III

III SZCZEGÓŁOWE WYMAGANIA NA POSZCZEGÓLNE OCENY Z FIZYKI
I ASTRONOMII DLA LICEUM OGÓLNOKSZTAŁCĄCEGO I TECHNIKUM
KSZTAŁCENIE W ZAKRESIE PODSTAWOWYM WEDŁUG PROGRAMU
NAUCZANIA
DKOS-4015-126/02
KLASA III
OPRACOWAŁ: mgr Wojciech Tentszert
Temat lekcji
Lp.
1.
2.
Jednostki
układu SI
Światło i jego
właściwości
dopuszczająca
dostateczna
dobra
Bardzo dobra
przedstawia
graficznie i objaśnia
treść prawa odbicia;
wymienia
zastosowanie
zwierciadeł płaskich i
kulistych;
określa pojęcie kąta
granicznego oraz
zjawisko całkowitego
wewnętrznego
odbicia; omawia
wykorzystanie
światłowodów,
przedstawia
graficznie i omawia
jakościowo prawo
załamania;
określa bezwzględny
i względny
współczynnik
załamania;
przedstawia bieg
promienia świetlnego
w soczewkach;
oblicza kąt graniczny
na podstawie
współczynnika
załamania.
rozwiązuje typowe
zadnia konstrukcyjne i
obliczeniowe z
wykorzystaniem prawa
odbicia;
przewiduje bieg
promienia świetlnego
na granicy dwóch
ośrodków na podstawie
współczynników
załamania; wyjaśnia
bieg promienia
świetlnego w
światłowodzie z
wykorzystaniem
zjawiska całkowitego
wewnętrznego odbicia,
przedstawia
graficznie dyfrakcję
fali płaskiej po
przejściu przez wąską
i szeroką szczelinę;
• opisuje zjawisko
interferencji na
dowolnie wybranym
przykładzie fal;
wskazuje w obrazie
interferencyjnym fal
na wodzie miejsca
wzmocnienia i
wygaszenia
interferencyjnego;
określa warunek
prawidłowej
obserwacji zjawiska dyfrakcji;
odróżnia zjawisko
dyfrakcji od zjawiska
interferencji;
• wyznacza
konstrukcyjnie bieg
promienia po odbiciu
od zwierciadła
kulistego;
• przedstawia
graficznie załamanie
promienia świetlnego
napowierzchni kulistej;
wyraża współczynnik
względny za pomocą
współczynników
bezwzględnych;
wykorzystuje prawo
załamania przy
rozwiązywaniu zadań
obliczeniowych i
konstrukcyjnych;
wyjaśnia przyczyny
zniekształcenia sygnału
w światłowodzie.
wyjaśnia zjawisko
dyfrakcji na podstawie
zasady Huygensa;
wyjaśnia
interferencję fal
dźwiękowych,
stosując zasadę
superpozycji ciśnień
akustycznych;
• opisuje obraz
interferencyjny fal na
wodzie dla dwóch
źródeł;
• omawia układ doświadczalny do
badania interferencji
światła i mikrofal;
• omawia zmiany
poglądów fizyków na
naturę światła;
• posługuje się
pojęciem światła
monochromatycznego;
Ilustruje graficznie
zasadę superpozycji
fal; wyjaśnia za
pomocą rysunku
powstawanie pasów
wzmocnień i osłabień
dla fal na wodzie;
• wyjaśnia pojęcie fal
spójnych;
• wyjaśnia mechanizm
powstawania
wzmocnień i osłabień
interferujących fal;
• uzasadnia warunek
spójności
interferujących fal;
wyjaśnia powstawanie
prążków
interferencyjnych w
doświadczeniu
Younga;
• określa warunki
prawidłowego
wykonania
doświadczenia, w
którym wyznacza się
długość fali światła;
oblicza różnicę faz dla
dwóch danych punktów
korzysta z warunków
określających miejsca
maksymalnego
wzmocnienia i osłabienia
interferencyjnego;
uzasadnia konieczność
stosowania dodatkowej
szczeliny w
doświadczeniu Younga
z żarówką jako
źródłem światła;
analizuje zmiany
wektora prędkości
3.
Dyfrakcja fal
4.
Interferencja
fal
5.
Siatka
dyfrakcyjna i
jej
zastosowanie
omawia
doświadczenie
pozwalające
wyznaczyć długość
fali światła;
oblicza długość fali
światła na podstawie
danych pomiarowych;
5.
Polaryzacja fal
wskazuje na rysunku
punkty fali
określa fazę drgań
danych punktów na
sinusoidalnej drgające
w zgodnych i
przeciwnych fazach;
podaje przykłady
polaryzacji fal
elektromagnetycznych;
określa związek
między
energią fotonu
i częstotliwością fali
elektromagnetycznej;
interpretuje jednostkę
energii 1 eV;
6.
Cząstki
światła
7.
Zjawisko
fotoelektryczne
opisuje zjawisko
rozładowania
naelektryzowanego
ujemnie
elektroskopu przez
promieniowanie
nadfioletowe;
przedstawia istotę
zjawiska
fotoelektrycznego
zewnętrznego;
8.
Falowe
właściwości
poruszających
się obiektów
9.
Widma
atomowe
wskazuje zjawiska
wyjaśniane za
pomocą
modelu
cząsteczkowego
i zjawiska wyjaśniane
za pomocą modelu
falowego w
odniesieniu
do światła;
• wymienia barwy
podstawowe światła
białego;
• określa zakres
długości fali światła
białego; przedstawia
graficznie poziomy
energetyczne
elektronu w atomie;
10.
Modele
budowy
atomu
11.
12.
Laser
Odkrycie jądra
atomowego
omawia ewolucję
poglądów na temat
budowy materii;
omawia założenia
modelu atomu
według Bobra.
opisuje przebieg
doświadczeń, które
podstawie wykresu
fali sinusoidalnej;
wyjaśnia zjawisko
polaryzacji fal
mechanicznych;
wykresu fali
sinusoidalnej;
uzasadnia fakt, że
polaryzacji ulegają
tylko fale poprzeczne;
drgających punktów;
wyjaśnia zjawisko
polaryzacji fal
elektromagnetycznych;
określa wymiar stałej
Plancka;
oblicza energię
fotonu,
znając jego częstotliwość;
zamienia energię
kwantu
wyrażoną w dżulach
na elektronowolty
i odwrotnie;
zapisuje równanie
energii dotyczące
zjawiska
fotoelektrycznego;
określa związek
między
pracą wyjścia i
częstotli
progową;
• oblicza energię fotonu
na podstawie długości
fali promieniowania
elektromagnetycznego;
• oblicza liczbę
fotonów,
znając energię
wyemitowaną ze źródła i
częstotliwość
fotonów;
interpretuje pojęcie
pracy wyjścia;
interpretuje równanie
Einsteina;
stosuje równanie
Einsteina w zadaniach
obliczeniowych;
stosuje związek
miedzy
długością fali i
pędem
cząstki w zadaniach
obliczeniowych.
dokonuje
prawidłowego
wyboru modelu do
opisu
danego zjawiska zwią
zanego ze światłem
lub poruszającymi się
elektronami.
• wyjaśnia pojęcie
kwantu
promieniowania
elektromagnetycznego
lub fotonu;
• określa rodzaj
promieniowania
na podstawie
energii fotonu
wyrażonej w
elektronowoltach;
wyjaśnia zjawisko
fotoelektryczne na pod
stawie fotonowego
modelu
promieniowania;
wskazuje zalety
modelu
fotonowego w
porównaniu z modelem
falowym
podczas wyjaśniania
zjawiska fotoelektrycznego;
uzasadnia konieczność
stosowania dualizmu
w opisie zjawisk
mikroświata.
omawia powstawanie
liniowego widma
emisyjnego”
absorpcyjnego;
przedstawia
graficznie zjawisko
emisji i absorpcji
fotonu oraz jego
związek ze zmianą
poziomów
energetycznych
elektronu w atomie;
• oblicza energię
fotonu, znając
energię poziomów,
miedzy którymi
zachodzi przejście
elektronu;
definiuje moment
pędu ciała;
oblicza moment pędu
ciał
makroskopowych.
interpretuje zmiany
energii atomu w trakcie
powstawania liniowego
widma emisyjnego i
absorpcyjnego;
wyjaśnia pojęcie
spektrometrii;
• oblicza częstotliwość
i długość fali
emitowanego lub
absorbowanego fotonu,
znając energię
poziomów
energetycznych stanu
początkowe” goi
końcowego;
wyjaśnia pojęcie
skwantowania energii
elektronu w atomie;
• uzasadnia
konieczność
występowania ujemnej
wartości energii
elektronu w atomie;
• omawia stosowanie
metody analizy
spektralnej w celu
poznania składu
chemicznego gwiazdy i
jej atmosfery;
oblicza orbitalny
moment pędu elektronu
w atomie wodom
wstanie podstawowym.
przedstawia
konsekwenc/e
wynikające z warunku
kwantowania
orbitalnego momentu
pędu elektronu według
teorii Bobra.
porównuje model
atomu według
uzasadnia twierdzenie
o istnieniu jądra
interpretuje wyniki
doświadczeń z
i jego
składników
do- prowadziły do
odkrycia jądra
atomowego;
wymienia cząstki
wchodzące w skład
jądra atomowego;
Tbomsona
i Rutherforda;
• opisuje przebieg
doświadczenia, w
którym odkryto
proton;
13.
Stabilność
jąder
atomowych
określa skład jądra
atomowego na
podstawie
symbolicznego
zapisu nuklidu;
określa znaczenie
liczby atomowej i
masowej.
wyszukuje w
układzie okresowymi
określa nazwę
nuklidu
o sprecyzowanych
wartościach A, Z i
wyjaśnia pojęcie
izotopu danego
pierwiastka.
14.
Reakcje
rozszczepić i
syntezy
• wyjaśnia, na czym
polega reakcja
jądrowa i reakcja
rozszczepienia;
• dokonuje podziału
reakcji rozszczepienia
na samorzutne i
wymuszone;
• omawia na
przykładzie reakcję
syntezy jąder;
• porównuje masę
składników jądra i
masę jądra;
15.
Energia
wiązania jądra
wskazuje związek
między energią
wiązania
przypadającą na jeden
nukleon a stabilnością
jąder.
16.
Promieniowanie jądrowe
17.
Jonizacja
materii przez
promieniowa
nie
18.
Rozpad
promieniotwórczy
wymienia rodzaje
promieniowania
jądrowego;
charakteryzuje
poszczególne rodzaje
promieniowania
jądrowego;
opisuje
oddziaływanie
promieniowania
jądrowego przy
przechodzeniu przez
materię; porównuje
przenikliwość
poszczególnych
rodzajów
promieniowania
;jądrowego; omawia
zasady postępowania z materiałami
radioaktywnymi;
podaje przykłady
wykorzystania
zjawiska
promieniotwórczości;
rozpoznaje krzywą
• sprawdza
poprawność zapisu
reakcji
rozszczepienia,
stosując zasadę
zachowania liczby
nukleonów i zasadę
zachowania ładunku;
• wskazuje różnice w
przebiegu reakcji
rozszczepienia i
syntezy;
• oblicza niedobór
masy dla danego
jądra;
oblicza energię
wiązania
przypadającą na
jeden nukleon;
wskazuje na
wykresie zależności
energii wiązania na
jeden nukleon od
liczby nukleonów
kierunek procesów
syntezy
rozszczepienia.
wyjaśnia pojęcie
przemian promieniotwórczych;
uzasadnia
poprawność
zapisanych reakcji
rozpadu;
opisuje sposoby
identyfikowania i
Rozdzielania
poszczególnych
rodzajów promieniowania jądrowego;
wymienia naturalne
i sztuczne źródła
promieniowania
jonizującego;
omawia wpływ
promieniowania
jonizującego na
organizmy żywe;
wyjaśnia
przypadkowy
charakter zjawiska
rozpadu promieniotwórczego; wyjaśnia
atomowego na
podstawie
doświadczenia
Rutherforda; omawia
doświadczenie, w
którym stwierdzono
istnienie neutronu;
porównuje masę i
ładunek nukleonów
oraz elektronu;
interpretuje wykres
przedstawiający
ścieżkę nuklidów
stabilnych;
porównuje budowę
izotopów wodoru.
wyznacza brakujące
produkty w reakcjach
rozszczepienia
i syntezy;
oblicza energię
rozszczepienia
określonej liczby jąder
uranu;
wyjaśnia, na czym
polega równoważność
masy i energii;
bombardowaniem folii
ze złota cząstkami alfa;
wyjaśnia, dlaczego
neutrony intensywniej
oddziałują na jądra
pierwiastków lekkich
niż ciężkich;
opisuje sity jądrowe;
wyjaśnia, dlaczego
jądra nuklidów
stabilnych
o dużej liczbie
atomowej mają
przewagę neutronów
nad protonami;
opisuje metody badania
jąder atomowych.
oblicza energię
rozszczepienia
określonej masy uranu;
• omawia problemy
związane ze
sterowaniem fuzją
lekkich pierwiastków;
• oblicza energię
wyzwoloną w
reakcjach syntezy
i rozszczepienia, znając
masy składników
i produktów reakcji;
• interpretuje wykres
zależności energii
wiązania przypadającej
na jeden nukleon od
liczby nukleonów
omawia procesy kreacji
i anihilacji par
pozyton— elektron;
oblicza energię kreacji
i anihilacji.
zapisuje schematy
przemian a i 13;
określa produkty
rozpadu a i 3 na
podstawie podanych
nuklidów przed
reakcją;
wskazuje urządzenia
służące do wykrywania
poszczególnych
rodzajów
promieniowania;
przedstawia wpływ
promieniowania
jonizującego na zmiany
ewolucyjne;
podaje przykłady
wykorzystywania
promieniowania
jonizującego;
określa brakujące
elementy w
równaniach reakcji
rozpadu
promieniotwórczego;
posługuje się pojęciem
okresu połowicznego
zaniku w celu
określenia liczby jąder
pozostałych po czasie
korzysta z prawa
rozpadu
promieniotwórczego w
celu obliczenia liczby
jąder pozostałych po
wyjaśnia, dlaczego
promieniowanie a
silniej jonizuje materię
od promieniowania 13;
opisuje sposoby
badania właściwości
promieniowania a, 3 i
y;
rozpadu
promieniotwórczego;
posługuje się
pojęciem aktywności
źródła;
stosuje jednostkę
aktywności—1
bekerel.
wskazuje na niebie i
na mapie nieba
Gwiazdę Polarną;
wymienia ważniejsze
obiekty obserwowane
na niebie;
19.
Obserwacje
nieba
20.
Prawa rządzące
mchem planet
wskazuje położenie
Słońca i planet na
elipsie orbity.
porównuje prędkość
komety blisko Słońca
oraz w dużej
odległości od niego;
21.
Metody
badania
Wszechświata
22.
Klasyfikacja
gwiazd
23.
Budowa
ewolucja
Wszechświata
wymienia źródła
informacji
astronomicznych;
charakteryzuje obserwację jako główną
metodę poznania w
astronomii;
wymienia zalety
obserwacji
pozaatmosferycznych;Wyśnienia nazwy
gwiazd
położonych najbliżej
Ziemi;
• posługuje się
pojęciem
obserwowanej
wielkości gwiazdowej
i jej jednostką;
określa pojęcie
wielkości absolutnej
gwiazdy;
omawia budowę
naszej Galaktyki;
opisuje model
Wielkiego Wybuchu.
24.
25.
pojęcie okresu
połowicznego
zaniku;
dostrzega związek
między aktywnością
źródła a liczbą jąder
promieniotwórczych.
równym wielokrotności
okresu połowicznego
zaniku; porównuje
okresy połowicznego
rozpadu dwóch
pierwiastków
promieniotwórczych
dowolnym czasie;
dostrzega ograniczenia
związane z
wyznaczaniem
aktywności źródła.
• posługuje się mapą
nieba
w celu odszukania
ważniejszych
gwiazdo
zbiorów;
• charakteryzuje
planety
w Układzie
Słonecznym;
przedstawia na
schemacie elipsę i jej
parametry;
interpretuje II prawo
Keplera na
schemacie;
stosuje li prawo
Keplera w zadaniach
problemowych;
wymienia wielkości
fizyczne wyznaczane
na podstawie
obserwacji
optycznych;
wskazuje trudności
wynikające z
obserwacji
optycznych;
• omawia budowę
Układu Słonecznego;
• posługuje się
jednostką
astronomiczną AU i
jednostką świetlną;
porównuje teorię
geocentryczną i
heliocentryczną
budowy Układu
Słonecznego;
porównuje okresy
obiegu lub promienie
orbit planet na podstawie III prawa Keplera;
stosuje III prawo
Keplera w zadaniach
obliczeniowych;
uzasadnia słuszność III
prawa Keplera; oblicza
masę Słońca lub masę
planet na po stawie
danych z obserwacji
astronomicznych
omawia budowę i
działanie przyrządów
do obserwacji
astronomicznych;
przedstawia zalety
pomiarów wykonywanych przy użyciu
detektorów; omawia
budowę radioteleskopu;
przedstawia schemat
optyczny teleskopu
zwierciadlanego
i soczewkowego;
przedstawia sposoby
zwiększania
rozdziełczo ści
radioteleskopów;
Omawia sposoby
wyznaczenia
odległości gwiazdy
metodą paralaksy
heliocentrycznej;
wyjaśnia, na jakiej
zasadzie dokonano
klasyfikacji gwiazd;
omawia budowę
gwiazdy;
Definiuje je-dnostkę
odległości
astronomicznej—
parsek;
oblicza absolutną
wielkość gwiazdową;
charakteryzuje gwiazdy
ciągu głównego;
interpretuje diagrarn HR;
omawia źródła energii
gwiazd;
omawia ewolucję
gwiazd;
opisuje rozkład
materii we
Wszechświecie;
dokonuje podziału
mgławic;
przedstawia
koncepcje dalszej
ewolucji
Wszechświata.
omawia ewolucję
galaktyk; interpretuje
przesunięcie ku
czerwieni widma
światła,
omawia metody
wykrywania ciemnej
materii;
ornawia poszczególne
etapy ewolucji
Wszechświata.