Żywienie w otyłości młodzieńczej

Żywienie w otyłości
młodzieńczej
Wydział Nauk o Żywności i
Żywieniu
Akademia Rolnicza
Poznań
Czym jest otyłość?




To zespół chorobowy o złożonej etiologii.
To stan nadmiernego gromadzenia
tłuszczów w organizmie.
O otyłości u mężczyzn mówimy, gdy
tłuszcze stanowią powyżej 25% masy ich
ciała, a u kobiet powyżej 30% masy ciała.
Otyłość może, ale nie musi być przyczyną
nadwagi (kulturyści).
Przyczyny otyłości:



Jako następstwo dodatniego bilansu energetycznego,
który może być spowodowany nadmierną podażą
nośników energetycznych, zmniejszonym wydatkiem
energetycznym lub współdziałaniem obu czynników,
Działanie czynników pochodzenia podwzgórzowego
– uszkodzenie, zapalenie, nowotwory jąder brzusznoprzyśrodkowych podwzgórza,
Otyłość z endokrynopatii- hiperkortyzolizm,
hiperinsulinizm, niedoczynność tarczycy,przytarczyc,
niedobór estrogenów lub androgenów,
Przyczyny otyłości:

Działanie czynników genetycznych

jeżeli oboje rodzice są otyli, to
prawdopodobieństwo wystąpienia otyłości u
ich dzieci wynosi 80%, gdy jedno z rodziców
jest otyłe to prawdopodobieństwo to spada do
40%,
Zespoły przebiegające z otyłością to np:
 Zespół
Bardeta- Biedla,
 Zespół Alströma,
 Zespół Cohena,
Niezależnie od czynnika etiologicznego,
otyłość może być powodowana przez:



Nadmierne odkładanie się triglicerydów
(nadmierny pobór pokarmów, wzmożona
lipogeneza de novo, zwiększona aktywność
lipazy lipoproteinowej),
Zmniejszoną mobilizację lipidów z tkanki
tłuszczowej (niedobór hormonów lipolitycznych,
defekt lipolizy w obrębie adipocytów),
Zmniejszone zużytkowanie lipidów (brak
aktywności fizycznej, starzenie się, upośledzone
utlenianie kwasów tłuszczowych, upośledzona
termogeneza).
Klasyfikacja otyłości:



Podział patogenetyczny:
otyłość egzogenna
(nadmierny pobór
pokarmów) i endogenna
(otyłość metaboliczna),
Podział ze względu na
rozmieszczenie tkanki
tłuszczowej: otyłość
biodrowa i brzuszna,
Podział na podstawie
badania liczby i wielkości
adipocytów: otyłość
hipertroficzna,
hiperplastyczna,
mieszana.
Otyłość jest przyczyną:



Zwiększenia stężenia cholesterolu w frakcji
VLDL, a zmniejszenia go we frakcji HDL,
Zwiększenia nietolerancji węglowodanów
(DM II),
Zaburzeń endokrynnych (u M zmniejsza
się poziom testosteronu, a u K poziom
testosteronu i androstendionu rośnie,
czynność glikokortykosteroidowa
nadnerczy rośnie, wydzielenie hormonu
wzrostu zostaje upośledzony).
W konsekwencji otyłość sprzyja
powstawaniu:







Nadciśnienia, miażdżycy (głównie naczyń wieńcowych), żylaków,
zmian zakrzepowych naczyń (udary mózgowe, zawał mięśnia
sercowego),
Zaburzeń wentylacji płuc- tzw. zespół Pickwicka (otyłość, senność,
sinica, przeciążenie prawego serca, hipoksja, kwasica oddechowa)
oraz bezdech występujący w czasie snu,
Dyskinezy dróg żółciowych, kamicy żółciowej, marskości wątroby,
zapaleniu trzustki,
Komicy dróg moczowych, zapaleniu nerek,
Zmian ortopedycznych- zwyrodnienia stawów, szpotawe i koślawe
kolana,
Zmian skórnych (grzybica, wypryski),
Zmian osobowościowych- nerwice i psychonerwice
Otyłość u dzieci:



W praktyce lekarskiej dominuje otyłość prosta
(98%), uwarunkowana zwykle środowiskowo,
przez utrwalone od wczesnego dzieciństwa błędy
żywieniowe (nadmierna podaż kalorii, przy
obniżonej aktywności fizycznej, nagradzanie i
pocieszanie dziecka słodyczami),
Otyłość prosta występuje u około 5-8% populacji
dzieci i młodzieży szkolnej ( dane z 2002r.)
U dzieci rzadko występuje otyłość
podwzgórzowa, genetyczno-hormonalna,
polekowa.
Czy sposób prowadzenia diet niemowlęcej
predysponuje do otyłości?

Dawniej uważano, że tak, dziś wiadomo,że
komórki tłuszczowe mają zdolność do
magazynowania tłuszczu w każdym wieku, choć
największy jest on w okresie niemowlęctwa, co
związane jest z fizjologicznym wzrostem
komórek. I tak dzieci przeciętnie odżywione
mogą zwiększyć liczbę adipocytów w wieku
późniejszym, jeśli potrzeba magazynowania
tłuszczu przekroczy liczbę aktualnych komórek
tłuszczowych.
W okresie noworodkowym 1/3 energii uzyskiwanej z
pożywienia jest wykorzystywana na rozrost tkanek.
Około 6 miesiąca życia 25% masy ciała stanowi tłuszcz.
Z chwilą ograniczenia ilości mleka i zwiększenia
aktywności ruchowej u większości dzieci tkanka
tłuszczowa zanika. Dlatego też, dla okresu wczesnego
dzieciństwa charakterystyczne jest wyszczuplenie
sylwetki ciała, już około 1 roku życia. Systematyczne
odkładanie tkanki tłuszczowej bez wyszczuplania około
6 roku życia zagraża otyłością w wieku dojrzałym.
OTYŁOŚĆ W OKRESIE NIEMOWLĘCYM NIE
DETERMINUJE OTYŁOŚCI W WIEKU
DOJRZAŁYM!
Nawyki żywieniowe predysponujące do
powstania otyłości:



Preferowanie potraw wysokokalorycznych,
zwłaszcza tłustych i (lub) brak dyscypliny w
jedzeniu,
Nieregularne spożywanie posiłków, częste
przekąszanie głównie- słodyczy, batonów,
chrupek, chipsów, zaburza prawidłową regulację
łaknienia,
W DIECIE DZIECKA MUSZĄ DOMINOWAĆ
OWOCE, WARZYWA, DRÓB, RYBY, CHUDE
MIĘSO I PRODUKTY BIAŁKOWE.
Istotne znaczenie w predyspozycji do późniejszej
otyłości może mieć przejście z karmienia naturalnego
na sztuczne (ze względu na wytworzenie
nieprawidłowych nawyków żywieniowych):

Sposób odstawiania do piersi:



Opóźnianie wprowadzania potraw stałych,
wymagających żucia,
Przedłużanie karmienia butelką (opóźnione
dojrzewanie dietetyczne),
Błędy w organizowaniu posiłków i przekąsek.

Błędy postawy (psychologiczne
podejście do żywienia):



Stosowanie pokarmów jako smoczka lub
nagrody,
Akceptacja umiejętności niemowlęcych
(manipulacja lub zabawa pokarmem),
Tolerowanie kaprysów żywieniowych,

Rodzaj diety po odstawieniu od piersi:


Popieranie szczególnego upodobania do słodyczy,
Nieurozmaicanie potraw, niechęć do owoców i
warzyw, zachęcanie do potraw smażonych.
Znaczna część standaryzowanych mieszanek dziecięcych
zawiera 2,2 g białka na 100 kcal. Stosowanie
mieszanki wysokobiałkowej jako głównego posiłku
dostarcza 3,5 g/kg białka dziennie, a żywienie pełnym
mlekiem 5,6 g/kg/dzień! Przekarmianie białkiem jest
ryzykowne ze względu na rozwój otyłości i
niepotrzebne obciążanie nerek sodem.
Zasady leczenia:


Tylko w nielicznych przypadkach istnieje
możliwość przyczynowego leczenia otyłości,
Istotą otyłości jest dążenie organizmu do rozwoju
większych ilości tkanki tłuszczowej, nawet gdy
osoba otyła zmniejszy swoją masę ciała (jest to
uwarunkowane zwiększoną liczbą adipocytów
lub zmianami metabolicznymi).
PRZECIWDZIAŁANIE PROLIFERACJI
ADIPOCYTÓW MOŻLIWE JEST TYLKO W
OKRESIE DZIECIŃSTWA PRZEZ UNIKANIE
PRZEKARMIANIA DZIECI.
Zasady leczenia:



Z lekarskiego punktu widzenia każda otyłość wymaga
leczenia. Względnymi przeciwwskazaniami do leczenia
są- ostre stany zapalne bakteryjne i wirusowe, przewlekła
niewydolność nerek, zaburzenia psychiczne (depresje),
Leczenie farmakologiczne, czy chirurgiczne jest
niewskazane w leczeniu otyłości u dzieci,
U dzieci otyłość leczymy przede wszystkim przez
zwiększenie aktywności fizycznej!, a także po określeniu
dziennego bilansu energetycznego, możemy wprowadzić
leczenie dietetyczne (pamiętając, aby zapewnić dziecku
odpowiednią dla niego ilość witamin, składników
mineralnych i odżywczych).
Odchudzający się dorośli ograniczają spożycie węglowodanów
oraz tłuszczów. W przypadku dziecka nie jest to proste. Tłuszcze
są potrzebne do rozwoju mózgu i układu nerwowego, więc
maluch nadal powinien je jeść (może jednak oczywiście obyć się
bez tłustych mięs czy kremówek). W diecie dziecka muszą się
również znaleźć węglowodany złożone, zawarte np. w kaszach,
pieczywie.
Jaką więc dietę zastosować u grubaska? Przede wszystkim nie
wolno pozwalać mu na podjadanie między posiłkami. Nie wolno
podawać chipsów, frytek, hamburgerów, hot dogów, słodyczy.
Jeśli malec chce zjeść coś słodkiego, niech to będzie domowe,
niezbyt słodkie ciasto lub owocowa sałatka. Ograniczając soki –
bo są kaloryczne. Należy też przekonać malca do chudego mięsa,
owoców i warzyw.
Barry M. Popkin z University of North Carolina w Chapel Hill badał,
czy dzieci w obecnych czasach częściej sięgają po przekąski niż ich
rówieśnicy dwadzieścia lat temu. Wyniki badania ukazały się na
łamach kwietniowego wydania czasopisma Journal of Pediatrics.
Zbierano informacje na temat częstości przekąszania i
charakteryzowano rodzaje przekąsek. Szczególną uwagę zwracano na
ich udział w pokrywaniu dziennego zapotrzebowania kalorycznego.
Analiza danych wykazała, że rośnie częstość "przegryzania" we
wszystkich badanych grupach wiekowych. Poza tym okazało się, że
średnia waga oraz kaloryczność przekąsek utrzymuje się na tym samym
poziomie. Tym niemniej, biorąc pod uwagę rosnącą liczbę przekąsek,
stanowią one coraz ważniejszy punkt w dziennym pokrywaniu
zapotrzebowania kalorycznego. W przekąskach jest mniej wapnia, a
więcej tłuszczów niż w innych posiłkach.
Wyniki badania wskazują na konieczność promowania spożywania
zdrowych przekąsek w postaci owocu czy jogurtu wśród dzieci.