(ang. United Kingdom), Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i

Wielka Brytania, Zjednoczone Królestwo
(ang. United Kingdom), Zjednoczone
Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii
Północnej (ang. United Kingdom of Great
Britain and Northern Ireland)
- unitarne państwo wyspiarskie położone w Europie Zachodniej. W skład Wielkiej Brytanii
wchodzą: Anglia, Walia i Szkocja położone na wyspie Wielka Brytania oraz Irlandia Północna
leżąca w północnej części wyspy Irlandia. Na wyspie tej znajduje się jedyna granica lądowa
Zjednoczonego Królestwa z innym państwem – Irlandią. Poza nią, Wielka Brytania otoczona jest
przez Ocean Atlantycki na zachodzie i północy, Morze Północne na wschodzie, kanał La Manche
na południu i Morze Irlandzkie na zachodzie.
Wielka Brytania posiada kilkanaście terytoriów zależnych, nie wchodzących w skład
Zjednoczonego Królestwa. Należą do nich dependencje Korony brytyjskiej (Guernsey, Jersey
i Wyspa Man) oraz brytyjskie terytoria zamorskie: Akrotiri, Anguilla, Bermudy, Brytyjskie
Terytorium Antarktyczne, Brytyjskie Terytorium Oceanu Indyjskiego, Brytyjskie Wyspy
Dziewicze, Dhekelia, Kajmany, Falklandy, Georgia Południowa i Sandwich Południowy, Gibraltar,
Montserrat, Pitcairn, Turks i Caicos oraz Wyspa Świętej Heleny, Wyspa Wniebowstąpienia
i Tristan da Cunha.
Wielka Brytania jest członkiem Unii Europejskiej (UE)
Jest także stałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ od czasu jej pierwszej sesji w 1946 r.,
posiadającym prawo weta. Wchodzi także w skład Rady Europy, G7, G8, G20, NATO, OECD oraz
WTO.
Wielka Brytania jest monarchią parlamentarną z rządem odpowiedzialnym przed parlamentem.
Stolicą państwa jest Londyn. Obecnym monarchą brytyjskim jest królowa Elżbieta II, która zasiadła
na tronie w 1952 i została koronowana w 1953. Dzisiaj jej funkcje są głównie ceremonialne,
a rzeczywiste rządy spoczywają w rękach premiera.
System prawny
System prawny Wielkiej Brytanii dzieli się na prawo ustawowe (statutowe) oraz prawo
precedensowe (case lub common law). Pierwsze z nich składa się z aktów prawa stanowionego
(ustaw, aktów wykonawczych). Z kolei prawo precedensowe stanowią wyroki sądowe wydane
w dotychczasowych sprawach sądowych.
Podział administracyjny
Wielka Brytania składa się z czterech części składowych. W skład Wielkiej Brytanii wchodzą:
Jednostka
Anglia
Szkocja
Walia
Irlandia Północna
Rodzaj
królestwo
królestwo
księstwo
prowincja
Stolica
Londyn
Edynburg
Cardiff
Belfast
Język urzędowy
de facto angielski
angielski, gaelicki szkocki
angielski, walijski
angielski, irlandzki
Głównym językiem jest angielski, choć w użyciu są także walijski, irlandzki i języki szkockie.
Imigranci posługują się także swoimi językami, np. pendżabskim, bengalskim, czy urdu.
Partie polityczne
Brytyjska scena polityczna jest zdominowana przez dwa ugrupowania polityczne: Partię
Konserwatywną i Partię Pracy
Według spisu powszechnego z 2011 roku liczba ludności Wielkiej Brytanii wynosiła 63 182 000
z czego 83,9% ludności (53 012 456) zamieszkiwało samą Anglię.
Wyznania
W badaniu British Social Attitudes Survey przeprowadzonym w 2011 roku respondenci określili
swoją przynależność do grup wyznaniowych w sposób następujący:




chrześcijaństwo – 45,91%, w tym:
o anglikanizm (Kościół Anglii) – 21,08%
o katolicyzm – 8,67%
islam – 3,38%
hinduizm – 2,23%
brak religii – 45,73%
Geografia
W Anglii najdłuższe i największe rzeki to Severn (354 km), Tamiza (346 km) i Trent (298 km).
Największymi miastami są Londyn (7,56 mln osób), Birmingham (1,02 mln), Manchester,
Sheffield, Liverpool, Leeds, Bristol oraz Newcastle upon Tyne. Podmorski tunel (Eurotunel)
niedaleko Dover łączy Wielką Brytanię z Francją.
Walia jest krajem górzystym, a jej najwyższy szczyt to Snowdon (1085 m n.p.m.). Na północ
od głównego lądu leży wyspa Anglesey. Największym miastem i stolicą jest Cardiff, znajdujące się
w południowej Walii.
Szkocja pod względem geograficznym jest krajem bardzo zróżnicowanym, z wyżynami na
południu, wąskim pasem nizin między Edynburgiem a Glasgow oraz górami na północy
i zachodzie, gdzie znajduje się najwyższy szczyt Wielkiej Brytanii – Ben Nevis (1343 m n.p.m.).
Płynie tu Tay – największa rzeka Wielkiej Brytanii, biorąc pod uwagę przepływ przy ujściu.
W Szkocji można spotkać wiele zatok, fiordów i jezior. U jej północnych wybrzeży rozsianych jest
wiele wysp: Hebrydy, Orkady czy Szetlandy. Główne miasta to Edynburg, Glasgow i Aberdeen.
Irlandia Północna obejmująca północno-wschodnią część wyspy Irlandia, jest krajem
pagórkowatym. Główne miasta to Belfast i Derry.
Nauka i oświata
W Wielkiej Brytanii znajduje się duża liczba uniwersytetów, m.in.: University of Oxford,
University of Cambridge, University College London, Imperial College, King's College. Wielka
Brytania wydała wielu naukowców takich jak Isaac Newton, James Watt, Charles Darwin,
Alexander Fleming i Graham Bell. Pod względem liczby otrzymanych nagród Nobla, Brytyjczycy
są na drugim miejscu po obywatelach Stanów Zjednoczonych.
Stany Zjednoczone, Stany Zjednoczone
Ameryki (ang. United States, US, United
States of America, USA)
Geografia
To federacyjne państwo w Ameryce Północnej graniczące z Kanadą od północy, Meksykiem
od południa, Oceanem Spokojnym od zachodu, Oceanem Arktycznym od północnego zachodu
i Oceanem Atlantyckim od wschodu.
Trzecie pod względem liczby ludności (po Chinach i Indiach) a czwarte pod względem terytorium
(po Rosji, Kanadzie i Chinach). W jego skład wchodzą także pozastanowe wyspy na Pacyfiku
(Baker, Guam, Howland, Jarvis, Johnston, Kingman, Mariany Północne, Midway, Palmyra, Samoa
Amerykańskie, Wake) i na Atlantyku (Wyspy Dziewicze, Navassa, Portoryko – największa z nich,
formalnie państwo stowarzyszone ze Stanami Zjednoczonymi).

Obszar:
o całkowity: 9,612312 mln km²
o lądu: 9,2 mln km²
o wodny: 470 tys. km²
Uwaga: dane dotyczą jedynie 50 stanów i okręgu stołecznego

Porównanie: obszar ten odpowiada mniej więcej: 1/2 powierzchni Rosji, 3/10 powierzchni
Afryki; 1/2 powierzchni Ameryki Południowej; jest nieco mniejszy od Chin, około dwa
i pół razy większy od Europy Zachodniej i prawie 31 razy większy od Polski.
Klimat kontynentalnej części Stanów Zjednoczonych jest w większości umiarkowany, tropikalny na
Hawajach i Florydzie, arktyczny na Alasce, półsuchy na Wielkich Wyżynach na zachód od rzeki
Missisipi oraz suchy na południowym zachodzie.
Ukształtowanie powierzchni
Powierzchnia kraju jest ukształtowana przez równiny centralne, góry na zachodzie, wzgórza i niskie
góry na wschodzie; krajobraz wulkaniczny na Hawajach.


najniższy punkt: Death Valley (Dolina Śmierci) 86 m p.p.m.
najwyższy punkt: (Alaska) Mount McKinley 6194 m n.p.m.
Zasoby naturalne
Zasoby naturalne to m.in. węgiel, miedź, ołów, molibden, fosforany, uran, złoto, rtęć, nikiel, potas,
srebro, wolfram, cynk, ropa naftowa, gaz ziemny, drewno i olbrzymie zasoby nie wykorzystanych
jeszcze nasyconych bituminami łupków bitumicznych (do produkcji benzyny).
Zasoby te w większości są niewykorzystywane. Spowodowane jest to szczególną polityką Stanów
Zjednoczonych, która zmierza do oszczędzania surowców naturalnych (większość jest kupowana
od innych państw). W chwili, gdy światowe zapasy surowców będą już wykorzystane tylko USA
będzie je posiadać.
Podział władzy
Konstytucja Stanów Zjednoczonych (przyjęta 17 września 1787, weszła w życie 4 marca 1789)
wprowadziła trójpodział władzy oraz system „hamulców i równowagi”, polegający na wzajemnym
równoważeniu się władzy: ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej.
Władzę wykonawczą sprawuje prezydent (obecnie Barack Obama), który jest jednocześnie głową
państwa i szefem rządu (administracji). Prezydent (i wiceprezydent) wybierany jest w pośrednich
wyborach na czteroletnią kadencję, może powtórnie sprawować urząd tylko raz. Prezydenta
wybierają elektorzy przysługujący każdemu stanowi w liczbie równej członkom Kongresu z danego
stanu.
Władzę ustawodawczą sprawuje Kongres, składający się z dwóch izb: Izby Reprezentantów (izba
niższa) i Senatu (izba wyższa). Izba Reprezentantów ma kadencję 2-letnią, liczy 435 członków.
Podział administracyjny
50 stanów (poniżej) + 1 okręg (Okręg stołeczny – dystrykt Kolumbii (District of Columbia)).
Wszystkie stany USA (z wyjątkiem Alaski i Luizjany) dzielą się na hrabstwa – jest ich 3048.
Uwaga: Niektóre jurysdykcje nazywają siebie „wspólnotami” (Commonwealth), a nie stanami
(State).
Podstawy ustrojowe i podziału terytorialnego Stanów Zjednoczonych określa Konstytucja Stanów
Zjednoczonych z roku 1787 (ratyfikowana w 1789), w latach 1795–1992 uzupełniona o 27
poprawek. Wskutek przemian politycznych, jakie dokonywały się na obszarze dzisiejszego USA
od XVIII wieku do XX wieku, poszczególne stany różnią się datą wstąpienia do unii.
W połowie XVIII wieku istniało tylko trzynaście kolonii amerykańskich, które utworzyły
podwaliny dzisiejszego państwa związkowego. Były to: Connecticut, Delaware, Georgia, Karolina
Południowa, Karolina Północna, Maryland, Massachusetts, New Hampshire, New Jersey, Nowy
Jork, Pensylwania, Rhode Island i Wirginia. Liczyły one w sumie około półtora miliona
mieszkańców.
Stany federalne
Alabama, Alaska, Arizona, Arkansas, Connecticut, Dakota Południowa, Dakota Północna,
Delaware, Floryda, Georgia, Hawaje, Idaho, Illinois, Indiana, Iowa, Kalifornia, Kansas, Karolina
Południowa, Karolina Północna, Kentucky, Kolorado, Luizjana, Maine, Maryland, Massachusetts,
Michigan, Minnesota, Missisipi, Missouri, Montana, Nebraska, Nevada, New Hampshire, New
Jersey, Nowy Jork, Nowy Meksyk, Ohio, Oklahoma, Oregon, Pensylwania, Rhode Island, Teksas,
Tennessee, Utah, Vermont, Waszyngton, Wirginia, Wirginia Zachodnia, Wisconsin, Wyoming.
Terytoria zależne
Samoa Amerykańskie (American Samoa), Baker (Baker Island), Guam, Howland (Howland Island),
Jarvis (Jarvis Island), Johnston (Johnston Atoll), Kingman (Kingman Reef), Midway (Midway
Islands), Navassa (Navassa Island), Mariany Północne (Northern Mariana Islands), Palmyra
(Palmyra Atoll), Portoryko (Puerto Rico), Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych (U.S. Virgin
Islands), Wake (Wake Island)
Siły zbrojne
Siły zbrojne Stanów Zjednoczonych są jedną z najsilniejszych, najnowocześniejszych
i najdroższych armii świata, przy czym Stany Zjednoczone wydają na armię ponad 4% swojego
PKB poprzez budżet, podczas gdy na przykład Niemcy 1,5%.
Wojska są rozlokowane na całym świecie. Według obecnie obowiązującej doktryny, Stany
Zjednoczone muszą być w stanie prowadzić dwie wojny jednocześnie w różnych miejscach świata.
Wyznania
Stany Zjednoczone nie mają oficjalnej religii państwowej. Według U.S.Religious Landscape
Survey, w 2008 r. 78,4% Amerykanów określiła się jako chrześcijanie. 51,3% Amerykanów
należało do różnych Kościołów protestanckich. Amerykański protestantyzm jest bardzo podzielony,
w Stanach Zjednoczonych istnieją setki Kościołów, które działają lokalnie. W 2008 r. największymi
grupami protestanckimi byli: baptyści (17,2%), a dalej: metodyści (6,2%), luteranie (4,6%). Do
Kościoła katolickiego należało 23,9% społeczeństwa i jest to tym samym największa wspólnota
religijna w Stanach Zjednoczonych. Amerykańscy katolicy są przede wszystkim potomkami
Włochów, Irlandczyków, Polaków i Niemców. Współcześnie do gwałtownego wzrostu liczby
katolików, w założonym przez protestantów kraju, przyczyniła się imigracja z krajów Ameryki
Południowej.
Inne religie to: mormoni (1,7%), judaizm (1,7%), Świadkowie Jehowy (0,7%), buddyzm (0,7%),
prawosławie (0,6%), islam (0,6%), hinduizm (0,4%)[23].
Kanada (ang. i fr. Canada)
Położone w Ameryce Północnej, rozciągające się od Oceanu Atlantyckiego na wschodzie
do Oceanu Spokojnego na zachodzie i Oceanu Arktycznego na północy. Na południu i północnym
zachodzie graniczy ze Stanami Zjednoczonymi
Nazwa Kanada pochodzi od słowa kanata (lub kanada) oznaczającego w języku Irokezów
i Huronów wieś lub osadę.
Kanada zajmuje większą część północnej Ameryki Północnej, sąsiadując ze Stanami
Zjednoczonymi na południu i na północnym zachodzie (Alaska). Od zachodu oblewa ją Ocean
Spokojny, od wschodu Ocean Atlantycki, a od północy Ocean Arktyczny. Biorąc pod uwagę całe
terytorium Kanady (9 976 140 km²), jest ona drugim co do wielkości państwem świata (po Rosji).
Geografia
Obszar Kanady otaczany jest przez trzy oceany: na wschodzie Atlantycki, na zachodzie Spokojny,
a na północy Arktyczny. Wybrzeża Kanady są dobrze rozwinięte. Na zachodzie wysokie,
z licznymi fiordami i wyspami, będącymi częścią zanurzonego w oceanie fragmentu Gór
Nadbrzeżnych. Archipelag tak utworzony obejmuje wiele setek wysp (część z nich leży
w granicach Alaski), z których największymi są Wyspa Vancouver (31 284 km²) i Wyspy Królowej
Charlotty (10 180 km²). Wschodnie wybrzeża, nieco słabiej urozmaicone i niższe, tworzą półwyspy
Labrador i Nowa Szkocja, oddzielone Zatoką Św. Wawrzyńca, a także wyspy Nowa Fundlandia
(111 390 km²), Cape Breton (10 311 km²), Anticosti (7893 km²), Wyspa Księcia Edwarda
(5684 km²) i kilka pomniejszych. Wybrzeża północne są przeważnie niskie i posiadają wiele zatok
i półwyspów. Do najznaczniejszych zatok należą Zatoka Hudsona, Ungava, Coronation
i Mackenzie. Największe półwyspy to Ungava (252 000 km²), Melville i Boothia.
Jeziora - do największych słodkowodnych zbiorników tego obszaru należą Wielkie Jezioro
Niedźwiedzie, Wielkie Jezioro Niewolnicze, Jezioro Athabaska, Jezioro Reniferowe, Jezioro
Winnipeg.
Podział administracyjny
Kanada jest federacją dziesięciu prowincji i trzech terytoriów. Prowincje to: Alberta, Kolumbia
Brytyjska, Manitoba, Nowy Brunszwik, Nowa Fundlandia i Labrador, Nowa Szkocja, Ontario,
Wyspa Księcia Edwarda, Quebec i Saskatchewan. Terytoria to Nunavut, Terytoria PółnocnoZachodnie i Jukon. Każda z wyżej wymienionych jednostek ma swoje oficjalne symbole oraz
motto.
Prowincje są bardziej niezależne od rządu federalnego niż terytoria.
Stosunki międzynarodowe
Kanada i Stany Zjednoczone mają najdłuższą niechronioną granicę na świecie, współpracują
wojskowo i są dla siebie największymi partnerami handlowymi. Kanada jednak prowadzi
niezależną politykę zagraniczną, w tym utrzymuje pełne stosunki dyplomatyczne z Kubą
i odmówiła udziału w wojnie irackiej. Kanada także utrzymuje historyczne, gospodarcze
i wojskowe więzi z Wielką Brytanią, Francją i byłymi koloniami brytyjskimi i francuskimi.
Demografia
Według spisu ludności z 2011 r. Kanadę zamieszkiwała rekordowa liczba 33 476 688
mieszkańców, co oznaczało wzrost o 7,9% w porównaniu z rokiem 2001. Głównym czynnikiem
wzrostu jest liczne osiedlanie się imigrantów na terytorium Kanady a w mniejszym stopniu przyrost
naturalny. Około 3/4 Kanadyjczyków mieszka w odległości do 150 km od granicy z USA.
Najwięcej ludzi mieszka w dużych miastach, szczególnie w Toronto, Montrealu, Ottawie,
Vancouver i ich przedmieściach.
Gęstość zaludnienia Kanady wynosi 3,5 osoby na km², co czyni Kanadę jednym z najrzadziej
zaludnionych krajów na świecie. Najgęściej zaludnionym obszarem jest tzw. Korytarz QuébecWindsor położony wzdłuż linii o długości 1150 km między tymi miastami, w pobliżu Wielkich
Jezior i Rzeki Świętego Wawrzyńca, w którym mieszka 57% ludności kraju
NAJWIĘKSZE MIASTA:
Lp. Miasto
1 Toronto
2 Montréal
3 Calgary
4 Ottawa
5 Edmonton
6 Mississauga
7 Winnipeg
8 Vancouver
Prowincja
Ontario
Quebec
Alberta
Ontario
Alberta
Ontario
Manitoba
Kolumbia Brytyjska
Liczba mieszkańców (2006])
2 503 281
1 620 693
1 042 892
812 129
730 371
668 549
633 451
578 041
Kanada ma dwa języki oficjalne: angielski i francuski.
Wyznania
Zróżnicowanie religijne wśród Kanadyjczyków jest znaczne. Według spisu ludności w 2011 roku
67,3% Kanadyjczyków było chrześcijanami. Spośród nich katolicy byli w tej grupie najliczniejsi
i stanowili 38,7% ogółu Kanadyjczyków.
Australia (Związek Australijski,
Commonwealth of Australia)
Państwo położone na półkuli południowej, obejmujące najmniejszy kontynent świata, wyspę
Tasmanię i inne znacznie mniejsze wyspy na Oceanie Indyjskim i Spokojnym. Jedyny kraj, który
obejmuje cały kontynent. Siłą rzeczy nie posiada granic lądowych z żadnym państwem.
Australia jest krajem wysoko rozwiniętym, ze społeczeństwem wielokulturowym. W porównaniu
z innymi państwami wskaźnik rozwoju społecznego (uwzględniający jakość życia, opiekę
zdrowotną, przeciętną długość życia, poziom wykształcenia, swobodę działalności ekonomicznej,
wolność osobistą i prawa polityczne) Australii jest bardzo wysoki i obecnie znajduje się na 2
miejscu po Norwegii. Miasta australijskie są w światowej czołówce w dziedzinie życia
kulturalnego.
Geografia
Australia to szósty pod względem wielkości kraj świata, położony na kontynencie australijskim
będącym najmniejszym spośród wszystkich kontynentów. Najgęściej zaludnione jest wschodnie
i południowo-wschodnie wybrzeże. Australia leży na półkuli południowej i wschodniej. Jest to
jeden z najbardziej płaskich kontynentów ze średnią wysokością 330 m. Obszar pustynny zajmuje
powierzchnię większą niż na jakimkolwiek innym kontynencie; dwie trzecie powierzchni leży
w klimacie suchym lub półsuchym. Linia brzegowa Australii jest mało rozwinięta, wzdłuż całego
wybrzeża o długości 19 tys. km napotkać można jedynie dwie duże zatoki: Zatokę Karpentaria
i Wielką Zatokę Australijską. Najwyższy szczyt Góra Kościuszki odkryty i nazwany przez Pawła
Edmunda Strzeleckiego wznosi się na wysokość 2228 m n.p.m.
Demografia
Ludność kraju 1 października 2009 roku osiągnęła 22 000 000, co czwarty mieszkaniec urodził się
za granicą.
Największe miasta
Stolicą Australii jest Canberra. Największym miastem w Australii jest Sydney. Do największych
miast Australii należą:
Miasto
1 Sydney
2 Melbourne
3 Brisbane
4 Perth
5 Adelaide
6 Gold Coast
7 Newcastle
8 Canberra
Ludność
4 293 100
4 000 000
1 810 900
1 650 000
1 138 833
554 628
512 000
323 000
Stan
Nowa Południowa Walia
Wiktoria
Queensland
Australia Zachodnia
Australia Południowa
Queensland
Nowa Południowa Walia
Australijskie Terytorium Stołeczne