ZDROWA KOBIETA
advertisement
Załącznik Nr 1 do Umowy Nr z dnia ZDROWE WOJEWÓDZTWO – AKCJE PROFILAKTYCZNE WCZESNEGO WYKRYWANIA CHORÓB DLA MIESZKAŃCÓW REGIONU ŁÓDZKIEGO DZIAŁANIE 2. ZDROWA KOBIETA – PROFILAKTYKA RAKA PIERSI Diagnoza wyjściowa Rak piersi jest najczęstszym nowotworem złośliwym w populacji kobiet w Polsce. Pod względem częstości zachorowań rak piersi zajmuje w Polsce pierwsze miejsce wśród nowotworów złośliwych kobiet. W 2008 roku rak piersi stanowił 22,22% wszystkich zachorowań na nowotwory złośliwe u Polek. Bezwzględna liczba nowych zachorowań na ten nowotwór w skali kraju wyniosła 14.576 (współczynnik surowy1 zachorowalności wynosił 74,0 zachorowań na 100.000 populacji kobiet). W Polsce od wielu lat wzrasta zachorowalność na raka piersi (w 2006 r. współczynnik surowy zachorowalności wynosił 67,6, w 2007 r. – 73,5 natomiast w 2008 r. – 74). Odsetek kobiet w wieku 25 – 44 lata z zachorowaniem na raka piersi wynosił 2,1% wszystkich zachowań na nowotwory złośliwe u kobiet. W 2008 roku w Polsce rak piersi stanowił drugą wśród nowotworów złośliwych przyczynę zgonu u kobiet (wskaźnik struktury 13,13%). Na nowotwór złośliwy sutka zmarły 5.362 kobiety, w tym w grupie wiekowej 25 – 44 zmarły 243 kobiety. W 2008 roku w województwie łódzkim nowotwór złośliwy sutka zajmował 2 miejsce wśród przyczyn zgonów na nowotwory złośliwe kobiet i stanowił 12,43% wszystkich zgonów nowotworowych w populacji żeńskiej. W województwie na raka piersi zmarło 379 kobiet. Pod względem częstości zachorowania w Łódzkiem nowotwór ten zajmował pierwsze miejsce (wskaźnik struktury - 23,86%). W 2008 r. współczynnik surowy zachorowalności na raka piersi w województwie wynosił 86,7 (ogółem dla Polski 74,0). Szczegółowe informacje dotyczące zachorowalności na nowotwór złośliwy sutka zamieszczono na Wykresach Nr 1 i Nr 2. Z danych Wojewódzkiego Centrum Zdrowia Publicznego w Łodzi wynika, że w regionie wśród hospitalizacji z powodu nowotworów złośliwych kobiet dominowały te spowodowane rakiem sutka (w 2007 roku – 6.698 przypadków, a w 2008 roku - 7.895 przypadków).2 Współczynnik surowy zachorowalności określa liczbę zachorowań na 100.000 badanej populacji, przy czym miara ta nie uwzględnia struktury wieku danej populacji. Używa się również cząstkowych współczynników zachorowalności do określenia częstości występowania danego schorzenia w określonej grupie wieku. 2 Zagrożenia zdrowotne kobiet, Analiza przyczyn hospitalizacji kobiet województwa łódzkiego za 2008 rok, Łódź, czerwiec 2010 rok. 1 1 Wykres 1. Współczynnik surowy zachorowalności na nowotwór złośliwy sutka u kobiet w 2008 roku z podziałem na województwa. 90 86,4 86,7 87,3 80 77,2 72,2 73,1 73,4 74 79,7 74,2 69,3 67,4 67,9 68,7 70 63,4 63 61,2 60 50 40 30 20 10 ie or osk M az ie ur sk Lu ie bu sk ie O po lsk M ał op ie ol sk i PO e L Za M SK a ch od zow A ni op ieck ie om o W ie rski lko e po D l s ol no kie śl ąs Ku ki ja e w Łó sk odz Po ki e m or sk ie ie Po m ąs k sk Śl Po dl a ie W ar m iń sk Św ię to k rz ys ie rp ac k sk dk a Lu bu Po ki e 0 Wykres 2 Trendy zachorowalności na nowotwór złośliwy sutka u kobiet wg wieku w latach 1999-2008 w województwie łódzkim 60 51,9 50 49,8 współczynnik standaryzowany 48 48,8 43 40 36,5 33,2 30,2 30 27,5 27,1 28,8 27,3 27,8 24,7 20 16,7 24,7 26 21 18,8 12,9 10 0 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 rok kobiety w wieku 25-44 lat ogółem u wszystkich kobiet 2 Wczesne wykrycie raka piersi i wdrożenie odpowiedniego, specjalistycznego leczenia zwiększa szanse przeżycia chorych. Wśród dostępnych metod wczesnego wykrywania raka gruczołu piersiowego wymienia się: samobadanie piersi, palpacyjne badanie kliniczne, mammografię, ultrasonografię piersi, rezonans magnetyczny i pozytonową emisyjną tomografię.3 Samobadanie piersi jest zalecane u kobiet w każdym wieku. Jego zaletą jest możliwość wykrycia raka piersi w okresach pomiędzy rutynowymi badaniami przesiewowymi.4 Polskie Towarzystwo Ginekologiczne zaleca przeprowadzenie u kobiet w wieku powyżej 20 lat badania przedmiotowego i podmiotowego sutków, wykonywanego przez lekarza w czasie każdego badania ginekologicznego oraz nauczanie w kierunku samodzielnego badania palpacyjnego piersi oraz wczesnego zgłaszania wszystkich wykrytych zmian. Według zaleceń amerykańskiej organizacji National Comprehensive Cancer Network (NCCN) u kobiet, u których nie stwierdza się ani objawów klinicznych ani nieprawidłowości w badaniu lekarskim postępowanie przesiewowe zależy od ryzyka rozwoju raka piersi. W przypadku przeciętnego ryzyka zachorowania na raka sutka zalecane jest badanie fizykalne piersi wykonywane przez lekarza co 1 – 3 lata u kobiet w wieku 20-39 lat zaś w wieku 40 lat i powyżej - coroczne palpacyjne badanie kliniczne piersi i wykonywanie badania mammograficznego.5 Akcja zdrowotna pn. „Zdrowa kobieta – profilaktyka raka piersi” wzorem Kampanii Stowarzyszenia Amazonek „Twoje pierwsze USG piersi” jest skierowana do młodych kobiet i będzie swoistym uzupełnieniem programu profilaktycznego wczesnego wykrywania raka piersi, który jest finansowany ze środków Narodowego Funduszu Zdrowia i odnosi się do populacji kobiet w wieku 50 – 69. Akcja obejmuje przede wszystkim edukację zdrowotną oraz przeprowadzenie wywiadu i klinicznego badania palpacyjnego piersi. W ramach edukacji zdrowotnej każdej pacjentce zostanie przekazany odpowiedni zakres wiedzy na temat budowy gruczołu piersiowego, znaczenia wczesnego wykrywania raka piersi dla zdrowia kobiety, profilaktyki tej choroby, czynników ryzyka zachorowania na raka piersi i samej choroby. Ponadto edukacja będzie obejmować naukę samobadania piersi i zasady zdrowego stylu życia. Oprócz tego, w zależności od wskazań lekarza pacjentka będzie miała wykonane badanie USG piersi. Biorąc pod uwagę fakt, iż ultrasonografia jest istotnym badaniem uzupełniającym badanie fizykalne wykonywane przez lekarza oraz odgrywa znaczącą rolę w różnicowaniu torbieli i zmian o charakterze litym oraz w odróżnianiu wśród tych ostatnich zmian łagodnych od złośliwych, istotne jest uwzględnienie ww. badania w Akcji. Ponadto, zgodnie Ogólnopolski Przegląd Medyczny, Współczesna diagnostyka raka gruczołu piersiowego, Nr 7/2009. NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology: Breast Cancer Screening and Diagnosis Guidelines 2006 5 NCCN Clinical Practice Guidelines in Oncology: Breast Cancer Screening and Diagnosis Guidelines Volume 7 Number 10, November 2009 3 4 3 z zaleceniami Amerykańskiego Towarzystwa Radiologicznego (American College of Radiology) wskazania do wykonywania USG gruczołu piersiowego obejmują ocenę zmian rozpoznanych palpacyjnie lub w innych badaniach jak mammografia i MRI. Populacja badana: Kobiety w wieku 25 – 44 lat (biorąc pod uwagę rok urodzenia) z terenu województwa łódzkiego. Akcją nie mogą być objęte kobiety, u których zdiagnozowano raka piersi. Cel główny Obniżenie zachorowalności i umieralności kobiet na nowotwory piersi. Cele szczegółowe: Upowszechnienie wiedzy na temat potrzeby regularnych badań profilaktycznych w kierunku raka piersi. Zwiększenie świadomości zdrowotnej kobiet poprzez edukację zdrowotną. Zwiększenie dostępności do porady specjalistycznej i badań profilaktycznych. Realizatorzy akcji Akcja zdrowotna będzie realizowana przez wybrane zakłady opieki zdrowotnej podległe Samorządowi Województwa Łódzkiego świadczące usługi w zakresie ginekologii oraz zapewniające dostęp do badań USG piersi. Minimalna liczba oraz kwalifikacje zawodowe osób, które będą realizowały świadczenia zdrowotne w ramach akcji: lekarz posiadający specjalizację w zakresie ginekologii oraz pielęgniarka z doświadczeniem w zakresie objętym akcją. Tryb zapraszania. Do udziału w Akcji Zdrowa kobieta – profilaktyka raka piersi zainteresowane osoby zgłaszają się spontanicznie. Akcja promocyjno-informacyjna będzie równolegle prowadzona przez Urząd Marszałkowski w Łodzi oraz realizatora Działania mając na celu rozpowszechnienie informacji o możliwości skorzystania z bezpłatnych badań wśród jak największej liczby kobiet z terenu województwa łódzkiego. Przebieg wizyty Zakres wizyty obejmuje: 1. Zebranie wywiadu lekarskiego połączonego z wypełnieniem ankiety stanowiącej załącznik A. 4 2. Wykonanie badania fizykalnego piersi przez lekarza ginekologa, a następnie w oparciu o wywiad i badanie, lekarz decyduje o dalszym uczestnictwie pacjentki w Akcji (przebieg zgodnie z punktem 3 lub 3a) 3. Lekarz wydaje skierowanie na USG piersi. Etap ten obejmuje: Wykonanie badania USG piersi. Poinformowanie pacjentki o wyniku badania, rozpoznaniu i przekazanie zaleceń odnośnie dalszego postępowania. Uzupełnienie ankiety stanowiącej załącznik A. Edukację zdrowotną – przy jednoczesnym uwzględnieniu wywiadu i wyników badań. Wydanie pacjentce informacji o wynikach przeprowadzonych badań (według załącznika B). Na tym etapie udział w Akcji zostaje zakończony. lub 3a. Zakres: Edukacja zdrowotna w zakresie profilaktyki raka piersi, która powinna obejmować przede wszystkim: przekazanie pacjentce podstawowych informacji na temat budowy gruczołu piersiowego, omówienie zakresu i uzasadnienie konieczności przeprowadzania badań profilaktycznych z uwzględnieniem wieku pacjentki i wywiadu lekarskiego. zwiększenie świadomości zdrowotnej na temat czynników ryzyka zachorowania na raka piersi i samej choroby. zmotywowanie pacjentki do wykonywania badań przesiewowych oraz samobadania piersi. naukę samobadania piersi omówienie i promocję zasad zdrowego stylu życia. Wydanie pacjentce karty badania profilaktycznego (według załącznika B). Przekazanie odpowiednich zaleceń co do wykonywania okresowych badań profilaktycznych. Na tym etapie udział w Akcji zostaje zakończony. Czas realizacji akcji Akcja będzie realizowana w 2012 roku, z możliwością kontynuacji w kolejnych latach. Działania w ramach akcji będą organizowane w oparciu o Dzień Walki z Rakiem Piersi 5 obchodzony 17 października (październik jest miesiącem profilaktyki raka piersi) oraz Dni Walki z Rakiem, które przypadają na 4 – 24 czerwca i z okazji Światowego Dnia Zdrowia (7 kwietnia) w następujących okresach: w kwietniu w wybrane dni, w czerwcu w wybrane dni, w październiku w wybrane dni oraz ewentualnie w innych miesiącach w zależności od zapotrzebowania. Zasięg czasowy uzależniony będzie od poziomu posiadanych środków finansowych. Finansowanie Akcja profilaktyczna będzie sfinansowana ze środków Samorządu Województwa Łódzkiego. Ocena efektów akcji Zgłaszalność do udziału w akcji. Liczba przebadanych kobiet. Liczba i odsetek wykonanych badań USG. Liczba konsultacji ginekologicznych. Liczba kobiet skierowanych na dalszą diagnostykę do poradni onkologicznej. 6 Załącznik A …………………………… Data (dzień/miesiąc/rok) ANKIETA dla osób objętych akcją „Zdrowa kobieta – profilaktyka raka piersi” DANE UCZESTNIKA AKCJI Imię i Nazwisko ………………………………………………………………………………….. PESEL ………………………………………………………………………………….. Adres ………………………………………………………………………………….. WYWIAD Proszę zaznaczyć właściwą odpowiedź: 1. Czy pierwsza miesiączka wystąpiła u Pani przed 12 rokiem życia Tak Nie 2. Czy rodziła Pani? Tak Nie Jeśli tak, to ile miała Pani lat podczas pierwszego porodu? ............................................. 3. Czy przyjmuje Pani preparaty hormonalne? Tak Nie 4. Czy bada sobie Pani piersi sama? Tak Nie 5. Czy w ostatnim roku badał Pani piersi lekarz? Tak Nie 6. Czy występują u Pani dolegliwości lub zmiany w piersiach? Tak Nie wyciek z brodawki Tak Nie zmiany na skórze piersi Tak Nie Jeśli tak, to proszę podać jakie: inne objawy? (jakie): ……………………………………………………………………………… 7. Czy wśród członków Pani rodziny wystąpił rak piersi? Tak Nie u matki Tak Nie u siostry Tak Nie Jeśli odpowiedź tak, to: u innych krewnych (podać pokrewieństwo np. u krewnych II stopnia tj. u babci, rodzeństwa matki): ……………………………………………………………………………… 7 8. Informację o akcji zdrowotnej uzyskała Pani od: Lekarza Pielęgniarki Rodziny/znajomych Prasa Internet (proszę o uzupełnienie z jakiej strony internetowej) Ulotka Plakat Inne źródła (jakie?) 9. Wynik USG prawidłowy, bez zmian nieprawidłowy 10. Rozpoznanie brak zmian w piersiach podejrzenie nowotworu (zalecenie dalszej diagnostyki w poradni onkologicznej) podejrzenie innej zmiany w piersiach 8 Załącznik B ……………………….. Pieczęć świadczeniodawcy KARTA BADANIA PROFILAKTYCZNEGO w ramach akcji „Zdrowa kobieta – profilaktyka raka piersi” Informacja dla pacjentki Dane pacjenta Imię i Nazwisko …………………………………………………………………………... PESEL …………………………………………………………………………... Adres …………………………………………………………………………... Wyniki badań: Badanie fizykalne piersi …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... Badanie USG piersi …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... Zalecenia lekarskie …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... …………………………………………………………………………………………………... ……………………… (podpis i pieczęć lekarza) 9
