cukrzyca - Kuratorium Oświaty w Kielcach

,,One są wśród nas”
Dziecko z cukrzycą w placówce
oświatowej
KIELCE, 14.05.2014r.
Dzieci przewlekle chore realizują obowiązek rocznego
przygotowania przedszkolnego, obowiązek szkolny i
obowiązek nauki na podstawie przepisów prawa
oświatowego.
Należy zaznaczyć, że przedszkole lub szkoła, w którym
dziecko realizuje ww. obowiązek, winna zapewnić
dziecku, w zależności od potrzeb, dostosowanie treści,
metod i organizacji nauczania do możliwości
psychofizycznych dziecka, a także możliwość korzystania
z pomocy psychologiczno- pedagogicznej.
Aspekt prawny
Zgodnie z art. 4 ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie
oświaty (Dz. U. z 2004 r. Nr 256, poz. 2572 z późn. zm.) nauczyciel
w swoich działaniach dydaktycznych, wychowawczych i
opiekuńczych ma obowiązek kierowania się dobrem uczniów,
troską o ich zdrowie, postawę moralną i obywatelską z
poszanowaniem godności osobistej ucznia.
Przepis ten wskazuje na obowiązek nauczyciela udzielenia
pomocy każdemu dziecku, również przewlekle choremu.
Aspekt prawny c.d.
Podkreślenia wymaga fakt, iż zapewnienie dzieciom, w
tym przewlekle chorym, odpowiednich warunków
podczas pobytu w przedszkolu/szkole/placówce,
zgodnie z regulacjami art. 39 ust. 1 pkt 3 ww. ustawy,
należy do obowiązków dyrektora.
Dyrektor przedszkola/szkoły/placówki m.in. sprawuje
opiekę nad uczniami oraz stwarza warunki do ich
harmonijnego rozwoju psychofizycznego poprzez
aktywne działania prozdrowotne.
Aspekt prawny c.d.
Ustawa o systemie oświaty (art.39 ust.1 pkt 3) zobowiązuje dyrektora szkoły m.in.
do sprawowania opieki nad uczniami oraz stwarzania warunków do ich rozwoju
psychofizycznego poprzez aktywne działania prozdrowotne.
Dyrektor szkoły lub placówki publicznej opracowuje na każdy rok szkolny plan
nadzoru pedagogicznego, uwzględniając w nim tematykę szkoleń i narad dla
nauczycieli, która powinna odpowiadać potrzebom danej szkoły/placówki.
W tym celu powinien zorganizować szkolenie kadry pedagogicznej i pozostałych
pracowników przedszkola, szkoły i placówki w zakresie postępowania z chorym
dzieckiem oraz opracować procedury postępowania w stosunku do każdego
chorego ucznia w porozumieniu z pielęgniarką szkolną lub lekarzem, wspólnie
z pracownikami przedszkola, szkoły i placówki, zarówno w codziennej pracy, jak
i w przypadku zaostrzenia objawów czy ataku choroby.
Procedury te mogą uwzględniać m.in. przypominanie lub pomoc w przyjmowaniu
leków, wykonywaniu pomiarów poziomu cukru, regularnym przyjmowaniu
posiłków, sposób reagowania itp. Powinny też określać formy stałej współpracy
z rodzicami (opiekunami) tego dziecka oraz zobowiązanie wszystkich pracowników
przedszkola/szkoły/placówki do bezwzględnego ich stosowania.
Aspekt prawny
Przepisy art. 2091 ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy
(Dz. U. z 2008 r. Nr 21, poz. 94, z późn. zm.) zobowiązują
dyrektora przedszkola/szkoły/placówki, jako pracodawcę, do
zapewnienia środków niezbędnych do udzielania pierwszej
pomocy w nagłych wypadkach. Działania te powinny być
dostosowane do rodzaju i zakresu prowadzonej działalności,
liczby zatrudnionych pracowników i innych osób przebywających
na terenie zakładu pracy oraz rodzaju i poziomu występujących
zagrożeń. Liczba pracowników, wyznaczonych do udzielania
pierwszej pomocy, ich szkolenie oraz wyposażenie powinny
uwzględniać rodzaj i poziom występujących zagrożeń.
Obowiązki dyrektora
Przedszkole, szkoła i placówka, powinny być
przygotowane do zapewnienia potrzeb dziecka
przewlekle chorego we wszystkich ww. sytuacjach.
Do obowiązków dyrektora należy zatem taka organizacja
pracy, która uwzględnia udzielanie pomocy dziecku
przewlekle choremu w niezbędnym z punktu widzenia
potrzeb dziecka zakresie
• zatrudnienie odpowiednio przygotowanego personelu,
• określenie zakresu czynności pracowników szkoły oraz
przeszkolenie pracowników,
• pozyskanie, w kontakcie z właściwym oddziałem NFZ,
pielęgniarki środowiska nauczania i wychowania.
Stan prawny
W istniejącym stanie prawnym jednostki systemu
oświaty (m.in. przedszkola, szkoły) nie posiadają
stosownych uprawnień do realizacji zadań
z zakresu opieki zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą.
Odpowiedzialność za prawidłowe leczenie dziecka
spoczywa przede wszystkim na rodzicach
i zespole leczącym dziecko. Wyjątek stanowią
świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej
realizowane przez pielęgniarkę środowiska nauczania
i wychowania lub higienistkę szkolną.
Podstawę realizacji świadczeń zdrowotnych stanowią przepisy
ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych (Dz. U. z 2008 r. Nr 164, poz.
1027, z późn. zm.) oraz aktów wykonawczych do ustawy:
Stan prawny c.d.
• rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 28 sierpnia 2009
r. w sprawie organizacji profilaktycznej opieki
zdrowotnej nad dziećmi i młodzieżą
(Dz. U. Nr 139, poz. 1133);
• rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia z dnia 24
września 2013 r. w sprawie świadczeń gwarantowanych
z zakresu podstawowej opieki zdrowotnej (Dz. U. poz.
1248).
Świadczenia opieki zdrowotnej
realizowane są:
• przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej na
podstawie deklaracji wyboru złożonej przez rodziców/
prawych opiekunów;
• pielęgniarkę podstawowej opieki zdrowotnej – w
odniesieniu do dzieci do lat 6 – na podstawie deklaracji
wyboru złożonej przez rodziców/ prawych opiekunów;
• przez pielęgniarkę środowiska nauczania i wychowania
lub higienistkę szkolną – w odniesieniu do dzieci
uczęszczających do szkół.
Lekarz oraz pielęgniarka podstawowej opieki zdrowotnej
sprawują profilaktyczną opiekę zdrowotną w miejscu określonym
w umowie z Narodowym Funduszem Zdrowia o udzielaniu
świadczeń zdrowotnych (w zakładzie podstawowej opieki
zdrowotnej lub innym miejscu praktyki zawodowej).
Pielęgniarka środowiska nauczania i wychowania czy higienistka
szkolna realizuje świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej w
znajdującym się na terenie szkoły gabinecie profilaktyki i pomocy
przedlekarskiej.
Należy jednak mieć na względzie, że pielęgniarka nie jest
pracownikiem szkoły, a jedynie na terenie szkoły realizuje
świadczenia profilaktycznej opieki zdrowotnej na podstawie
kontraktu z Narodowym Funduszem Zdrowia.
Zadania pielęgniarki szkolnej w
odniesieniu do uczniów chorych na
cukrzycę obejmują:
•
pomoc uczniom w oznaczaniu glikemii za pomocą glukometru i
wstrzyknięciach insuliny,
• obsłudze pompy insulinowej,
• postępowanie w czasie hipoglikemii (łącznie z podaniem
glukagonu),
• udostępnianie uczniom gabinetu w celu dokonywania
wstrzyknięć insuliny oraz edukacji w zakresie samoopieki.
W opiece nad dzieckiem z cukrzycą w szkole pielęgniarka pełni
wiodącą rolę, jednak warunkiem powodzenia podejmowanych
działań jest ścisła współpraca pielęgniarki z rodzicami, lekarzem
sprawującym opiekę zdrowotną nad dzieckiem, dyrektorem szkoły
oraz nauczycielami.
Kto jeszcze ?...
Oprócz pielęgniarki specjalistyczne zabiegi (bieżąca
kontrola poziomu cukru we krwi za pomocą glukometru
oraz podawanie insuliny w formie wstrzyknięć
podskórnych lub wlewów przy użyciu pompy
insulinowej) może wykonywać również inna osoba samo dziecko, rodzic, nauczyciel, pomoc nauczyciela która odbyła specjalistyczne przeszkolenie w tym
zakresie
Posiadanie wykształcenia medycznego nie jest
wymogiem koniecznym.
Nauczyciel i pracownicy niepedagogiczni (np. pomoc
nauczyciela) wykonują obowiązki opiekuńcze podczas
pobytu dziecka w przedszkolu/szkole/placówce,
pełniąc jedynie rolę wspierającą proces leczenia.
Ponadto, nauczyciel, tak jak każdy obywatel, jest
obowiązany do udzielania pierwszej pomocy, co wynika
z przepisu art. 162 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r.
Kodeks karny (Dz. U. Nr 88, poz. 553, z późn. zm.).
Osoby przyjmujące zadanie muszą wyrazić zgodę.
Delegowanie przez rodziców uprawnień do wykonywania
czynności związanych z opieką nad dzieckiem oraz zgoda
pracownika szkoły i zobowiązanie do sprawowania opieki
winny mieć formę umowy (ustnej lub pisemnej) pomiędzy
rodzicem dziecka przewlekle chorego, a pracownikiem
szkoły.
Nauczyciel pełni jedynie rolę wspierającą i może służyć
pomocą w nagłych sytuacjach.
Odpowiedzialność za prawidłowe leczenie spoczywa
głównie na rodzicach i zespole leczącym dziecko.
Aspekt prawny
W art. 20 ustawy z dnia 6 grudnia 2013 r. o zmianie
ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw
(Dz. U z 2014 r., poz. 7), wskazano, iż w celu zapewnienia
dziecku podczas pobytu w przedszkolu/szkole/placówce,
odpowiedniej opieki, odżywiania oraz metod
opiekuńczo-wychowawczych rodzic dziecka przekazuje
dyrektorowi przedszkola, szkoły lub placówki uznane
przez niego za istotne dane o stanie zdrowia,
stosowanej diecie i rozwoju psychofizycznym dziecka.
Powyższe informacje są niezbędne do zapewnienia
dzieciom właściwej opieki podczas pobytu w
przedszkolu/szkole/placówce.
Zadania rodzica
Zgodnie z wyjaśnieniami nadesłanymi w odpowiedzi na list z MZ, z MEN oraz
informacjami zawartymi w broszurze dla nauczycieli „One są wśród nas”
rodzic powinien przedłożyć szkole następujące informacje i dokumenty:
1. Zlecenie lekarskie na podanie leków.
Samo podanie leków zleconych przez lekarza należy
traktować jako czynność techniczną polegającą na
realizacji zlecenia lekarskiego, która wiąże się ze
sprawowaniem funkcji opiekuńczej nad dzieckiem
wymagającym systematycznego podawania leków.
(...) „Przyjęcie odmiennej interpretacji, zgodnie z którą
wychowawcy w przedszkolu nie mogliby podawać leków
zleconych przez lekarza narażałoby dziecko na utratę
zdrowia lub życia, a opiekuna (wychowawcę) na zarzut
niewłaściwie sprawowanej opieki.” – to cytaty z
odpowiedzi z Ministerstwa Zdrowia na list rodziców
dzieci chorych na cukrzycę.
2. Zaświadczenie lekarskie.
Muszą być zawarte następujące informacje:
• rozpoznanie choroby przewlekłej,
• opinia na temat możliwości uczęszczania dziecka do
przedszkola czy szkoły ogólnodostępnej,
• informacje dla wychowawcy dotyczące postępowania z
dzieckiem i konieczności realizacji wskazanych stałych
zleceń w czasie pobytu dziecka w placówce,
• informacje dotyczące rodzaju koniecznych działań w
razie wystąpienia nasilenia objawów choroby,
• ewentualne ograniczenia i zalecenia dotyczące udziału
dziecka w zajęciach. – źródło pismo MZ.
3. Upoważnienie (pisemne lub ustne)
rodziców/opiekunów dziecka dla dyrektora placówki do
podejmowania wymienionych wyżej działań.
oraz:
• Udzielenie pisemnej informacji na temat rodzaju
stosowanej insulinoterapii, używanych preparatów
insulinowych oraz stosowanych dodatkowych
węglowodanów szybkowchłanialnych w przypadku
hipoglikemii (niedocukrzenia).
• Udzielenie pisemnej informacji dotyczącej posiłków w
szkole.
• Dostarczenie informacji na temat postępowania w
przypadku podjęcia wysiłku fizycznego.
• Dostarczenie pisemnej informacji na temat zalecanych
wartości glikemii przed posiłkiem, przed i w trakcie
wysiłku fizycznego.
• Udzielenie informacji na temat ewentualnie
występujących współistniejących chorób.
• Zapewnienie szkole wyposażenia niezbędnego do
prawidłowej opieki (glukometr, pen, glukagon,
odpowiednie napoje, jeśli możliwe, to telefon
komórkowy dla dziecka, odpowiednie środki stosowane
w przypadku niskich cukrów itp.).
• Dostarczenie numerów telefonów rodziców, Poradni
Diabetologicznej oraz numeru lekarza prowadzącego.
Zadania szkoły i nauczyciela:
• Zrozumienie potrzeb dziecka wynikających z choroby
oraz pomoc w ich zaspokajaniu.
• Udział nauczycieli w szkoleniach na temat cukrzycy.
• Zapewnienie dziecku poczucia bezpieczeństwa,
akceptacji oraz tolerancji, przeciwdziałanie wszelkim
formom dyskryminacji.
• Natychmiastowe udzielenie pomocy w przypadku
ciężkiej hipoglikemii.
• Pozwolenie dziecku na spożycie cukrów prostych.
• Zapewnienie dziecku możliwości natychmiastowego
zbadania poziomu cukru w sytuacji, gdy zgłasza ono złe
samopoczucie.
• Zapewnienie (w miarę możliwości) odpowiednich i dyskretnych
warunków do badania poziomu cukru i podania insuliny penem.
• Zapewnienie dziecku odpowiedniego miejsca do przechowywania
wszelkich środków i akcesoriów niezbędnych do prowadzenia
cukrzycy.
• Umożliwienie dziecku korzystania z toalety w każdym czasie i w
każdej sytuacji.
• Nawiązanie ścisłej współpracy z rodzicami/opiekunami dziecka.
Konieczne jest informowanie rodziców z wyprzedzeniem o
wszelkich zmianach w planie pracy szkoły wpływających na
zmianę czasu spożywania posiłków, planowanych wyjściach poza
szkołę, wycieczkach oraz o zajęciach wymagających zwiększonego
wysiłku fizycznego.
• Umożliwienie kontaktu z personelem medycznym na życzenie dziecka oraz
natychmiastowego kontaktu z rodzicem, gdy zachodzi taka potrzeba.
• Umożliwienie dziecku nadrobienia zaległości programowych spowodowanych
wizytą w Poradni Diabetologicznej, złym samopoczuciem oraz przesunięcie
terminu pisania wszelkich sprawdzianów, gdy poziom cukru dziecka jest zbyt
niski lub zbyt wysoki.
• Zapewnienie dziecku przynajmniej jednej kompetentnej osoby (zadanie
dyrektora szkoły) wspierającej dziecko w sytuacjach związanych ze spożyciem
posiłku, na wycieczkach, zajęciach ruchowych, pozalekcyjnych oraz
w sytuacjach, gdy poziom cukru odbiega od normy.
• Umożliwienie dziecku lub jego rodzicom/opiekunom przekazania informacji o
chorobie, jej zarządzaniu, konieczności dokonywania pomiaru cukru, objawów
hipoglikemii i hiperglikemii, sposobach udzielania pomocy oraz innych
istotnych informacji o cukrzycy w trakcie godziny do dyspozycji wychowawcy
lub w czasie innych zajęć edukacyjnych.
Egzamin, sprawdzian –jak dobrze
zorganizować
Za dostosowanie warunków i form przeprowadzania
sprawdzianu lub egzaminu gimnazjalnego do potrzeb
uczniów odpowiada przewodniczący szkolnego zespołu
egzaminacyjnego (dyrektor szkoły).
Uczniowie (słuchacze) z przewlekłymi chorobami
(na podstawie zaświadczenia o stanie zdrowia wydanego przez
lekarza)
• Korzystanie z zaleconego przez lekarza sprzętu medycznego i
leków koniecznych ze względu na chorobę.
• Dostosowanie warunków zdawania sprawdzianu lub egzaminu
gimnazjalnego do specyfiki choroby.
• Przedłużenie czasu.
• Korzystanie z pomocy nauczyciela wspomagającego w pisaniu
i/lub czytaniu, jeżeli choroba uniemożliwia pisanie i/lub czytanie.
Zakres w jakim można przedłużyć czas pisania
sprawdzianu/egzaminu
Sprawdzian - nie więcej niż o 30 minut.
Egzamin gimnazjalny:
− z historii i wiedzy o społeczeństwie, z przedmiotów
przyrodniczych oraz z języka obcego nowożytnego na poziomie
podstawowym - nie więcej niż o 20 minut każdy,
− z języka polskiego, z matematyki - nie więcej niż o 45 minut
każdy,
− z języka obcego nowożytnego na poziomie rozszerzonym - nie
więcej niż o 30 minut.
Bibliografia
•
Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 30 kwietnia
2007 r (z późniejszymi zmianami) w sprawie warunków i sposobu
oceniania, klasyfikowania i promowania uczniów i słuchaczy oraz
przeprowadzania sprawdzianów i egzaminów w szkołach
publicznych
• Komunikat Dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej z 30
sierpnia 2013 r. w sprawie sposobu dostosowania warunków i
form przeprowadzania w roku szkolnym 2013/2014 sprawdzianu i
egzaminu gimnazjalnego do potrzeb uczniów (słuchaczy) ze
specjalnymi potrzebami edukacyjnymi, w tym
niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz
zagrożonych niedostosowaniem społecznym
• Procedury organizowania i przeprowadzania egzaminu,
sprawdzianu.
Główne sposoby pomocy przewlekle choremu
dziecku możliwe do zrealizowania na terenie szkoły
(cyt. „One są wśród nas” Dziecko przewlekle chore
s.38)-refleksje na koniec
− Zapewnienie poczucia bezpieczeństwa psychicznego i
fizycznego oraz zaufania do grupy i nauczyciela.
− Pomoc w pokonywaniu trudności, uczenie samodzielności oraz
nowych umiejętności.
− Budowanie dobrego klimatu i przyjaznych relacji w zespole
klasowym, zapobieganie konfliktom.
− Przygotowanie dzieci zdrowych na spotkanie chorego kolegi,
pomoc w akceptacji ewentualnych odmienności.
Poinstruowanie uczniów, jak należy chronić chorego kolegę i w
jaki sposób można mu pomagać. Zawarcie na ten temat
umowy z klasą.
Refleksje na koniec
− Traktowanie chorego dziecka jako pełnoprawnego członka
zespołu klasowego, na równi z innymi dziećmi, z takimi
samymi prawami
i obowiązkami.
− Uwrażliwienie dzieci zdrowych na potrzeby i przeżycia dziecka
chorego.
− Uwrażliwienie dziecka chorego na potrzeby i przeżycia innych
dzieci.
− Motywowanie do kontaktów i współdziałania z innymi
dziećmi. Wzmacnianie poczucia własnej wartości.
− Przydzielanie dziecku choremu odpowiednich do jego
możliwości zadań
i ról społecznych w zabawach i organizowanych zajęciach.
− Rozwijanie zainteresowań, talentów i samodzielności dziecka.
Refleksje na koniec
− Uczenie relaksu i odprężenia.
− Zapewnienie dziecku wsparcia i pomocy psychologicznopedagogicznej,
a w razie potrzeby pomocy socjalnej.
− Stała współpraca z rodzicami, pielęgniarką, lekarzem,
nauczycielami oraz innymi osobami opiekującymi się
dzieckiem.
PRAWNE I ORGANIZACYJNE ASPEKTY OPIEKI
NAD DZIECKIEM Z CUKRZYCĄ W PRZEDSZKOLACH I SZKOŁACH
Na zlecenie i ze środków Ministerstwa Edukacji Narodowej oraz
Ministerstwa Zdrowia opracowane zostały we współpracy z Ośrodkiem
Rozwoju Edukacji serie publikacji ˝One są wśród nas˝ poświęcone
tematyce dzieci przewlekle chorych. Są to:
1. „Dziecko przewlekle chore. Psychologiczne aspekty
funkcjonowania dziecka w szkole i przedszkolu˝ - E. Góralczyk;
2. „Dziecko z hemofilią w szkole i przedszkolu˝ - A. Klukowska;
3. ˝Dziecko z astmą w szkole i przedszkolu˝ - M. Kulus;
4. ˝Dziecko z padaczką w szkole i przedszkolu˝ - S. Jóźwiak;
5. ˝Dziecko z cukrzycą w szkole i przedszkolu˝ - D. Witkowski, J.
Pietrusińska, A. Szewczyk, R. Wójcik;
Wersja elektroniczna dostępna na stronach:
Ministerstwa Edukacji Narodowej
Kuratorium Oświaty w Kielcach
Dziękuję za uwagę