narażenie na czynniki biologiczne przy pracy w kontakcie z mączką

advertisement
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
NARAŻENIE NA CZYNNIKI BIOLOGICZNE
PRZY PRACY W KONTAKCIE Z MĄCZKĄ
MIĘSNO-KOSTNĄ
K. Zielińska-Jankiewicz
A. Kozajda
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Rodzaje mączek paszowych pochodzenia zwierzęcego
ƒ mączka mięsno-kostna
ƒ mączka mięsna
ƒ mączka kostna
ƒ mączka z krwi
ƒ mączka z pierza
ƒ mączka ze skór
ƒ mączka z jaj
ƒ mączka z liweksu
ƒ mączka tłusta
ƒ mączka stabilizowana
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
MĄCZKA MIĘSNO-KOSTNA
(ang. Meat and bone meal – MBM)
Produkt otrzymywany przez ogrzewanie, wysuszenie
i rozdrobnienie całych lub części ciepłokrwistych zwierząt
lądowych, z których tłuszcz został częściowo lub
Całkowicie wyekstrahowany lub usunięty fizycznie;
pozbawiony zupełnie kopyt, rogów, włosów, szczeciny,
piór i zawartości przewodu pokarmowego;
nie zawierający pozostałości rozpuszczalników
organicznych
(Polska Norma PN-R-64801/99
„Pasze. Mączki paszowe pochodzenia zwierzęcego)
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Zastosowanie mączki mięsno-kostnej
ƒ żywienie
zwierząt gospodarskich
(tanie źródło paszowego białka, jako dodatek do mieszanek
paszowych i koncentratów dla bydła, trzody chlewnej, drobiu)
ƒ użyźnianie gleby
(bogate źródło substancji mineralnych gł. fosforu i wapnia, jako
składnik nawozów)
ƒ surowiec energetyczny
(dobre paliwo alternatywne, współspalanie mączki z paliwem
podstawowym np. węglem)
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Produkcja mączki mięsno-kostnej
ƒ
zakłady utylizacyjne
ƒ surowiec: produkty uboczne pochodzenia
zwierzęcego nie przeznaczone do spożycia przez
ludzi
ƒ warunki techniczne: para nasycona, temperatura
min. 133 st. C, ciśnienie min. 3 bary, czas min. 20
minut
(Rozporządzenie nr 1774/2002 Parlamentu Europejskiego i
Rady z dnia 3 października 2002 r)
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Jakie czynniki biologiczne może zawierać mączka
mięsno-kostna?
ƒ
z uwagi na sposób produkcji mączka mięsno-kostna zasadniczo
nie powinna zawierać konwencjonalnych czynników
biologicznych, o ile nie została nimi wtórnie zanieczyszczona
ƒ
mączka mięsno-kostna może być potencjalnie źródłem prionów
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
PRIONY
Czynniki niekonwencjonalne, grupa zagrożenia 3**,
Czynnik etiologiczny wielu chorób zakaźnych u ludzi i zwierząt tzw.
przenośnych encefalopatii gąbczastych (TSE)
Białko prionowe PrP, nie zawiera materiału genetycznego, oporne na
działanie proteazy K (priony zakaźne),
Działanie patogenne po rozkręceniu i spłaszczeniu łańcuchów
polipeptydowych,
Powodują zmiany degeneracyjne w tkance mózgowej poprzez zmianę
struktury przestrzennej normalnych białek, których złogi prowadzą do
śmierci komórek nerwowych,
Wyjątkowo oporne na konwencjonalne procedury inaktywujące
drobnoustroje (sterylizacja, dezynfekcja)
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Ryzyko związane z kontaktem z mączką mięsno-kostną
ƒ metoda produkcji MBM zaakceptowana przez Parlament Europejski jest
obecnie uważana za optymalną w stopniu wystarczającym do eliminacji
prionów, które ewentualnie mogłyby znajdować się w materiale
zwierzęcym
ƒ żadna ze stosowanych przy produkcji MBM metod nie gwarantuje
unieszkodliwienia wszystkich prionów, które materiał zwierzęcy może
potencjalnie zawierać
ƒ ryzyko dla pracowników nie jest równe zero, choć według ekspertów, jest
prawdopodobnie w większości przypadków bardzo niskie i należy uznać
je za akceptowalne dla tego rodzaju narażenia
ƒ ryzyko związane z ekspozycją pracowników na MBM może wzrosnąć, gdy
produkowana jest ona z odpadów szczególnego ryzyka (SRM)
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
ODPADY SZCZEGÓLNEGO RYZYKA
(ang. Specified Risk Materials – SRM)
Części/organy zwierzęce, w których przede
wszystkim gromadzą się priony w przypadku
zakażenia zwierzęcia:
ƒ mózg i rdzeń kręgowy,
ƒ gałki oczne,
ƒ śledziona,
ƒ grasica,
ƒ jelita,
ƒ migdałki
ƒ Wątroba, nerki, trzustka?
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Grupy zwiększonego ryzyka
ƒ pracownicy zakładów utylizacyjnych produkujących i
magazynujących mączkę mięsno-kostną
ƒ pracownicy zakładów produkujących nawozy
sztuczne
ƒ pracownicy zakładów produkujących pasze dla
zwierząt
ƒ pracownicy elektrowni wykorzystujących mączkę
mięsno-kostną jako paliwo alternatywne
ƒ pracownicy magazynów mączki mięsno-kostnej
ƒ pracownicy zajmujący się dystrybucją i transportem
mączki
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
PRZENOŚNE ENCEFALOPATIE GĄBCZASTE
(Transmissible Spongiform Encephalopathies - TSE)
Czynnik etiologiczny – zakaźne priony (PrPres)
skłonność do zakażenia uwarunkowana genetycznie?
Chorują - ludzie, owce, kozy, krowy, jeleniowate
północnoamerykańskie, antylopy (nyala i kudu), norki
trzoda chlewna, drób ?
Okres wylęgania - kilka-kilkadziesiąt lat?
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
DROGI PRZENOSZENIA
ƒ U przeżuwaczy zakażenie najczęściej drogą pokarmową (zjedzenie paszy
zawierającej mączkę mięsno-kostną pochodzącą z chorych na TSE zwierząt
hodowlanych np. bydła, owiec, kóz).
ƒ Możliwość zakażenia przez uszkodzoną skórę i błony śluzowe, a także zakażenia
płodu od zainfekowanej matki (bydło).
ƒ W modelach eksperymentalnych i na podstawie obserwacji w naturze nie
stwierdzono dotychczas możliwości zakażenia TSE drogą oddechową (dotyczy to
również ekspozycji u ludzi poprzez wdychanie pyłu mączki mięsno-kostnej).
ƒ Czynniki wywołujące BSE u bydła mogą być przyczyną vCJD występującej u ludzi.
Osoby, u których stwierdzono tę postać choroby prawdopodobnie zaraziły się
nią drogą pokarmową.
ƒ Dotychczas nie potwierdzono żadnych przypadków zawodowego zakażenia
prionami u ludzi, nie ma również dowodów na zawodową etiologię (kontakt ze
zwierzętami chorymi na BSE) rozpoznanych przypadków vCJD.
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
DROGI PRZENOSZENIA
ƒ W ocenie ryzyka pracowników mających kontakt z mączką mięsno-kostną na
etapie jej produkcji, magazynowania, utylizacji, transportu, a także przy
produkcji np. pasz dla zwierząt i nawozów do użyźniania gleby należy
uwzględnić możliwe drogi narażenia.
ƒ Brak jest dowodów na możliwość zakażenia BSE u zwierząt drogą
oddechową (jakkolwiek nie można jej całkowicie wykluczyć przy obecnym
stanie wiedzy), możliwe jest natomiast zakażenie drogą pokarmową.
ƒ Mimo tego, należy minimalizować ekspozycję pracowników na aerozole i pył
m.in. poprzez ograniczenie możliwości ich powstawania.
ƒ Inne prawdopodobne drogi zakażenia u ludzi:
- zanieczyszczenie mączką otwartych ran na skórze, otarć naskórka,
- rozpylenie mączki na błony śluzowe bądź spojówki oczu
- przypadkowe jej połknięcie.
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Choroby wywoływane przez priony u ludzi
ƒ
Choroba Creutzfelda-Jacoba (ang. CJD)
sporadyczna (klasyczna, z typowym zapisemm EEG i obrazem
jatrogenna
rodzinna
ƒ
histopatologicznym mózgu)
(w wyniku procedur medycznych)
(przypadki występujące rodzinnie związane z
mutacjami genu PrP)
Odmiana choroby Creutzfelda-Jacoba
(ang. vCJD, variant CJD)
ƒ
ƒ
Kuru
Zespół Gertsmanna-Strausslera-Scheinkera (ang. GSS)
(wyjątkowo rzadka wrodzona choroba autosomalna)
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Choroby wywoływane przez priony u zwierząt
ƒ
Trzęsawka owiec (ang. scrapie)
ƒ
Gąbczasta encefalopatia bydła (ang. BSE)
ƒ
Zakaźna encefalopatia norek (ang. TEM)
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
CJD - PRZEBIEG CHOROBY U LUDZI
Objawy:
lęk, depresja, utrata pamięci, zamknięcie w sobie,
uporczywe bóle kończyn, postępujące zaburzenia
chodzenia, mowy, widzenia, postępujące otępienie
Czas trwania choroby :
od pojawienia się pierwszych objawów do śmierci mija od
roku do kilku lat
Leczenie:
obecnie brak, choroba śmiertelna
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
vCJD – odmiana choroby Creutzfelda-Jacoba
ƒ Czynnik wywołujący BSE u krów
ƒ Cechą wyróżniającą tę jednostkę chorobową jest młody
lub bardzo młody wiek pacjentów i nieco inny niż w CJD
obraz kliniczny oraz zapis EEG
ƒ Zakażenie prawdopodobnie na drodze pokarmowej, przez
zjedzenie mięsa zakażonych krów
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PRACĄ
W KONTAKCIE Z MĄCZKĄ MIĘSNO-KOSTNĄ
Ponieważ wiele kluczowych zagadnień związanych z
chorobami pionowymi u ludzi i możliwością przenoszenia się
ich poprzez zwierzęta bądź produkty pochodzenia zwierzęcego
pozostaje wciąż niewyjaśnionych, eksperci zalecają
podejmowanie określonych środków ostrożności w przypadku
pracy w kontakcie z mączką mięsno-kostną w celu
minimalizacji ryzyka dla pracowników.
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PRACĄ W KONTAKCIE
Z MĄCZKĄ MIĘSNO-KOSTNĄ
W celu uniknięcia kontaktu mączki mięsno-kostnej lub odpadów zwierzęcych
przeznaczonych do jej produkcji ze skórą, błoną śluzową bądź drogami
oddechowymi zaleca się stosowanie następujących ogólnych środków
profilaktycznych:
ƒ
odpowiednie warunki przechowywania (magazynowania) MBM
ƒ
wysoki standard czystości
ƒ
właściwe środki ochrony pracowników
ƒ
bezpieczny transport mączki
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
OGRANICZANIE RYZYKA ZWIĄZANEGO Z PRACĄ W KONTAKCIE Z MBM
ƒ stosować procedury ograniczające tworzenie się pyłu mączki bądź aerozoli z jej
udziałem (np. w trakcie magazynowania, transportu). Jeśli nie można tego uniknąć,
pracownicy wykonujący prace, w czasie których dochodzi do tworzenia się pyłu mączki
lub przebywający w zapylonych pomieszczeniach powinni nosić odzież ochronną z
rękawicami oraz osłony twarzy lub ochrony oczu i dróg oddechowych
ƒ ściśle stosować się do podstawowych zasad higieny w środowisku pracy (mycie rąk
przed posiłkiem, paleniem tytoniu, korzystaniem z toalety, telefonu itd.)
ƒ unikać sytuacji prowadzących do uszkodzenia skóry przez skaleczenie, otarcie,
zakłucie itd., istniejące uszkodzenia skóry należy zabezpieczyć wodoodpornym
opatrunkiem
ƒ ograniczyć dostęp do obszaru, gdzie występuje narażenie na MBM osobom
niepowołanym (nie związanym z wykonywanie danych czynności)
ƒ prace z MBM ( produkcja, magazynowanie, przesypywanie, załadunek i wyładunek)
wykonywać w pomieszczeniach zamkniętych lub odizolować obszar pracy od reszty
zakładu np. przy użyciu zasłon/kurtyn z folii, ekranów itp., aby ograniczyć
rozprzestrzenianie się pyłu mączki
Zakład Środowiskowych Zagrożeń Zdrowia
Download