dostępność środków ochrony roślin zawierających

STOWARZYSZENIE
ROLNICTWA
I AGROBIZNESU
Dostępność środkówEKONOMISTÓW
ochrony roślin zawierających
mikroorganizmy
w Polsce...
Roczniki Naukowe ● tom XVII ● zeszyt 1
143
Ewa Matyjaszczyk
Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu
DOSTĘPNOŚĆ ŚRODKÓW OCHRONY ROŚLIN ZAWIERAJĄCYCH
MIKROORGANIZMY W POLSCE I INNYCH PAŃSTWACH
CZŁONKOWSKICH UNII EUROPEJSKIEJ
AVAILABILITY OF PLANT PROTECTION PRODUCTS CONTAINING
MICROORGANISMS IN POLAND AND THE OTHER EUROPEAN UNION
MEMBER STATES
Słowa kluczowe: IPM, integrowana ochrona roślin, mikroorganizmy, ochrona roślin, wirusy,
grzyby, bakterie, rolnictwo
Key words: IPM, integrated pest management, microorganisms, plant protection, viruses, fungi, the
bacteria, agriculture
Abstrakt. Środki ochrony roślin zawierające mikroorganizmy mogą stanowić wartościowe narzędzie w
integrowanej ochronie roślin. Do stosowania w UE dopuszczono 37 różnych mikroorganizmów (21 grzybów,
11 bakterii i 5 wirusów). Większość z nich (22) może być stosowana jako fungicydy, 13 jako insektycydy i 2
jako nematocydy. Ich wykorzystanie w państwach członkowskich jest jednak bardzo zróżnicowane. Żadne
z państw członkowskich nie wykorzystuje pełnej puli mikroorganizmów. Najwięcej produktów z mikroorganizmami jest dopuszczonych do obrotu we Francji i Włoszech – odpowiednio 22 i 21 mikroorganizmów
jest używanych w ochronie roślin, a najmniej na Łotwie – tylko 1. W Polsce zarejestrowano 9 środków
ochrony roślin zawierających 6 różnych mikroorganizmów.
Wstęp
Od stycznia 2014 roku w Polsce, podobnie jak we wszystkich innych państwach członkowskich
Unii Europejskiej (UE), rolników obowiązuje stosowanie zasad integrowanej ochrony roślin. Zasady te
zostały przedstawiono w załączniku trzecim do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/
WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiającej ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów [Dz.Urz. UE, L 309/71]. Ich celem jest zmniejszenie zagrożenia
związanego ze stosowaniem chemicznych środków ochrony roślin i wpływu ich stosowania na zdrowie ludzi i na środowisko. Wydaje się, że w realizację wymagań integrowanej ochrony roślin dobrze
wpisuje się stosowanie preparatów zawierających mikroorganizmy [Matyjaszczyk 2015]. Środki te są
zwykle selektywne. Ponadto, mikroorganizmy stanowią materię organiczną i zwykle stosunkowo łatwo
rozkładają się w środowisku [Alabouvette i in. 1998, OECD 2008]. Mikroorganizmy mogą spełniać
w rolnictwie wiele różnych funkcji [Berg 2009]. Jednak preparaty mikrobiologiczne przeznaczone do
stosowania interwencyjnego w ochronie roślin, czyli te które w praktyce mogą stanowić alternatywę
dla środków chemicznych, są zarejestrowane jako środki ochrony roślin.
W świetle wymagań integrowanej ochrony roślin nasuwa się pytanie, jaka jest w praktyce dostępność środków ochrony roślin zawierających mikroorganizmy w Polsce oraz innych państwach
członkowskich UE. Udzielenie odpowiedzi na to pytanie jest celem opracowania.
Materiał i metodyka badań
Analizę przeprowadzono według stanu na grudzień 2014. Nie uwzględniono w niej substancji
aktywnych będących produktem mikroorganizmów (takich jak np. spinosad), a jedynie przypadki, w których mikroorganizm jest substancją aktywną. Badanie dostępności w Polsce środków
zawierających jako substancję aktywną mikroorganizmy przeprowadzono wykorzystując rejestr
144
Ewa Matyjaszczyk
środków ochrony roślin dostępny
na stronach internetowych Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi
[Rejestr środków… 2014] oraz
etykiety tych środków.
Badanie dostępności środków
zawierających mikroorganizmy w
UE przeprowadzono na podstawie
bazy danych Komisji Europejskiej
EU Pesticides Database [2014].
Baza danych jest częścią internetowego systemu informacyjnego
Komisji Europejskiej mającego na
celu zwiększenie bezpieczeństwa w
łańcuchu żywnościowym oraz ułatwienie handlu międzynarodowego.
W opracowaniu wirusy omawiano wśród mikroorganizmów.
Wynika to z klasyfikacji przyjętej w unijnych aktach prawnych
dotyczących rejestracji środków
ochrony roślin.
Przed dopuszczeniem mikroorganizmów do stosowania w ochronie
roślin oznacza się je bardzo ściśle, a
zezwolenie dotyczy poszczególnych
szczepów. Jednak w praktyce różne
szczepy tego samego gatunku mają
zwykle podobne działanie. Liczbę
szczepów dopuszczonych do stosowania w ochronie roślin na terenie
UE podano w tabeli 1, w omówieniu
natomiast uwzględniano przede
wszystkim gatunki lub podgatunki.
Wyniki badań
W grudniu 2014 roku do stosowania w ochronie roślin w UE
dopuszczono 462 substancje aktywne, z czego 37 stanowiły mikroorganizmy. Zatem mikroorganizmy
to niemal 8% ogółu substancji
aktywnych środków ochrony roślin
wymienionych na pozytywnej liście,
jako dopuszczone do stosowania
w UE. W trakcie oceny unijnej są
dalsze mikroorganizmy (około 10).
Pełen wykaz mikroorganizmów,
które można stosować w ochronie
roślin w UE przedstawiono w tabeli
1. Analizując dane zauważa się, że
Tabela 1. Mikroorganizmy dopuszczone do stosowania w ochronie
roślin na terenie UE w grudniu 2014
Table 1. Microorganisms approved for use in plant protection in EU
in December 2014
Mikroorganizm/
Microorganism
Ampelomyces quisqualis
Aureobasidium pullulans
Bacillus firmus
Bacillus pumilus
Bacillus subtilis
Bacillus thuringiensis subsp.
Aizawai
Bacillus thuringiensis subsp.
Israeliensis
Bacillus thuringiensis subsp.
Kurstaki
Bacillus thuringiensis subsp.
Tenebrionis
Beauveria bassiana
Candida oleophila
Coniothyrium minitans
Cydia pomonella Granulo
virus (CpGV)
Gliocladium catenulatum
Helicoverpa armigera
nucleopolyhedro virus
Lecanicillium muscarium
(formerly Verticillium lecanii)
Metarhizium anisopliae var.
anisopliae
Paecilomyces fumosoroseus
Apopka
Paecilomyces fumosoroseus
Paecilomyces lilacinus
Phlebiopsis gigantea
Pseudomonas chlororaphis
Pseudomonas sp.
Pythium oligandrum
Spodoptera exigua nuclear
polyhedrosis virus
Spodoptera littoralis
nucleopolyhedro virus
Streptomyces (formerly S.
griseoviridis)
Streptomyces lydicus
Trichoderma asperellum
(formerly T. harzianum)
Trichoderma asperellum
Trichoderma atroviride
(formerly T. harzianum)
Trichoderma atroviride
Trichoderma gamsii (formerly
T. viride)
Trichoderma harzianum
Trichoderma polysporum
Verticillium albo-atrum
(formerly Verticilliumdahliae)
Zucchini Yellow Mosaik Virus
Liczba
Grupa orgaszczepów/ nizmów/Group
Number
of organisms
of strains
1
2
1
1
1
2
1
5
1
Działanie/
Use*
FU
grzyb/fungus
FU, BA
grzyb/fungus
NE
bakteria/bacteria
FU
bakteria/bacteria
bakteria/bacteria BA, FU
bakteria/bacteria
IN
bakteria/bacteria
IN
bakteria/bacteria
IN
bakteria/bacteria
IN
2
1
1
1
grzyb/fungus
grzyb/fungus
grzyb/fungus
IN
FU
FU
wirus/virus
IN
1
1
grzyb/fungus
FU
wirus/virus
IN
grzyb/fungus
IN
grzyb/fungus
IN
grzyb/fungus
IN
grzyb/fungus
grzyb/fungus
grzyb/fungus
bakteria/bacteria
bakteria/bacteria
grzyb/fungus
IN
NE
FU
FU
FU
FU
wirus/virus
IN
wirus/virus
IN
bakteria/bacteria
FU
1
1
1
1
1
15
1
1
1
1
1
1
1
3
bakteria/bacteria FU, BA
grzyb/fungus
FU
1
2
grzyb/fungus
FU
grzyb/fungus
FU
1
1
grzyb/fungus
FU
grzyb/fungus
FU
2
1
1
grzyb/fungus
grzyb/fungus
FU
FU
grzyb/fungus
FU
1
wirus/virus
FU
* FU – fungicyd/fungicide, BA – bakteriocyd/bactericide; IN –
insektycyd/insecticide, NE – nematocyd/nematicide
Źródło: opracowanie własne na podstawie [EU Pesticide Database]
Source: own study based on [EU Pesticide Database]
145
25
20
23
21
18
15
10
5
0
13
11 10
3 0
13
12
9
9
3
9
2
2
7
9
6 2 2
7
11
2 4 0 1
0 3 1 2 1 2 5 0 1 1
Ampelomyces quisqualis
Aureobasidium pullulans
Bacillus firmus
Bacillus pumilus
Bacillus subtilis
Bacillus thuringiensis subsp. Aizawai
Bacillus thuringiensis subsp. Israeliensis
Bacillus thuringiensis subsp. Kurstaki
Bacillus thuringiensis subsp. Tenebrionis
Beauveria bassiana
Candida oleophila
Coniothyrium minitans
Cydiapomonella Granulovirus
Gliocladium catenulatum
Helicoverpa armigera nucleopolyhedrovirus
Lecanicillium muscarium
Metarhizium anisopliae var. anisopliae
Paecilomyces fumosoroseus Apopka
Paecilomyces fumosoroseus
Paecilomyces lilacinus
Phlebiopsis gigantea
Pseudomonas chlororaphis
Pseudomonas sp.
Pythium oligandrum
Spodoptera exigua nuclear polyhedrosis…
Spodoptera littoralis nucleopolyhedrovirus
Streptomyces K61
Streptomyces lydicus
Trichodermaasperellum
Trichoderma asperellum
Trichoderma atroviride
Trichoderma atroviride
Trichoderma gamsii
Trichoderma harzianum
Trichoderma polysporum
Verticillium albo-atrum
Zucchini Yellow Mosaik Virus
liczba państw/number of states
Dostępność środków ochrony roślin zawierających mikroorganizmy w Polsce...
Rysunek 1. Częstotliwość rejestracji poszczególnych mikroorganizmów
Figure 1. Frequency of registration of microorganisms
Źródło: opracowanie własne
Source: own study
liczba zarejestrowanych
mikroorganizmów/numer of
registered microorganisms
najwięcej z nich to grzyby – 21, które stanowiły ponad połowę mikroorganizmów dopuszczonych do
stosowania na terenie UE. Na drugim miejscu są bakterie, których jest 11, a na trzecim wirusy w liczbie
5. Tak jak podkreślono25w metodyce zezwolenie dotyczy poszczególnych szczepów. Dla 8 organizmów
do stosowania dopuszczony
był więcej niż jeden szczep. Najwięcej szczepów dopuszczono dla grzyba
20
22
Phlebiopsis gigantea stosowanego w zwalczaniu chorób. 21
15
Większość mikroorganizmów
dopuszczonych do stosowania w UE (22 spośród 37) jest lub
15
może być stosowana10do ochrony
upraw przed
to in13
13 12 chorobami, 13 (czyli ponad jedna
13 trzecia),
13
sektycydy, a 2 – nematocydy. Trzy gatunki
bakterii:
Aureobasidium
pullulans,
Bacillus
subtilis
8 9
8
8
5 7
7
7 fungicyd
oraz Streptomyces lydicus
są zakwalifikowane
jednocześnie
jako
6 6 i 2bakteriocyd.
6 7
2
4
3
2
5
3
1 2
To, że mikroorganizm
jest
dopuszczony
do
obrotu
jako
substancja
aktywna,
nie oznacza
0
AT stosowania
BG CZ DKw państwach
EL FI HRczłonkowskich.
IE LT LV NL
PT SE jest
SK rejestracja
automatycznej możliwości
Konieczna
gotowego preparatu, czyli formy użytkowej mającej nazwę handlową. Rejestrację prowadzi się
państwa członkowskie/member countries
dla każdego państwa członkowskiego z osobna. Na rysunku 1 pokazano częstotliwość rejestracji
Rysunek 2. Liczba mikroorganizmów znajdujących się w obrocie handlowym państw członkowskich
Figure 2. Number of microorganisms placed on the market of member states
Źródło: opracowanie własne
Source: own study
146
Ewa Matyjaszczyk
Tabela 2. Mikroorganizmy zarejestrowane do stosowania w ochronie roślin w Polsce, w grudniu 2014
Table 2. Microorganisms placed on the Polish market in December 2014
Grupa
Liczba Działanie/
Zarejestrowane zastosowania/
organizmów/ zarejestroUse*
Registered uses
Group of
wanych
organisms środków/
Number of
registered
products
grzyb/
Aureobasidium
1
FU
jabłoń, grusza/apple, pear
fungus
pullulans
kapusta biała, groch/drzewostany sosnowe/
Bacillus thuringiensis
bakteria/
2
IN
cabbage, peas, pine stands
var. Kurstaki
bacteria
Bacillus thuringie-nsis
bakteria/
1
IN
ziemniak/potato
subsp. Tenebrionis
bacteria
Cydia pomonella
3
IN
wirus/virus
jabłoń, grusza/apple, pear
Granulosis Virus
rośliny ozdobne (w gruncie i pod osłonami), warzywnicze (w gruncie i pod osłonami), rzepak ozimy, mało
grzyb/
Coniothyrium
1
FU
obszarowe – tytoń/ornamental plants (in the ground
fungus
minitans
and under cover), vegetable (in the ground and under
cover), winter oil seed rape, minor – tobacco
truskawka oraz warzywa uprawiane pod
osłonami (pomidor, papryka, ogórek, sałata),
grzyb/
1
FU
liczne zastosowania małoobszarowe/strawberry,
Pythium oligandrum
fungus
vegetables under cover (tomato, pepper,
cucumber, lettuce ), numerous minor usues
Organizm/Organism
* FU – fungicyd/fungicide, IN – insektycyd/insecticide
Źródło/Source: [Matyjaszczyk 2014, Rejestr środków... 2014]
poszczególnych mikroorganizmów. Cztery z 37 mikroorganizmów wymienionych w tabeli 1 w
grudniu 2014 roku nie były zarejestrowane w żadnym państwie członkowskim. Najpowszechniej
stosowane są natomiast (w odpowiednio 23 i 21 państwach członkowskich) Cydia pomonella
Granulosis Virus oraz Bacillus thuringiensis subsp. Kurstaki.
Na rysunku 2 przedstawiono liczbę dopuszczonych do obrotu mikroorganizmów według
państw członkowskich. Największą różnorodność środków ochrony roślin zawierających mikroorganizmy mają Francja i Włochy – odpowiednio 22 i 21 różnych mikroorganizmów w środkach
zarejestrowanych na terenie tych państw członkowskich. Powyżej 10 mikroorganizmów zarejestrowanych jest także w Holandii (15), Wielkiej Brytanii, Szwecji, Belgii i Grecji (po 13) oraz
w Hiszpanii (12). Najmniejsza dostępność preparatów zawierających mikroorganizmy jest na
Łotwie (tylko Phlebiopsis gigantea) oraz w Bułgarii, Rumunii, na Malcie i Węgrzech (po 2). W
Polsce zarejestrowanych jest 6 różnych mikroorganizmów. Sytuacje rejestracji tych preparatów
w Polsce szczegółowo zaprezentowano w tabeli 2.
Podsumowanie i wnioski
Mimo że pula mikroorganizmów dopuszczonych do stosowania w ochronie roślin UE wymieniona w tabeli 1 jest duża, to żadne państwo nie wykorzystuje jej w całości. Aż cztery organizmy
nie są wykorzystywane w praktyce w żadnym z państw członkowskim. Jakie są przyczyny tej
sytuacji? System rejestracji środków ochrony roślin jest w UE dwuetapowy. Po zatwierdzeniu
substancji aktywnej jako bezpiecznej i wpisaniu jej na pozytywną listę, preparaty zawierające te
substancje muszą być jeszcze zarejestrowane w państwach członkowskich. Rejestracja dotyczy
każdego państwa członkowskiego z osobna i odbywa się po ocenie wyników badań przez upoważnione jednostki w danym kraju, wybranym przez producenta środka. Aby środek ochrony
roślin był zarejestrowany w konkretnym państwie członkowskim konieczne są zatem:
Dostępność środków ochrony roślin zawierających mikroorganizmy w Polsce...
147
–– wola producenta środka wyrażona we wniosku rejestracyjnym,
–– dostarczenie do oceny wyników badań dotyczących danego środka (są to inne badania niż dla
substancji aktywnej) spełniających wymagania przepisów,
–– pozytywna ocena wniosku rejestracyjnego i badań.
O tym jakie preparaty są zarejestrowane w poszczególnych krajach członkowskich decydują
zatem przede wszystkim ich producenci, którzy podejmują konkretne decyzje o rejestracji kierując
się kalkulacją ekonomiczną, badaniem rynku oraz innymi przesłankami. Można przypuszczać,
że w opinii producentów środków rynek w niektórych państwach jest zbyt mały, aby opłacało
się ponosić koszty związane z rejestracją. Być może chodzi o brak znajomości tego rynku, albo
specyfiki uprawy i potrzeb ochrony. Firmy produkujące preparaty mikrobiologiczne są na ogół
nieduże [Traon i in. 2014] i może się okazać, że np. dla skandynawskiej firmy rejestracja produktów w krajach śródziemnomorskich jest poza obszarem zainteresowania, np. ze względu na brak
kontaktów handlowych. W przypadku czterech mikroorganizmów, które nie są wykorzystywane
w żadnym z państw członkowskich, można przypuszczać, że procedura rejestracyjna dla przynajmniej części z nich jest w toku i produkty pojawią się na rynku w najbliższych latach.
Zauważa się duże zróżnicowanie w dostępności środków ochrony roślin zawierających mikroorganizmy pomiędzy państwami członkowskimi. Najlepszą dostępność preparatów mikrobiologicznych
obserwuje się w krajach, gdzie jest znaczna liczba gospodarstw ekologicznych [Stalenga, Kuś 2007,
Golinowska i in. 2013, Golinowska 2013, Koroleska, Łętowska 2010], tam gdzie prowadzonych
jest wiele upraw pod osłonami oraz w krajach, które intensywnie działają na rzecz zmniejszenia
zależności od chemicznej ochrony roślin (państwa skandynawskie) [Daugbjerg, Pedersen 2004,
Kristoffersen i in. 2008]. Można przypuszczać, że w tych państwach rynek jest atrakcyjniejszy dla
producentów np. ze względu na dużą liczbę gospodarstw ekologicznych, w których brakuje możliwości stosowania tradycyjnej ochrony chemicznej lub z powodu dużej liczby upraw pod osłonami,
gdzie możliwości ochrony niechemicznej, w tym z udziałem organizmów żywych, są wykorzystywane w większym stopniu niż w uprawach polowych [Sosnowska, Fiedler 2010]. Na opłacalność
ochrony przy użyciu preparatów mikrobiologicznych może także wpływać polityka podatkowa
[Schou, Streibig 2015]. Porównując rejestracje w państwach członkowskich, zauważa się, że w tzw.
nowych państwach członkowskich, czyli tych które przystąpiły do UE w roku 2004 lub później,
jest generalnie gorsza dostępność preparatów zawierających mikroorganizmy niż w pozostałych.
Polska należy do państw członkowskich, w których możliwość ochrony przy użyciu preparatów
mikrobiologicznych jest gorsza niż przeciętna – spośród 28 państw członkowskich UE,16 ma lepszą
dostępność mikrobiologicznych środków ochrony roślin, 9 gorszą, a 2 taką samą jak Polska. W
Polsce dostępnych jest 6 mikroorganizmów: 1 gatunek wirusa, 2 bakterii oraz 3 grzybów (tab.
2). Substancje te są zarejestrowane w 9 środkach ochrony roślin: 3 fungicydach, z których każdy
zawiera inną substancję aktywną oraz 6 insektycydach zawierających 3 substancje aktywne, co
wynika z faktu, że Cydia pomonella Granulosis Virus oraz Bacillus thuringiensis var. Kurstaki
zarejestrowane są odpowiednio w 3 lub 2 preparatach handlowych. Większość środków zawierających mikroorganizmy jako substancję aktywną zarejestrowanych jest w Polsce do ochrony
upraw owoców i warzyw, jednak zarejestrowane są także zastosowania w ochronie lasów sosnowych, szkółek, roślin ozdobnych oraz trawników. W ochronie roślin rolniczych zarejestrowane są
tylko dwa zastosowania środków opartych o mikroorganizmy: ochrona ziemniaka przed stonką
ziemniaczaną oraz ochrona rzepaku przed chorobami powodowanymi przez Sclerotinia spp.
W rolnictwie polskim, w tym zwłaszcza w uprawach rolniczych, których udział w powierzchni
gruntów użytkowanych rolniczo jest największy [Rocznik statystyczny… 2014], środki ochrony
roślin zawierające mikroorganizmy mogą być stosowane jako uzupełnienie ochrony chemicznej.
Nie istnieje obecnie możliwość zapewnienia kompleksowej ochrony upraw za ich pomocą, głównie
ze względu na stosunkowo niewielką dostępność. Warto jednak podkreślić, że istnieje potencjał
rozwojowy, ponieważ w Polsce wykorzystujemy obecnie mniej niż 1/6 mikroorganizmów dopuszczonych do stosowania w UE. W przypadku zapotrzebowania rynkowego, wprowadzenie
do obrotu kolejnych preparatów będzie zatem stosunkowo proste.
148
Ewa Matyjaszczyk
W większości państw członkowskich UE możliwości ochrony przy użyciu środków zawierających mikroorganizmy są obecnie lepsze niż w Polsce, przy czym szczególnie dobre są we
Włoszech i Francji. Można się spodziewać, że w najbliższych latach zarówno dostępność, jak i
rola środków mikrobiologicznych w ochronie wzrośnie, co najmniej z dwóch powodów:
–– nacisku na stosowanie metod ochrony przyjaznych środowisku ze względu na obowiązek
stosowania integrowanej ochrony roślin,
–– przewidywany wzrost dostępności, którego można z dużym prawdopodobieństwem oczekiwać biorąc pod uwagę, że w ocenie unijnej jest obecnie około 10 mikrobiologicznych substancji aktywnych.
Literatura
Alabouvette C., Steinberg C. 1998: Fate of micro-organisms introduced into soil, effects on autochthonous communities
and activities, Microbiological Plant Protection Products, Workshop on the Scientific Basis for Risk Assessment,
KEM – National Chemical Inspectorate, Stockholm, Sweden 26-28 October, 57-64.
Berg G. 2009: Plant-microbe interactions promoting plant growth and health: perspectives for controlled use of microorganisms in agriculture, Appl Microbiol Biotechnol, 84, 11-18.
Daugbjerg C., Pedersen A.B. 2004: New policy ideas and old policy networks. Implementing of green taxation in Scandinavia, Journal of Public Policy, 24(02), 219-249.
Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2009/128/WE z dnia 21 października 2009 r. ustanawiająca ramy wspólnotowego działania na rzecz zrównoważonego stosowania pestycydów, Dz.Urz. UE, L 309/71.
EU Pesticides Database [online]. Komisja Europejska http://ec.europa.eu/sanco_pesticides/public/?event=homepage&language=EN, dostęp 19.12.2014.
Golinowska M., Kruszyński M., Jankowska-Biernat J. 2013: Tendencje w rozwoju rolnictwa ekologicznego na świecie
w latach 1999-2012, Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 58(3), 155-160.
Golinowska M. 2013: Rozwój rolnictwa ekologicznego, Wydawnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu,
126 ss., ISBN 978-83-7717-132-5.
Koroleska E., Łętowska A. 2010: Rynek żywności ekologicznej w Niemczech, Journal of Research and Applications in
Agricultural Engineering, vol. 55(3), 187-190.
Kristoffersen P., Rask A.M., Grundy A.C., Franzen I., Kempenaar C., Raisio J., Schroeder H., Spijker J., Verschwele A.,
Zarina L. 2008: A review of pesticide policies and regulations for urban amenity areas in seven European countries,
Weed Research, 48, 201-214.
Matyjaszczyk E. 2014: Market placement of microorganisms in Poland, Journal of Research and Applications in Agricultural Engineering, 59(4), 40-42.
Matyjaszczyk E. 2015: Products containing microorganisms as a tool in integrated pest management and the rules of
their market placement in the European Union, Pest Management Science, doi: 10.1002/ps.03986.
OECD. 2008: Working Document on the Evaluation of Microbials for Pest Control ENV/JM/MONO(2008)36 (2008).
Rejestr środków ochrony roślin, https://bip.minrol.gov.pl/Informacje-Branzowe/Produkcja-Roslinna/Ochrona-Roslin/
Rejestr-Srodkow-Ochrony-Roslin, MRiRW, dostęp 19.12.2014.
Rocznik statystyczny Rzeczpospolitej Polskiej 2014. 2014: GUS, Zakład Wydawnictw Statystycznych Warszawa, 915 ss.
Schou J.S., Streibig J.C. 2015: Pesticide taxes in Scandinavia [online], http://files.foes.de/de/downloads/tagungvilm2005/
scandinaviastudy.pdf, dostęp 02.03.2015.
Sosnowska D., Fiedler Ż. 2010: Biologiczna ochrona upraw pod osłonami jako przykład udanego wykorzystania metody
biologicznej, Progress In Plant Protection/Postępy w Ochronie roślin, 50(3), 1080-1088.
Stalenga J., Kuś J. 2007: Rolnictwo Ekologiczne w Europie i w Polsce, [w:] A. Harasim (red.), Możliwości rozwoju
rolnictwa ekologicznego w Polsce, Studia i Raporty IUNG-PIB, 89, 35.
Traon D., Amat L., Zotz F., du Jardin P. 2014: A Legal Framework for Plant Biostimulants and Agronomic Fertilizer
additives in the EU, Report for the European Commission Enterprise & Industry Directorate, General, Arcadia
International, 133 ss.
Summary
Plant protection products containing microorganisms may constitute a worthy tool in integrated pest
management. There are 37 different microorganisms (21 fungi, 11 bacteria and 5 viruses) approved for use in
plant protection in EU. The majority of microorganism – 22 are approved as fungicides, 13 as insecticides and 2
as nematicides. Their utilization in member states is however very differentiated. No Member State does use the
full pool of approved microorganisms. The biggest diversity of microbial products is registered in France and
Italy – where respectively 22 and 21 microorganisms are used, while the lowest in Latvia – only 1. On the Polish
market there are 9 microbial products containing 6 different microorganisms.
Adres do korespondencji
dr hab. Ewa Matyjaszczyk, prof. nadzw. IOR-PIB
Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy w Poznaniu
ul. Władysława Węgorka 20, 60-318 Poznań, tel. (61) 864 91 71, e-mail: [email protected]