Instytut Pielęgniarstwa PWSZ w Sanoku

Instytut Pielęgniarstwa PWSZ w Sanoku
Mgr Elżbieta Cipora
Żylaki kończyn dolnych
Varices extremitatum inferiorum.
Istota żylaków
• Żylakami kończyny dolnej nazywamy rozszerzenie,
wydłużenie i skłębienie żył podskórnych w zakresie żyły
odpiszczelowej w około 85% i żyły odstrzałkowej w 15%.
• Przyczyną żylaków jest wrodzona niewydolność zastawek
żylnych w kończynach dolnych objawiająca się po okresie
pokwitania, kiedy niewydolne zastawki żylne, zarówno w
układzie żył powierzchownych, jak i przeszywających,
przyczyniają się do cofania wstecznego krwi żylnej
z układu głębokiego.
• Cofająca się krew rozszerza żyły na trwałe powodując
rozwój żylaków.
Objawy
• Początkowo żylaki nie wywołują większych dolegliwości
poza uczuciem ciężaru i rozpierania tkanek kończyn
podczas stania i siedzenia. Może pojawiać się obrzęk
wokół kostek i na grzbiecie stopy przemijający po
wypoczynku nocnym.
• Stopniowo objawy te nasilają się, pojawiają się zmiany
barwnikowe na skórze goleni.
• Długotrwała obecność żylaków prowadzi do powikłań.
Powikłania żylaków
1. Zakrzepica żył powierzchownych (zakrzepowe zapalenie żył)
• W miejscu istniejącego wcześniej żylaka pojawia się twarde, bolesne
zgrubienie z obrzękiem skóry ponad skrzepem, towarzyszą temu
również często inne objawy zapalenia.
Zakrzepowe zapalenie żył spotykamy też na kończynach górnych,
głównie w wyniku zakażenia z wprowadzonego do żyły cewnika lub
igły do trwałej kroplówki.
• Postępowanie pielęgniarki :
 unieruchomienie chorego w łóżku,
 ułożenie kończyny w pozycji przeciw obrzękowej, najlepiej na szynie
Browna,
 miejscowe stosowanie okładów wysychających np. z Riwanolu,
 w razie potrzeby stosowanie łagodnych środków przeciwbólowych,
 podawanie sulfonamidów lub antybiotyków jeżeli skrzepowi
towarzyszą miejscowe objawy zapalenia.
Powikłania żylaków
2. Zakrzepowe zapalenie żył głębokich (thrombophlebitis profunda)
• Występuje najczęściej w żyłach goleni lub uda, rzadziej w obrębie żyły
biodrowej.
• Objawy : obrzęk, bolesność, niekiedy może powstać zakrzepica
bezobjawowa kończyny, której pierwszym i często ostatnim objawem
jest zator tętnicy płucnej.
• Postępowanie w zakrzepicy goleni i uda :
 kończyna uniesiona powyżej poziomu serca,
 podawanie heparyny w ilości 75-100 mg co 4 godziny przez 2 dni,
 następnie podawanie doustnie Synkumaru do obniżenia wskaźnika
protrombinowego do 30%,
 po ustąpieniu ostrych objawów założenie na kończynę opaski
elastycznej i stopniowe chodzenie.
• Postępowanie w zakrzepicy żył biodrowych (2 warianty) :
 we wczesnym okresie (do 6 dni) można wyciąć zakrzeplinę z żyły,
 można zastosować leczenie fibrynolityczne za pomocą streptokinazy.
Powikłania żylaków
3. Krwotok z żylaka
• Występuje najczęściej u ludzi starszych z cienką skórą
i dużymi żylakami na skutek nawet niewielkiego urazu.
• Objawy : pęknięcie żylaka jest często bezbolesne, krew
wycieka cienką strużką i nie ma tendencji do samoistnego
zatrzymania.
• Postępowanie :
 ułożenie kończyny w pozycji przeciw obrzękowej,
 miejscowy opatrunek uciskowy.
Powikłania żylaków
4. Zespół pozakrzepowy.
• Występuje wiele miesięcy lub lat po przebyciu zakrzepowego
zapalenia żył głębokich.
• Po wielu miesiącach od przebycia ostrego zapalenia żyła ulega
rekanalizacji jako sztywna rura, w której w pozycji stojącej i siedzącej
krew cofa się ku dołowi, napiera na zastawki żył przeszywających na
goleni, niszczy je i wywiera znaczne ciśnienie na skórę. Początkowo
powstaje jej przebarwienie i zanik, a następnie nie gojące się
owrzodzenia. Cała kończyna może być obrzęknięta.
• Postępowanie :
 przeszczepy skóry na owrzodzenia,
 zakładanie opaski sprężystej od palców stopy do kolan (opaskę taką
nosi chory całe życie, nawet po wygojeniu się owrzodzenia),
 zapobieganie rozwinięciu się zespołu (działania jak w profilaktyce
żylaków).
Leczenie żylaków kończyn
dolnych
• Jest zwykle chirurgiczne i polega na operacyjnym
usunięciu układu żył powierzchownych.
• Stosuje się również z dużym powodzeniem
krioterapię.
• Leczenie chirurgiczne nie zapobiega całkowicie
nawrotom choroby, dlatego wskazana jest
profilaktyka zapobiegająca zastojowi żylnemu w
kończynach.
Przygotowanie do zabiegu
i opieka pooperacyjna
• Przygotowanie rutynowe + dokładne wyznaczenie przebiegu żylaków na
kończynie.
• Opieka pooperacyjna :
 przez 24 godziny po zabiegu kończyny dolne ułożone powyżej poziomu
serca,
 prowadzenie profilaktyki zapobiegającej zastojowi żylnemu :
- wczesne uruchomienie chorego po operacji,
- układanie operowanej kończyny w pozycji przeciw obrzękowej w czasie
leżenia w łóżku,
- ruchy zgięcia podeszwowego i grzbietowego stopy co 20-30 min. w czasie
leżenia,
- noszenie w ciągu dnia pończoch elastycznych obejmujących stopę przez
okres 3 miesięcy po operacji,
- profilaktyka przeciw obrzękowa- leżenie 2-3 razy w ciągu dnia przez
10-15 min. Z nogami ułożonymi wyżej, pod kątem 45-60.