dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych pracowników
advertisement
DOFINANSOWANIE KOSZTÓW KSZTAŁCENIA MŁODOCIANYCH PRACOWNIKÓW 1. Zasady organizowania i dokumentowania przygotowania zawodowego młodocianych Zgodnie z art. 70 ust. 1 ustawy o systemie oświaty praktyczna nauka zawodu może odbywać się w placówkach kształcenia ustawicznego, placówkach kształcenia praktycznego, warsztatach szkolnych, pracowniach szkolnych, u pracodawców, a także w indywidualnych gospodarstwach rolnych. Warunki i tryb organizowania praktycznej nauki zawodu określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie praktycznej nauki zawodu (Dz. U. z 2010 r. Nr 244, poz. 1626 z póżn. zm.). Rozporządzenie stosuje się do uczniów i słuchaczy, publicznych szkół ponadgimnazjalnych prowadzących kształcenie zawodowe, ale też odpowiednio stosuje się je do młodocianych pracowników, odbywających praktyczną naukę zawodu w ramach przygotowania zawodowego. Praktyczna nauka zawodu młodocianych jest organizowana przez pracodawcę, który zawarł z nimi umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego. I właśnie realizacja takiej umowy powoduje, po stronie gminy, obowiązek dofinansowania pracodawcom kosztów kształcenia młodocianych pracowników. Zgodnie ze znowelizowanym od 1.09.2015 r. § 4 tego rozporządzenia zajęcia praktyczne mogą odbywać się u pracodawców, na zasadach dualnego systemu kształcenia, na podstawie: 1) umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego, zawartej pomiędzy młodocianym a pracodawcą; 2) umowy o praktyczną naukę zawodu, zawartej pomiędzy dyrektorem szkoły a pracodawcą przyjmującym uczniów na praktyczną naukę zawodu. Zajęcia praktyczne organizuje się dla uczniów i młodocianych w celu opanowania przez nich umiejętności zawodowych niezbędnych do podjęcia pracy w danym zawodzie, a w przypadku zajęć praktycznych odbywanych u pracodawców na zasadach dualnego systemu kształcenia - również w celu zastosowania i pogłębienia zdobytej wiedzy i umiejętności zawodowych w rzeczywistych warunkach pracy. Ponadto należy pamiętać, że pracodawca ten jest obowiązany zawrzeć z innym podmiotem przyjmującym młodocianego na praktyczną naukę zawodu (placówki kształcenia ustawicznego, placówki kształcenia praktycznego, warsztaty szkolne, pracownie szkolne) umowę o zorganizowanie dla młodocianego zajęć uzupełniających z zakresu praktycznej nauki zawodu niezrealizowanych u tego pracodawcy. Znajomość poniższych zasad zatrudniania młodocianych pracowników w celu przygotowania zawodowego jest niezbędna pracownikom urzędów gmin, przyznającym pracodawcom dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych pracowników – dla oceny prawidłowości wniosków o dofinansowanie. Zasady przygotowania zawodowego młodocianych określa rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 28 maja 1996 r. w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania (Dz. U. z 2014 r., poz. 232). Przygotowanie zawodowe młodocianych pracowników, może odbywać się przez: 1) naukę zawodu, 2) przyuczenie do wykonywania określonej pracy. Nauka zawodu ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze wykwalifikowanego pracownika lub czeladnika i obejmuje praktyczną naukę zawodu oraz dokształcanie teoretyczne. 1 Przyuczenie do wykonywania określonej pracy ma na celu przygotowanie młodocianego do pracy w charakterze przyuczonego pracownika i może dotyczyć wybranych prac związanych z nauką zawodu. Przygotowanie zawodowe młodocianych może prowadzić: 1) pracodawca, 2) osoba prowadząca zakład pracy w imieniu pracodawcy, 3) osoba zatrudniona u pracodawcy - pod warunkiem posiadania kwalifikacji wymaganych od instruktorów praktycznej nauki zawodu, określonych w przepisach dotyczących praktycznej nauki zawodu (omówionych poniżej). Kwalifikacje te nie dotyczą pracodawców, w imieniu których przygotowanie zawodowe młodocianych prowadzą uprawnieni do tego pracownicy. Pracodawca jest obowiązany zawrzeć z młodocianym, na piśmie, umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, stosownie do przepisów art. 195 § 1 Kodeksu pracy. Młodocianym w rozumieniu Kodeksu pracy jest osoba, która ukończyła 16 lat, a nie przekroczyła 18 lat. Zabronione jest zatrudnianie osoby, która nie ukończyła 16 lat. Wolno zatrudniać tylko tych młodocianych, którzy ukończyli co najmniej gimnazjum i przedstawią świadectwo lekarskie stwierdzające, że praca danego rodzaju nie zagraża ich zdrowiu. Młodociany nie posiadający kwalifikacji zawodowych może być zatrudniony tylko w celu przygotowania zawodowego. W wyjątkowych sytuacjach jest dopuszczalne: 1) zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, 2) zwolnienie młodocianych nie posiadających kwalifikacji zawodowych od odbycia przygotowania zawodowego, 3) zatrudnianie osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, 4) zatrudnianie osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum. Przypadki te zostały określone w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 5 grudnia 2002 r. w sprawie przypadków, w których wyjątkowo jest dopuszczalne zatrudnianie młodocianych, którzy nie ukończyli gimnazjum, osób niemających 16 lat, które ukończyły gimnazjum, oraz osób niemających 16 lat, które nie ukończyły gimnazjum (Dz. U. z 2002 r. Nr 214, poz. 1808). Zgodnie z wymogami kodeksu pracy umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego powinna określać w szczególności: 1) rodzaj przygotowania zawodowego (nauka zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy), 2) czas trwania i miejsce odbywania przygotowania zawodowego, 3) sposób dokształcania teoretycznego, 4) wysokość wynagrodzenia. O zawarciu umowy o pracę z młodocianym pracownikiem, pracodawca zawiadamia wójta (burmistrza, prezydenta miasta) właściwego ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego, a w przypadku pracodawcy będącego rzemieślnikiem - również izbę rzemieślniczą właściwą ze względu na siedzibę rzemieślnika. Pracodawca jest obowiązany zapewnić młodocianym pracownikom opiekę i pomoc, niezbędną dla ich przystosowania się do właściwego wykonywania pracy i prowadzić ewidencję pracowników młodocianych. Rozwiązanie za wypowiedzeniem umowy o pracę zawartej w celu przygotowania zawodowego dopuszczalne jest tylko w razie: 1) niewypełniania przez młodocianego obowiązków wynikających z umowy o pracę lub obowiązku dokształcania się, pomimo stosowania wobec niego środków wychowawczych, 2 ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy, reorganizacji zakładu pracy uniemożliwiającej kontynuowanie przygotowania zawodowego, stwierdzenia nieprzydatności młodocianego do pracy, w zakresie której odbywa przygotowanie zawodowe. Pracodawca jest obowiązany zwolnić młodocianego od pracy na czas potrzebny do wzięcia udziału w zajęciach szkoleniowych w związku z dokształcaniem się. W razie konieczności wypowiedzenia młodocianemu umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu pracodawca zawiadamia przedstawiciela ustawowego młodocianego lub jego opiekuna oraz szkołę, jeżeli młodociany dokształca się w szkole, a także izbę rzemieślniczą, jeżeli pracodawcą jest rzemieślnik, w celu umożliwienia młodocianemu kontynuowania nauki zawodu w dotychczasowym lub zbliżonym zawodzie. Umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu zawiera pracodawca z młodocianym w terminie przyjęć kandydatów do zasadniczych szkół zawodowych. Jeżeli młodociany nie dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej, umowa o pracę może być zawarta w innym terminie. 2) 3) 4) Nauka zawodu trwa nie dłużej niż 36 miesięcy. Jeżeli natomiast młodociany dokształcający się w zasadniczej szkole zawodowej nie otrzymał promocji do klasy programowo wyższej lub nie ukończył szkoły, pracodawca, na wniosek młodocianego, albo izba rzemieślnicza, na wniosek pracodawcy będącego rzemieślnikiem i młodocianego, może przedłużyć czas trwania nauki zawodu, nie więcej jednak niż o 12 miesięcy, w celu umożliwienia dokończenia nauki w szkole, a w innych uzasadnionych przypadkach nie więcej niż o 6 miesięcy. Pracodawca, na wniosek młodocianego, a jeżeli pracodawcą jest rzemieślnik - izba rzemieślnicza, na wniosek pracodawcy będącego rzemieślnikiem i młodocianego, może wyrazić zgodę na skrócenie czasu trwania nauki zawodu, nie więcej jednak niż o 12 miesięcy, jeżeli młodociany nie dokształca się w zasadniczej szkole zawodowej. Zawody, w których odbywa się nauka zawodu, określają przepisy dotyczące klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego. Nauka zawodu u pracodawców będących rzemieślnikami może odbywać się także w zawodach odpowiadających danemu rodzajowi rzemiosła, nieujętych w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego, określonych w przepisach dotyczących klasyfikacji zawodów i specjalności dla potrzeb rynku pracy. Zatrudnienie młodocianego odbywającego naukę zawodu jest dopuszczalne tylko przy pracach objętych programem praktycznej nauki zawodu. Pracodawca zatrudniający młodocianych w celu przygotowania zawodowego odbywanego w formie nauki zawodu: 1) kieruje ich na dokształcanie teoretyczne do zasadniczej szkoły zawodowej albo 2) kieruje ich na dokształcanie teoretyczne do ośrodka dokształcania i doskonalenia zawodowego, albo 3) organizuje dokształcanie teoretyczne we własnym zakresie. Wiedza i umiejętności nabyte przez młodocianego podczas nauki zawodu są sprawdzane w trakcie egzaminu. Osoby, które przed ukończeniem nauki zawodu osiągnęły pełnoletniość, kończą tę naukę na warunkach określonych dla młodocianych. W razie przerwania nauki zawodu i podjęcia jej w tym samym lub zbliżonym zawodzie u tego samego albo innego pracodawcy czas odbytej poprzednio nauki zawodu wlicza się młodocianemu do okresu wymaganego do odbycia przygotowania zawodowego, jeżeli przerwa w nauce zawodu nie trwała dłużej niż 12 miesięcy, a w przypadku podjęcia nauki zawodu u innego pracodawcy dodatkowo po sprawdzeniu stopnia opanowania zawodu. Zaliczenia praktycznej nauki zawodu 3 dokonuje pracodawca, który przyjął młodocianego w celu dokończenia nauki zawodu, a zaliczenia przedmiotów teoretycznych - w zakresie zrealizowanym w okresie odbywania przygotowania zawodowego u poprzedniego pracodawcy - dokonuje podmiot prowadzący teoretyczne kształcenie zawodowe tego młodocianego w czasie odbywania przez niego przygotowania zawodowego ponownie u tego samego albo u innego pracodawcy. Zasady te dotyczą też odpowiednio młodocianych, którzy rozpoczęli naukę zawodu na innej podstawie niż umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego, lecz nauki tej nie ukończyli. Przyuczenie młodocianego do wykonywania określonej pracy może trwać od 3 do 6 miesięcy. W odniesieniu do młodocianych uczestników Ochotniczych Hufców Pracy okres ten może być przedłużony do czasu ukończenia gimnazjum i trwać łącznie nie dłużej niż 22 miesiące. Przyuczenie do wykonywania określonej pracy kończy się również egzaminem sprawdzającym, a jeżeli wynik egzaminu jest pozytywny, pracodawca lub izba rzemieślnicza wydaje zaświadczenie stwierdzające nabycie umiejętności w wykonywaniu prac, których dotyczyło przyuczenie, oraz określające jego rodzaj, czas trwania i uzyskaną ocenę. Młodocianemu, który ukończył przyuczenie do wykonywania określonej pracy z wynikiem pozytywnym i podjął naukę zawodu obejmującą zakres przyuczenia do wykonywania określonej pracy, zalicza się okres przyuczenia do okresu praktycznej nauki zawodu. Osoby, które przed ukończeniem przyuczenia do wykonywania określonej pracy osiągnęły pełnoletność, kończą przyuczenie na warunkach określonych dla młodocianych. Kwalifikacje zawodowe wymagane od instruktorów praktycznej nauki zawodu, którzy w imieniu pracodawcy prowadzą przygotowanie zawodowe młodocianych określa § 10 rozporządzenia MEN w sprawie praktycznej nauki zawodu. Zajęcia praktyczne – co do zasady - prowadzą nauczyciele. Jednakże mogą je także prowadzić: 1) pracownicy, dla których praca dydaktyczna i wychowawcza z uczniami lub młodocianymi stanowi podstawowe zajęcie i jest wykonywana w tygodniowym wymiarze godzin przewidzianym dla nauczycieli, 2) pracodawcy lub wyznaczeni przez nich pracownicy, dla których praca dydaktyczna i wychowawcza z młodocianymi nie stanowi podstawowego zajęcia lub jest wykonywana w tygodniowym wymiarze godzin niższym niż przewidziany dla nauczycieli, w ramach obowiązującego ich tygodniowego czasu pracy - zwani dalej "instruktorami praktycznej nauki zawodu". Instruktorzy praktycznej nauki zawodu, dla których praca z młodocianymi stanowi podstawowe zajęcie, powinni posiadać kwalifikacje wymagane od nauczycieli, określone w rozporządzeniu Ministra edukacji Narodowej z dnia 12 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych kwalifikacji wymaganych od nauczycieli oraz określenia szkół i wypadków, w których można zatrudnić nauczycieli niemających wyższego wykształcenia lub ukończonego zakładu kształcenia nauczycieli (Dz. U. z 2009 r. Nr 50, poz. 400 z późn. zm.). Instruktorzy praktycznej nauki zawodu, dla których praca z młodocianymi nie stanowi podstawowego zajęcia, powinni posiadać co najmniej tytuł mistrza w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie wchodzącym w zakres zawodu, którego będą nauczać, i przygotowanie pedagogiczne wymagane od nauczycieli lub ukończony kurs pedagogiczny, którego program został zatwierdzony przez kuratora oświaty i obejmował łącznie co najmniej 70 godzin zajęć z psychologii, pedagogiki i metodyki oraz 10 godzin praktyki metodycznej, albo ukończony przed dniem 6 stycznia 1993 r. kurs pedagogiczny uprawniający do pełnienia funkcji instruktora praktycznej nauki zawodu. Instruktorzy, dla których praca z młodocianymi nie stanowi podstawowego zajęcia, niemający tytułu mistrza w zawodzie, powinni posiadać przygotowanie pedagogiczne lub ukończony kurs pedagogiczny, o których mowa powyżej oraz: 4 1) świadectwo ukończenia technikum, technikum uzupełniającego lub szkoły równorzędnej albo świadectwo ukończenia szkoły policealnej lub dyplom ukończenia szkoły pomaturalnej lub policealnej i tytuł zawodowy w zawodzie, którego będą nauczać, lub w zawodzie pokrewnym do zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej trzyletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać, lub 2) świadectwo ukończenia liceum zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, oraz co najmniej czteroletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego, lub 3) świadectwo ukończenia liceum ogólnokształcącego, liceum technicznego, liceum profilowanego, uzupełniającego liceum ogólnokształcącego, technikum i technikum uzupełniającego, kształcących w innym zawodzie niż ten, którego będą nauczać, lub średniego studium zawodowego i tytuł robotnika wykwalifikowanego lub równorzędny w zawodzie, którego będą nauczać, oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu tytułu zawodowego, lub 4) dyplom ukończenia studiów wyższych na kierunku (specjalności) odpowiednim dla zawodu, którego będą nauczać, oraz co najmniej trzyletni staż pracy w tym zawodzie nabyty po uzyskaniu dyplomu lub dyplom ukończenia studiów wyższych na innym kierunku (specjalności) oraz co najmniej sześcioletni staż pracy w zawodzie, którego będą nauczać. 2. Zasady przyznawania dofinansowania pracodawcom kosztów kształcenia młodocianych pracowników – zatrudnionych w ramach przygotowania zawodowego Pracodawcom, którzy zawarli z młodocianymi pracownikami umowę o pracę w celu przygotowania zawodowego, przysługuje dofinansowanie kosztów kształcenia, jeżeli spełnione są dwa poniższe warunki, łącznie: 1) pracodawca lub osoba prowadząca zakład w imieniu pracodawcy albo osoba zatrudniona u pracodawcy posiada kwalifikacje wymagane do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych określone w przepisach w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania; 2) młodociany pracownik ukończył naukę zawodu lub przyuczenie do wykonywania określonej pracy i zdał egzamin, zgodnie z przepisami o przygotowaniu zawodowym młodocianych. Wysokość kwoty dofinansowania kosztów kształcenia jednego młodocianego pracownika wynosi: 1) w przypadku nauki zawodu - do 8.081 zł przy okresie kształcenia wynoszącym 36 miesięcy; jeżeli okres kształcenia jest krótszy niż 36 miesięcy, kwotę dofinansowania wypłaca się w wysokości proporcjonalnej do okresu kształcenia; 2) w przypadku przyuczenia do wykonywania określonej pracy - do 254 zł za każdy pełny miesiąc kształcenia. Kwoty dofinansowania (8.081 zł i 254 zł) podlegają waloryzacji wskaźnikiem cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem, jeżeli wskaźnik ten w roku kalendarzowym poprzedzającym rok, w którym następuje wypłata dofinansowania, wynosi co najmniej 105%. Wskaźnik jest ogłaszany przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" na podstawie przepisów o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Jeżeli umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego została rozwiązana z przyczyn niezależnych od pracodawcy, a młodociany pracownik podjął naukę zawodu na podstawie umowy o pracę w celu przygotowania zawodowego u innego pracodawcy - przysługującą kwotę dofinansowania dzieli się między wszystkich pracodawców, proporcjonalnie do liczby miesięcy prowadzonej przez nich nauki zawodu. 5 Dofinansowanie nie przysługuje temu pracodawcy, z którym umowa o pracę w celu przygotowania zawodowego została rozwiązana z winy pracodawcy. Dofinansowanie przyznaje wójt (burmistrz, prezydent miasta) właściwy ze względu na miejsce zamieszkania młodocianego pracownika, w drodze decyzji, po stwierdzeniu spełnienia dwóch warunków koniecznych do uzyskania dofinansowania opisanych na początku rozdziału. Dofinansowanie jest przyznawane wyłącznie na wniosek pracodawcy złożony w terminie 3 miesięcy od dnia zdania przez młodocianego pracownika egzaminu. Z urzędu dofinansowania się nie przyznaje. Do wniosku pracodawca musi dołączyć: 1) kopie dokumentów potwierdzających spełnienie warunku polegającego na tym, że pracodawca lub osoba prowadząca zakład w imieniu pracodawcy albo osoba zatrudniona u pracodawcy posiada kwalifikacje wymagane do prowadzenia przygotowania zawodowego młodocianych określone w przepisach w sprawie przygotowania zawodowego młodocianych i ich wynagradzania 2) kopię umowy o pracę z młodocianym pracownikiem zawartej w celu przygotowania zawodowego; 3) kopię odpowiednio dyplomu lub świadectwa potwierdzającego zdanie egzaminu kończącego naukę zawodu albo zaświadczenie potwierdzające zdanie egzaminu, kończącego przyuczenie do wykonywania określonej pracy. Dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych pracowników jest finansowane ze środków Funduszu Pracy. Środki na ten cel są przekazywane na wyodrębniony rachunek bankowy urzędu wojewódzkiego, a wojewoda otrzymane środki na dofinansowanie kosztów kształcenia młodocianych pracowników przekazuje na wyodrębniony rachunek bankowy gminy. Rozpatrzenie wniosku i wydanie decyzji w sprawie przyznania dofinansowania następuje w drodze postępowania administracyjnego określonego w Kodeksie postępowania administracyjnego. 3. Warunki i tryb udzielania pomocy de minimis na podstawie decyzji przyznających dofinansowanie Dofinansowanie stanowi pomoc de minimis udzielaną zgodnie z warunkami określonymi w rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, s. 1) lub rozporządzeniu Komisji (UE) nr 1408/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis w sektorze rolnym (Dz. Urz. UE L 352 z 24.12.2013, s. 9). Przy wydawaniu decyzji należy też stosować polskie przepisy dotyczące pomocy publicznej. Polskie przepisy prawa nie zawierają definicji pomocy publicznej, określa ją art. 107 ust. 1 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej (TFUE), opublikowanego w Dz. U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864/2, zamieszczonego również w programie komputerowym „Lex”. Obowiązek bezpośredniego stosowania przepisów unijnych wynika z art. 91 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Podstawową zasadą prawa wspólnotowego, jest zasada nadrzędności, zgodnie z którą pierwotne prawo europejskie (traktat) oraz akty wydane na jego podstawie (rozporządzenia Rady Europy i Komisji Europejskiej) będą stosowane przed prawem krajowym. Oznacza to pierwszeństwo przepisów unijnych przed prawem polskim. Art. 107 ust. 1 TFUE stanowi, że z zastrzeżeniem innych postanowień przewidzianych w niniejszym Traktacie, wszelka pomoc przyznawana przez Państwo członkowskie lub przy użyciu zasobów państwowych w jakiejkolwiek formie, która zakłóca lub grozi zakłóceniem konkurencji poprzez sprzyjanie niektórym przedsiębiorstwom lub produkcji niektórych towarów, jest niezgodna ze wspólnym rynkiem w zakresie, w jakim wpływa na wymianę handlową między Państwami członkowskimi. Z tego przepisu można wywieść, że z pomocą publiczną mamy do czynienia, gdy 6 spełnione są wszystkie następujące przesłanki łącznie: następuje przysporzenie środków publicznych pochodzących z budżetu państwa, lub budżetu jednostki samorządu terytorialnego (j.s.t.), jak również, gdy organy administracji publicznej zrzekają się poboru ustawowo należnych im środków publicznych, przysporzenie lub zrzeczenie się środków publicznych jest skierowane do podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i związane z tą działalnością – bez względu na to czy przepisy nadają danemu podmiotowi status przedsiębiorcy. Będzie tu miała zastosowanie definicja przedsiębiorstwa w rozumieniu przepisów wspólnotowych (art. 1 załącznika nr 1 do rozporządzenia Komisji WE Nr 800/2008), zgodnie z którym za przedsiębiorstwo uważa się podmiot prowadzący działalność gospodarczą bez względu na jego formę prawną. Podmiotami prowadzącymi działalność gospodarczą będą podmioty oferujące dobra i usługi na określonym rynku. Nie ma tu znaczenia polskie rozumienie tego zagadnienia, zawarte w art. 2 ustawy o swobodzie działalności gospodarczej – działalność nie musi być wykonywana w sposób zorganizowany i ciągły w celu zarobkowym. Może mieć charakter okazjonalny i niedochodowy, ale jeżeli następuje oferowanie dóbr i usług odbiorcom na określonym rynku, mamy do czynienia z działalnością gospodarczą dla celów pomocy publicznej. Trzeba też pamiętać, że pomoc publiczna wystąpi, jeżeli dane przysporzenie będzie miało styczność z działalnością np. umorzenia zaległości podatkowej w podatku od nieruchomości za budynek i grunt związany z działalnością gospodarczą, czy przyznanie dofinansowania za wyszkolenie młodocianych pracowników, jest ono bowiem prowadzone w ramach działalności gospodarczej pracodawcy. Umorzenie zaległości z tytułu podatku od nieruchomości za budynek mieszkalny – pomocy nie stanowi, pomoc stanowi dla beneficjenta korzyść ekonomiczną, której nie mógłby uzyskać w normalnych warunkach rynkowych np. zwolnienie z podatków powszechnie ponoszonych, czy otrzymanie pożyczki na warunkach bardziej korzystnych niż w bankach i instytucjach kredytowych oraz dofinansowanie kształcenia młodocianych, występuje element selektywności. Oznacza to, że pomoc jest udzielana tylko pewnym grupom lub pojedynczym przedsiębiorstwom. Wsparcie powoduje (lub może powodować) naruszenie równowagi pomiędzy beneficjentem pomocy, a jego konkurentami na tym samym rynku, ponieważ nie jest dostępne dla wszystkich przedsiębiorców danej branży w równym stopniu – zależy od uznania organu przyznającego pomoc. Jednemu przedsiębiorcy udzielimy dofinansowania, a innemu - nie. występuje (faktyczne bądź potencjalne) zakłócenie konkurencji w zakresie wpływu na wymianę handlową między Państwami Członkowskimi Unii Europejskiej. Przy czym nie ma znaczenia jedynie fakt eksportowania produktów na rynki państw europejskich – przesłanka ta wystąpi nawet wtedy, gdy na rynku polskim będą konkurowały, lub mogą konkurować co najmniej dwa produkty, z których jeden pochodzi z innego państwa członkowskiego. Obowiązek zastosowania przepisów o pomocy publicznej przez organy udzielające pomocy będzie miał miejsce wtedy, gdy w stosunku do danego przysporzenia lub zrzeczenia poboru środków publicznych na rzecz podmiotu prowadzącego działalność gospodarczą wystąpią wszystkie powyższe okoliczności. W trakcie rozpatrywania wniosku o przyznanie środków publicznych lub o zrzeczenie się tych środków, organ podatkowy musi ustalić, czy w stosunku do przysporzenia lub zrzeczenia, które ewentualnie przyzna wnoszącemu podanie, wystąpią wszystkie przesłanki pozytywne istnienia pomocy publicznej. Rodzi to obowiązek analizy sfery zarówno podmiotowej (komu pomocy udzielamy – czy jest to podmiot prowadzący działalność gospodarczą 7 lub oferujący swoje produkty na rynku, oraz czy to przysporzenie będzie przyczyniało się temu podmiotowi do prowadzonej działalności gospodarczej), jak i przedmiotowej, polegającej na ustaleniu, czy przedsiębiorca poprzez tę pomoc uzyska korzyść ekonomiczną, czy wpłynie ona na wymianę handlową pomiędzy przedsiębiorstwami z Unii Europejskiej i czy dokonamy owego przysporzenia w sposób selektywny. Odpowiedź pozytywna na te wątpliwości – potwierdzająca fakt udzielania pomocy publicznej – powinna skutkować tym, że organ zastosuje w stosunku do tego przedsiębiorcy przepisy o pomocy publicznej. Odpowiedź negatywna natomiast będzie w sytuacji braku choćby jednej z powyższych przesłanek – wówczas nie stosujemy przepisów o pomocy publicznej. Przyznanie dofinansowania w zdecydowanej większości będzie stanowić pomoc publiczną, chyba że wobec pracodawcy uprawnionego do dofinansowania nie wystąpią wszystkie ww. przesłanki istnienia pomocy publicznej. Decyzja odmowna nie przyznaje przysporzenia przedsiębiorcom środków publicznych, a więc pomocy nie stanowi. Jeżeli wystąpią wszystkie przesłanki pomocy publicznej, organ rozpatrujący daną sprawę musi zastosować przepisy materialnego prawa pomocowego – występującego w aktach UE – oraz procedurę pomocową. Procedura pomocowa jest drugą obok Kodeksu postępowania administracyjnego, procedurą, którą organ administracji jest obowiązany stosować. Wprowadza ją ustawa z dnia 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2007 r. Nr 59, poz. 404 z późn. zm.) i jej przepisy wykonawcze. Materialno-prawną podstawą do udzielenia pomocy będzie zawsze konkretny przepis lub akt normatywny polskiego systemu prawnego (np. art. 70b ustawy o systemie oświaty omówiony powyżej). Prawo wspólnotowe zaś zawiera warunki dopuszczalności pomocy publicznej. Udzielanie pomocy będzie dopuszczalne, gdy dane przysporzenie środków publicznych spełni dyspozycję tych dwóch reżimów prawnych. Jeżeli chodzi o unijne przepisy dopuszczające pomoc to dofinansowanie kształcenia młodocianych pracowników stanowi pomoc de minimis. Obecnie - począwszy od 1 stycznia 2014 r. (do 31.12.2020 r.) – obowiązuje rozporządzenie Komisji (UE) Nr 1407/2013 z dnia 18 grudnia 2013 r. w sprawie stosowania art. 107 i 108 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej do pomocy de minimis (Dz. Urz. UE L 352/1). Bardzo ważną zasadą stosowania tego rozporządzenia jest zasada nadrzędności – co oznacza że jeżeli dofinansowanie mogłoby być przyznane na podstawie ustawy o systemie oświaty, bo spełnione są jej wymogi, ale nie są spełnione warunki rozporządzenia – to należy wydać decyzję odmowną. Zgodnie z tym rozporządzeniem pomocą de minimis jest kwota pomocy przyznana (przez różne organy) danemu przedsiębiorcy w wysokości nieprzekraczającej 200.000 euro w dowolnie ustalonym okresie trzech lat podatkowych. Całkowita wartość pomocy de minimis przyznanej jednemu przedsiębiorstwu działającemu w sektorze transportu drogowego towarów przez dowolny okres trzech lat podatkowych nie może przekroczyć 100.000 euro. Przedsiębiorca zajmujący się innego rodzaju przewozem np. osób może uzyskać pomoc do 200.000 euro. Pułapy te stosuje się bez względu na formę i cel udzielanej pomocy de minimis. Do wartości pomocy, którą beneficjenci mogą otrzymać w ramach w/w progów wlicza się tylko pomoc o charakterze de minimis (dla przedsiębiorców). Pomoc de minimis stosuje się we wszystkich sektorach działalności gospodarczej, z wyjątkiem: 1) pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w sektorze rybołówstwa i 8 akwakultury, objętym rozporządzeniem Rady (WE) nr 104/2000; 2) pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom zajmującym się produkcją podstawową produktów rolnych; 3) pomocy przyznawanej przedsiębiorstwom prowadzącym działalność w sektorze przetwarzania i wprowadzania do obrotu produktów rolnych w następujących przypadkach: ( a) kiedy wysokość pomocy ustalana jest na podstawie ceny lub ilości takich produktów nabytych od producentów podstawowych lub wprowadzonych na rynek przez przedsiębiorstwa objęte pomocą; ( b) kiedy przyznanie pomocy zależy od faktu przekazania jej w części lub w całości producentom podstawowym; 4) pomocy przyznawanej na działalność związaną z wywozem do państw trzecich lub państw członkowskich, tzn. pomocy bezpośrednio związanej z ilością wywożonych produktów, tworzeniem i prowadzeniem sieci dystrybucyjnej lub innymi wydatkami bieżącymi związanymi z prowadzeniem działalności wywozowej; 5) pomocy uwarunkowanej pierwszeństwem korzystania z towarów krajowych w stosunku do towarów sprowadzanych z zagranicy. Przyznanie pomocy de minimis danemu przedsiębiorcy należy poprzedzić ustaleniem kwoty pomocy de minimis w okresie ostatnich trzech lat budżetowych. Obliczanie lat budżetowych polega na tym, że jeżeli wniosek o pomoc wpłynie w kwietniu 2016 r. to sprawdzanie uzyskanej pomocy de minimis musi obejmować okres I-VIII.2016 r. oraz dwóch lat wstecz, czyli 2014-2015. Od 1.01.2014 r. organy mogą udzielać pomocy de minimis również tym przedsiębiorcom, którzy znajdują się w trudnej sytuacji materialnej. W praktyce oznacza to, że organy nie muszą badać tej sytuacji. Generalnie pomocy de minimis nie można udzielać, gdy dany przedsiębiorca już przekroczył pułap 200.000 EUR uzyskanej pomocy de minimis. Jednakże pomocy tej nie przyznaje się również w sytuacji, gdy dany przedsiębiorca do momentu złożenia wniosku o pomoc nie przekroczył tego progu, ale jeżeli zastosowano by środek pomocowy (o który przedsiębiorca wnosi) w całości – do przekroczenia progu by doszło. Rozpatrując taki wniosek organ powinien odmówić przyznania pomocy, nawet w części tego środka (dofinansowania), która nie powoduje przekroczenia progu. Można to zobrazować przykładem: jeżeli przedsiębiorca wnioskujący o dofinansowanie wynoszące mniej więcej równowartość 2.000 EUR przedstawi organowi zaświadczenia o uzyskanej pomocy de minimis na przestrzeni ostatnich trzech lat budżetowych opiewające na łączną kwotę 199.000 EUR to wówczas organ powinien wydać decyzję odmowną – w oparciu o art. 3 ust. 7 akapit drugi rozporządzenia Komisji (UE) nr 1407/2013. Dofinansowanie na tego samego pracownika nie będzie też przysługiwać, gdyby wniosek został złożony ponownie w kolejnym roku gdy już przedsiębiorca nie będzie przekraczał pułapu pomocy de minimis. Udzielając pomocy de minimis organ powinien mieć też na uwadze art. 5 ust. 2 rozporządzenia Komisji. Zgodnie z tym przepisem, gdyby udzielano pomocy de minimis w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą (tzn. na to samo przeznaczenie), to wówczas pomocy de minimis łącznie z pomocą na to przeznaczenie (udzielonej w ramach wyłączenia grupowego) nie można udzielić więcej niż wynosi pułap intensywności danego przeznaczenia, określony w rozporządzeniu Komisji (WE) nr 651/2014. Pociąga to za sobą konieczność pobrania od podatnika informacji o wielkości uzyskanej pomocy na 9 przedsięwzięcie, w stosunku do którego ubiega się o pomoc de minimis oraz o wielkości kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą. Wnioskodawca powinien posłużyć się formularzem określonym w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r. w sprawie zakresu informacji przedstawionych przez podmiot ubiegający się o pomoc de minimis. W powyższym rozporządzeniu podano też pułapy pomocy de minimis dla przedsiębiorcy, który prowadzi jednocześnie działalność gospodarczą plus działalność w sektorze transportu lub w rolnictwie. Wówczas pomoc de minimis takiemu przedsiębiorcy przysługuje łącznie do wysokości pułapu 200.000 euro, ale z tą regułą, że pomoc na transport nie może przekroczyć 100.000 euro, a pomoc na rolnictwo - 15.000 euro. Działalność z niższym pułapem pomocy de minimis (rolnictwo i transport) nie może korzystać z kwoty pomocy o wyższym pułapie. I tak wyglądają warunki dopuszczalności dofinansowania kosztów kształcenia młodocianych pracowników, udzielanego w formie pomocy de minimis. Jeżeli zaś chodzi o procedurę pomocową to ustawa o pomocy publicznej zobowiązuje przedsiębiorcę (pracodawcę) do załączenia do wniosku o dofinansowanie następujących dokumentów: 1) wszystkich zaświadczeń o pomocy de minimis, jakie otrzymał w roku, w którym ubiega się o pomoc, oraz w ciągu 2 poprzedzających go lat, albo oświadczenia o wielkości pomocy de minimis otrzymanej w tym okresie, albo oświadczenia o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie; 2) informacji niezbędnych do udzielenia pomocy de minimis, dotyczących w szczególności wnioskodawcy i prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz wielkości i przeznaczenia pomocy publicznej otrzymanej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikujących się do objęcia pomocą, na pokrycie których ma być przeznaczona pomoc de minimis. Jeżeli podanie (wniosek o dofinansowanie) zawiera braki w zakresie pomocy publicznej (oświadczenie o wielkości pomocy de minimis lub zaświadczenia o otrzymanej pomocy de minimis, informacje niezbędne do udzielenia pomocy, albo oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy) organ powinien wezwać wnoszącego podatnie o ich uzupełnienie w trybie art. 64 § 2 Kodeksu postępowania administracyjnego w związku z art. 39 ustawy o „pomocy publicznej”, z pouczeniem, że niewypełnienie tego warunku spowoduje pozostawienie podania bez rozpatrzenia. Z uwagi na to, że braki dotyczą zagadnień pomocy publicznej, w zakresie wyznaczenia terminu na ich usunięcie, bliższy będzie tutaj przepis ustawy o pomocy publicznej przewidujący termin co najmniej 14-dniowy – niż 7 dni z K.p.a. W ramach informacji niezbędnych do udzielenia pomocy, o których mowa w ww. punkcie 2 wnioskodawca (przedsiębiorca) musi złożyć „Formularz informacji przedstawianych przy ubieganiu się o pomoc de minimis” wprowadzony przez rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 29 marca 2010 r. w sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc de minimis (Dz. U. Nr 53, poz. 311 ze zm.). Analiza zaświadczeń o otrzymanej przez podatnika pomocy de minimis lub oświadczenia o tej pomocy oraz informacje zawarte w ww. formularzach pozwoli organowi odpowiedzieć na pytanie, czy może udzielić pomocy de minimis. Decyzja przyznająca pomoc musi zawierać w podstawie prawnej (oprócz polskich przepisów) odniesienie do rozporządzenia Komisji (WE) nr 1407/2013. Łącznie z decyzją przyznającą pomoc należy wystawić – z urzędu - zaświadczenie o udzielonej pomocy de minimis wedle wzoru określonego w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 20 marca 2007 r. w sprawie zaświadczeń o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie. Wartość dofinansowania będzie kwotą pomocy de minimis, które wpisuje się do zaświadczenia. Wprawdzie istnieje możliwość niewydawania zaświadczenia, jeżeli decyzja zawiera 10 już wszystkie jego elementy, jednak wskazane jest wydawanie zaświadczeń w każdym przypadku. Decyzja, oprócz elementów pomocy publicznej, najczęściej zawiera elementy sytuacji osobistej wnioskodawcy, o której zapewne nie chciałby on informować innych organów przyznających pomoc – do których ewentualnie zwróci się w przyszłości. Po tych czynnościach organ udzielający pomocy jest zobowiązany sporządzić i przekazać Prezesowi Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów sprawozdanie o udzielonej pomocy de minimis. Począwszy od dnia 1 października 2010 r. wszystkie gminy zobowiązane są przekazywać sprawozdania z udzielonej pomocy lub informacje o nieudzieleniu pomocy przez teletransmisję danych w formie elektronicznej, na formularzach zamieszczonych na stronie internetowej UOKiK-u, z wykorzystaniem aplikacji SHRIMP – bezpośrednio do UOKiK-u. Termin przekazywania sprawozdania o pomocy udzielonej w danym dniu wynosi 7 dni od dnia udzielenia pomocy. Szczegóły przekazywania sprawozdań i informacji normuje rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 23 grudnia 2009 r. w sprawie przekazywania sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej i informacji o nieudzieleniu takiej pomocy z wykorzystaniem aplikacji SHRIMP (Dz. U. z 2010 r. Nr 6, poz. 32, z późn. zm.). W przypadku zmiany wartości pomocy należy sporządzić i przekazać zaktualizowane sprawozdanie, za pomocą aplikacji SHRIMP, tylko w zakresie wskazywanej zmiany - a nie całe. Wzory sprawozdań wraz z instrukcją ich wypełniania zawarte są w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 7 sierpnia 2008 r. w sprawie sprawozdań o udzielonej pomocy publicznej, informacji o nieudzieleniu takiej pomocy oraz sprawozdań o zaległościach przedsiębiorców we wpłatach świadczeń należnych na rzecz sektora finansów publicznych (Dz. U. Nr 153, poz. 952, z późn. zm.). 8.08.2016 r. 11
