Sprawdź, czy zdasz!

advertisement
GazetaEdukacja.pl
R
E
K
L
A
M
A
EDUKACJA
ŚRODA 29 KWIETNIA 2009
DODATEK DO „GAZETY WYBORCZEJ” REDAGUJE: AGNIESZKA ZAWISTOWSKA
Matura
Matura 2009
biologia i geografia
Sprawdź,
czy zdasz!
Poziom rozszerzony
Matura coraz bliżej! To ostatni dzwonek na powtórzenie materiału – tym razem z biologii i geografii.
Uwaga! Codziennie od wtorku będziemy drukować prawdziwe matury wraz z rozwiązaniami
I. Jak nazywamy geny, których loci znajdują się na tych samych chromosomach?
BIOLOGIA
Czas pracy: 150 minut
.............................................................……...............…....................................
Zadanie 1. (3 pkt)
Rysunek przedstawia schemat procesu oddychania komórkowego. W procesie tym wyróżnia się cztery etapy: łańcuch oddechowy, wytwarzanie acetylo-CoA, glikoliza, cykl kwasów trójkarboksylowych.
Zaznacz na schemacie wymienione powyżej etapy oddychania komórkowego (klamrami między pierwszym
a ostatnim związkiem chemicznym w danym etapie).
W jakich obszarach komórki zachodzą procesy oddychania komórkowego, które zaznaczyłeś na schemacie?
.…………………………………………………………………………………
II. Na schemacie poniżej zaznacz układ genów po zajściu zjawiska crossing-over (miejsce przecięcia nici DNA zaznaczono czerwoną linią).
.…………………………………………………………………………………
.…………………………………………………………………………………
.…………………………………………………………………………………
.…………………………………………………………………………………
.…………………………………………………………………………………
III. Czy cechy warunkowane przez geny, których loci znajdują się na tym samym chromosomie,
dziedziczą się zgodnie z prawami Mendla?
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
Zadanie 4. (2 pkt)
Spośród podanych poniżej zdań wybierz te, które opisują, w jaki sposób insulina wpływa na obniżenie poziomu glukozy we krwi.
Zadanie 2. (2 pkt)
Rysunek w zadaniu 1. jest ilustracją procesu oddychania komórkowego zachodzącego w warunkach dostępu tlenu. Włókna mięśniowe w warunkach niedoboru tlenu mają zdolność oddychania beztlenowego – przeprowadzają proces fermentacji mlekowej, mniej wydajny energetycznie.
Jak nazywa się związek chemiczny, przy którym rozchodzą się szlaki metaboliczne oddychania
tlenowego i fermentacji mlekowej?
A. Insulina stymuluje uwalnianie do krwi glukozy powstałej w wyniku rozpadu glikogenu w komórkach wątroby i włóknach mięśni szkieletowych.
B. Insulina powoduje wzrost tempa przemiany glukozy w tłuszcz zapasowy w tkance tłuszczowej.
C. Insulina powoduje wzrost intensywności przemian glukozy w glikogen w komórkach wątroby.
D. Insulina reguluje proces wytwarzania glukozy ze związków nieorganicznych zachodzący w wątrobie.
E. Insulina stymuluje włókna mięśni szkieletowych do wchłaniania glukozy i wykorzystania jej w
procesach energetycznych.
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
Zadanie 5. (2 pkt)
Wyjaśnij, jakim przemianom podlega kwas mlekowy wytworzony w mięśniach szkieletowych
w warunkach niedoboru tlenu.
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
Poniższy rysunek przedstawia ontogenezę komórki roślinnej. Na każdym z etapów tego procesu
komórka pozostaje pod wpływem hormonów roślinnych, które proces stymulują lub hamują jego przebieg.
Na które z etapów ontogenezy pokazanych na rysunku stymulująco działają cytokininy. Który
z etapów jest przez wysokie stężenie tych hormonów hamowany?
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
Zadanie 3. (3 pkt)
Na schemacie przedstawiono parę chromosomów homologicznych z zaznaczonymi loci
dwóch genów.
1
Dokończenie – s. 2 uuu
2 Gazeta Edukacja 1 Próbna matura z „Gazetą”
Partner
radiowy
Środa 29 kwietnia 2009 1 Gazeta Wyborcza 1 www.wyborcza.pl
uuu Ciąg dalszy ze s. 1
Zadanie 11. (3 pkt)
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
Rysunek przedstawia schemat rozprzestrzeniania się impulsu nerwowego wzdłuż błony aksonu.
Pionowa czerwona linia oznacza miejsce, w którym doszło do zadziałania bodźca progowego.
Wielkie litery oznaczają kolejne okresy od momentu zadziałania bodźca do chwili, gdy błona może odebrać następny bodziec i wygenerować nowy impuls. W nawiasach podano minimalny lub
maksymalny potencjał jaki błona aksonu osiąga w każdym z tych okresów.
Zadanie 6. (2 pkt)
Po analizie rysunku dopasuj nazwy okresów przesyłania impulsu nerwowego (okres spoczynkowej polaryzacji, okres refrakcji, fala depolaryzacji) literom znajdującym się na rysunku.
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
Wyjaśnij, w jaki sposób odbywa się transport fitohormonów wewnątrz organizmu rośliny.
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
A …………........………………………........…………………
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
B …………........…………........………………………………
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
C …………........…………........………………………………
D …………........………………........…………………………
Zadanie 7. (2 pkt)
Zbadano wpływ temperatury na intensywność procesu fotosyntezy oraz intensywność procesu oddychania u pewnego gatunku rośliny klimatu umiarkowanego. Wyniki pomiarów przedstawia rysunek poniżej.
Zadanie 12. (2 pkt)
Po analizie poniższego rysunku dopasuj cyfrom 1-5 wzory odpowiednich związków chemicznych
i jonów w taki sposób, aby schemat przedstawiał obieg azotu w biosferze.
W jakiej temperaturze każdy z tych procesów przebiega najintensywniej?
...............…………………………………………………………………………....
...............…………………………………………………………………………....
...............…………………………………………………………………………....
Zaznacz (przez zakreskowanie) obszar wykresu, w którym procesy kataboliczne przeważają nad
anabolicznymi.
Zadanie 8. (2 pkt)
Rysunek przedstawia rozmieszczenie chloroplastów w komórkach liścia rzęsy trójrowkowej
(Lemna trisulca) w zależności od natężenia światła.
Zadanie 13. (2 pkt)
Związek między bakteriami brodawkowymi (Rhizobium) a roślinami z rodziny motylkowych (Fabaceae) (patrz fragment schematu w zadaniu 12) nazywamy symbiozą.
Wyjaśnij, czym jest symbioza, i uzasadnij, że w przypadku bakterii brodawkowych i roślin motylkowych ten związek występuje.
Na którym rysunku (A czy B) przedstawiono rozmieszczenie chloroplastów w pełnym świetle, a
na którym w świetle rozproszonym?
………………………………………………………..................…………………………………………………………………………....
A. ……………………………………………………………………………………………………….................……………………....
………………………………………………………..................…………………………………………………………………………....
B. ………………………………………………………………………………………………………................……………………....
Zadanie 14. (2 pkt)
Wyjaśnij, z czego wynikają różnice w rozmieszczeniu chloroplastów w komórkach rzęsy w różnych warunkach oświetlenia.
Dopasuj nazwy procesów związanych z rozmnażaniem lub rekombinacją materiału genetycznego
u organizmów bezjądrowych do ich opisów.
………………………………………………………………………………………...............…………………………………………....
…………………………………………………………………………………...............………………………………………………....
Nazwa procesu
1. Amitoza
…………………………………………………………………………................………………………………………………………....
2. Transdukcja
3. Transformacja
Zadanie 9. (2 pkt)
4. Koniugacja
Opis
A. Przekazywanie informacji genetycznej
w postaci plazmidu z jednej komórki bakterii do drugiej.
B. Podzia³ komórki organizmów bezj¹drowych.
C. Pobieranie przez komórkê bakteryjn¹ informa cji genetycznej w
postaci krótkich fragmentów DNA ze œrodowiska.
D. Przekazywanie informacji genetycznej miêdzy komórkami bakterii
za poœrednictwem bakteriofaga ³agodnego.
Rysunek przedstawia schemat budowy aksonu pokrytego osłonką mielinową.
Po analizie rysunku wybierz spośród zdań podanych poniżej prawdziwe informacje na temat budowy włókien mielinowanych.
A. Mielina jest bezkomórkową substancją tłuszczową
Zadanie 15. (2 pkt)
Fragment cząsteczki DNA stanowiący początek pewnego genu ma następującą sekwencję nukleotydów w nici sensownej:
wydzielaną przez komórki osłonki.
błony komórki osłonki owiniętej ściśle wokół aksonu.
C. W miejscach, gdzie warstwa mieliny otacza akson,
przepływ prądu między płynem zewnątrzkomórkowym i płynem wewnątrz aksonu nie jest możliwy.
D. Impuls nerwowy może płynąć przez błonę w zmielinizowanym aksonie tylko w obrębie węzłów.
E. We włóknach mielinowanych tak samo jak we włóknach bezmielinowych przepływ impulsu nerwowego
odbywa się w sposób ciągły.
F. Impuls nerwowy omija cieśni węzłów (przemieszcza się skokowo), płynie natomiast w obrębie fragmentu aksonu otoczonego przez osłonkę mielinową.
Zadanie 10. (2 pkt)
I. Gdzie w obrębie układu nerwowego znajdują się włókna z osłonką mielinową.
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
II. W jakich włóknach nerwowych (mielinowanych czy bezmielinowych) impuls nerwowy płynie
szybciej?
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
………………………………………………………………….......................………………………………………………………………….
5’ ATGTGCTATCCATAC 3’
We fragmencie tym doszło do mutacji polegającej na podstawieniu jednego nukleotydu innym.
Sekwencja nukleotydów po mutacji wygląda w następujący sposób:
5’ ATGTGCTAACCATAC 3’
Opisz produkt białkowy powstały jako skutek tej mutacji (skorzystaj z podanej poniżej tabelki kodu genetycznego).
DRUGA LITERA KODONU
U
U
PIERWSZA LITERA KODONU
B. Osłonka mielinowa została utworzona z kilku warstw
C
A
G
C
A
…………........……………..........…………........…………………
G
UUU
Phe UCU
Ser
UAU
Tyr
UGU
Cys
UUC
Phe UC
Ser
UAC
Tyr
UGC
Cys
UUA
Leu UAA
Ser
UAA
STOP UGA
STOP
UUG
Leu UAG
Ser
UAG
STOP UGG
Trp
CUU
Leu CCU
Pro
CAU
His
CGU
Arg
CUC
Leu CCC
Pro
CAC
His
CGC
Arg
CUA
Leu CCA
Pro
CAA
Gln
CGA
Arg
CUG
Leu CCG
Pro
CAG
Gln
CGG
Arg
AUU
Ile
ACU
Thr
AUU
Asn
AGU
Ser
AUC
Ile
ACC
Thr
AAC
Asn
AGC
Ser
AUA
Ile
ACA
Thr
AAA
Lys
AGA
Arg
AUG
Met ACG
Thr
AAG
Lys
AGG
Arg
GUU
Val GCU
Ala
GAU
Asp
GGU
Gly
GUC
Val GCC
Ala
GAC
Asp
GGC
Gly
GUA
Val GCA
Ala
GAA
Glu
GGA
Gly
GUG
Val GCG
Ala
GAG
Glu
GGG
Gly
…………........……………..........…………........…………………
………..........……………..........…………........…………………
…………........……………..........…………........…………………
…………........……………..........…………........…………………
…………........……………..........…………........…………………
1
Próbna matura z „Gazetą” 1 Gazeta Edukacja 3
www.wyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Środa 29 kwietnia 2009
Zadanie 16. (1 pkt)
………........……………..........…………........…………………
Jak nazywamy rodzaj mutacji, który został opisany w zadaniu 15?
…………........……………..........…………........…………………
A. tranzycja
B. transwersja
C. delecja
D. insercja
…………........……………..........…………........…………………
…………........……………..........…………........…………………
Zadanie 17. (1 pkt)
…………........……………..........…………........…………………
Który spośród podanych poniżej skutków mutacji genowych rozpatrywanych na poziomie polipeptydu dotyczy zadania 15?
A. Mutacje typu zmiany sensu
B. Mutacje typu nonsens
C. Mutacje zmiany fazy odczytu
D. Mutacje typu delecja lub insercja aminokwasu
Zadanie 23. (1 pkt)
Gdzie w roślinie występują i jaką funkcję pełnią amyloplasty?
Zadanie 18. (3 pkt)
Jest to uchyłek przełyku występujący u ptaków, w którym zachodzi wstępne trawienie i magazynowanie pokarmu. U ptaków drapieżnych tworzą się w nim tzw. wypluwki, czyli zlepione, nienadające się do strawienia pozostałości zdobyczy, np. włosy i pióra, które są wypluwane przez
ptaka.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 24. (3 pkt)
Jaką nazwę nosi narząd opisany powyżej?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Jaką jeszcze funkcję, poza podaną w opisie, pełni ten narząd?
Uczeń przygotował preparat mikroskopowy z fragmentu skórki łuski cebuli. Następnie umieścił
go pod mikroskopem, dodał kroplę stężonego roztworu chlorku sodu i obserwował zmiany zachodzące w komórkach skórki, co kilka minut sporządzając rysunki przemian jednej komórki
(patrz poniżej).
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 19. (3 pkt)
W czasie cyklu rozwojowego zarodźca malarii niektóre stadia rozwojowe tego pasożyta przechodzą wielokrotne podziały mitotyczne zwane schizogoniami.
I. Opisz krótko zmiany w komórce, które zaobserwował uczeń.
Przeanalizuj poniższy schemat cyklu rozwojowego zarodźca malarii i ustal, które z komórek zarodźca powstają w wyniku schizogonii.
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
II. Wyjaśnij przyczynę tych zmian.
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
III. Czy zmiany zaobserwowane przez ucznia są odwracalne?
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
Zadanie 25. (1 pkt)
W żołądku niemowląt wydzielana jest renina, która w kwaśnym środowisku powoduje przejście
rozpuszczalnego białka mleka – kazeiny – w nierozpuszczalny parakazeinian wapnia.
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla zarodźca malarii mają podziały wielokrotne.
Wyjaśnij, jaką funkcję w procesie trawienia białka u niemowląt pełni renina.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
Zadanie 20. (1 pkt)
Które z poniższych zdań zawiera prawidłowy opis podziału wielokrotnego (schizogonii), o jakim
mowa w zadaniu 19?
A. Schizogonie mają miejsce wewnątrz cyst przetrwalnikowych. Dzięki podziałom wielokrot-
nym w korzystnych warunkach może w szybkim czasie dojść do wytworzenia nowych komórek inwazyjnych.
B. Schizogonie zawsze występują bezpośrednio po podziale mejotycznym.
C. Schizogonia polega na następujących po sobie podziałach jądra poprzedzających podział cytoplazmy.
D. W czasie schizogonii następuje pączkowanie komórek potomnych na powierzchni cytoplazmy komórki macierzystej.
Zadanie 21. (3 pkt)
Mutacje mogą powstawać zarówno w komórkach rozrodczych (komórkach linii płciowej), jak
i somatycznych. Przekazywane potomstwu są tylko mutacje, które zachodzą w komórkach linii
płciowej, i tylko te mutacje mają znaczenie w procesie ewolucji.
Czy powyższe zdania są prawdziwe zarówno dla roślin, jak i zwierząt? Uzasadnij krótko swoją
odpowiedź.
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Zadanie 22. (1 pkt)
Rysunek przedstawia powstawanie różnych rodzajów plastydów w organizmie rośliny.
1
Uzupełnij rysunek, przypisując cyfrom 1, 2 i 3 nazwy plastydów lub określenia warunków, w jakich dochodzi do ich powstania.
Dokończenie – s. 4 uuu
R
E
K
L
A
M
A
4 Gazeta Edukacja 1 Próbna matura z „Gazetą”
Środa 29 kwietnia 2009 1 Gazeta Wyborcza 1 www.wyborcza.pl
uuu Ciąg dalszy ze s. 3
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
Zadanie 26. (1 pkt)
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
Nerki są narządem charakteryzującym się bardzo rozbudowaną siecią włosowatych naczyń
krwionośnych. Krew dopływa do nerek prawą i lewą tętnicą nerkową, a odprowadzana jest prawą i lewą żyłą nerkową. Przez nerki człowieka w ciągu minuty przepływa ponad 25 proc. krwi
pompowanej z serca.
Oblicz częstość występowania każdego z genotypów w populacji kur.
Wyjaśnij, jakie znaczenie dla funkcjonowania organizmu człowieka ma duże ukrwienie i intensywny przepływ krwi przez nerkę.
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
W pobliżu kurnika i wybiegu, na którym spędzało dzień opisane powyżej stado kur andaluzyjskich,
pojawiła się para jastrzębi. Kury okazały się dla nich łatwym łupem. Szczególnie często ich ofiarą
padały kury białe, gdyż były lepiej widoczne. Zanim gospodarz zabezpieczył wybieg, stado liczyło
tylko 90 osobników, z czego 24 stanowiły ptaki czarne, 48 niebieskie, a 18 ptaki białe.
Oblicz częstość alleli i częstość genotypów w stadzie po atakach jastrzębi.
Zadanie 27. (1 pkt)
„Tutaj, jak widzisz, aby utrzymać się w tym samym miejscu, trzeba biec, ile sił” – powiedziała,
biegnąc Czerwona Królowa do Alicji, i pobiegła dalej, goniąc uciekający krajobraz (Lewis Carroll „Po drugiej stronie lustra”). Zdanie to dobrze opisuje jedną z koncepcji w biologii ewolucyjnej. Koncepcja ta została nazwana hipotezą Czerwonej Królowej i zakłada, że występowanie stosunków antagonistycznych między gatunkami jest przyczyną zmian kierunkowych w populacjach tych gatunków.
Podaj przykład pary gatunków, których ewolucja może przebiegać zgodnie z hipotezą Czerwonej Królowej.
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
Zadanie 29. (2 pkt)
Jakie warunki musi spełniać populacja znajdująca się w stanie równowagi genetycznej (prawo
Hardy'ego-Weinberga)?
…………………………………………………………………………………………………………...............………………………….
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
Zadanie 28. (2 pkt)
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
W stadzie kur andaluzyjskich liczącym sto osobników jest 25 ptaków czarnych, 25 białych i 50 o
upierzeniu niebieskim. Za wytworzenie czarnej barwy piór odpowiada allel A1, za wytworzenie białej barwy allel A2. Ptaki niebieskie są heterozygotami (allele A1 i A2 kodominują).
Populację można opisać przez określenie jej struktury genetycznej, czyli obliczenie częstości
alleli i częstości genotypów. Częstość allelu jest to udział liczby loci zajętych przez dany allel względem ogólnej liczby loci, które ten allel mógłby zająć w badanej populacji. Częstość genotypu jest
to stosunek liczby osobników o danym genotypie do ogólnej liczby osobników w danej populacji.
Oblicz częstość występowania każdego z alleli w opisanej populacji kur andaluzyjskich (częstość wyrażamy w postaci ułamka dziesiętnego lub procentu).
Zadanie 30. (2 pkt)
Wymień dwa warunki, jakie nie zostały spełnione w opisanej w zadaniu 28 populacji kur andaluzyjskich? Wyjaśnij krótko, w jaki sposób nie zostały spełnione te warunki.
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
………………………………………………………………...…………………………………………...............………………………….
MODEL ODPOWIEDZI
Nr
z ad .
1
2
Mo d e l o d p o w i e dz i
Za prawidłowe opisanie klamrami i wprowadzenie nazw dwóch etapów oddychania
komórkowego
- 1 punkt, za opisanie klamrami i wprowadzenie 4 nazw - 2 punkty, za podanie poprawnej
lokalizacji czterech etapów - 1 punkt, razem 3 punkty. Poprawna odpowiedź: Glukoza Æ kwas
pirogronowy
– glikoliza; kwas pirogronowy Æ acetylo-CoA – wytwarzanie acetylo -Co-A; cytrynianÆ
szczawiooctan – cykl kwasów trójkarboksylowych; FAD Æ H2O – łańcuch oddechowy. Lokalizacja
procesów oddychania: glikoliz a – cytoplazma, wytwarzanie acetylo -CoA – macierz
mitochondrialna, cykl kwasów trójkarboksylowych – macierz mitochondrialna, łańcuch
oddechowy – wewnętrzna błona mitochondrium
Za podanie poprawnej nazwy związku chemicznego – 1 punkt, za wyjaśnienie lo sów kwasu
mlekowego – 1 punkt, razem 2 punkty
Poprawna odpowiedź: Związek chemiczny - kwas pirogronowy. Kwas mlekowy jest
transportowany przez krew do wątroby, gdzie w procesie glukoneogenezy ulega przekształceniu
w glukozę i powraca z krwią do mięśni
Za prawidłową odpowiedź na każde z pytań po 1 punkcie – razem 3 punkty
Poprawna odpowiedź: I - geny sprzężone, II - (patrz rysunek), III - nie
P kt.
14
15
16
3
17
18
2
19
20
3
3
21
4
5
6
Za wskazanie dwóch poprawnych odpowiedzi – 1 punkt, za wskazanie 3 poprawnych odpowiedzi
– 2 punkty
Poprawna odpowiedź: B, C, E
Za wskazanie etapów, na które cytokininy działają stymulująco – 2 punkty, za wskazanie procesu,
na który cytokininy działają hamująco – 1 punkt, razem 3 punkty. Poprawna odpowiedź:
Cytokininy działają stymulująco na podziały k omórkowe i różnicowanie komórkowe, a hamująco
na proces starzenia się komórki
Za podanie poprawnego wyjaśnienia – 2 punkty
Poprawna odpowiedź: Transport hormonów roślinnych odbywa się razem z transportem wody
(w naczyniach – drewnie) lub razem z trans portem asymilatów (w rurkach sitowych)
Za poprawne podanie optimum dla procesu fotosyntezy i procesu oddychania – 1 punkt, za
prawidłowe zakreskowanie obszaru wykresu – 1 punkt, razem 2 punkty. Poprawna odpowiedź:
optimum fotosyntezy – 25-30 oC, optimum oddychania 40-45 oC; obszar o przewadze procesów
katabolicznych:
7
2
3
22
23
2
24
2
25
8
9
10
11
12
13
Za poprawne opisanie rysunków – 1 punkt, za poprawne wyjaśnienie zależności między światłem
a rozmieszczeniem chloroplastów – 1 punkt, razem 2 punkty
Poprawna odpowiedź: A – światło rozproszone, B – światło pełne
Wyjaśnienie: Gdy światła jest mało (światło rozproszone), wówczas chloroplasty ustawiają się w
taki sposób, by najlepiej wykorzystać ilość światła docierającą do liści. Gdy roślina jest
wystawiona na pełne światło, ustawien ie chloroplastów chroni aparat fotosyntetyczny przed
uszkodzeniami, jakie mogą wywołać zbyt duże dawki energii
Za poprawne wybranie dwóch odpowiedzi – 1 punkt, za poprawne wybranie trzech odpowiedzi – 2
punkty. Poprawna odpowiedź: B, C, D
Za poprawną odpowiedź na każde z pytań – po 1 punkcie, razem 2 punkty
Poprawna odpowiedź: I - włókna z osłonką mielinową znajdują się w obwodowym układzie
nerwowym, II - impuls nerwowy biegnie szybciej we włóknach mielinowanych
Za podanie poprawnych okre śleń przy dwu literach – 1 punkt, przy 3 literach – 2 punkty, przy
czterech literach – 3 punkty. Poprawna odpowiedź: A, D - okres spoczynkowej polaryzacji, B okres refrakcji, C - fala depolaryzacji
Za poprawne dopasowanie wzorów chemicznych trzech związków – 1 punkt, za poprawne
dopasowanie wzorów chemicznych pięciu związków – 2 punkty
Poprawna odpowiedź: 1 – N2, 2 – NO3-, 3 – NO2-, 4 – NH3, 5 – N2
Za poprawne wyjaśnienie istoty symbiozy i za poprawne uzasadnienie, na czym polega symbioza
występująca między bakteriami brodawkowymi a roślinami motylkowymi
– 2 punkty. Poprawna odpowiedź: Symbioza jest związkiem między dwoma organizmami
opartym na obopólnej korzyści. Rośliny motylkowe są schronieniem
dla bakterii brodawkowych, a bakterie przeks ztałcają azot atmosferyczny w związki przyswajalne
dla roślin
26
2
27
2
2
28
3
2
29
2
30
Za poprawne dopasowanie dwóch nazw procesów do opisów – 1 punkt, za dopasowanie czterech
nazw – 2 punkty. Poprawna odpowiedź: 1 - B, 2 - D, 3 - C, 4 - A
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 2 punkty. Poprawna odpowiedź: Nastąpi przedwczesne
zakończenie translacji, czego efektem jest powstanie nieprawidłowego produktu białkowego
zbudowanego z dwóch aminokwasów (dipeptydu)
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: B
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: B
Za podanie nazwy narządu – 1 punkt, za podanie funkcji narządu – 2 punkty, razem 3 punkty
Poprawna odpowiedź: Nazwa narządu – wole, funkcja – magazynowanie pokarmu dla piskląt,
wytwarzanie ptasiego mleka – substancji pokarmowej dla piskląt u gołębiowatych
Za poprawne podanie nazwy komórek, które powstają w wyniku schizogonii – 1 punkt,
za wyjaśnienie znaczenia schizogonii dla zarodźca malarii – 2 punkty, razem 3 punkty
Poprawna odpowiedź: W wyniku schizogonii powstają merozoity; dzięki s chizogoniom
w krótkim czasie powstaje wiele komórek inwazyjnych, które mogą atakować kolejne komórki
wątroby i erytrocyty gospodarza
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: C
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt, za poprawne uzasadnienie – 2 punkty,
razem 3 punkty. Poprawna odpowiedź: Zdania te są prawdziwe tylko dla zwierząt, gdyż
u zwierząt od wczesnych etapów życia zarodkowego występują wyodrębnione komórki linii
płciowej, z których powstają gamety. Tylko mutacj e zachodzące w tych komórkach mogą być
przekazane potomstwu. U roślin komórki dające początek gametom tworzą się w merystemach
lub przez odróżnicowanie komórek somatycznych. Mutacja, która zaszła w takiej komórce
somatycznej, może być przekazana organizmom potomnym
Za poprawne przypisanie cyfrom określeń – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: 1. – brak światła, 2. – chloroplasty, 3. – starzenie się (degeneracja)
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: Amylopasty występują w komórkac h organów spichrzowych, ich funkcją
jest magazynowanie skrobi
Za poprawną odpowiedź na każde z pytań – po 1 punkcie, razem 3 punkty
Poprawna odpowiedź: I - zmiany obserwowane przez ucznia polegają na kurczeniu się
protoplastu komórki skórki łuski ce buli. Kurczący się protoplast powoduje stopniowe
odstawanie błony komórkowej od ściany komórkowej, II - przyczyna zmian wynika z właściwości
błony cytoplazmatycznej, która jest wybiórczo przepuszczalna. Gdy komórkę umieścimy w
roztworze hipertonicznym (stę żony roztwór chlorku sodu), to nastąpi wydzielanie wody poza
protoplast i jego kurczenie się, III – jest to zmiana odwracalna
Za podanie poprawnego wyjaśnienia – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: Nierozpuszczalny parakazinian wapnia dłużej pozostaje w żoł ądku, a więc
dłużej znajduje się pod wpływem peptydaz żołądkowych. Dzięki temu zostaje w większym
stopniu strawiony do aminokwasów i lepiej wykorzystany przez organizm
Za podanie poprawnej odpowiedzi – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: Krew przepływająca p rzez nerki jest oczyszczana ze szkodliwych
produktów przemiany materii, a także usuwany jest nadmiar wody i jonów z organizmu;
intensywny przepływ krwi przez nerki przyczynia się do zachowania homeostazy organizmu
Za poprawne podanie pary gatunków – 1 punkt
Poprawna odpowiedź: Np. gepard i gazela, ryś i zając, motylica wątrobowa i bydło domowe
Za poprawne obliczenie częstości alleli – 1 punkt, za poprawne obliczenie częstości genotypów
– 1 punkt, razem 2 punkty. Poprawna odpowiedź:
Przed atakami jastrzębi: częstość występowania allelu A1 = 0,5, częstość występowania
allelu A2 = 0,5; częstość występowania genotypu A1A1 = 0,25, częstość występowania genotypu
A2A2 = 0,25, częstość występowania genotypu A1A2 = 0,5
Po atakach jastrzębi: częstość w ystępowania allelu A1 = 0,53, częstość występowania allelu
A2 = 0,47; częstość występowania genotypu A1A1 = 0,27, częstość występowania genotypu
A2A2 = 0,20, częstość występowania genotypu A1A2 = 0,53
Za poprawne wymienienie trzech warunków – 1 punkt, za wymienienie sześciu – 2 punkty
Poprawna odpowiedź: Populacja musi być liczna, rozmnażająca się płciowo, osobniki muszą
krzyżować się losowo, nie mogą migrować, nie mogą występować mutacje i nie może działać
dobór naturalny
Za poprawne wymienienie jednego czynnika – 1 punkt, za wymienienie 2 czynników - 2 punkty
Poprawna odpowiedź: Nie został spełniony warunek dużej liczebności populacji (100 osobników
to za mało dla praw statystycznych), zadziałał dobór naturalny – atak jastrzębi eliminujący z
populacji głównie osobniki białe – dobór eliminujący homozygoty A2A2
2
2
1
1
3
3
1
3
1
1
3
1
1
1
2
2
2
1
Próbna matura z „Gazetą” 1 Gazeta Edukacja 5
www.wyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Środa 29 kwietnia 2009
Wydawnictwo Compass
GEOGRAFIA
Czas pracy: 150 minut
Zadanie 4. (1 pkt)
Zadania 1.-9. Wykonaj na podstawie fragmentu mapy turystycznej Kampinoskiego Parku Narodowego.
Podane informacje dotyczą dwóch stref ochrony w Rezerwacie Biosfery „Puszcza Kampinoska”
(szkic z zadania 3.).
Zadanie 1. (1 pkt)
Przyporządkuj podanym informacjom właściwą nazwę strefy ochrony (opisaną w legendzie szkicu).
Odcinek drogi wojewódzkiej między Lesznem a Roztoką ma na mapie długość 13 cm.
Oblicz długość tego odcinka w terenie. Zapisz obliczenia.
Długość odcinka drogi w terenie ........... m.
1. Obszar objęty ochroną częściową i krajobrazową, realizuje się tu aktywną ochronę przyrody,
ale są tu też tereny tradycyjnego rolnictwa w parku narodowym .............................................................
2. Obszar, który nie jest formą ochrony przyrody, ale wszelkie działania gospodarcze człowieka
w nim prowadzone nie mogą szkodliwie oddziaływać na przyrodę przyległego obszaru ...............
.............................................................
Zadanie 2. (1 pkt)
Powierzchnia Rezerwatu Karpaty wynosi na mapie 1,55 cm2.
Zadanie 5. (2 pkt)
Oblicz powierzchnię, jaką zajmuje ten rezerwat w terenie. Zapisz obliczenia i wynik podaj w ha.
Miejsce na obliczenia.
Porównaj podane elementy środowiska przyrodniczego w obszarach położonych w polach (B, C
1, 2) i (L, M 3).
Powierzchnia rezerwatu w terenie ……….. ha
Rzeźba terenu .................................................................................................................................................
Pokrycie terenu ..............................................................................................................................................
Wody powierzchniowe .................................................................................................................................
Zadanie 3. (1 pkt)
Odczytaj z mapy turystycznej i podaj nazwy trzech zaznaczonych na szkicu rezerwatów ochrony ścisłej.
Zadanie 6. (1 pkt)
Zaznacz miejscowość, w której Słońce góruje najwyżej nad horyzontem. Wybór uzasadnij.
A. Leszno
B. Roztoka
C. Górki
D. Kampinos
Uzasadnienie ....................................................................................................................................
Zadanie 7. (2 pkt)
Przedstaw i oceń zagospodarowanie turystyczne obszaru przedstawionego na mapie, biorąc pod
uwagę to, że jest to obszar parku narodowego i jednocześnie teren rekreacyjny dla mieszkańców
Warszawy.
..........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
Zadanie 8. (2 pkt)
2. .......................................................................................
Podaj po trzy przykłady obiektów przyrodniczych i antropogenicznych stanowiących atrakcje turystyczne na odcinku niebieskiego szlaku turystycznego prowadzącego z Leszna do miejscowości Granica.
3. .......................................................................................
Dokończenie – s. 6 uuu
1. .......................................................................................
1
6 Gazeta Edukacja 1 Próbna matura z „Gazetą”
Środa 29 kwietnia 2009 1 Gazeta Wyborcza 1 www.wyborcza.pl
uuu Dokończenie ze s. 5
............................................................................................................................................................................
1. Obiekty przyrodnicze .................................., ......................................, ................................................
2. Obiekty antropogeniczne ............................, ......................................, ................................................
Proces budujący ............................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................
Zadanie 9. (1 pkt)
Zadanie 16. (2 pkt)
Skreśl po jednym z podanych w nawiasie określeń, tak aby informacje dotyczące obszaru przedstawionego na mapie były prawdziwe.
Obszar przedstawiony na mapie położony jest w obrębie pradoliny (Warszawsko-Berlińskiej / Głogowsko-Baryckiej).
Puszcza Kampinoska znajduje się na terenie (Kotliny Warszawskiej / Równiny Kutnowskiej).
Ukształtowanie terenu ma charakter rzeźby (młodoglacjalnej / peryglacjalnej).
Łukowato wygięte pagórki powstały w wyniku działania (wód polodowcowych / wiatru).
Zadanie 10. (2 pkt)
Wpisz ciała niebieskie, których dotyczą podane opisy.
Ciało wszechświata o znacznych rozmiarach, zbudowane z materii, która wskutek reakcji termojądrowych jest źródłem emisji światła i ciepła .................................................................................
W tabeli podano roczną sumę opadów w sześciu stacjach meteorologicznych zlokalizowanych na
mapie.
Roczna suma opadów w mm
Stacja
Numer stacji WysokoϾ stacji
meteorologiczna
na mapie
w m n.p.m.
Koszalin
1
46
Dar³owo
2
6
Lêbork
3
23
Bydgoszcz
4
46
Toruñ
5
60
Grudzi¹dz
6
25
Rok
737
627
665
522
495
510
Niewielkie ciała niebieskie (o średnicy do około 800 km) krążące wokół Słońca po orbicie położonej pomiędzy Marsem a Jowiszem .....................................................................................................
Wyjaśnij znaczenie terminu „cień opadowy”.
Wyjaśnienie zilustruj danymi z tabeli.
Niewidoczny obiekt wszechświata; materia wciągnięta do jego wnętrza ulega nieskończenie
wielkiemu zagęszczeniu ............................................................................................................................
.............................................................................
...............................................................................
Ciało niebieskie świecące światłem odbitym od Słońca lub własnym; podczas zbliżania się do
Słońca gazy zaczynają się żarzyć i wówczas widać charakterystyczną głowę i ogon ......................
.............................................................................
Zadanie 11. (2 pkt)
Zadanie 17. (2 pkt)
Oblicz współrzędne geograficzne dwóch miejsc, w których 21 marca Słońce góruje na wysokości 40o nad horyzontem, a południe słoneczne jest o 2 godziny 20 minut wcześniej niż w Londynie (51oN, 0o). Zapisz obliczenia.
Przyporządkuj podanym informacjom odpowiadający im typ klimatu oraz region, w którym ten typ
klimatu występuje. Typy klimatu oraz regiony wybierz z podanych.
Miejsce 1 ...............................................
Miejsce 2 ...............................................
Typy klimatu: Równikowy wybitnie wilgotny, zwrotnikowy kontynentalny wybitnie suchy;
podzwrotnikowy śródziemnomorski; podzwrotnikowy monsunowy; umiarkowany morski.
Regiony: Nizina Amazonki; Nizina Angielska; Nizina Zachodniosyberyjska; Półwysep Bałkański;
Półwysep Indochiński.
Zadanie 12. (2 pkt)
Rysunek przedstawia strefę kolizji wielkich płyt litosfery. W każdym zdaniu wykreśl jedno
z określeń podanych w nawiasach, tak aby zdania opisujące sytuację przedstawioną na rysunku
były prawdziwe.
Cechy klimatu
Œrednia temperatura roczna 0 oC do 12oC; opady
ca³oroczne z przewag¹ jesienno -zimowych
Œrednia temperatura roczna 10 oC do 20oC; ciep³e
s³oneczne lata; zimy ³agodne z opadami
Œrednia temperatura roczna 10 oC do 20oC; opady
wystêpuj¹ latem
Temperatura œrednia wszystkich miesiêcy powy¿ej
+20oC, bardzo ma³a roczna amplituda temperatury
powietrza, opady wysokie ca³oroczne
Typ klimatu
Region
Zadanie 18. (2 pkt)
Uzupełnij podpis pod rysunkiem, podając typ źródła przedstawionego na rysunku i zaznacz na
rysunku miejsca występowania źródeł.
Ruchy wielkich płyt litosfery wywołane są (magnetyzmem ziemskim / prądami konwekcyjnymi
w astenosferze).
Rysunek przedstawia strefę (ryftu / subdukcji).
W strefie kolizji płyt powstaje oceaniczny (rów / grzbiet).
W wyniku kolizji płyty oceanicznej i kontynentalnej powstał łańcuch górski (Andów / Himalajów).
Źródło .......................................................................
Zadanie 13. (1 pkt)
Spośród podanych skał wybierz skały osadowe okruchowe i wpisz je w kolejności grubości ziarna
(od najgrubszego do najdrobniejszego).
Gips, gnejs, granit, ił, piasek, wapień, żwir.
Zadanie 19. (2 pkt)
.......................................................................................................................................................................
Zadanie 14. (2 pkt)
Uzupełnij tabelę, podając nazwy rzek, na których utworzono wymienione zbiorniki, oraz
numery, którymi oznaczono je na mapie. Nazwy rzek wybierz z podanych:
Przyporządkuj Karpatom i Sudetom po trzy charakterystyczne dla nich cechy rzeźby i budowy
geologicznej wybrane z podanych. Wpisz litery, którymi oznaczono wybrane cechy.
Nysa Kłodzka, Brda; Dunajec; Narew; Odra;
Pilica; San; Wieprz; Wisła
Cechy do wyboru:
A. Najwyższe szczyty przekraczają wysokość 2000 m n.p.m.
B. Najwyższym wzniesieniem jest Śnieżka.
C. Obszar został sfałdowany w orogenezie alpejskiej.
D. Poziomo zalegające warstwy piaskowców budują Góry Stołowe.
E. Mają budowę fałdowo-zrębową.
F. Zewnętrzne pasma mają budowę płaszczowinową.
G. Najwyższe wzniesienia zbudowane są z wapieni.
Karpaty ........, ........, ........
Sudety ........, ........, ........
Zadanie 15. (2 pkt)
Opisz dwa procesy rzeźbotwórcze wód morskich (niszczący oraz budujący), które kształtują
polskie wybrzeże Bałtyku.
Proces niszczący ........................................................................................................................................
Sztuczny zbiornik wodny
Gocza³kowicki
Otmuchowski
Soliñski
Sulejowski
W³oc³awski
Zegrzyñski
Rzeka
Numer na mapie
1
Próbna matura z „Gazetą” 1 Gazeta Edukacja 7
www.wyborcza.pl 1 Gazeta Wyborcza 1 Środa 29 kwietnia 2009
Zadanie 20. (2 pkt)
Zadanie 26. (2 pkt)
Podaj po jednej głównej przyczynie powstania wymienionych ruchów wód morskich.
Zaznacz zdania prawdziwe literą P, a zdania fałszywe literą F.
a) Pływy .......................................................................................................................................................
Dominującą religią w krajach Półwyspu Indochińskiego jest hinduizm...... .
b) Prądy morskie ........................................................................................................................................
Większość mieszkańców Afryki Północnej stanowią muzułmanie...... .
c) Upwelling ..................................................................................................................................................
Rdzennymi mieszkańcami Australii są Aborygeni...... .
Indianie Ameryki Północnej i Południowej to ludność rasy żółtej...... .
Zadanie 21. (2 pkt)
Urzędowym językiem Brazylii jest język hiszpański...... .
Wybierz spośród podanych trzy typy gleb występujące w Polsce. Podaj przykład skały macierzystej i roślinności, na bazie których powstały. Gleby do wyboru: bielicowe, brunatne, czarnozie-
my, laterytowe, żółtoziemy.
Zadanie 27. (2 pkt)
1. .....................................................................................................................................................................
Korzystając z rysunku i własnej wiedzy wykonaj, polecenia a, b.
2. ....................................................................................................................................................................
3. ....................................................................................................................................................................
Zadanie 22. (1 pkt)
W każdym zdaniu skreśl jedno z podanych w nawiasie określeń, tak aby zdania dotyczące sawanny były prawdziwe.
Roślinność sawanny składa się głównie z (krzewów i niskich drzew / traw i roślin zielnych).
Sawanny występują na obszarach klimatu (podrównikowego z porą suchą i wilgotną / równikowego wybitnie wilgotnego).
Sawanna jest formacją roślinną typową dla Afryki (środkowo-wschodniej / południowo-zachodniej).
Zadanie 23. (2 pkt)
ŹRÓDŁO: MAŁY ROCZNIK STATYSTYCZNY POLSKI 2008, GUS, WARSZAWA 2008
Przyrost rzeczywisty ludności województwa śląskiego od kilku lat jest ujemny (w roku 2004
wynosił -3 promile).
Wyjaśnij znaczenie terminu „przyrost rzeczywisty” oraz podaj dwie przyczyny ujemnego przyrostu rzeczywistego w tym województwie.
Wyjaśnienie.................................................................................................................................................
a) Podaj nazwy metod kartograficznych, którymi przedstawiono
zróżnicowanie wielkości plonów ziemniaków –.......................................................................................
udział województw w zbiorach ziemniaków –...........................................................................................
b) wymień
dwa województwa o najniższych plonach ziemniaków...........................................,.................................
trzy województwa o największych zbiorach ziemniaków ................................., .........................................,
............................................
Przyczyny: 1................................................................................................................................................
2........................................................................................................................................................................
Zadanie 28. (2 pkt)
Zadanie 24. (3 pkt)
Wybierz spośród podanych dwa regiony o warunkach przyrodniczych najbardziej korzystnych dla
rozwoju rolnictwa. Uzasadnij swój wybór, podając dla każdego z wybranych regionów dwa argumenty.
W tabeli podano liczby pracowników medycznych w Polsce w roku 1995 i 2005.
Rok
Lekarze
Lekarze
dentyœci
Farmaceuci
Pielêgniarki
1995
89 421
17 805
19 447
211 603
2005
76 046
11 881
21 971
178 790
ŹRÓDŁO: ROCZNIK STATYSTYCZNY RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ 2007, GUS WARSZAWA 2007
a) Przedstaw kierunek i tempo zmian liczby pracowników medycznych w Polsce w latach
1995-2005.
Regiony do wyboru: Nizina Podlaska, Nizina Śląska, Pojezierze Kujawskie, Równina Kurpiowska,
Żuławy Wiślane.
1. .......................................................................................................................................................................
2. .......................................................................................................................................................................
Zadanie 29. (2 pkt)
Wyjaśnij, dlaczego wzrost postępu technicznego i zaostrzenie norm ochrony środowiska mogą
wpływać na wzrost bezrobocia w krajach europejskich.
.........................................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................................................
b) Oceń te zmiany z punktu widzenia potrzeb potencjalnych pacjentów.
..................................................................................................................................................................................
Zadanie 30. (2 pkt)
c) Zaproponuj dwa działania, które należy podjąć dla poprawy jakości usług medycznych
w Polsce.
W każdym zdaniu wykreśl jedno z podanych w nawiasach określeń, tak aby zdania określające
zmiany, które dokonały się w polskiej gospodarce po roku 1990, były prawdziwe.
1. ...................................................................................................................................................................
Udział sektora prywatnego w gospodarce (zwiększył się / zmalał).
Jakość produkowanych towarów (podniosła się / spadła).
Wydajność pracy (zmalała / wzrosła).
Zanieczyszczenie wód i powietrza przez przemysł (wzrosło / zmalało).
Udział transportu kolejowego w ilości przewożonych towarów (wzrósł / zmalał).
2. ....................................................................................................................................................................
Zadanie 25. (2 pkt)
Wykaż wpływ przeszłości historycznej na współczesny wygląd miast Czarnej Afryki (Afryki
Subsaharyjskiej) i miast europejskich.
Miasta Czarnej Afryki - ..................................................................................................................................
Zadanie 31. (1 pkt)
Korzystając z mapy i własnej wiedzy, wykaż, że energetyka cieplna jest głównym źródłem emisji
dwutlenku siarki do atmosfery.
Miasta europejskie – ......................................................................................................................................
Dokończenie – s. 8 uuu
R
E
K
L
A
M
A
Multimedialna płyta
Egzamin maturalny 2009
58 próbnych testów z 12 przedmiotów
Partner płyty:
1
Płytę możesz zamówić pod numerem infolinii:
0 801 130 000 (koszt połączenia 0,29 zł netto w TP SA)
lub na www.kulturalnysklep.pl
Oferta ważna do wyczerpania nakładu.
Cena płyty: 4,99 zł (w tym 22% VAT)
27869847
8 Gazeta Edukacja 1 Próbna matura z „Gazetą”
Środa 29 kwietnia 2009 1 Gazeta Wyborcza 1 www.wyborcza.pl
uuu Dokończenie ze s. 7
Zadanie 33. (2 pkt)
Emisja dwutlenku siarki w 2002 roku.
Podaj trzy argumenty przemawiające za tworzeniem gospodarstw agroturystycznych w Polsce.
1. ......................................................................................................................................................................
.........................................................
2. .......................................................................................................................................................................
........................................................
3. .......................................................................................................................................................................
.........................................................
..........................................................
Zadanie 34. (1 pkt)
........................................................
Wyjaśnij znaczenie terminu fundamentalizm islamski.
..........................................................................................................................................................................................
...............................................................................................................................................................................
Zadanie 35. (2 pkt)
Zadanie 32. (1 pkt)
Wybierz spośród podanych trzy organizacje będące agendami Organizacji Narodów Zjednoczonych i podaj ich pełne polskie nazwy.
Wyjaśnij, dlaczego elektrownie cieplne wykorzystujące węgiel brunatny lokalizowane są
w bezpośrednim sąsiedztwie kopalń tego surowca.
NAFTA; NATO; FAO; OECD; UNESCO; UNICEF
....................................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................................................
MODEL ODPOWIEDZI
Nr
z ad
1
2
3
4
5
6
7
8
9
P r z e w i d y w a na od p o w i ed ź
1 cm - 450 m
13 cm - X
X = 5850
Długość odcinka drogi w terenie 5850 m
Np 1 cm - 450 m
1 cm2 - 202 500 m2
1 cm2 - 20,25 ha (1 ha = 10 000 m2)
1,55 cm 2 - X
X = 1,55 x 20,25
X = 31,39
Powierzchnia rezerwatu w terenie 31,39 ha
1. - Obszar Ochrony Ścisłej Granica; 2. - Obszar
Ochrony Ścisłej Pożary; 3. - Obszar Ochrony Ścisłej
Żurawiowe
1. - strefa buforowa; 2. - strefa przejściowa
Np. pole 1 - teren płaski o monotonnej rzeźbie
w polu 2 rzeźba urozmaicona, liczne wydmy;
obydwa obszary pokryte są lasami i
turzycowiskami; w polu 1 południowo -wschodnia
część zabagniona w północnej części duży kanał
Łasica podobnie w polu 2 duży Kanał Zaborowski
i rowy melioracyjne odwadniające turzycowisko
Odp. A; uzasadnienie - np. ponieważ spośród
wymienionych miejscowości Les zno położone jest
najbardziej na południe
Np. najcenniejsze przyrodniczo obszary objęto
ochroną ścisłą, są one wyłączone z ruchu
turystycznego (nie prowadzą przez nie szlaki
turystyczna ani drogi), największe miejscowości
- Leszno, Kampinos (ze zwartą zabudową i gęstą
siecią komunikacyjną) znajdują się poza granicami
parku, zachowano jednak dostępność atrakcyjnych
terenów, udostępniając część dróg dla ruchu
samochodowego i wyznaczając sz laki turystyczne
oraz rowerowe ścieżki; na obrzeżach znajdują się
parkingi umożliwiające pozostawienie samochodu
i dalszą wędrówkę pieszo; uważam,
że zagospodarowanie tego terenu jest dobrym
przykładem możliwości pogodzenia różnych
Np. 1. rezerwaty przyrody, dęby - pomniki
przyrody, zróżnicowana szata roślinna
(starodrzew, turzycowiska, roślinność bagienna)
2. Muzeum KPN, Skansen Budownictwa
Puszczańskiego, grodzisko obronne z XIII w.
Pozostają nieskreślone: Warszawsko -Berlińskiej,
Kotliny Warszawskiej, peryglacjalnej, wiatru
Pk t
0-1
0-1
Za podanie nazwy trzech rezerwatów
..........................1 pkt
0-1
Za wpisanie poprawnych nazw
obydwu stref .......................1 pkt
0-2
Za porównanie elementów środowiska
dwóch ..................................1 pkt
trzech ..................................2 pkt
0-1
Za wskazanie odp. A i uzasadnienie
.....................1 pkt
21
23
24
0-2
Za prezentację zagospodarowania
..............1 pkt
za ocenę ..............................1 pkt
25
0-2
Za podanie
czterech, pięciu obiektów ...1 pkt
sześciu obiektów .................2 pkt
26
0-1
11
0-2
12
Pozostają nieskreślone: prądami konwekcyjnymi
w astenosferze, subdukcji, rów, Andów
0-2
13
Żwir, piasek, ił
0-1
14
Karpaty A; C; F
Sudety B, D; E
0-2
17
Za zapis obliczeń i poprawny wynik
..................................1 pkt
0-1
90o - 40o = 50 o
2 godziny 20 minut = 140 minut
4 minuty - 1o
140 : 4 = 35
Miejsce 1 - (50 oN, 35 oE)
Miejsce 2 - (50 oS, 35 oE)
16
19
22
Gwiazda, planetoidy, czarna dziura, kometa
15
Za zapis obliczeń i poprawny wynik
..................................1 pkt
18
20
10
Np. - proces niszczący - abrazja morska - fale
podmywają stromy brzeg (klif), powodując
obrywanie się jego ścian i stopniowe przesuwanie
się brzegu morskiego
- proces budujący - powstawanie jezior
przybrzeżnych - płynący wzdłuż wybrzeża prąd
morski (dryf) powoduje narastanie mierzei, która
zamyka zatokę, tworząc jezioro przybrzeżne
Cień opadowy to zasłonięcie terenu wzniesieniem
od strony wiatrów deszczonośnych powodujące
zmniejszenie się sumy opadów w wyniku opadania
powietrza za przeszkodą; dlatego na północnych,
dowietrznych stokach Pojezierza Pomorskiego
opady są znacznie wyżs ze (Koszalin 737, Darłowo
627, Lębork 665 mm) niż po przekroczeniu bariery
wzniesień (Bydgoszcz 522, Toruń 495, Grudziądz
510 mm)
Wierszami od góry: umiarkowany morski - Nizina
Angielska; podzwrotnikowy śródziemnomorski
- Półwysep Bałkański; podzwrotnikowy
monsunowy - Półwysep Indochiński; równikowy
wybitnie wilgotny - Nizina Amazonki
Kryt eria z al icz enia
0-2
0-2
Za poprawną korektę wszystkich zdań
.....................................1 pkt
Za poprawne uzupełnienie
dwóch, trzech zdań .............1 pkt
czterech zdań ......................2 pkt
27
28
Za poprawne obliczenie
współrzędnych każdego z miejsc
........................................po 1 pkt
29
Za poprawna korektę
dwóch, trzech zdań .............1 pkt
czterech zdań ......................2 pkt
30
31
Za poprawny wybór i kolejność trzech
skał ...........................1 pkt
Za poprawne przyporządkowanie
trzech do pięciu cech ..........1 pkt
sześciu cech ........................2 pkt
Za opis każdego z procesów
........................................po 1 pkt
32
33
0-2
0-2
Za wyjaśnienie terminu ......1 pkt
za zilustrowanie wyjaśnienia
.............................................1 pkt
Za poprawne uzupełnienie
dwóch, trzech wierszy ........1 pkt
czterech wierszy .................2 pkt
34
35
Źródło warstwowe, zlokalizowane na przecięciu z
powierzchnią terenu stropu iłów i spągu piasków na
stoku z lewej strony rysunku
Goczałkowicki - Wisła - 2; Otmuchowski - Nysa
Kłodzka - 1; Soliński - San - 6; Sulejowski - Pilica - 5;
Włocławski - Wisła - 3; Zegrzyński - Narew - 4
a) grawitacyjne oddziaływanie Księżyca i Słońca; b)
długotrwałe oddziaływanie wiatrów; c)
przemieszczanie się powierzchniowych warstw wody
Bielicowe - piaski polodowcowe - lasy iglaste lub
mieszane; brunatne - gliny i piaski polodowcowe
- lasy mieszane i liściaste; czarnoziemy - lessy - trawy
Pozostają nieskreślone - traw i roślin zielnych,
podrównikowego z porą suchą i wilgotną,
środkowo-wschodniej
- Np. przyrost rzeczywisty jest to ogólne saldo ruchu
ludności, czyli suma przyrostu naturalnego i salda
migracji; - przyczyny - np. duża emigracja zarobkowa
spowodowana likwidacją dużych zakładów pracy,
zwłaszcza nierentownych kopalń węgla kamiennego;
ujemny przyrost naturalny będący wynikiem starzenia
się społeczeństwa (wyjeżdżają głównie ludzie młodzi,
a pozostają ludzie starsi)
a) wzrosła tylko liczba farmaceutów (o 13%) natomiast
zmniejszyła się liczba pozostałych grup pracowników,
największe tempo spadku wystąpiło w grupie
dentystów, w roku 2005 pracowało tylko 67%
stomatologów zatrudnionych w roku 1995, liczba
lekarzy i pielęgniarek zmniejszyła się w stosunku do
roku 1995 o blisko 15%; b) zmiany są niekorzystne,
powodują wydłużenie kolej ek do lekarzy
i zmniejszenie ilości niezbędnych badań
np. profilaktycznych; c) np. przeznaczać większą część
budżetu na służbę zdrowia; zreformować organizację
pracy w szpitalach; zwiększyć wynagrodzenie
pracowników medycznych
Miasta Czarnej Afryki - starannie rozplanowane
centrum administracyjno -handlowe i eleganckie
dzielnice zamieszkane przez elity stanowią
pozostałości kolonizacji europejskiej, dziś są otoczone
chaotycznie rozrzuconymi i zatłoczonymi dzielnicami
nędzy. Miasta europejskie - centrum stanowią
zazwyczaj dzielnice zabytkowe z zachowanym
pierwotnym układem ulic i placów, niekiedy
z fragmentami dawnych fortyfikacji; wokół
zabytkowego centrum powstają nowe dzielnice
mieszkaniowe i przemysłowe
0-2
0-2
0-2
0-2
0-1
0-2
F, P, P, P, F
Za poprawną korektę trzech zdań
.............................................1 pkt
Za wyjaśnienie terminu ......1 pkt
za podanie dwóch przyczyn 1 pkt
0-3
Za odpowiedź na każde z poleceń
........................po 1 pkt
0-2
Za uwzględnienie wpływu
przeszłości na fizjonomie miast
podanych regionów........ po 1 pkt
0-2
a) plony - kartogram; zbiory - kartodiagram
b) plony - woj. małopolskie, świętokrzyskie;
zbiory - woj. mazowieckie, łódzkie, wielkopolskie
Nizina Śląska - np. przewaga żyznych gleb, długi okres
wegetacji, małe deniwelacje terenu; Żuławy Wiślane
- żyzne gleby, równinny teren, gleby zasobne w wody
Np. wzrost postępu technicznego i związana z nim
automatyzacja produkcji powodują wzrost wydajności
produkcji, a zaostrzenie norm ochrony środowiska
często skutkuje przenoszeniem produkcji do krajów
pozaeuropejskich
Za podanie nazwy źródła ....1 pkt
za zlokalizowanie na rysunku
dwóch źródeł .......................1 pkt
Za uzupełnienie sześciu do
jedenastu komórek ..............1 pkt
dwunastu komorek ............ 2 pkt
Za podanie przyczyn dla
dwóch rodzajów ruchu ........1 pkt
trzech rodzajów ruchu ........2 pkt
Za poprawny wybór i podanie
informacje dla dwóch typów gleb
.....1 pkt; trzech typów gleb .... 2 pkt
0-2
0-2
Za właściwe określenie zdań trzech,
czterech .....1 pkt; pięciu ....2 pkt
Za podanie metod ...............1 pkt
za podanie wszystkich województw
........................1 pkt
Za poprawny wybór i dwa
argumenty dla każdego regionu
........................................po 1 pkt
0-2
Za wyjaśnienie z argumentem dla
każdej z przyczyn.... po 1 pkt
Pozostają nieskreślone: zwiększył się, podniosła się,
wzrosła, zmalało, zmalał
0-2
Za poprawną korektę
trzech, czterech zdań ...........1 pkt
pięciu zdań ..........................2 pkt
Np. największa emisja dwutlenku siarki występuje
tam, gdzie zlokalizowane są elektrownie pracujące na
węglu brunatnym i kamiennym, np. elektrownie
wykorzystujące węgiel brunatny - Bełchatów, Konin,
Bogatynia i elektrownie korzystające z węgla
kamiennego - Dolna Odra, Kozienice, Połaniec,
Ostrołęka, Katowice, Trzebinia
0-1
Za wskazanie lokalizacji źródeł
emisji w sąsiedztwie elektrowni
cieplnych .............................1 pkt
Np. węgiel brunatny z uwagi na swoje właściwości (jest
stosunkowo niskokaloryczny, kruchy, zawiera wodę)
podczas transportu traci znacznie na swojej wartości
energetycznej
Np. możliwość uzys kiwania dodatkowych dochodów
w mało opłacalnych gospodarstwach rolnych,
stosunkowo mała ingerencja w środowisko
przyrodnicze, szansa na zachowanie tradycji i kultury
ludowej, wykorzystanie dotacji z Unii Europejskiej
Np. są to ruchy religijne w świecie muzułmańskim
starające się podporządkować całość życia
politycznego i społecznego prawu religijnemu
zawartemu w Koranie
FAO - Organizacja Narodów Zjednoczonych ds.
Wyżywienia i Rolnictwa; UNESCO - Organizacja
Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury;
UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy
Dzieciom
0-1
Za wyjaśnienie poparte stosownym
argumentem..... 1 pkt
0-2
Za podanie
dwóch argumentów ...... .......1 pkt
trzech argumentów .............2 pkt
0-1
Za podanie wyjaśnienia ......1 pkt
0-2
Za poprawne wskazanie i podanie
polskiej nazwy
dwóch organizacji ...............1 pkt
trzech organizacji ................2 pkt
1
Download