Churski P., 2009. Polityka regionalna a kształtowanie się spójności i

Polityka regionalna a kształtowanie się spójności i konkurencyjności
Wielkopolski
Paweł Churski
Instytut Geografii Społeczno-Ekonomicznej i Gospodarki Przestrzennej UAM
ul. Dzięgielowa 27
61-680 POZNAŃ
e-mail: [email protected]
Słowa kluczowe: polityka regionalna, spójność ekonomiczna, spójność społeczna, spójność
terytorialna, konkurencyjność
Polityka regionalna jest powszechnie stosowaną formą ingerencji państwa w przebieg
procesów społeczno-ekonomicznych zachodzących w przestrzeni. Jej realizacja opiera się
najczęściej na jednym z dwóch modeli rozwoju. Pierwszym, tradycyjnym modelem jest model
wyrównawczy zakładający, że podstawową barierą rozwoju jest występowanie zbyt dużych
zróżnicowań społeczno-ekonomicznych, a celem polityki regionalnej jest ograniczanie ich skali
poprzez koncentrowanie wsparcia na obszarach marginalizowanych. Drugim, zyskującym
obecnie na znaczeniu modelem, jest model polaryzacyjno-dyfuzyjny zakładający, że bariery
rozwoju wymagające interwencji mogą występować zarówno w obszarach marginalizowanych,
jak i obszarach wzrostu. Zgodnie z tym podejściem celem polityki regionalnej jest udzielanie
interwencji pozwalającej przezwyciężać lokalne bariery rozwoju i w pełni wykorzystywać zasoby
endogeniczne, zarówno na obszarach marginalizowanych, jak i na obszarach o relatywnie dobrej
sytuacji gospodarczej. Wsparcie tych drugich powinno na zasadzie dyfuzji pozytywnie
oddziaływać na ich otoczenie i w ten sposób zmniejszać skalę zróżnicowań społecznoekonomicznych. Polityka regionalna, zwłaszcza ta realizowana na obszarze państw
członkowskich Unii Europejskiej, posiada bezpośredni związek z dążeniem do zwiększania
spójności ekonomicznej, społecznej i terytorialnej. Poprawa poziomu spójności jest głównym
celem unijnej polityki regionalnej. Zakłada się, że jej zwiększanie może prowadzić do wzrostu
konkurencyjności regionów Zjednoczonej Europy.
Celem niniejszego opracowania jest określenie wpływu polityki regionalnej
realizowanej w województwie wielkopolskim na kształtowanie spójności i konkurencyjności
regionu. Ocenę tego wpływu dokonuje się na podstawie analizy dokumentów strategicznych i
programowych, które zostały przygotowane dla potrzeb planowania i realizacji działań
podejmowanych w ramach tej polityki. W ten sposób dokonuje się próby porównania
zakładanych celów z osiągniętymi rezultatami, co dodatkowo pozwala sformułować wnioski
odnoszące się do efektywności i skuteczności podejmowanych działań.
Realizacja tak sformułowanego celu obejmuje trzy etapy postępowania badawczego. W
pierwszym etapie przedstawiono definicję operacyjną spójności ekonomicznej, społecznej oraz
terytorialnej i konkurencyjności, co pozwoliło usystematyzować działania podejmowane w
ramach polityki regionalnej, określając ich wpływ na kształtowanie poszczególnych wymiarów
spójności i konkurencyjność. W sytuacjach niejednoznacznych rozstrzygnięć dokonywano
zgodnie z zasadą wyboru wpływu dominującego. W drugim etapie postępowania, stosując
wyprowadzoną systematyzację działań, dokonano oceny Strategii Rozwoju Województwa
Wielkopolskiego oraz jej aktualizacji w kontekście wpływu zakładanych w tym dokumencie
kierunków i celów interwencji na spójność i konkurencyjność regionu. Pozwoliło to określić
deklarowany kierunek działań polityki regionalnej i jego związek z analizowaną problematyką. W
trzecim etapie, podobną oceną objęto dokumenty programowe i ich realizację. Zakres analizy
objął wybrane dokumenty programowe których wpływ na zakres podejmowanych
przedsięwzięć w ramach polityki regionalnej województwa wielkopolskiego w tym okresie był
najistotniejszy. Pozwoliło to na identyfikację realnego wpływu działań podejmowanych w
województwie w ramach polityki regionalnej na poprawę spójności i wzrost konkurencyjności.
Całość analizy kończy próba porównania zakresu wpływu deklarowanego z wpływem realnym
polityki
regionalnej
województwa
wielkopolskiego
na
kształtowanie
spójności
i
konkurencyjności regionu, co zostało przedstawione w podsumowaniu niniejszego opracowania.
-2-
Regional policy and the development
competitiveness of Wielkopolska
of
the
cohesion
and
Paweł Churski
Institute of Socio-Economic Geography and Spatial Management, Adam Mickiewicz University,
ul. Dzięgielowa 27, 61-680 Poznań, Poland
e-mail: [email protected]
Key words: regional policy, economic cohesion, social cohesion, territorial cohesion,
competitiveness
Regional policy is a widely employed form of state intervention in the course of socioeconomic processes occurring in space. It usually rests on one of two development models. The
traditional one, that of equalisation, assumes that a fundamental barrier to development is too
broad a scale of socio-economic differences, and the aim of regional policy is to reduce it by
concentrating support in marginalised areas. The other model, gaining ever wider currency
today, is that of polarisation-diffusion, which holds that intervention-sanctioning barriers to
development can be found in both, marginalised and growth areas. Hence, the aim of regional
policy is to intervene in order to overcome local growth barriers and make full use of
endogenous resources, whether in marginalised areas or those better off economically. Support
for the latter, in accordance with the principle of diffusion, should have a beneficial effect on
their surroundings and help reduce socio-economic discrepancies. Regional policy, especially
that implemented in the European Union member states, is directly connected with the
tendency to improve economic, social and territorial cohesion. An improvement in the level of
cohesion is the chief goal of EU regional policy. It is assumed that better cohesion may lead to
greater competitiveness of the regions of United Europe.
The aim of the present paper is to determine the effect of regional policy implemented
in Wielkopolska voivodeship on the formation of the region's cohesion and competitiveness.
The assessment is made on the basis of an analysis of strategic and programming documents
-3-
prepared in the planning and implementation of measures employed under this policy. In this
way a comparison is made between the targets assumed and the results obtained, which
additionally allows conclusions as to the efficiency and practicality of the measures taken.
The implementation of this research task embraced three stages. In the first,
operational definitions of economic, social and territorial cohesion as well as competitiveness
were presented, which made it possible to systematise measures taken under regional policy by
determining their influence on the individual dimensions of cohesion and competitiveness. In
doubtful cases, decisions were made by choosing the dominant influence. In the second stage,
the systematisation of measures was used as a basis for an assessment of the Development
Strategy of Wielkopolska Voivodeship and its updating in terms of the effect of intervention
directions and targets assumed in this document on the region's cohesion and competitiveness.
This made it possible to outline the declared regional policy line and its connection with the
problems analysed. In the third stage, a similar assessment was made of programming
documents and their implementation. The analysis embraced a selection of those documents
that had the most crucial impact on regional policy measures taken in Wielkopolska over the
study period. This helped to determine the actual effect of those measures in improving the
region's cohesion and boosting its competitiveness. The analysis closes with a comparison of the
declared and the actual impact of the voivodeship's regional policy on its cohesion and
competitiveness, which is presented in the summing-up section of the paper.
-4-