynarodowego handlowego sądu arbitrażowego przy Izbie Handlowo-Przemysłowej Federacji Rosyjskiej”, „Regulaminem morskiej komisji arbitrażowej przy Izbie Handlowo-Przemysłowej Federacji Rosyjskiej”) (ros. Закон РФ от 07.07.1993 N 5338-1 «О международном коммерческом арбитраже» (вместе с «Положением о Международном коммерческом арбитражном суде при Торгово-промышленной палате Российской Федерации», «Положением о Морской арбитражной комиссии при Торгово-промышленной палате Российской Федерации»); 16. Ustawa federalna z dnia 17.11.1995 r. Nr 169-FZ o architektonicznej działalności w Federacji Rosyjskiej (ros. Федеральный закон от 17.11.1995 N 169-ФЗ «Об архитектурной деятельности в Российской Федерации»); 17. Ustawa federalna z dnia 26.12.1995 r. Nr 208-FZ o spółkach akcyjnych (ros. Федеральный закон от 26.12.1995 N 208-ФЗ «Oб акционерных обществах»); 18. Ustawa federalna z dnia 08.05.1996 r. Nr 41-FZ o spółdzielniach produkcyjnych (ros. Федеральный закон от 08.05.1996 N 41-ФЗ « О производственных кооперативах»); 238 19. Ustawa federalna z dnia 21.07.1997 r. Nr 122-FZ o państwowej rejestracji prawa do majątku nieruchomego i transakcjach z nim (ros. Федеральный закон от 21.07.1997 N 122-ФЗ «О государственной регистрации прав на недвижимое имущество и сделок с ним»); 20. Ustawa federalna z dnia 08.02.1998 r. Nr 14-FZ o spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością (ros. Федеральный закон от 08.02.1998 N 14-ФЗ «Oб обществах с ограниченной ответственностью»); 21. Ustawa federalna z dnia 09.07.1999 r. Nr 160-FZ o inwestycjach zagranicznych w Federacji Rosyjskie (ros. Федеральный закон от 09.07.1999 N 160-ФЗ «Об иностранных инвестициях в Российской Федерации»); 22. Ustawa federalna z dnia 19.06.2000 r. Nr 82-FZ o płacy minimalnej (ros. Федеральный закон от 19.06.2000 N 82-ФЗ «О минимальном размере оплаты труда»); 23. Ustawa federalna z dnia 08.08.2001 r. Nr 129-FZ o państwowej rejestracji osób prawnych i indywidualnych przedsiębiorców (ros. Федеральный закон от 08.08.2001 N 129-ФЗ «О государственной регистрации юридических лиц и индивидуальных предпринимателей»); 24. Ustawa federalna z dnia 21.12.2001 r. Nr 178-FZ o prywatyzacji państwowego i komunalnego majątku (ros. Федеральный закон от 21.12.2001 N 178-ФЗ «О приватизации государственного и муниципального имущества»); 25. Ustawa federalna z dnia 24.07.2002 r. Nr 101-FZ o obrocie gruntów rolnych (ros. Федеральный закон от 24.07.2002 N 101-ФЗ «Об обороте земель сельскохозяйственного назначения»); 26. Ustawa federalna z dnia 25.07.2002 r. Nr 115-FZ o statusie prawnym cudzoziemców w Federacji Rosyjskiej (ros. Федеральный закон от 25.07.2002 N 115-ФЗ 239 «О правовом положении в Российской Федерации»); иностранных граждан 27. Ustawa federalna z dnia 29.12.2006 r. Nr 255-FZ o obowiązkowym ubezpieczeniu społecznym w przypadku tymczasowej niezdolności do wykonywania pracy i w związku z macierzyństwem (ros. Федеральный закон от 29.12.2006 N 255-ФЗ «Об обязательном социальном страховании на случай временной нетрудоспособности и в связи с материнством»); 28. Ustawa federalna z dnia 24.07.2009 r. Nr 212-FZ o składkach na ubezpieczenie do Funduszu Emerytalnego Federacji Rosyjskiej, Funduszu Ubezpieczeń Społecznych Federacji Rosyjskiej, Federalnego Funduszu Obowiązkowego Ubezpieczenia Zdrowotnego (ros. Федеральный закон от 24.07.2009 N 212-ФЗ «О страховых взносах в Пенсионный фонд Российской Федерации, Фонд социального страхования Российской Федерации, Федеральный фонд обязательного медицинского страхования»); 29. Ustawa federalna z dnia 30.12.2009 r. Nr 384-FZ „Regulamin techniczny o bezpieczeństwie budynków i urządzeń” (ros. Федеральный закон от 30.12.2009 N 384-ФЗ «Технический регламент о безопасности зданий и сооружений»); 30. Ustawa federalna z dnia 27.11.2010 r. nr 311-FZ o regulacjach celnych w Federacji Rosyjskiej (ros. Федеральный закон от 27.11.2010 N 311-ФЗ «О таможенном регулировании в Российской Федерации»); 31. Ustawa federalna z dnia 04.05.2011 r. Nr 99-FZ o koncesjach na prowadzenie poszczególnych rodzajów działalności (ros. Федеральный закон от 04.05.2011 N 99-ФЗ «О лицензировании отдельных видов деятельности»); 32. Rozporządzenie Prezydenta FR z dnia 09.01.2011 r. Nr 26 o zatwierdzeniu listy terenów przygranicznych, na których cudzoziemcy, bezpaństwowcy oraz zagraniczne osoby 240 prawne nie mogą posiadać gruntów na prawie własności (ros. Указ Президента РФ от 09.01.2011 N 26 «Об утверждении перечня приграничных территорий, на которых иностранные граждане, лица без гражданства и иностранные юридические лица не могут обладать на праве собственности земельными участками»); 33. Rozporządzenie Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 19.06.2002 r. Nr 439 o zatwierdzeniu form i wymagań do sporządzenia dokumentów służących do rejestracji państwowej osób prawnych, oraz osób fizycznych jako przedsiębiorców (ros. Постановление Правительства РФ от 19.06.2002 N 439 «Об утверждении форм и требований к оформлению документов, используемых при государственной регистрации юридических лиц, а также физических лиц в качестве индивидуальных предпринимателей»)17; 34. Rozporządzenie Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 16.02.2008 Nr 87 o strukturze rozdziałów dokumentacji projektowej i wymogach do ich treści (ros. Постановление Правительства РФ от 16.02.2008 N 87 «О составе разделов проектной документации и требованиях к их содержанию»); 35. Rozporządzenie Rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 10.12.2012 Nr 1276 o wartości ostatecznej podstawy obliczania składek ubezpieczeniowych do funduszy pozabudżetowych z dnia 1 stycznia 2013 r. (ros. Постановление Правительства РФ от 10.12.2012 N 1276 «О предельной величине базы для начисления страховых взносов в государственные внебюджетные фонды с 1 января 2013 г.»); 36. Rozporządzenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego FR z dnia 01.04.2008 r. nr 36 o zasadach opracowania 17 Dokument przestaje obowiązywać w związku z opublikowaniem Rozporządzenia rządu Federacji Rosyjskiej z dnia 30.05.2013 Nr 454, które wchodzi w życie 30 dni po jej oficjalnej publikacji (opublikowane na oficjalnym portalu informacji prawnej http://www.pravo.gov.ru 3.06.2013). 241 i uzgodnienia specjalnych warunków technicznych w celach opracowania dokumentacji projektowej do obiektu inwestycyjnego (ros. Приказ Минрегиона РФ от 01.04.2008 N 36 «О Порядке разработки и согласования специальных технических условий для разработки проектной документации на объект капитального строительства»); 37. Rozporządzenie Ministerstwa Rozwoju Regionalnego Federacji Rosyjskiej z dnia 30.12.2009 nr 624 o zatwierdzeniu wykazu rodzajów robot w zakresie badań inżynieryjnych, wykonania dokumentacji projektowej, budownictwa, rekonstrukcji, remontu obiektów inwestycyjnych, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych (ros. Приказ Минрегиона РФ от 30.12.2009 N 624 «Об утверждении Перечня видов работ по инженерным изысканиям, по подготовке проектной документации, по строительству, реконструкции, капитальному ремонту объектов капитального строительства, которые оказывают влияние на безопасность объектов капитального строительства»); 38. Rozporządzenie federalnej służby ds. nadzoru ekologicznego, technologicznego oraz atomowego z dnia 05.07.2011 r. nr 356 o zatwierdzeniu formy zaświadczenia o dopuszczeniu do określonych rodzajów robot, które mają wpływ na bezpieczeństwo obiektów inwestycyjnych (ros. Приказ Ростехнадзора от 05.07.2011 N 356 «Об утверждении формы свидетельства о допуске к определенному виду или видам работ, которые оказывают влияние на безопасность объектов капитального строительства»). 242 Wydział Promocji Handlu i Inwestycji Ambasady RP w Moskwie tel.: +7 (495) 231-16-11 VoIP: (22) 490-97-41 e-mail: [email protected] www.moskwa.trade.gov.pl © 2013 WPHI Ambasady RP w Moskwie Publikowanie w całości lub części materiałów zawartych w niniejszym opracowaniu dozwolone jest wyłącznie przy powołaniu się na źródło informacji.
