Znaczenie wyciągów roślinnych w ochronie roślin przed szkodnikami Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie Barbara Biniaś Katedra Ochrony Środowiska Rolniczego Naturalne środki ochrony roślin mogą stać się podstawą rolnictwa ekologicznego XXI wieku i powrócić do masowego użytku w gospodarstwach rolnych. Niewątpliwymi zaletami stosowania naturalnych, roślinnych środków ochrony roślin (m.in. wyciągów roślinnych) jest bezpieczeństwo stosowania, przystępność przygotowania oraz bardzo niski koszt produkcji. Do sporządzenia wodnych wyciągów roślinnych, możemy użyć suszu, jak i świeżego materiału roślinnego pobranego z wybranych partii rośliny (liści, młodych pędów, kwiatów). Rośliny zielne wykazują silne działanie pomagające chronić rośliny uprawne przed agrofagami. Odznacza je toksyczność działania, zniechęcanie szkodników do żerowania, bądź też przywabianie entomofauny pożytecznej na chroniony obszar. Cel badań Celem badań było określenie wpływu wodnych wyciągów z szałwii lekarskiej na żerowanie i śmiertelność wybranych szkodników roślin uprawnych: oprzędzika pręgowanego (Sitona lineatus L.) I mszycy burakowej (Aphis fabae Scop.) na bobie (Vicia faba L.) Śmiertelność larw [%] 1 60 1 Obiekt 50 K S2 40 S5 30 S10 10 8h 16h 24h 32h 40h 48h 56h 64h 72h 80h 88h 96h 10 112 12 4h h 0h K *a a a a a a a a a a a a a a S2 a a a a a a a a a a a ab ab ab a S5 a ab ab b b b b b b b b ab ab bc ab a S10 a c c c c c c b c bc bc cd c c c SW20 SW10 a ab ab b b b b b bc bc b bc bc bc bc SW30 SW20 a ab bc bc bc b bc b c c c cd c c c SW30 a b c c c c c c c c c d c c c SW10 20 0 8h 16h 24h 32h 40h 48h 56h 64h 72h 80h 88h 96h 104h112h120h 2 2 Obiekt 45 40 Śmiertelność samic [%] E-mail: [email protected] Janina Gospodarek K 35 S2 30 8h 16h 24h 32h 40h 48h 56h 64h 72h 80h 88h 96h 10 112 12 4h h 0h K *a a a a a a a a a a a a a a S2 a a a ab ab ab ab ab ab ab ab a a a a S5 a a a c bc bc abc bc b ab ab ab ab a 25 S5 20 S10 15 SW10 S10 a b b d c d c c c c c c c c c 10 SW20 SW10 a a a ab ab ab bc bc bc c c bc bc bc bc SW30 SW20 a a a a a a ab abc c c c c c c c SW30 a a a bc bc cd c bc bc c c bc bc bc c 5 0 8h 16h 24h 32h 40h 48h 56h 64h 72h 80h 88h 96h 104h 112h 120h abc bc Ryc.1 i 2. Śmiertelność larw oraz samic bezskrzydłych mszycy burakowej (Aphis fabae Scop.), żerujących na liściach bobu w cyklu 15 obserwacji w odstępach czasowych 8-godzinnych, po zastosowaniu wodnego wyciągu z suszu szałwii lekarskiej w stężeniach 2% (S2), 5% (S5) i 10% (S10) oraz świeżych fragmentów rośliny w stężeniach 10% (SW10), 20% (SW20) oraz 30% (SW30) w odniesieniu do obiektu kontrolnego (K). 3 W badaniach wykorzystano świeże liście bobu (Vicia faba L.), pobrane z drugiego piętra poniżej wierzchołka rośliny. Potraktowano wyciągami wodnymi z szałwii lekarskiej (Salvia officinalis L.), sporządzonymi z suszu oraz świeżych części rośliny, a następnie umieszczano w szalkach Petriego. W celu przygotowania wyciągów, odważono odpowiednio 2 g, 5 g i 10 g suszu szałwii (przyjęte umownie jako stężenie 2%, 5% oraz 10% ) oraz 10 g, 20 g i 30 g świeżych fragmentów tej rośliny (stężenie 10%, 20% i 30%), a nastepnie zalewano 100 ml zimnej wody redestylowanej i odstawiano na okres 24 godzin. Wyciągi przechowywano w ciemności, w temperaturze pokojowej. Po upływie doby gotowe wyciągi przesączono przez sączek bibułowy i natychmiast użyto do przeprowadzenia doświadczenia. 3 Obiekt 4 8h 16h 24h 32h 40h 48h 56h 64h 72h 80h 88h 96h 10 112 12 4h h 0h K *b b f g f f g g g g g f g g g S2 a a d e c g e e e d e d e e d S5 a a a d d e f f f f f e f f f S10 d d e f e d d d d e d c b d e SW10 c c c c b c c c b c b b d c c SW20 a a b a a a a a a a a a a a a SW30 a a a b ab b b b c b c b c b b 4 Obiekt 8h 16h 24h 32h 40h 48h 56h 64h 72h 80h 88h 96h 10 112 12 4h h 0h K *d d e e e c f d f f f f e e S2 c c b c d c d c d d e e f f f S5 b b c f e c e e e e d c c c c e S10 ab a a a a a b a a a a a a a a SW10 a c b g f d g f g g g g g g g SW20 a a d d c a a a b b b b b b b SW30 a a a b b b c b c c c d d d d *Średnie oznaczone takimi samymi literami w kolumnach nie różnią się od siebie Ryc. 3 i 4. Dynamika żerowania samic (3) i samców (4) chrząszczy Sitona lineatus L. na liściach bobu, w cyklu 15 obserwacji w odstępach czasowych 8-godzinnych, po zastosowaniu wodnego wyciągu z suszu szałwii lekarskiej w stężeniach 2% (S2), 5% (S5) i 10% (S10) oraz świeżych fragmentów rośliny w stężeniach 10% (SW10) , 20% (SW20) oraz 30% (SW30) w odniesieniu do obiektu kontrolnego (K). WNIOSKI Śmiertelność samic i larw mszycy burakowej (Aphis fabae Scop.) pod wpływem wyciągów z szałwii lekarskiej była podwyższona. Zazwyczaj wzrastała ona wraz ze wzrostem stężenia wyciągu, przy czym wyciąg ze świeżych fragmentów rośliny wykazywał nieco silniejsze działanie niż ekstrakt przygotowany z suszu. Wodny wyciąg ze świeżych fragmentów szałwii lekarskiej o stężeniu 10%, 20% i 30 % w największym stopniu ograniczał żerowanie samic oprzędzika pręgowanego (Sitona lineatus L.) Na ograniczenie żerowania samców tego gatunku najsilniej wpływał 10% wyciąg z suszu szałwii lekarskiej.