Ptasia grypa
advertisement
Szkoła Festiwalu Nauki 13456 Elisabeth Strömberg Department of Zoology, Göteborg University Na podstawie publikacji WHO (Światowej Organizacji Zdrowia) za pozwoleniem Ptasia grypa Czy ptasia grypa zwiastuje pandemię największą od pokoleń? Prasa, radio i telewizja ostrzegają, że w najbliższym czasie możemy się spodziewać pandemii grypy (choroba pandemiczna rozprzestrzenia się na całym świecie, podczas gdy epidemia ogranicza się do regionu). Na podstawie zapisów historycznych wiemy, że pandemie grypy zdarzają się średnio trzy do czterech razy w każdym stuleciu, gdy pojawiają się nowe, łatwo przenoszące się między ludźmi podtypy wirusa. Nie da się jednak przewidzieć wystąpienia pandemii grypy. W XX wieku, w latach 1918–1919, wielka pandemia grypy „Hiszpanki” (nazwanej tak prawdopodobnie dlatego, że jedynie prasa w niezaangażowanej w wojnę Hiszpanii mogła informować o grypie) uśmierciła między 40 a 50 mln ludzi na całym świecie. Po niej nastąpiła w 1957–1958 pandemia grypy azjatyckiej, która zabiła około miliona ludzi na całym świecie, a w latach 1968–1969 grypa Hong-Kong, była odpowiedzialna za śmierć między 1 a 4 mln osób (Rysunek 1). Eksperci zgadzają się, że kolejna pandemia grypy jest nieuchronna i prawdopodobnie się zbliża. Wirus Wirusy grypy dzieli się na trzy główne typy: A, B i C. Dwa ostatnie zarażają jedynie ludzi, natomiast wirus A może zarażać wiele zwierząt, w tym ptactwo wodne i drób, świnie, konie, ludzi i inne ssaki. Wirus A jest zbudowany z błony lipidowej nasz����������������������������������������������� pikowanej białkami, a jego materiał genetyczny to jednoniciowy RNA. Genom wirusa składa się z 8 fragmentów i ma budowę helikalną (Rysunek 2 i 3). Podtyp wirusa grypy A określają dwa białka powierzchniowe. Hemaglutynina (HA) pośredniczy w łączeniu się wirusa z receptorami komórkowymi i w ten sposób pozwala wirusowi wnikać do komórek. Kształt HA określa jakich gospodarzy może zarażać szczep wirusa (Rysunek 4). Neuraminidaza (NA), znajdująca się w mniejszych ilościach w otoczce wirusa, uwalnia nowopowstałe cząstki wirusa z zakażonej komórki - w ten sposób mogą one zarażać kolejne komórki (Rysunek 5). Niewielkie zmiany tych białek pomagają wirusowi zarażać nowe gatunki żywicieli. Zmiany mogą powstać w skutek mutacji lub podczas wymiany genów, gdy dwa różne typy wirusa zarażą tę samą komórkę (patrz niżej). Choroba u ptaków Ptasia grypa to zakaźna choroba ptaków, wywoływana przez typ A wirusa grypy. Choroba, po raz pierwszy opisana we Włoszech ponad 100 lat temu, występuje na całym świecie. Choć uważa się, że wszystkie ptaki mogą się zarazić wirusem ptasiej grypy, wiele gatunków dzikich ptaków jest nosicielami tych wirusów bez oznak uszczerbku na zdrowiu. Inne gatunki ptaków, w tym drób, po zakażeniu chorują. U drobiu wirus powoduje dwie wyraźnie różne postaci choroby: dość r Rys 1. Pandemie grypy typu A od 1889 r. Strzałka pokazuje udowodnioną drogę zakażenia, przerywana strzałka – możliwą drogę zakażenia. Za pozwoleniem od prof. Anniki Linde, Szwedzki Instytut Chorób Zakaźnych, Szwecja. www.sfn.edu.pl Copyright © WHO, 2005 Szkoła Festiwalu Nauki Ptasia grypa „kurzej Eboli”. Znany jest również jako „wysoce zjadliwa ptasia grypa”. Wiadomo, że wszystkie 16 podtypów HA i 9 podtypów NA wirusa grypy zaraża dzikie ptactwo wodne, które w ten sposób jest dużym rezerwuarem dla wirusa grypy, nieustannie krążącego w ptasich populacjach (Rysunek 6). Rutynowe badania na obecność wirusa niemal zawsze wykrywają jakieś wirusy grypy u dzikich ptaków. Większość tych wirusów jest nieszkodliwa. Do tej pory wszystkie wybuchy epidemii wysoce zjadliwej postaci wirusa powodował wirus grypy A podtypów H5 i H7. Wysoce zjadliwe wirusy mają specyficzną cechę genetyczną - szczególny zestaw zasadowych amino-kwasów w strukturze HA – która odróżnia je od wszystkich innych wirusów ptasiej grypy i wiąże się z ich wyjątkową wirulencją. Ptactwo domowe, w tym kury i indyki, są szczególnie podatne na epidemie szybkiej i śmiertelnej grypy. Pośredni lub bezpośredni kontakt ptaków domowych z dzikim, migrującym ptactwem wodnym uważa się za częstą przyczynę epidemii. Dużą rolę w rozprzestrzenianiu epidemii może również odgrywać handel żywymi ptakami (Rysunek 7). Ostatnie badania pokazały, że wirus o niewielkiej zjadliwości może, po obecności przez nawet niedługi okres w populacjach ptasich, zmutować w wysoce zjadliwy szczep. Podczas epidemii 1983–1984 w Stanach Zjednoczonych, wirus H5N2 początkowo powodował niewielką śmiertelność, ale w ciągu sześciu miesięcy stał się wysoce zjadliwy, ze ������������������ śmiertelnością bliską 90%. Likwidacja epidemii wymagała ������������������� zabicia i zniszczenia ponad 17 milionów ptaków, co kosztowało niemal 65 milionów dolarów. Podczas epidemii 1999–2001 we Włoszech, wirus H7N1, początkowo o u Rys 2. Schemat wirusa ptasiej grypy. Profesor Stefan Nilsson, Uniwersytet w Göteborgu, Szwecja. u Rys 3. Wirus ptasiej grypy w transmisyjnym mikroskopie elektronowym. Za pozwoleniem od dr Kjell-Olov Hedlund, Szwedzki Instytut Chorób Zakaźnych, Szwecja.. powszechną formę - łagodną oraz rzadką - w wysokim stopniu śmiertelną. Objawami łagodnej formy mogą być zwichrzone pióra, składanie mniejszej liczby jaj czy oznaki łagodnej infekcji układu oddechowego. Miejscowe epidemie mogą być na tyle łagodne, że pozostają nie wykryte, o ile nie przeprowadza się regularnych badań na obecność wirusa. W odróżnieniu od łagodnej, drugą - dużo rzadszą i wysoce szkodliwą postać wirusa - trudno przegapić. Charakteryzuje się nagłym wystąpieniem poważnej choroby, szybką i wysoką zaraźliwością i śmiertelnością bliską stu procent w ciągu 48 godzin. W tej postaci choroby wirus atakuje nie tylko układ oddechowy, ale wiele innych narządów i tkanek. Powoduje masowe krwotoki wewnętrzne, czym zasłużył sobie na nazwę www.sfn.edu.pl u Rys 4. Cząsteczka hemaglutyniny - dr Luca Pattarello, Uniwersytet w Padwie, Włochy. u Rys 5. Cząsteczka neuraminidazy - dr Luca Pattarello, Uniwersytet w Padwie, Włochy. Copyright © WHO, 2005 Szkoła Festiwalu Nauki Ptasia grypa niewielkiej zjadliwości, zmutował w ciągu 9 miesięcy do wysoce zjadliwej postaci. Ponad 13 milionów ptaków padło lub zostało zabitych. Wirusy ptasiej grypy, oprócz tego, że są wysoce zaraźliwe, łatwo się przenoszą między fermami wraz z przemieszczającym się ptactwem, ludźmi (zwłaszcza, jeśli wirusy są obecne na butach czy ubraniu) czy zakażonymi pojazdami, przenoszonym wyposażeniem, karmią i klatkami. Wysoce zjadliwe wirusy mogą przetrwać przez długi czas w środowisku, zwłaszcza przy niskiej temperaturze. Na przykład wysoce zjadliwy wirus H5N1 może przetrwać w ptasich odchodach przynajmniej 35 dni w niskiej temperaturze (4ºC). Przy o wiele wyższej temperaturze (37ºC), wykazano, że wirusy H5N1 przeżywają w próbkach odchodów przez sześć dni. Rygorystyczne zasady sanitarne na fermach mogą jednak zapewnić pewien stopień ochrony. Kwarantanna zarażonych ferm, niszczenie zarażonych lub narażonych na zarażenie stad - to standardowe środki zapobiegające rozprzestrzenianiu się wirusa na inne fermy i w konsekwencji utrwaleniu jego obecności w populacji ptaków danego regionu. u Rys 6. Kaczki. Zdjęcie prof. Jarl-Ove Strömberg, Morska Stacja Badawcza w Kristinebergu, Szwecja��.. Rola ptaków wędrownych u Rys 7. Targ w Chinach. Zdjęcie prof. Gunnar Svedmark, dziekan Uniwersytetu w Göteborgu, Szwecja��.. www.sfn.edu.pl W 2005 roku zauważono po raz pierwszy dodatkową i istotną, choć wciąż słabo rozpoznaną, drogę międzynarodowego rozprzestrzeniania się wirusa. Naukowcy są coraz bardziej przekonani, że przynajmniej niektóre z wodnych ptaków wędrownych przenoszą wysoce zjadliwą postać wirusa H5N1, czasem na wielkie odległości, i wprowadzają wirusa do stad drobiu na trasie swojej wędrówki. Jeśli ta nowa rola ptaków wędrownych zostanie naukowo potwierdzona, będzie to oznaczało zmianę w długim, stabilnym związku wirusa H5N1 z jego naturalnym rezerwuarem - dzikimi ptakami. Dowody na taką rolę zaczęły się pojawiać w połowie 2005 roku i są coraz mocniejsze. Śmierć ponad 6000 wędrownych ptaków, zarażonych wysoce zjadliwym wirusem H5N1, która nastąpiła w rezerwacie przyrody Jezioro Qinghai w środkowych Chinach w końcu kwietnia 2005, była wyjątkowym i prawdopodobnie pierwszym tego typu zjawiskiem. Przed tym wydarzeniem śmierć dzikich ptaków powodowana przez wysoce zjadliwe wirusy ptasiej grypy zdarzała się rzadko, zwykle były to pojedyncze przypadki w okolicy dotkniętej grypą drobiu. Badania porównawcze wirusów z ostatnich miejscowych epidemii, które dotknęły właśnie regiony wzdłuż szlaków ptasich wędrówek, wykazały, że wirusy te są niemal identyczne jak wirusy w martwych ptakach wędrownych znad Jeziora Qinghai. Wirusy, które spowodowały pierwsze dwa śmiertelne przypadki wśród ludzi również były identyczne jak wirusy znad jeziora Qinghai. Copyright © WHO, 2005 Szkoła Festiwalu Nauki Ptasia grypa © SPL, 2005 Stale mutujący wirus - przesunięcie antygenowe i skok antygenowy u Rys 8. Dwa typy wirusa grypy (ludzkiej i ptasiej) zakażają komórkę. Może to prowadzić do powstania nowego i potencjalnie groźnego wirusa, zdolnego do wywołania pandemii. Prawa autorskie: Russel Kightley Media (rkm.com.au)�. Wszystkie wirusy grypy typu A są genetycznie zmienne i dobrze przystosowane do zwodzenia obrony gospodarza. Wirusy grypy nie mają mechanizmu korekty i naprawy błędów powstających podczas replikacji genomu. Wskutek tych nie naprawionych błędów genom zmienia się, gdy wirus replikuje się w ludzkich i zwierzęcych komórkach, a nowy wariant antygenowy zastępuje istniejący szczep. Te stałe, ciągłe i zwykle niewielkie zmiany w budowie antygenów wirusów grypy A nazywa się przesunięciem antygenowym. Wirusy grypy A potrafią jednak jeszcze coś, co stwarza duże zagrożenie zdrowia publicznego: wirusy, w tym również wirusy różnych podtypów z innych gatunków gospodarzy, potrafią wymieniać i łączyć materiał genetyczny. Ten proces wymiany, nazywany „skokiem antygenowym”, powoduje powstanie nowego podtypu wirusa, różniącego się znacznie od obu wyjściowych wirusów (Rysunek 8). Ponieważ populacja gospodarzy jest nieodporna na nowy podtyp wirusa, a żadna z istniejących szczepionek nie daje odporności na niego, skoki antygenowe w przeszłości powodowały wysoce śmiertelne pandemie wśród ludzi. Aby doszło do takiego zdarzenia, nowy podtyp wirusa musi zawierać geny wirusa ludzkiej grypy, które pozwalają mu łatwo przenosić się między ludźmi przez wystarczający do przeżycia wirusa czas. Od dawna sądzono, że pojawieniu się skoku antygenowego sprzyja zamieszkiwanie ludzi w bezpośrednim sąsiedztwie drobiu i świń. Ponieważ świnie są podatne na zarażenie zarówno ptasimi, jak i ssaczymi wirusami, łącznie ze szczepami typowymi dla ludzi, mogą stać się naczyniem, w którym dojdzie do wymieszania i połączenia materiału genetycznego ptasiego i ludzkiego wirusa, w wyniku czego powstanie nowy podtyp. Ostatnie wydarzenia pokazały jednak drugi możliwy mechanizm. Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że przynajmniej dla niektórych podtypów wirusa ptasiej grypy obecnych wśród ptaków, wymieszanie wirusów może nastąpić w organizmie człowieka (Rysunek 9). Zarażenia ludzi wirusami ptasiej grypy u Rys 9. Wirus grypy nie wyrządzający szkody kaczkom może powodować chorobę u innych gatunków. Strzałka pokazuje udowodnioną drogę zakażenia, przerywana strzałka – możliwą drogę zakażenia. Rysunek za pozwoleniem od profesor Anniki Linde, Szwedzki Instytut Chorób Zakaźnych, Szwecja. www.sfn.edu.pl Grypa u ludzi objawia się, zwykle po 48-godzinnym okresie inkubacji, wysoką gorączką, bólem głowy, światłowstrętem, suchym kaszlem i drapaniem w gardle. Gorączka trwa około 3 dni. Wirus zakaża głównie nabłonek oddechowy, bogaty w receptory wirusowe. Wirusy ptasiej grypy nie zarażają normalnie gatunków innych, niż ptaki i świnie. Pierwsze udokumentowane zakażenie człowieka wirusem ptasiej grypy miało miejsce w Hong Kongu, w 1997, gdy szczep Copyright © WHO, 2005 Szkoła Festiwalu Nauki Ptasia grypa H5N1 spowodował ciężką chorobę układu oddechowego u 18 osób, z których 6 zmarło. Zakażenie ludzi nastąpiło podczas epidemii wysoce zjadliwej ptasiej grypy wśród drobiu w Hong-Kongu, wywoływanej przez ten sam szczep. Dokładne śledztwo wykazało, że źródłem zakażenia ludzi był bliski kontakt z żywym, zakażonym drobiem. Badania genetyczne pozwoliły stwierdzić, że wirus przeniósł się bezpośrednio z ptaków na ludzi. Miało również miejsce ograniczone przeniesienie wirusa na pracowników ochrony zdrowia, ale nie spowodowało poważnych zachorowań. Szybkie zniszczenie - w ciągu trzech dni - całej populacji drobiu w Hong-Kongu, szacowanej na około 1,5 miliona ptaków, zmniejszyło możliwości dalszego bezpośredniego przenoszenia na ludzi i być może powstrzymało pandemię. To zdarzenie zaalarmowało władze zdrowia publicznego, ponieważ był to pierwszy znany przypadek bezpośredniego przeniesienia wirusa ptasiej grypy na ludzi i spowodowania przezeń ciężkiej choroby o wysokiej śmiertelności. Kolejny alarm, w lipcu 2003, wywołało wystąpienie ptasiej grypy H5N1 u dwóch członków rodziny, która niedawno podróżowała do południowych Chin (jedna z zarażonych osób zmarła). Jeszcze jedno dziecko z tej rodziny zmarło podczas podróży, ale przyczyna jego śmierci jest nieznana. Również dwa inne wirusy ptasiej grypy wywołały ostatnio śmierć ludzi. Epidemia wysoce zjadliwej grypy pta-siej H7N7, która rozpoczęła się w lutym 2003 w Holandii, spowodowała miesiąc później śmierć weterynarza i lekką chorobę u 83 innych osób. Łagodne przypadki ptasiej grypy H9N2 zdarzyły się u dzieci w Hong-Kongu w 1999 (dwa przypadki) i w grudniu 2003 (jeden przypadek). H9N2 nie jest wysoce zjadliwy dla ptaków. Ostatni alarmujący przypadek miał miejsce w styczniu 2004, gdy badania laboratoryjne potwierdziły obecność wirusa ptasiej grypy H5N1 u chorych na ciężkie zakażenie dróg oddechowych z północnego Wietnamu. Pierwszy potwierdzony przypadek przeniesienia wirusa z człowieka na człowieka to jedenastoletnia dziewczynka, mieszkająca z ciotką, która zgłosiła się do lekarza z gorączką, kaszlem i bólem gardła we wrześniu 2004. W ciągu kilku poprzedzających tygodni kury w ich gospodarstwie domowym padły na ptasią grypę. Dziewczynka spała i bawiła się w domu wśród kur. Jej matka, ������������������������ mieszkająca w Bangkoku, odwiedziła ją podczas choroby ������������������������������ i opiekowała się dzieckiem przez dwa dni w szpitalu, póki dziewczynka nie zmarła. Trzy dni później sama zaczęła gorączkować i mieć kłopoty z oddychaniem, a po tygodniu zmarła. Ciotka dziecka również zachorowała, ale przeżyła. Po badaniu dr K. Ungchusak stwierdził: “Sądzimy, że najbardziej prawdopodobnym wyjaśnieniem wystąpienia trzech przypadków ptasiej grypy w rodzinie jest bezpośrednie przeniesienie wirusa od zarażonego dziecka na matkę i ciotkę”. www.sfn.edu.pl Dlaczego H5N1 ma szczególne znaczenie? Spośród wszystkich podtypów ptasiej grypy wirus H5N1 ma szczególne znaczenie z wielu względów. H5N1 mutuje szybko i ma udokumentowaną skłonność przyjmowania genów od wirusów zarażających inne gatunki zwierząt. Jego zdolność do wywoływania poważnej choroby u ludzi udokumentowano już w dwóch przypadkach. Poza tym w badaniach laboratoryjnych wykazano, że wyizolowane wirusy są wysoce zjadliwe i mogą wywoływać poważną chorobę u ludzi. Ptaki, które przeżyły zakażenie, wydzielają wirusa w odchodach i ślinie przez co najmniej 10 dni, przyczyniając się do jego rozprzestrzeniania na targowiskach, gdzie handluje się żywym drobiem, i przez ptaki wędrowne. W związku z tym epidemia wysoce zjadliwej ptasiej grypy wywołanej przez H5N1, która rozpoczęła się w Republice Korei w połowie grudnia 2003 i dotyka teraz również inne kraje azjatyckie, ma szczególne znaczenie dla zdrowia publicznego. Odmiany wirusa H5N1 wykazały zdolność do bezpośredniego zarażania ludzi w 1997, i ponownie w Wietnamie w styczniu 2004. Rozprzestrzenianie się zakażenia wśród ptaków zwiększa możliwość bezpośredniego zarażenia ludzi. Z biegiem czasu, ze wzrostem liczby zarażonych ludzi, wzrasta również prawdopodobieństwo, że w organizmie osoby, jednocześnie zarażonej szczepami ludzkiej i ptasiej grypy, powstanie nowy podtyp wirusa, zawierający typowe dla ludzkiego wirusa geny, które zapewnią mu łatwe przenoszenie między ludźmi. Takie zdarzenie oznaczałoby początek pandemii grypy. Przebieg kliniczny i leczenie przypadków ptasiej grypy H5N1 u ludzi U wielu pacjentów choroba spowodowana przez wirusa H5N1 ma niezwykle agresywny prze����������� bieg kliniczny, z nagłym pogorszeniem i wysoką śmiertelnoś������������ cią. Jak większość nowych chorób, grypa H5N1 u ludzi jest słabo poznana. Dane kliniczne dla przypadków z 1997 roku oraz aktualnych przypadków zarysowują obraz kliniczny choroby, ale jeszcze wiele musimy się dowiedzieć. Co więcej, aktualny obraz choroby może się zmienić ze względu na zdolność wirusa do szybkich i nieprzewidywalnych mutacji. Chorzy mają takie objawy jak: gorączka, ból gardła, kaszel oraz, w wielu śmiertelnych przypadkach, poważną niewydolność oddechową wskutek wirusowego zapalenia płuc. Dotknięci objawami byli dorośli i dzieci, zarówno wcześniej zdrowi, jak i chorzy na przewlekłe choroby. Okres inkubacji wirusa H5N1 może być dłuższy niż dla zwykłej sezonowej grypy (ten ostatni wynosi 2 do 3 dni). Aktualne dane o infekcjach H5N1 wskazują na Copyright © WHO, 2005 Szkoła Festiwalu Nauki Ptasia grypa okres inkubacji pomiędzy 2 a 8 dni, możliwe jednak, że nawet do 178 dni. Możliwość wielokrotnego wystawienia na kontakt z wirusem utrudnia dokładne określenie okresu inkubacji. WHO na użytek badań w terenie i monitorowania kontaktów chorych osób zaleca przyjęcie okresu inkubacji 7 dni. Początkowe objawy obejmują wysoką gorączkę, zazwyczaj z temperaturą powyżej 38ºC, i grypopodobne objawy. U niektórych pacjentów obserwowano biegunkę, wymioty, bóle brzucha i klatki piersiowej, krwawienie z nosa i dziąseł. Wodnista biegunka bez krwi wydaje się częstsza w ptasiej grypie H5N1 niż w zwykłej grypie sezonowej. Spektrum objawów klinicznych może jednak być szersze i nie u wszystkich pacjentów były obecne objawy związane z układem oddechowym. Dwóm pacjentom z południowego Wietnamu postawiono diagnozę ostrego zapalenia mózgu; u żadnego z nich nie było objawów ze strony układu oddechowego. Chory z Tajlandii cierpiał z powodu gorączki i biegunki, ale nie miał objawów ze strony układu oddechowego. Wszyscy trzej chorzy mieli niedawny kontakt z zakażonym drobiem. Jednym z objawów obserwowanych u wielu chorych jest pojawienie się zmian w dolnych drogach oddechowych na początku choroby. Zgodnie z aktualnymi danymi, kłopoty z oddychaniem pojawiają się około 5 dnia od pierwszych objawów. Ostatnio u chorych w Turcji zauważono zabarwioną krwią wydzielinę z dróg oddechowych. U niemal wszystkich chorych rozwija się zapalenie płuc. U niemal wszystkich chorych zarażonych wirusem H5N1 następuje szybkie kliniczne pogorszenie. U chorych z Tajlandii od początku choroby do rozwinięcia się ostrej niewydolności oddechowej minęło około 6 dni, u poszczególnych osób od 4 do 13 dni. W u Rys 10. Prawdopodobieństwo rozprzestrzenienia się wirusa wzrosło dramatycznie w ostatnich latach z powodu powszechności długo- i krótkodystansowych podróży. Zdjęcie dr Elisabeth Strömberg, Uniwersytet w Göteborgu, Szwecja.�. www.sfn.edu.pl poważnych przypadkach choroby w Turcji lekarze zaobserwowali niewydolność oddechową w 3 do 5 dniu po wystąpieniu pierwszych objawów. Inne wspólne objawy to zaburzenia czynności wielu narządów, zwłaszcza serca i nerek. Ograniczone dowody wskazują, że niektóre leki przeciwwirusowe, zwłaszcza oseltamivir (nazwy handlowe Tamiflu, Relenza), mogą zmniejszyć czas replikacji wirusa i polepszyć rokowania, o ile poda je się w ciągu 48 godzin od pierwszych objawów. Niektóre z tych leków są drogie, a ich zapasy ograniczone. Mamy dużo doświadczenia w produkcji szczepionek przeciw grypie, zwłaszcza, że skład szczepionki zmienia się co roku w odpowiedzi na zmiany wirusa wywołane przesunięciem antygenowym. Jednakże, aby wyprodukować w odpowiedniej ilości nową szczepionkę zdolną do ochrony przed nowym podtypem wirusa, potrzeba aż czterech miesięcy. Pandemia grypy: czy można jej uniknąć? Można przedsięwziąć wiele środków ostrożności, by zminimalizować ryzyko dla zdrowia publicznego, stwarzane przez duże epidemie wysoce zjadliwej ptasiej grypy H5N1 wśród ptaków. Pierwszorzędne znaczenie ma zatrzymanie rozprzestrzeniania się wirusa wśród drobiu. W ten sposób zmniejsza się możliwość wystawienia ludzi na zakażenie wirusem. Szczepienie osób o dużym ryzyku kontaktu z zakażonym ptactwem za pomocą istniejących szczepionek, skutecznych przeciwko aktualnym wirusom ludzkiej grypy, może zmniejszyć prawdopodobieństwo jednoczesnego zakażenia ludzi szczepami ptasiej i ludzkiej grypy i zmniejszyć ryzyko wymiany genów. Pracownicy zabijający stada drobiu muszą się również chronić przed zakażeniem za pomocą odpowiedniej odzieży ochronnej i wyposażenia. Pracownicy ci powinni również otrzymać profilaktycznie leki przeciwwirusowe. Większość specjalistów od grypy zgadza się, że szybkie wybicie całego drobiu w Hong-Kongu w 1997 prawdopodobnie pozwoliło uniknąć epidemii. W przypadku wystąpienia ptasiej grypy wśród ludzi informacja o zasięgu choroby u zwierząt i u ludzi oraz o obecnych w populacji wirusach grypy jest natychmiast potrzebna dla oszacowania zagrożenia zdrowia publicznego i podjęcia najlepszych środków jego ochrony. Niezbędne jest również dokładne zbadanie każdego przypadku. WHO i członkowie jej światowej sieci specjalistów od grypy, wraz z innymi międzynarodowymi instytucjami mogą wspomóc wiele z tych działań, ale skuteczna ochrona zdrowia publicznego zależy również od możliwości epidemiologicznych i laboratoryjnych dotkniętych grypą krajów i już istniejącego w nich systemu ostrzegania (Rysunek 10). Copyright © WHO, 2005 Szkoła Festiwalu Nauki Ptasia grypa Skłonność wirusów grypy do częstych i ciągłych zmian antygenowych czyni niezbędnym stałą obserwację ogólnoświatowej sytuacji i coroczne zmiany składu szczepionek przeciwgrypowych. Oba te zadania są głównymi celami światowego Programu Grypowego WHO od jego początku w 1947. Choć wszystkie te działania mogą zmniejszyć prawdopodobieństwo pojawienia się szczepu grożącego pandemią, nie wiadomo, czy da się jej uniknąć. s Materiały: Taubenberger, J.K., Reid, A.H., Fanning, T.G.(Jan2005) Capturing a Killer Flu Virus. Scientific American 292 (1) 62-72. www.who.int (12 February 06) http://virology-online.com/viruses/Influenza.htm (12 February 06) http://news.bbc.co.uk/1/shared/spl/hi/world/05/ bird_flu_map/html/1.stm (12 February 06) http://news.bbc.co.uk/1/hi/in_depth/world/2005/ bird_flu/default.stm (12 February 06) http://www.nature.com/news/infocus/birdflu.html (12 February 06) http://www.guardian.co.uk/birdflu/0,,1131431,00.html (12 February 06) http://www.newscientist.com/channel/health/birdflu (12 February 06) http://www.timesonline.co.uk/section/0,,25149,00. html (12 February 06) http://www.dh.gov.uk/AboutUs/ MinistersAndDepartmentLeaders/ (12 February 06) . Tabela 1. ������������������������������������������������������������������������������������������������������������ Łączna liczba potwierdzonych przypadków ptasiej grypy A/(H5N1) u ludzi (za WHO). Stan z dnia 9 lutego 2006. WHO uwzględnia jedynie przypadki potwierdzone badaniami laboratoryjnymi. 2003 Rok 2004 2005 W sumie 2006 w t y m Przypadki śmiertelne w t y m Przypadki śmiertelne w tym śmiertelne Przypadki w tym śmiertelne Przypadki w tym śmiertelne Kambodża 0 0 0 0 4 4 0 0 4 4 Chiny 0 0 0 0 8 5 3 2 11 7 0 0 0 0 17 11 6 5 23 16 0 0 0 0 0 0 1 1 1 1 0 0 17 12 5 2 0 0 22 14 0 0 0 0 0 0 12 4 12 4 3 3 29 20 61 19 0 0 93 42 3 3 46 32 95 41 22 12 166 88 Kraj Indonezja Irak Tajlandia Turcja Wietnam Razem www.sfn.edu.pl Przypadki Copyright © WHO, 2005 Szkoła Festiwalu Nauki Ptasia grypa Karta pracy ucznia 1. Podaj przynależność systematyczną wirusa ptasiej grypy (zgodnie z wybranym kryterium) .............................................................................................................................................................. 2. Na podstawie tekstu opisz schemat budowy wirusa ptasiej grypy 3. Wyjaśnij na czym polega przesunięcie antygenowe i skok antygenowy oraz wyjaśnij znaczenie obu zjawisk w przypadku wirusa ptasiej grypy .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. 4. Czy ptasią grypę można leczyć przy pomocy antybiotyków? Odpowiedź uzasadnij. .............................................................................................................................................................. .............................................................................................................................................................. 5. W tabeli wymień objawy charakterystyczne dla łagodnej formy ptasiej grypy u ptaków, zjadliwej formy ptasiej grypy u ptaków i objawy ptasiej grypy u człowieka. 6. Podaj cztery czynności (zabiegi) ograniczające rozprzestrzenianie się wirusa ptasiej grypy wśród ludzi. 7. Narysuj schemat proponowanej drogi zakażenia www.sfn.edu.pl Copyright © WHO, 2005
