Uprawa roślin strączkowych-zoo
advertisement
Znaczenie roślin motylkowatych drobno- i grubonasiennych Uprawa roślin strączkowych dr hab. Bogdan Kulig, prof. UR W płodozmianie bardzo duŜe znaczenie mają rośliny motylkowate. Ich głównym zadaniem jest: wiązanie azotu atmosferycznego przez bakterie współŜyjące i udostępnianie go roślinom następczym , zwiększenie zawartości substancji organicznej w glebie, dzięki duŜej masie systemu korzeniowego, poprawa właściwości fizycznych gleby w następstwie rozluźniającego działania palowego systemu korzeniowego i dobrego jej ocienienia przez rośliny wieloletnie, zwiększenie biologicznej aktywności gleby poprzez duŜe ilości wydzielin korzeniowych oraz resztek poŜniwnych bogatych w azot, które stymulują rozwój flory i fauny glebowej, dostarczenie wysokiej jakości pasz gospodarskich, ochrona gleby przed erozją wodną i wietrzną, spulchnianie podglebia i uruchamianie składników pokarmowych z podglebia, Zawartość azotu w resztkach poŜniwnych róŜnych roślin motylkowatych Gospodarowanie substancją organiczną Rośliny Współczynniki degradacji i reprodukcji glebowej substancji organicznej Rośliny lub nawozy Okopowe Kukurydza ZboŜa, oleiste b. lekkie i lekkie -1.26 -1.12 -0.49 Gleby średnie cięŜkie -1.4 -1.15 -1.54 -1.22 -0.53 -0.56 Poplony ozime -0.32 -0.35 -0.38 Strączkowe Wsiewki +0.32 +0.63 +0.35 +0.7 +0.38 +0.77 Trawy +0.92 +1.05 +1.16 Motylkowate i mieszanki Obornik +1.89 +1.96 +0.35 +2.1 Gnojowica +0.28 Słoma +0.21 Zawartość azotu w kg/ha lucerna Plon główny 110-185 koniczyna czerwona 80-100 koniczyna czerwona 55-150 z trawami koniczyna biała 100 bobik 60-80 groch, wyka 40-60 łubin 65-95 Systematyka roślin strączkowych Rodzina: Papilionaceae (Fabaceae) - motylkowate Plemiona /rodzaje/: Wykowe / bobik, groch, wyka, lędźwian, soczewica/ Janowcowe /łubin/ Fasolowe /fasola, soja/ 1 Mała wierność plonowania Bobik Rośliny strączkowe są niezbyt chętnie uprawiane ze względu na dosyć duŜą zawodność w plonowaniu. W latach o większej ilości opadów słabo kwitną i zawiązują strąki, nierównomiernie dojrzewają oraz dają duŜo zielonej masy. Natomiast w latach suchych zasychają i opadają zawiązki kwiatów oraz owoców. Oprócz niekorzystnego przebiegu pogody, przyczyną niskich plonów są błędy popełniane w uprawie tych roślin (niewłaściwy dobór gleby, opóźnianie terminu siewu, niewłaściwa ilość i głębokość siewu, nieprawidłowa pielęgnacja plantacji). ODMIANY Odmiany samokończące (gen „ti”) dojrzewają średnio o tydzień wcześniej niŜ tradycyjne, a w przypadku nadmiaru opadów w końcowym okresie wegetacji róŜnica ta moŜe dochodzić do trzech tygodni. Cechują się mniejszymi moŜliwościami plonowania oraz mniejszą zawartością białka w nasionach niŜ tradycyjne. Mają one takŜe większą skłonność do chorób grzybowych ale mniejsze i wylegające rośliny ułatwiają wykonanie zabiegów ochronnych. Dzięki hodowli roślin wprowadzono do uprawy odmiany posiadających geny „3 b”, to jest białe kwiaty, biały znaczek na nasieniu oraz białą okrywę nasienną. Odmiany o takim genotypie zawierają ponad dziesięciokrotnie mniej tanin od odmian tradycyjnych. Plonowanie roślin strączkowych W hodowli łubinów uzyskano formy samokończące, o zredukowanych rozgałęzieniach bocznych i słabszym ulistnieniu, co umoŜliwia wcześniejsze i bardziej równomierne dojrzewanie. Poza tym nowsze odmiany mają mniejszą skłonność do pękania strąków i osypywania się. Wśród odmian grochu róŜniących się szeregiem cech uŜytkowych i morfologicznych moŜna wyodrębnić odmiany jadalne i ogólnouŜytkowe przydatne na gleby lepsze (tab. 1) oraz odmiany pastewne i ogólnouŜytkowe - na gleby lŜejsze Zmiany powierzchni zasiewów roślin strączkowych Powierzchnia ogólna uprawy roślin strączkowych i perspektywy na przyszłość Powierzchnia uprawy roślin strączkowych w Polsce utrzymywała się w latach 1995-2000 na stałym poziomie i wynosiła około 150 tys. ha. W roku 2004 areał uprawy tej grupy roślin zmniejszył się do 110 tys. ha. Najwięcej uprawia się grochu siewnego, zdecydowanie mniej bobiku i łubinów, chociaŜ w ostatnich latach znacznie wzrasta zainteresowanie ich uprawą. Występuje duŜy deficyt surowców białkowych pochodzenia roślinnego. Nasiona roślin strączkowych pokrywają w niewielkim stopniu zapotrzebowanie naszego kraju na te surowce. Opłacalność uprawy roślin strączkowych w Polsce jest znacznie mniejsza niŜ w innych krajach UE, co wynika z przyjętego systemu dopłat do ich produkcji oraz cen zbytu. 2 Stanowisko w zmianowaniu Stanowisko najlepiej wybrać po zboŜach w 3.-4. roku po oborniku. Bezpośrednio po okopowych na oborniku uprawa nie jest zalecana, gdyŜ po zbyt dobrym przedplonie następuje nadmierny rozwój wegetatywny roślin, przedłuŜa się wegetacja, a w konsekwencji rośliny nierównomiernie dojrzewają. Z powodu nadmiernego występowania chorób i szkodników, plantacji nasiennych roślin strączkowych nie naleŜy zakładać po innych strączkowych częściej, jak co 4-5 lat. Wymagania glebowe Wymagania glebowe BOBIK - ma największe wymagania glebowe i wodne spośród roślin strączkowych. Wymaga gleb Ŝyznych, zwięzłych dobrze uwilgotnionych klasy l, II, IIIa i IIIb, kompleksu pszennego bardzo dobrego i dobrego, o odczynie od obojętnego do zasadowego (od pH 6,6 do powyŜej 7,3). Najlepsze to: czarnoziemy, czarne ziemie, gleby brunatne, lessy oraz mady średnie i cięŜkie; Wymagania glebowe Wymagania glebowe ŁUBIN BIAŁY - ma nieco większe wymagania glebowe, niŜ pozostałe dwa gatunki łubinu, uprawiać go moŜna na glebach klasy lllb kompleksu pszennego dobrego i IVa, kompleksu Ŝytniego bardzo dobrego i dobrego, o odczynie obojętnym (pH 6,6-7,2). W latach wilgotnych dobrze plonuje równieŜ na glebach słabszych. Na zbyt wilgotnych i bardzo dobrych glebach nierównomiernie dojrzewa, przedłuŜa wegetację, a zebrany materiał siewny jest niskiej jakości; GROCH - odmiany jadalne mają większe wymagania glebowe od odmian pastewnych. Najlepsze gleby dla odmian jadalnych to: czarnoziemy, czarne ziemie, lessy, gleby brunatne, średnie mady, klasy l, II, IIIa i IIIb, a więc naleŜące do kompleksu pszennego bardzo dobrego, pszennego dobrego oraz Ŝytniego bardzo dobrego, o odczynie od obojętnego do zasadowego (pH od 6,6 do powyŜej 7,3). Odmiany pastewne z powodzeniem moŜna uprawiać na glebach nieco słabszych, klasy lllb, IVa i IVb, czyli kompleksu pszennego wadliwego, Ŝytniego bardzo dobrego do Ŝytniego dobrego, o odczynie obojętnym (pH 6,6-7,2); ŁUBIN śÓŁTY - ma małe wymagania glebowe, odpowiednie są gleby płowe klasy IVb i V, kompleksu Ŝytniego dobrego i słabego, o odczynie lekko kwaśnym (pH 5,6-6,5); ŁUBIN WĄSKOLISTNY - dobrze plonuje na glebach płowych, klasy IVa i lVb, kompleksu Ŝytniego bardzo dobrego do dobrego, o odczynie lekko kwaśnym (pH 5,6-6,5); Wymagania glebowe WYKA SIEWNA - wymaga gleb podobnych do grochu, a więc Ŝyznych, w dobrej kulturze, zasobnych w składniki pokarmowe i dobrze uwilgotnionych, klasy II, IIIa, IIIb i IVa, kompleksu pszennego bardzo dobrego, pszennego dobrego do Ŝytniego bardzo dobrego, o odczynie obojętnym do zasadowego (od pH 6,6 do po-wyŜej 7,3); WYKA KOSMATA - naleŜy do roślin o małych wymaganiach glebowych, poniewaŜ doskonale wykorzystuje zapasy wody zimowej. Uprawiać ją moŜna na glebach płowych, klasy IVa, IVb i V, kompleksu Ŝytniego bardzo dobrego do Ŝytniego słabego, o odczynie lekko kwaśnym ( pH 5,6 do 6,5); 3 Uszeregowanie roślin strączkowych pod względem wymagań glebowych Wymagania glebowe SOJA - dobrze plonuje na glebach Ŝyznych, średniozwięzłych, będących w wysokiej kulturze, dobrze nagrzewających się i przewiewnych. Odpowiednie są gleby klasy II, IIIa, IIIb do IVa, kompleksu pszennego bardzo dobrego, pszennego dobrego oraz Ŝytniego bardzo dobrego, o odczynie obojętnym (pH 6,6-7,2). Najlepsze to: czarnoziemy, czarne ziemie, gleby brunatne wytworzone z lessów, średnie gliny i mady oraz gleby płowe o podłoŜu gliniastym. Uprawa poŜniwna Uprawa roli Terminowa i staranna uprawa roli moŜe ograniczyć występowanie chwastów i zatrzymać jak najwięcej wody w glebie. Bezpośrednio po zbiorze przedplonu wykonana podorywka z bronowaniem przerywa parowanie i umoŜliwia kiełkowanie chwastów. Kolejne bronowania w odstępach 2-3 tygodniowych niszczą wschodzące chwasty. Uprawa roli Pod wykę kosmatą orkę siewną naleŜy wykonać w połowie sierpnia, na głębokość 18-22 cm. Pod pozostałe jare rośliny strączkowe naleŜy koniecznie wykonać orkę przedzimową. Wobec konieczności stosowania wczesnych terminów siewu u większości gatunków, poza soją, wiosenne uprawki przedsiewne naleŜy wykonać moŜliwie jak najwcześniej. W tym celu najlepiej jest zastosować agregat uprawowy lub agregat uprawowo-siewny. Aby nadmiernie nie przesuszyć wierzchniej warstwy roli, głębokość pracy agregatu nie powinna być większa niŜ 5 cm, od wymaganej głębokości siewu. Uprawa roli powinna być przeprowadzona tradycyjnym sposobem płuŜnym. Brak bowiem aktualnie danych dotyczących wieloletnich wyników badań nad wpływem uproszczonej uprawy lub siewu bezpośredniego na plon i wartość siewną nasion. Sposób siewu Rośliny strączkowe dla celów reprodukcyjnych powinny być uprawiane w siewie czystym. Gatunki o wiotkich i łatwo wylegających łodygach, jak wyka siewna i wyka kosmata, mogą być uprawiane w mieszankach z roślinami podporowymi. Uprawa w mieszankach wpływa na ogół korzystniej na jakość i zdrowotność materiału siewnego. 4 Właściwości bobiku mające wpływ na jego agrotechnikę Właściwości bobiku mające wpływ na jego agrotechnikę Zdolność pęcznienia nasion i wzrostu korzonka oraz łodygi, aŜ do ukazania się na powierzchni ziemi, nawet w niskiej temperaturze oraz odporność siewek na przymrozki, umoŜliwiają bardzo wczesny siew bobiku. W takich warunkach bobik przechodzi pełną jarowizację, która prowadzi do obfitszego kwitnienia, wczesnego wiązania strąków i w efekcie do uzyskiwania wysokich plonów nasion i wcześniejszego dojrzewania. Aby zapobiec niepoŜądanej przy produkcji nasion skłonności do nadmiernego rozwoju zielonej masy z powodu nadmiaru wody, następczego działania obornika i nawoŜenia azotem moŜna zapobiegać, unikając nisko połoŜonych pól, stanowiska w bliskim sąsiedztwie po oborniku i nadmiernego nawoŜenia azotem, jednocześnie stosując obfite nawoŜenie fosforem i potasem . Hypogeiczne kiełkowanie nasion bobiku umoŜliwia głęboki ich siew. Łatwiej im dzięki temu zapewnić dostatek wody, koniecznej do skiełkowania. Głęboki siew umoŜliwia bronowanie plantacji przed wschodami bobiku i po ukazaniu się wschodów, bez obawy wyrywania lub uszkodzenia roślin. Natomiast brona jest najtańszym narzędziem pielęgnacyjnym i najskuteczniej chroni rolę przed nieproduktywnym wyparowaniem z niej wody, a oprócz tego niszczy chwasty nie tylko w międzyrzędziach - jak pielnik, ale i w rzędach. Właściwości bobiku mające wpływ na jego agrotechnikę Właściwości bobiku mające wpływ na jego agrotechnikę Zdolność wiązania azotu z powietrza uwalnia od konieczności nawoŜenia azotem, dzięki czemu nakłady na produkcję są mniejszej niŜ w przypadku roślin niemotylkowych, potrzebujących duŜo azotu dla wytworzenia wysokiego plonu. Gładka powierzchnia liści i pędów oraz występujący na nich woskowy nalot ułatwia chemiczne zwalczanie chwastów. Poza tym szybki wzrost roślin stwarza bobikowi duŜe moŜliwości konkurencyjnego zwalczania chwastów. Sztywne łodygi i zdolność do wydawania wysokiego plonu są szczególnie cennymi cechami bobiku. Pozwalają one na stosowanie wysokich dawek nawozów bez obawy wylegania, a tym samym pogorszenie warunków zbioru czy nawet zniszczenia plonu. Główne elementy technologii uprawy Bobik jest silnie poraŜany przez choroby i uszkadzany przez szkodniki. Szkody wywołane przez choroby szacowane są średnio na około 15%, a w latach epidemii mogą spowodować nawet 60% obniŜkę plonu nasion. Występowanie agrafagów moŜna ograniczyć przez stworzenie roślinom dobrych warunków wzrostu i rozwoju drogą zapewnienia optymalnych wymagań agrotechnicznych, jak: właściwe zmianowanie, terminowa i staranna uprawa roli, terminowy siew, optymalna obsada roślin i głębokość siewu, odpowiednie nawoŜenie mineralne, mechaniczna i chemiczna pielęgnacja i ochrona roślin. Zdolność do wzrostu nawet na glebie najzwięźlejszej umoŜliwia uprawę bobiku na glebach bardzo Ŝyznych, zapewniających dostatek wody aŜ do czasu zawiązania i wykształcenia strąków, nawet przy długotrwałym braku opadów. W sytuacji gdy w czasie zbioru występują niesprzyjające warunki wilgotnościowe, nie pękanie i nie odpadanie silnie przymocowanych do łodygi strąków, pozwala na czekanie nawet przez dłuŜszy czas na poprawę pogody. Dzięki tym wszystkim właściwościom bobiku uprawa jego jest łatwa. Wszystkie prace moŜna zmechanizować, przy zastosowaniu odpowiedniego parku maszynowego. Zmianowanie Przedplonem bobiku mogą być róŜne rośliny. Najodpwiedniejszym są zboŜa, zwłaszcza ozime w 3-4 roku po oborniku, po których jest moŜliwość swobodnego przeprowadzania uprawek odchwaszczających. Bobiku nie naleŜy uprawiać po bobiku oraz po innych motylkowych (w tym równieŜ mieszankach) częściej jak co 4-5 lat, gdyŜ moŜna spodziewać się znacznego nasilenia nicieni oraz chorób płodozmianowych, w tym chorób fuzaryjnych (powodujących więdnięcia) i chorób wywołujących zgorzele korzeni. Bobik jest dobrym przedplonem dla zbóŜ, zwłaszcza pszenicy. W gospodarstwach o duŜym udziale zbóŜ moŜe być dobrą rośliną przerywającą częste następstwo zbóŜ uprawianych po zboŜach. 5 Efektywność szczepienia roślin motylkowych ich bakteriami symbiotycznymi zaleŜy od: Nitragina Na glebach, gdzie od wielu lat nic uprawiano strączkowych, naleŜy zaprawiać materiał siewny szczepionką bakterii brodawkowych Nitraginą. Ilość wysiewu określa się na podstawie masy 1000 nasion i wartości materiału siewnego, tak aby uzyskać odpowiednie zagęszczenie łanu WIĄZANIE AZOTU ATMOSFERYCZNEGO Azot wiązany w procesie symbiozy ma olbrzymie znaczenie dla rolnictwa. Jest on wykorzystywany przez rośliny w 100%, podczas gdy z nawo-zów mineralnych rośliny wykorzystują na ogół 50% N, tak więc kaŜde 50 kg N związa-nego symbiotycznie odpowiada 100 kg tego pierwiastka dostarczonego roślinie w formie nawozu. Ponadto, jeŜli uwzględni się wzrastające ceny nawozów azotowych, koszty ich transportu oraz siewu, jak teŜ moŜliwość zanieczyszczenia nimi środowiska, widzimy jak wielkie korzyści moŜe czerpać rolnik z uprawy roślin motylkowych szczególnie w przypadku, jeśli stworzy im warunki sprzyjające do efektywnej symbiozy z bakteriami brodawkowymi. Zalety wczesnego siewu Zwiększanie plonu nasion w wypadku wczesnego siewu: w okresie wczesnowiosennych chłodów następuje w krótszym czasie pełna jarowizacja, chłody ograniczają w początkowym okresie wzrost części nadziemnych, dzięki czemu moŜe rozwinąć się silniejszy system korzeniowy . Opóźnienie siewu wpływa nie tylko na spadek plonu nasion, ale wydłuŜa wegetację i zwiększa podatność roślin na poraŜenie przez choroby i uszkodzenie przez szkodniki. właściwości szczepionki, sposobu szczepienia, właściwości gleby, na której jest uprawiana roślina szczepiona, zabiegów agrotechnicznych stosowanych w uprawie rośliny (uprawki, nawoŜenie, stosowanie pestycydów), warunków pogodowych podczas wegetacji roślin. ziarno naleŜy szczepić w dzień jego wysiewu, na który powinno się wybrać dzień pochmurny, najlepiej po deszczu, gdy gleba jest jeszcze wilgotna. NawoŜenie (dawki w kg/ha) Roślina N P2O5 K2O Bobik 30-35 60-140 80-180 Groch siewny 25-30 60-120 120-220 Łubin Ŝółty, 60-120 60-180 Łubin wąskolistny 25-30 60-120 - 60-180 Łubin biały 25-30 60-120 60-180 Wyka siewna i kosmata 25-30 80-120 80-160 Siew Termin siewu, który ma znaczący wpływ na plon nasion, dla omawianych roślin strączkowych przypada w okresie siewu owsa i pszenicy jarej. Opóźniony siew wpływa na wydłuŜenie wegetacji, nierównomierne dojrzewanie i opóźnienie zbioru. Siew na zieloną masę moŜna celowo opóźniać o ok.10-14 dni. 6 Siew Bobik Siew wszystkich jarych gatunków strączkowych, poza soją, naleŜy przeprowadzić w terminie moŜliwie jak najwcześniejszym, w zaleŜności od regionu kraju, od 2. połowy marca do końca 1. połowy kwietnia. Siew nasion termoneutralnych odmian łubinu moŜna opóźnić do dwóch tygodni. Soję jako roślinę ciepłolubną naleŜy siać później, w okresie siewu kukurydzy, a więc od 2. połowy kwietnia do 1. dekady maja. Opóźnianie siewu strączkowych prowadzi do spadku plonu nasion, wydłuŜenia wegetacji, nierównomiernego dojrzewania, a w konsekwencji do zebrania materiału siewnego gorszej jakości i zmniejszenia współczynnika reprodukcji Parametry siewu roślin strączkowych na Parametry siewu roślin strączkowych na plantacjach nasiennych plantacjach nasiennych Roślina Bobik a) odmiany tradycyjne b) odmiany samokończące Groch a) odmiany średniotodygowe b) odmiany krótkotodygowe c) odmiany wąsolistne Gęstość szt./m2 Odmiany samokończące (gen „ti”) dojrzewają średnio o tydzień wcześniej niŜ tradycyjne, a w przypadku nadmiaru opadów w końcowym okresie wegetacji róŜnica ta moŜe dochodzić do trzech tygodni. Cechują się mniejszymi moŜliwościami plonowania oraz mniejszą zawartością białka w nasionach niŜ tradycyjne. Mają one takŜe większą skłonność do chorób grzybowych ale mniejsze i wylegające rośliny ułatwiają wykonanie zabiegów ochronnych. Dzięki hodowli roślin wprowadzono do uprawy odmiany posiadających geny „3 b”, to jest białe kwiaty, biały znaczek na nasieniu oraz białą okrywę nasienną. Odmiany o takim genotypie zawierają ponad dziesięciokrotnie mniej tanin od odmian tradycyjnych. Rozstaw Głębokoś rzędów ć siewu (w cm) (w cm) Roślina Gęstość szt./m2 Rozstaw Głębokoś rzędów ć siewu (w cm) (w cm) 40-60 15-20 8-12 Łubin Ŝółty odmiany tradycyjne 90-100 10-15 3-4 65-85 15-20 8-12 odmiany samokończące 115-125 10-15 3-4 90-100 10-15 6-7 110-120 10-15 6-7 110-120 10-15 6-7 Soja Wyka siewna a) siew czysty b) siew mieszany: - wyka siewna + owies - wyka siewna + gorczyca Wyka kosmata wyka kosmata + Ŝyto ozime wyka kosmata + pszenŜyto oz. Gęstość szt./m2 Rozstaw Głębokość rzędów siewu (w cm) 10-15 (w cm) 3-4 80-100 180-200 10-15 5-6 120 + 200 10-15 120 + 75 10-15 5-6 5-6 35 + 150 35 + 200 10-15 10-15 4-5 4-5 90-100 10-15 3-4 odmiany samokończące 115-125 10-15 3-4 Łubin biały odmiany tradycyjne 60-70 10-15 4-5 odmiany samokończące 80-90 10-15 4-5 Herbicydy w uprawie roślin strączkowych Parametry siewu roślin strączkowych na plantacjach nasiennych Roślina Łubin wąskolistny odmiany tradycyjne Bezpośrednio po siewie (przykłady): Afalon 50WP 1,25 – 1,5 kg/ha; Azotop 50WP 1,00 – 1,5 kg/ha; Linurex 50WP 1,25 – 1,5 kg/ha; Stomp 330EC 4 l/ha; Command 480 EC 0,2 l/ha + np Afalon Dyspersyjny 450 SC 1 l/ha. 7 Szkodniki bobiku Oprzędzik pręgowany Spośród szkodników atakujących plantacje bobiku naleŜy wymienić oprzędziki, mszyce trzmielinowoburakową i strąkowca bobowego. Zwalczanie szkodników naleŜy wykonywać po przekroczeniu progów szkodliwości. W warunkach duŜego nasilenia szkodników trzeba wykonać 3 opryski zwalczające: oprzędziki (po wschodach), mszyce (przed kwitnieniem lub na początku kwitnienia), strąkowca (w momencie wykształcenia 2 okółka strąków). Mszyca burakowa Mszyca trzmielinowoburakowa Strąkowiec bobowy 8 Pachówka strąkóweczka Szkodniki grochu Zwalczanie szkodników (strąkowiec i pachówka strąkóweczka) jest konieczne w grochu. Szkodniki te mogą ograniczyć plon o 30-40%. DuŜe szkody mogą wyrządzić równieŜ oprzędziki. Najbardziej wraŜliwe są rośliny do fazy 6 liści. Oprzędziki moŜna zwalczać chemicznie poprzez zaprawianie nasion, stosując w łubinie Mesurol 500 WP. Nasiona grochu moŜna zaprawiać takimi zaprawami, jak: Gaucho 350 PS, Mesurol 500 FS, Promet 400 CS. W okresie wegetacji natomiast szkodniki moŜna zwalczać stosując Karate 025 EC, Decis 2,5 EC, Fastac 10 EC, Talstar 100 EC, Trebon 10 SC. Preparaty te zwalczają równieŜ pachówkę strąkóweczkę. Zaprawy nasienne dla bobiku przeciwko szkodnikom Zaprawy nasienne dla bobiku przeciwko chorobom Nazwa preparatu Nazwa preparatu Dawka nasion na 100 kg nasion Uwagi Zaprawione nasiona przeznaczyć wyłącznie do siewu. Wymienione zaprawy moŜna stosować łącznie z zalecanymi zaprawami grzybobójczymi. Dawka na 100 kg nasion Ilość wody (ml) Uwagi 200 g +300 400 Sarfun T 65 DS 200 g lub 200 g 800 Sarfun T 450 FS 250 g 500 Sarox T 500 FS 300 ml 400 Jeśli przewidywane jest większe zagroŜenie poraŜenia chorobami dawkę moŜna podwyŜszyć do 300g/100 kg nasion nie zwiększając dodatku wody. JeŜeli nasiona będą przechowywane do następnego sezonu naleŜy przed siewem zbadać zdolność kiełkowania materiału siewnego. Prelude Special 51 WS Gaucho 350 FS 5000 ml Super Homai 70 DS. 1500 g Mesurol 500 FS 1000 ml Zaprawa Diafuran 350 FS 1000 ml Super Homai 70 DS. 500 g - Zaprawa Diafuran 350 ST 1000 ml Vitavax 200 FS 300 ml - Zaprawa Marshall 250 DS 3000 g Zaprawa Funaben T 200 g - Zaprawa Funaben T 200 g 800 Zaprawa nasienna T zaw. 200 g - Zaprawa nasienna T zaw. 200 g 600 Zaprawa Oxafun T 75 DS. Zaprawa Oxafun T 75 WS 200 g - 200 g 800 Choroby Askochytoza Zaprawianie nasion zaprawami fungicydowymi ogranicza występowanie zgorzeli siewek i zgnilizny korzeni. Askochytoza, czekoladowa plamistość oraz rdza bobu poraŜają części nadziemne. Liczba i termin zabiegów zaleŜy od warunków klimatycznych. Najczęściej wykonuje się 1-2 opryski fungicydami 9 Czekoladowa plamistość Antraknoza łubinu Fungicydy Fungicydy -łubin Askochytoza /Ascochyta fabae/ Czekoladowa plamistość /Botrytis fabae/ Dithane M – 45 Dithane 75 WG Nemispor 80 WP Penncozeb Benlate 50 WP Euparen 50 WP Ronilan 50 WP Rovral Flo 255 SC Sportak 45 WP Sumilex 50 WP Sumilex 500 SC 2 –3 kg 2 – 3 kg 2 – 3 kg 2 – 3 kg 0,75 kg 3,5 kg 1,5 kg 3,0 l 1,5 l 1,5 l 1,5 l Groch Zapobiegawczo przeciwko askochytozie oraz rdzy grochu moŜna wykonać opryskiwanie grochu preparatami, np.: Bravo 500 SC, Dithane 75 WG, Sancozeb 80 WP. Ochrona zasiewów: przed siewem konieczne zaprawianie nasion zaprawą nasienną Funaben T w ilości 200g/100kg lub Sarfunem 250 ml/100kg nasion Ochrona przed antraknozą: przy sprzyjających warunkach pogodowych (wysoka wilgotność powietrza i ciepło) z chwilą wystąpienia pierwszych objawów choroby, nawet juŜ w drugiej połowie maja opryskiwać plantacje Gwarantem 500SC w ilości 2,0 l/ha, Sarfunem 500SC w ilości 0,7 l/ha, Bravo Plus 500SC w ilości 2,0 l/ha lub Amistarem 250 SC w ilości 1,0 l/ha. Zbiór Jako desykanty moŜna stosować preparaty: Basta (glufosynat amonowy) 150 SL i Basta 200 SL- 2,5 l/ha, Reglone (dikwat) 200 SL - 2,0-3,0 l ha'1 + zwilŜacz lub Reglone Turbo 200 SL - 1,52,0 l na ha. Do zbioru naleŜy przystąpić po 7-10 dniach. Po rozpoczęciu zbioru kombajnem naleŜy sprawdzić parametry zbieranych nasion pod względem uszkodzeń, zanieczyszczeń, strat i w razie potrzeby zwiększyć lub zmniejszyć szczelinę roboczą, szybkość bębna młocarni oraz strumień przepływu powietrza. 10 Zbiór Wilgotność nasion podczas zbioru, zwłaszcza kombajnowego jest bardzo waŜna, gdyŜ zarówno nasiona zbyt suche, jak i nadmiernie wilgotne łatwo ulegają makro- i mikrouszkodzeniom, które powodują obniŜenie ich wartości siewno-reprodukcyjnej. W warunkach klimatycznych naszego kraju zbiór strączkowych odbywa się przy wilgotności nasion około 18-20%. Zbiór bobiku i grochu kombajnem przeprowadza się, gdy wilgotność nasion wynosi poniŜej 25% . Straty Całkowite straty nasion podczas zbioru jednoetapowego kombajnem wynoszą średnio: u bobiku 2,0-2,5%, wyki 7-8%, grochu 6-15%, soi 6-7% . Przy zbiorze dwuetapowym naleŜy liczyć się z większymi stratami nasion, niŜ przy jednoetapowym. Nasiona zanieczyszczone po omłocie kombajnem trzeba wstępnie doczyścić, oddzielając zanieczyszczenia organiczne za pomocą wialni, wyposaŜonej w odpowiednie sita lub czyszczalni bardziej złoŜonej, a następnie dosuszyć. Obecność wilgotnych zanieczyszczeń powoduje zwiększenie wilgotności zebranych nasion. Dokładnie doczyszcza się wysuszone nasiona czyszczalnią typu Petkus lub innymi specjalistycznymi maszynami Dosuszanie Uprawa bobiku na paszę w mieszankach ze zboŜami jarymi Sposób dosuszenia decyduje w znacznym stopniu o wartości siewnej nasion. Proces sztucznego suszenie nasion strączkowych wymaga szczególnej uwagi i ostroŜności, gdyŜ nasiona są bardzo wraŜliwe na temperaturę i szybkość suszenia. Suszenie nasion w zbyt wysokiej temperaturze powoduje pękanie okrywy nasiennej, oddzielanie się liścieni, wewnętrzne uszkodzenia połączone ze zmianami właściwości białek, co w konsekwencji powoduje utratę zdolności kiełkowania. Ogólna zasada jest taka, Ŝe im większa wilgotność nasion tym dłuŜej i przy niŜszej temperaturze powinny być suszone. Dopuszczalna temperatura czynnika suszącego przy wilgotności nasion bobiku, grochu, łubinu i wyki do 20%, nie powinna przekraczać 40°C, a u soi 35°C, natomiast przy wilgotności powyŜej 20% - 30-35 °C. Uprawa mieszanek zboŜowostrączkowych Uprawa mieszanek zboŜowo-strączkowych jest dla rolników mniejszym ryzykiem od uprawy mieszanek samych zbóŜ. Jeśli warunki glebowe i pogodowe w danym roku są niekorzystnie dla jednego gatunku, to są przewaŜnie lepsze dla drugiego, który stabilizuje plon. W innych latach moŜe być odwrotnie. Poziom plonowania mieszanek zaleŜy od właściwego doboru ich komponentów (gatunków i odmian). Uprawiane w mieszankach gatunki powinny mieć podobne wymagania siedliskowe, zbliŜony termin dojrzewania, podobną wysokość roślin oraz małą konkurencyjność względem siebie. Spośród mieszanek zbóŜ i strączkowych najpopularniejsze są warianty: jęczmień + groch (na glebach lepszych), jęczmień + owies + groch (na glebach średnich) i owies + peluszka (na glebach słabszych). Uprawa mieszanek zboŜowostrączkowych wzrasta zainteresowanie mieszankami zbóŜ z łubinem wąskolistnym lub Ŝółtym. Łubin wąskolistny plonuje wyŜej od łubinu Ŝółtego, jest odporniejszy na antraknozę i dojrzewa o kilka dni wcześniej. Zaletą łubinu Ŝółtego jest wyŜsza zawartość białka w nasionach, mniejsze wymagania glebowe i większa odporność na pękanie strąków. Mieszankę łubinu wąskolistnego ze zboŜami dojrzewającymi w zbliŜonym do niego terminie, tzn. pszenŜytem jarym lub pszenicą jarą, naleŜy zalecać na glebach średniej jakości (dla pszenicy potrzebna jest dobra kultura gleby). Na glebach słabszych moŜna wysiewać mieszankę łubinu Ŝółtego z pszenŜytem, a w przypadku niskiego pH gleby (poniŜej 5) mieszankę łubinu Ŝółtego z owsem. 11 Plonowanie bobiku w mieszance z pszenŜytem jarym *Optimal – determinate; ** Olga – indeterminate, zero tanin 12 Plonowanie bobiku w mieszance z owsem nagim (system ekologiczny) 13
