Elektroenergetyczne sieci rozdzielcze – SIECI 2004 V Konferencja Naukowo-Techniczna Politechnika Wrocławska Instytut Energoelektryki Tomasz PYZALSKI Kazimierz WILKOSZ Instytut Energoelektryki Politechniki Wrocławskiej, 50-370 Wrocław, Wybrzeże Wyspiańskiego 27 e-mail: [email protected], [email protected] PRAKTYCZNA METODA LOKALIZACJI GENERACJI HARMONICZNYCH NAPIĘCIA W SYSTEMIE ELEKTROENERGETYCZNYM Zwiększająca się liczba źródeł harmonicznych w systemie elektroenergetycznym i negatywne konsekwencje ich obecności są przyczyną podejmowania różnego rodzaju działań w celu ograniczenia ich poziomu. Istotne jest - szczególnie w warunkach rynku energii elektrycznej - posiadanie wiarygodnego narzędzia do rozstrzygania sporów pomiędzy dostawcami oraz odbiorcami energii elektrycznej co do odpowiedzialności za generację harmonicznych. Praca przedstawia nową metodę, która może być przydatna we wskazanych sytuacjach. Na wstępie pracy krótko scharakteryzowano istniejące metody wykorzystywane do lokalizacji źródeł harmonicznych. Dalej, zaprezentowano teoretyczne podstawy nowej metody, algorytm opracowanej lokalizacji generacji harmonicznych, analizę właściwości metody i przykład jej wykorzystania. Na zakończenie dokonano porównania opisywanej i istniejących metod lokalizacji harmonicznych. Zwrócono szczególną uwagę na poprawność decyzji podejmowanych przez te metody, wskazując na zalety nowej metody w tym zakresie. 1. WSTĘP Występowanie harmonicznych w systemie elektroenergetycznym jest niekorzystne z punktu widzenia pracy poszczególnych jego elementów. Podejmuje się różnorakie działania mające na celu jego ograniczenie. By zapewnić skuteczność tych działań pożądane jest posiadanie wiedzy o miejscu generacji harmonicznych. W wielu przypadkach już analiza pracy urządzenia pozwala stwierdzić, że jest ono źródłem harmonicznych. W takiej sytuacji można zastosować środki w celu redukcji poziomu wprowadzanych przez to urządzenie harmonicznych do sieci elektroenergetycznej. Jednak i w takiej sytuacji pożądane jest posiadanie narzędzia w celu wiarygodnego stwierdzenia niewprowadzania przez to urządzenie harmonicznych do sieci. Zastosowane środki eliminacji harmonicznych mogą być bowiem nieskuteczne z uwagi na niewłaściwy projekt albo uszkodzenie. Z drugiej strony wykrycie harmonicznych w punkcie przyłączenia urządzenia do sieci na drodze pomiarowej nie jest w pełni wiarygodną informacją o wprowadzaniu harmonicznych przez to urządzenie – harmoniczne mogą być generowane przez źródła harmonicznych zlokalizowane w innych miejscach systemu elektroenergetycznego. W wielu pracach (przegląd podany został w [1]) podejmowane są wysiłki w celu opracowania wiarygodnej metody lokalizacji miejsc generacji harmonicznych, przewidując ich wykorzystanie do wykrywania takich miejsc oraz do rozstrzygania sporów co do odpowiedzialności za generację harmonicznych. Szczególnie ten drugi aspekt nabiera coraz większego znaczenia w warunkach rozwijającego się rynku energii elektrycznej. W niniejszej pracy przedstawiana jest nowa metoda lokalizacji źródeł harmonicznych w systemie elektroenergetycznym. Metoda ta należy do metod wykorzystujących pomiary 440 jednopunktowe tj. pomiary różnych wielkości wykonywane w jednym punkcie pomiarowym, którym jest punkt wspólnego przyłączenia (PWP). W metodach tej grupy do lokalizacji źródeł harmonicznych stosowane są następujące kryteria [2]: 1) Kryterium Prądowe wykorzystujące znajomość kierunku przepływu prądu harmonicznego, 2) Kryterium Mocy Czynnej, wykorzystujące znajomość przepływu czynnej mocy harmonicznej, 3) Kryterium Impedancji/Admitancji Krytycznej, w którym analizowana jest tzw. impedancja (admitancja) krytyczną, 4) Kryterium 'Źródłowe', w którym wykorzystywana jest wiedza o parametrach zastępczych źródeł harmonicznych reprezentujących stronę dostawcy oraz odbiorcy energii elektrycznej. Przeprowadzone analizy pozwoliły sformułować następujące wnioski [2]: 1. Wykorzystanie Kryterium Prądowego pozwala na poprawną lokalizację źródeł harmonicznych, gdy występuje tylko jedno takie źródło. Gdy w badanym systemie występuje więcej źródeł harmonicznych, nie można wykluczyć podejmowania błędnych decyzji lokalizacyjnych. 2. Kryterium Mocy Czynnej jest równoważne Kryterium Prądowemu. Przy wykorzystaniu każdego z nich podejmowane są jednakowe decyzje lokalizacyjne. 3. Prawdopodobieństwo podjęcia błędnych decyzji wtedy, gdy wykorzystywane jest Kryterium Impedancji/Admitancji Krytycznej jest mniejsze aniżeli jest to w przypadku Kryterium Prądowego i Kryterium Mocy Czynnej, lecz w dalszym ciągu jest znaczne. 4. Poprawność decyzji lokalizacyjnych podejmowanych wtedy, gdy wykorzystywane jest Kryterium Źródłowe jest uzależnione jedynie od poprawności wykorzystywanych danych. Istotną wadą wykorzystywania Kryterium Źródłowego jest konieczność dokładnej znajomości impedancji wewnętrznych zastępczych źródeł harmonicznych reprezentujących stronę dostawcy oraz odbiorcy energii elektrycznej. Określenie tych impedancji nie jest zadaniem łatwym, ponadto jest kosztowne i czasochłonne [5]. Wyniki analiz przeprowadzonych w [1] oraz [2] wyraźnie pokazały, że potrzebna jest metoda lokalizacji źródeł harmonicznych, która z jednej strony pozwoliłaby ograniczyć możliwość podejmowania błędnych decyzji w przypadku obecności wielu źródeł harmonicznych w systemie elektroenergetycznym, z drugiej strony nie stawiałaby zbyt ostrych wymagań co do wymaganych danych. Niniejsza praca przedstawia wynik prób znalezienia takiej metody. 2. PODSTAWY TEORETYCZNE Założenia 1. W badanym systemie wydzielany jest podsystem dostawcy oraz podsystem odbiorcy energii elektrycznej. 2. Rozpatrywane są harmoniczne napięcia w punkcie PWP (Rys. 1). 3. Szukane jest rozwiązanie problemu lokalizacji dominującego źródła harmonicznych, tj. takiego, którego udział w module napięcia w punkcie PWP jest większy od 50%. 4. Strony dostawcy oraz odbiorcy energii elektrycznej są reprezentowane przez zastępcze źródła I Źródło D Id Yd PWP U Źródło O Yo Rys. 1. Układ zastępczy systemu elektroenergetycznego. Io 441 Nortona (rys. 1). Źródło D reprezentuje stronę dostawcy, natomiast Źródło O reprezentuje stronę odbiorcy energii. Id i Io są prądami źródłowymi, a Yd i Yo - admitancjami wewnętrznymi zastępczych źródeł harmonicznych odpowiednio po stronie dostawcy i odbiorcy. 5. Pomiary prądu i napięcia harmonicznych wykonywane są w punkcie PWP. Założenia te zbliżone są do złożeń przyjętych w [3]. Wskaźnik udziału źródeł harmonicznych Źródło O oraz Źródło D w napięciu U Dla układu z rys. 1 obowiązują zależności: I = UYd − I d = I o − VYo , oraz U= Io + Id . Yo + Yd (1) (2) Napięcie U można przedstawić w postaci: U = U o _ PWP + U d _ PWP , (3) gdzie: U o _ PWP = Io Id , U d _ PWP = . Yo + Yd Yo + Yd (4) Składowa Uo_PWP jest związana ze źródłem harmonicznych po stronie odbiorcy (Źródło O), a składowa Ud_PWP - ze źródłem harmonicznych po stronie dostawcy (Źródło D). Z zależności (4) wynika, że: U o _ PWP U d _ PWP = Io (5) Id oraz U o _ PWP U d _ PWP = Io , Id (6) gdzie: Io, Id – moduły prądów, odpowiednio Io, Id, I o = I o e jδ Io , I d = I d e jδ Id . Stosunek składowych modułu napięcia U, będących wynikiem obecności źródeł harmonicznych Źródło O oraz Źródło D, jest równy stosunkowi modułów napięć Uo_PWP oraz Ud_PWP. Z kolei ten stosunek jest równy stosunkowi modułów prądów źródłowych Io oraz Id. Wpływ źródeł harmonicznych Źródło O oraz Źródło D na napięcie U można więc określić badając stosunek prądów źródłowych Io oraz Id, który oznaczany będzie przez θI. Wskaźnik θI może być obliczony ze wzoru [4] θI = gdzie: U Y= . I Yo + Y Yd − Y , (7) (8) 442 Admitancje Yo i Yd mogą być wyznaczone na drodze pomiarowej, na przykład za pomocą metody opisanej w [5]. Mając pomiary napięcia U oraz prądu I można więc wyznaczyć wskaźnik θI ze wzoru (7). Pomiar admitancji Yo i Yd jest złożony oraz czasochłonny. Nie można zakładać, że w sposób ciągły będzie on realizowany. Nie można także zakładać, że oprócz zmian napięcia U oraz prądu I nie będą w czasie ulegały zmianie admitancje Yo i Yd oraz prądy źródłowe Io i Id,. To wszystko oznacza, że oprócz wielkości Y inne wielkości wchodzące do wzoru (7) mogą nie być dokładnie określone. Z tego wynika, że wskaźnik θI nie będzie mógł być dokładnie obliczony. Jednak z punktu widzenia wskazania dominującego źródła harmonicznych wystarczy prawidłowo wyznaczyć relację pomiędzy wskaźnikiem θI a liczbą 1. Okazuje się, że jeżeli dla chwili t znane są pomiary napięcia U i prądu I oraz admitancje Yo i Yd, czyli można dokładnie obliczyć wskaźnik θI, to w chwili t1 z wysokim prawdopodobieństwem można poprawnie określić dominujące źródło harmonicznych, gdy dla tej chwili znane są tylko pomiary napięcia i prądu w punkcie PWP: U1, I1, a nie znane są pomiary admitancji wewnętrznych źródeł zastępczych Źródło O oraz Źródło D: Yo1, Yd1. Analiza wskaźnika θI przy ograniczonej liczbie danych pomiarowych Przy analizie przyjmowane są założenia: 1. Dla chwili t znane są pomiary: U, I oraz admitancje: Yo, Yd. 2. Dla chwili t1 znane są pomiary: U1, I1, nie znane są natomiast admitancje: Yo1, Yd1. Biorąc pod uwagę założenia można stwierdzić, że na podstawie danych pomiarowych można obliczyć: ∆U = U1 − U , ∆I = I1 − I , ∆Y = Y1 − Y (9) gdzie: U Y1 = 1 . I1 Nie można natomiast na podstawie danych pomiarowych obliczyć: ∆Yo = Yo1 − Yo , ∆Yd = Yd 1 − Yd . (10) Uwzględniając zależności (1), (2), można stwierdzić, że: ∆I o = ∆U Yo + ∆I + ∆Yo U1 , ∆I d = ∆U Yd − ∆I + ∆Yd U1 ∆Yo = −∆Yd Y1U1 + Yo U . Y1U1 − Yd U (11) (12) Uwzględniając zależności (11) – (12), dla chwili t1 wskaźnik θI można obliczyć ze wzoru θ I1 = albo, co jest wygodniejsze, ze wzoru I o1 I o + ∆I o = , I d 1 I d + ∆I d (13) 443 θ I1 = Yo1 + Y1 Yd 1 − Y1 = Yo + ∆Yo + Y1 Yd + ∆Yd − Y1 . (14) Obliczenia wskaźnika θI1 z jednego ze wzorów: (13), (14) jest możliwe pod warunkiem znajomości ∆Yd albo ∆Yo. W przypadku wykorzystywania wzoru (13) należy dodatkowo wyznaczyć Io oraz Id. Do tego celu wykorzystywane są zależności (1). Ze względu na liczbę wykonywanych obliczeń korzystniejsza jest zależność (14). W istocie nie jest znane ani ∆Yd ani ∆Yo. Jednak należy zauważyć, że z uwagi na związek (12) wystarczy znajomość jednej z tych dwu wielkości. Zakładając, że wybrana z wielkości: ∆Yd, ∆Yo będzie przyjmowała wartości z pewnego zbioru, można wykonać obliczenia wskaźnika θI1. Jeżeli w każdym przypadku na podstawie obliczonego wskaźnika θI1 będzie podjęta ta sama decyzja co do lokalizacji dominującego źródła harmonicznych, można ostatecznie taką decyzję podjąć. Wspomniany zbiór powinien obejmować sensowne wartości wybranej wielkości ∆Yd albo ∆Yo. Przyjmując dla ustalenia uwagi, że tą wielkością jest ∆Yd, za sensowne jej wartości przyjmowane są takie wartości, dla których: − Yd + ∆Yd będzie przyjmować wartości, które mogą reprezentować admitancję wewnętrzną zastępczego źródła Źródło D, a więc na przykład część rzeczywista będzie nieujemna, stosunek Yd 1 Yd ( Yd 1 = Yd 1e jβYd 1 , Yd = Yd e jβYd ) będzie w przedziale, który może być obserwowany w rzeczywistości itd., − ∆Yo obliczone na podstawie ∆Yd będzie takie, że Yo + ∆Yo będzie przyjmować wartości, które mogą reprezentować admitancję wewnętrzną zastępczego źródła Źródło O. 3. ALGORYTM 1. 2. 3. 4. 5. 6. Ustalenie w badanej sieci elektroenergetycznej punktu PWP. Dokonanie pomiaru admitancji Yo, Yd w chwili t. Dokonanie pomiaru napięcia U oraz prądu I w punkcie PWP w chwili t. Obliczenie wielkości Y na podstawie dokonanych pomiarów w chwili t. Obliczenie wartości wskaźnika θI na podstawie zależności (7). Podjęcie decyzji o lokalizacji dominującego źródła harmonicznych na podstawie kryterium Do gdy θ I > 1 D = D n gdy θ I = 1 D gdy θ < 1 I d (1) gdzie: Do, Dn, Dd, oznaczają odpowiednio decyzję o lokalizacji źródła po stronie odbiorcy (Źródło O jest dominujące), brak decyzji o lokalizacji (decyzja neutralna), decyzję o lokalizacji źródła po stronie dostawcy energii elektrycznej (Źródło D jest dominujące). 7. Dokonanie pomiaru napięcia U oraz prądu I w punkcie PWP w chwili t1. 8. 9. Obliczenie wielkości Y1 na podstawie dokonanych pomiarów w chwili t1. Zbadanie dla każdej wartości ∆Yd z założonego zbioru czy Yd + ∆Yd oraz Yo + ∆Yo(∆Yd) (patrz wzór (12)) przyjmują sensowne wartości; dalej tylko takie wartości są brane pod uwagę. Możliwe jest założenie zbioru wartości ∆Yo oraz sprawdzenie czy Yo + ∆Yo oraz Yd + ∆Yd(∆Yo) przyjmują sensowne wartości. 10. Analiza wskaźnika θI1 (wzór (14)) dla zweryfikowanego zbioru wartości ∆Yd (oraz odpowiadającego 444 mu zbioru wartości ∆Yo). Jeżeli jest to możliwe, analiza ta jest przeprowadzana dla wszystkich wartości ∆Yd posiadających ten sam moduł (badania globalne), jeżeli nie – oddzielnie dla poszczególnych wartości (badania szczegółowe). Jeżeli każde z badań daje podstawy do podjęcia tej samej decyzji o lokalizacji dominującego źródła harmonicznych (z wykorzystaniem kryterium (15), ta decyzja przyjmowana jest jako ostateczna. W innych przypadkach podejmowana jest decyzja neutralna. 4. WŁAŚCIWOŚCI METODY Podstawową właściwością metody jest to, że pozwala ona podjąć decyzje poprawne albo wstrzymać się od podjęcia decyzji, gdy nie jest możliwe w sposób jednoznaczny podjąć decyzji lokalizacyjnej. Fakt ten wynika z istoty metody. W tej sytuacji ważnym pytaniem jest, jak często możliwe jest podjęcie decyzji. W celu znalezienia odpowiedzi na to pytanie przeprowadzono badania, zakładając, że każdy z możliwych stanów w rozpatrywanym systemie jest jednakowo prawdopodobny. Badania wykonano przy założeniach: 1. Wykorzystywany jest schemat zastępczy badanego systemu elektroenergetycznego pokazany na rys. 1, 2. Yd = 1 e jβd p. u. , I d = 1 e j0 p. u. 3. Zmianie podlegają wartości takich wielkości jak: Io, δIo, Yo, βo, βd.. Przyjmowane są następujące przedziały zmian: 0,1 ≤ Io ≤ 10, -180º≤ δIo ≤ 180º, 0.1 ≤ Yo ≤ 10, -90º≤ βo ≤ 90º, -90º≤ βd ≤ 90º. 4. Nowy stan modelowany jest, zakładając zmianę napięcia U oraz wielkości ∆Y. Zmiany te są następujące: 0 ≤ ∆U ≤ 10, -180º≤ ∆δ∆U ≤ 180º, 0 ≤ ∆Y ≤ 10, -180º≤ ∆β∆Y ≤ 180º, gdzie: ∆U = ∆U e j (δU + ∆δ∆U ) . , ∆Y = ∆Y e j (βY + ∆β∆Y ) . 5. W czasie badań przewidzianych przez metodę spełnione są warunki: 0 ≤ ∆Yo ≤ 10, -180º≤ ∆β∆Yo ≤ 180º, 0 ≤ ∆Yd ≤ 10, -180º≤ ∆β∆Yd ≤ 180º, gdzie: ∆Yo = ∆Yo e j (βYo + ∆β∆Yo ) , ∆Yd = ∆Yd e j (βd + ∆β∆Yd ) . 6. Badane jest prawdopodobieństwo podjęcia decyzji o lokalizacji źródeł harmonicznych pp,. Prawdopodobieństwa to szacowane jest następująco p p = np n , gdzie np, jest liczbą przypadków pp podjęcia decyzji, n jest liczbą wszystkich badanych przypadków. Obliczenia pokazały (rys. 2), że szczególnie wysokie prawdopodobieństwo podjęcia decyzji o lokalizacji źródeł harmonicznych osiągane jest dla: a) największych 1 rozpatrywanych wartości ∆Y bez względu na ∆β∆Y, b) ∆Y = 1, gdy ∆β∆Y = -180º. Analizy teoretyczne potwierdzają otrzymane wyniki. 0.75 -180° W każdym z rozpatrywanych -90° przypadków prawdopodobieństwo 0° podjęcia decyzji jest nie niższe aniżeli 90° 0,65, a dla ∆β∆Y spełniającego warunek 0.5 -90º≤ ∆β∆Y ≤ 90º - nie niższe aniżeli 0.1 1 10 0,72. Podane wartości należy traktować ∆Y, (j.w.) jako dolne ograniczenia prawdopodobieństwa podjęcia decyzji. Obliczenia Rys. 2. Prawdopodobieństwo podjęcia decyzji pp w funkcji ∆Y były przeprowadzane jedynie dla gdy parametrem jest ∆β∆Y . 445 wybranych wartości z podanych przedziałów branych pod uwagę wielkości. Należy przewidywać zwiększenie wartości prawdopodobieństwa podjęcia decyzji w przypadku zwiększenia liczby punktów obliczeniowych. Nie należy jednak oczekiwać znacznych zmian. Prawdopodobieństwo podjęcia decyzji jest tym większe, im węższy jest przedział (dopuszczalnych) zmian modułów admitancji Yo, Yd. Na rys. 3 pokazane są jedynie zmiany prawdopodobieństwa podjęcia decyzji w funkcji szerokości przedziału (dopuszczalnych) zmian modułu admitancji Yd. Pomiędzy ∆Yo a ∆Yd zachodzi bowiem zależność (12). Wykresy podane na rys. 3 dotyczą przypadku, w którym ∆Y = 2. Zmniejszanie się prawdopodobieństwa pp w funkcji ∆Yd można zaobserwować także dla innych wartości ∆Y. 5. PRZYKŁAD ZASTOSOWANIA METODY Metodę testowano dla różnych możliwych przypadków. Charakterystykę jednego z nich podano w tabeli 1. W tym przypadku założono, że początkowo: Io = 0,25 j.w., δIo = 2,36 rad, Id = 1 j.w., δId = 0 rad. Biorąc pod uwagę przyjęte dane należy stwierdzić, że dominujące źródło harmonicznych jest po stronie dostawcy energii elektrycznej. Obliczona na podstawie pomiarów napięcia i prądu w punkcie PWP moc czynna harmonicznej wynosi: P = Re (0.799 e j 1.7 ⋅ 0.232 e − j 2.681 ) = 0.103 j.w. Zgodnie z przyjętymi zasadami wnioskowania o lokalizacji dominującego źródła harmonicznych na podstawie przepływu mocy czynnej w punkcie PWP należy stwierdzić, że takie źródło jest po stronie odbiorcy. Wniosek ten nie jest poprawny. Analiza wskaźnika θI daje natomiast poprawne wyniki, gdyż Y = 0.232 ⋅ e j 2.681 (0.799 ⋅ e j 1.7 ) = 0.29 e j 0.981 j.w. oraz θ I = ( 0.1 e − j 0.52 + 0.29 e j 0.981 ) (1 e − j1.57 − 0.29 e j 0.981 ) = 0.25 . W tej sytuacji należy wnioskować o lokalizacji dominującego źródła harmonicznych po stronie dostawcy. Dla kolejnych pomiarów napięcia i prądu w punkcie PWP, tj. dla U1 oraz I1, na podstawie wyników badań przewidzianych przez opisywaną w pracy metodę (przedstawionych w tabeli 1) można wyciągnąć taki sam wniosek. Należy zauważyć, że dla pomiarów U1 oraz I1 wniosek o lokalizacji dominującego źródła harmonicznych na podstawie przepływu mocy czynnej w punkcie PWP nie jest poprawny, gdyż ( ) P = Re 8.032 e − j 3.112 ⋅ 2.095 e j 2.131 = 9.36 j.w. 6. UWAGI KOŃCOWE pp 1 0,75 -180° -90° 0° 90° 0,5 0,1 1 ∆Yd, (j.w.) 10 Rys. 2.Prawdopodobieństwo podjęcia poprawnej decyzji pp w funkcji ∆Yd, gdy parametrem jest ∆β∆Y dla ∆Y = 2. Opisywana metoda pozwala na poprawne wskazanie lokalizacji dominujących źródeł harmonicznych. Istotną jej zaletą jest eliminacja możliwości podjęcia błędnych decyzji. Możliwość podjęcia błędnych decyzji istnieje w przypadku stosowania metody wykorzystującej Kryterium Prądowe lub KryteriumMocy Czynnej, a więc te kryteria, które często są stosowane do lokalizacji źródeł harmonicznych w praktyce. Opisana w pracy metoda wymaga wstępnego określenia admitancji wewnętrznych zastępczych źródeł reprezentujących stronę dostawcy oraz odbiorcy energii elektrycznej. Pod tym względem metoda ta przypomina metodę wykorzystującą z Kryterium ‘Źródłowe'. Jednak w każdym przypadku stosowania metody 446 wykorzystującej Kryterium 'Źródłowe' należy ustalać admitancje wewnętrzne zastępczych źródeł reprezentujących stronę dostawcy oraz odbiorcy energii elektrycznej, podczas gdy w przypadku opisywanej metody tylko jeden raz. Tabela. 1. Charakterystyka badań przeprowadzonych za pomocą metody. Dd_Gl, Dd_Sz – decyzja Dd podjęta na podstawie badań odpowiednio globalnych i szczegółowych; Gd-, Go- oznaczają odrzucenie rozpatrywania przypadku z uwagi na ujemną część rzeczywistą admitancji odpowiednio Yd, Yo. Dane pomiarowe z chwili t U δU I δI Yo βo Yd βd 0.799 1.7 0.232 2.681 0.1 -0.52 1 -1.57 Dane pomiarowe z chwili t1 U1 δU1 I1 δI1 8.032 -3.112 2.095 -2.131 Wyniki cząstkowe badań ∆β∆Yd,° ∆Yd , j.w. 0 0.25 0.5 0.75 1 2 5 10 Dd_Gl Dd_Sz Dd_Sz Gd- Gd- Gd- Gd- Dd_Sz -135 Dd_Gl Gd- Gd- Gd- Gd- Gd- Gd- Gd- -90 Dd_Gl Gd- Gd- Gd- Gd- Gd- Gd- Gd- -45 Dd_Gl Gd- Gd- Gd- Gd- Gd- Gd- Gd- 0 Dd_Gl Go- Go- Go- Go- Go- Go- Go- 45 Dd_Gl Go- Go- Go- Go- Go- Go- Go- 90 Dd_Gl Go- Go- Go- Go- Go- Go- Go- 135 Dd_Gl Go- Go- Go- Go- Go- Go- Go- -180 LITERATURA [1] [2] [3] [4] [5] Cegielski M., Pyzalski T., Wilkosz K.: „Identification of Harmonic Sources in a Power System: Survey of Methods”. Int. Conf. on Modern Electric Power Systems, Wroclaw, Poland, 2002, pp. 509514. Cegielski M., Pyzalski T., Wilkosz K.: „Criteria for Identification of the Locations of Harmonic Sources in a Power System”. Int. Power Engineering Conference (IPEC 2003), Singapore, 2003, pp. 151-156. Li C., Xu W., Tayjasanant T.: „A 'Critical Impedance' Based Method for Identifying Harmonic Sources”, 2002, http://www.ee.ualberta.ca/~wxu/papers/. Pyzalski T., Wilkosz K.: „Utilization of the Current Rate to Localization of Harmonic Sources in a Power System". The 6th International Conference on Control of Power Systems. Štrbské Pleso, High Tatras, Slovak Republic, 2004. p. 1 – 7. Tsukamoto M., Kouda I., Natsuda Y., Minowa Y., ,Nishimura S.: „Advanced Method to Identify Harmonic Characteristic Between Utility Grid and Harmonic Current Sources”. The 8th Int. Conf. on Harmonics and Quality of Power. Athens, Greece, 1998, p. 419-425.