Choroby świń
advertisement
Choroby świń Na osiągnięcie wysokich wyników użytkowości rozpłodowej, tucznej i rzeźnej świń duży wpływ ma stan zdrowia zwierząt. U zwierząt wysoko produkcyjnych utrzymywanych w nieodpowiednich warunkach środowiska następuje obniżenie odporności organizmu, zwiększa się też jego podatność na infekcje. Zadaniem producenta jest przede wszystkim zapobieganie chorobom. Można to osiągnąć poprzez właściwe postępowanie ze zwierzętami oraz stworzenie odpowiednich warunków utrzymania i warunków sanitarno-weterynaryjnych. W wypadku pojawienia się choroby ważne jest szybkie zaobserwowanie jej objawów i prawidłowe rozpoznanie, powiadomienie lekarza weterynarii oraz współpraca z inspekcją weterynaryjną. Aby szybko zwalczyć chorobę w stadzie, producent powinien codziennie kontrolować zwierzęta i obserwować ich zachowanie. Charakterystyczne cechy zdrowej świni Wyszczególnienie Cechy Prosięta ssące 39,0-39,4°C, tuczniki 38,2Wewnętrzna ciepłota 39,2°C Lochy prośne 38,4-38,8°C, lochy w ciała okresie laktacji 38,9-39,3°C Prosięta ssące i tuczniki 30-40, lochy Liczba prośne 15-20, lochy w czasie porodu 40-50, oddechów/min. lochy w okresie laktacji 20-30 Prosięta ssące 80-110, tuczniki 75-90, lochy Tętno/min. prośne 70-80, lochy w czasie porodu 80100, lochy w okresie laktacji 70-80 Skóra Elastyczna, u ras białych bladoróżowa Błony śluzowe Wilgotne, bladoróżowe Sierść Przylegająca, połyskująca Chód Pewny, miarowy, ruchy skoordynowane Zachowanie się Odruchy i świadomość zachowania Zbity koloru zielonego pokryty niewielką Kał ilością śluzu, 1-3 kg/dobę Niepokoić może brak apetytu, apatia, senność. U sztuk, u których podejrzewamy chorobę, należy kontrolować temperaturę ciała, tętno i częstotliwość oddechów (obserwacja ruchu klatki piersiowej i powłok brzusznych). Udzielając pomocy choremu lub pracując przy chorym lub podejrzanym o chorobę zwierzęciu, należy zachować szczególną ostrożność ze względu na możliwość występowania chorób przenoszonych ze zwierząt na ludzi (tzw. zoonoz). W większości wypadków przenoszą się one przez bezpośredni kontakt człowieka z chorym zwierzęciem lub pośrednio przez stykanie się z zakażonymi przedmiotami. Człowiek mający skaleczoną rękę powinien pracować przy zwierzętach w rękawicach ochronnych. W celu poprawienia statusu zdrowotnego polskich stad zarodowych trzody chlewnej Polski Związek Hodowców i Producentów Trzody Chlewnej POLSUS wdraża program monitoringu weterynaryjnego. Głównymi zadaniami programu są diagnozowanie i eliminowanie konkretnych chorób oraz niedopuszczanie do ich rozprzestrzeniania się pomiędzy stadami. Kontrola statusu zdrowotnego zwierząt przeprowadzana jest przez nadzorującego chlewnię lekarza weterynarii i obejmuje m.in. tuberkulinizację całego stada (badanie w kierunku gruźlicy) oraz obowiązkowe szczepienia stada podstawowego przeciw parwowirozie i różycy. Lekarz weterynarii sprawujący opiekę nad chlewnią zarodową powinien raz na 6 miesięcy przygotować okresowy raport z oceny zdrowotnej zwierząt. Na jego podstawie jest wystawiany certyfikat określający status zdrowotny stada. Zakłada się, że wszystkie stada świń powinny posiadać certyfikaty zdrowotne, co oznacza, że powinny być wolne od chorób: PRRS, mykoplazmowego zapalenia płuc, choroby Aujeszkyego, leptospirozy, zzzn, gruźlicy. W utrzymaniu wysokiego statusu zdrowotnego stada pomaga przede wszystkim przestrzeganie zasad profilaktyki. Najważniejsze z nich to: skuteczna ochrona przed przeniesieniem choroby z zewnątrz poprzez kwarantannę zakupionych zwierząt, izolacja zwierząt chorych, najlepiej w osobnych pomieszczeniach, bieżąca obserwacja zachowania i stanu zdrowotnego świń, utylizacja padłych sztuk. Największe straty w produkcji świń spowodowane są przez występowanie chorób zakaźnych, dlatego określone zostały przepisy regulujące obowiązek zgłaszania i zwalczania tych chorób (Ustawa z dnia 11 marca 2004 r. o ochronie zdrowia zwierząt oraz zwalczaniu chorób zakaźnych zwierząt, DzU Nr 69, poz. 625). Choroby zakaźne nie uznają granic, dlatego Światowa Organizacja Zdrowia Zwierząt opracowała program współpracy w razie pojawienia się chorób zakaźnych szerzących się szybko pomiędzy krajami i powodujących znaczne straty ekonomiczne lub zagrażających zdrowiu człowieka. W tabelach przedstawiono wybrane, najczęściej pojawiające się w Polsce lub najbardziej niebezpieczne dla zwierząt i ludzi choroby wirusowe i bakteryjne. Zestawiono choroby wywołane przez pasożyty wewnętrzne świń, w tym bardzo niebezpieczną dla człowieka włośnicę. W Polsce należy obowiązkowo badać poubojowo mięso na obecność włośnią spiralnego. Zestawiono także choroby niezakaźne najczęściej pojawiające się wskutek błędów żywieniowych oraz nieprawidłowości środowiskowych. W każdym gospodarstwie powinna znajdować się podręczna apteczka weterynaryjna, zawierająca najbardziej przydatne przy udzielaniu pierwszej pomocy leki i środki opatrunkowe oraz narzędzia i sprzęt weterynaryjny do przeprowadzania zabiegów pielęgnacyjnych. W apteczce w chlewni powinny znajdować się: środek bakteriobójczy i odkażający do stosowania na skórę przy skaleczeniach, np. jodyna, środek odkażający do przemywania ran, np. nadmanganian potasu (postać krystaliczna do przygotowania 0,1% jasnoróżowego roztworu wodnego, środek do odkażania skóry, np. alkohol etylowy (70%), środek przeczyszczający, używany przy zaparciach, np. sól glauberska, strzykawki o różnej pojemności, igły różnej wielkości, termometr weterynaryjny, bandaże, taśmy i czyste ściereczki, nożyczki proste i zakrzywione, pomocne przy opatrunkach, nożyczki zaciskowe do skracania pępowiny, cążki lub szlifierki do skracania kiełków, nożyk lub skalpel do kastracji, środek zabezpieczający rany pokastracyjne, np. antybiotyk (najlepiej w aerozolu), środek powodujący silniejsze skurcze macicy, podawany lochom w czasie przedłużających się porodów oraz pobudzający laktację, np. oksytocyna. W gospodarstwie powinny znajdować się również preparaty często wykorzystywane na fermie świń, np. preparat żelazowy dla prosiąt i preparaty przeciwpasożytnicze. Diagnostyka różnicowania wybranych chorób wirusowych Nazwa choroby Grupa wiekowa zwierząt Pomór klasyczny1 3 6 Wszystkie grupy wiekowe Pryszczyca1 3 6 Wszystkie grupy wiekowe Choroba pęcherzykowa1 3 4 6 Wszystkie grupy wiekowe Enterowirusowe zapalenie mózgu i rdzenia (choroba cieszyńska)2 3 6 Wszystkie grupy wiekowe Utrata apetytu, niezborność ruchów, lekki niedowład zadu Wszystkie grupy wiekowe Brak koordynacji ruchów, bezgłos, drżenie mięśni, wytrzeszcz oczu, u loch poronienia (w chlewniach o dobrych parametrach zoohigienicznych przebieg bezobjawowy) Choroba Aujeszkyego2 6 Najbardziej charakterystyczne objawy chorobowe Wybroczyny na skórze różnej wielkości, niechęć do ruchu, temp. 40,5-42,2°C, naprzemiennie biegunka i zatwardzenie Pęcherze na koronie i piętkach racic, temp. 40,5°C Pęcherze na powierzchni między racicowej, w jamie ustnej i jej okolicach, na gruczole mlekowym, wiosłowanie kończynami, porażenia, temp. 39,8-42°C Zespół rozrodczooddechowy (PRRS)6 Wszystkie grupy wiekowe Poronienia, przedterminowe porody, u noworodków wrodzona rozkroczność, zwierzęta leżą na boku wykonując ruchy wiosłowe, zapalenie płuc i stawów, u knurów spadek libido, pogorszenie jakości nasienia Nieregularne cykle rujowe, Zakażenie mumifikacja płodów, rodzenie się Lochy parwowirusowe prosiąt martwych lub mało żywotnych, mało liczne mioty Występowanie niecyklicznych rui, Zakażenia niska skuteczność krycia, enterowirusowe Lochy ronienia, rodzenie prosiąt wywołujące zespół zmumifikowanych oraz chorobowy SMEDI zdeformowanych Depresja, brak łaknienia, Zakażenia Najwrażliwsze prosięta zahamowanie przyrostów, rotawirusowe ssące biegunki (kał barwy kremowoszarej) Biegunka (kał szarozielony, Koronowirusowe cuchnący), wymioty, brak Wszystkie grupy zapalenie żołądka i apetytu, zahamowanie wiekowe 26 jelit (TGE) przyrostów, u loch zahamowanie laktacji Epidemiczna Wszystkie grupy Wodnista biegunka, wymioty biegunka wiekowe Kaszel, duszności, wyciek z oczu i Wszystkie grupy Grypa nosa, temp. 41-42°C, niechęć do wiekowe ruchu i jedzenia Apatia, brak apetytu, bladość Poodsadzeniowy, skóry, duszność, kaszel, wielonarządowy Prosięta odsądzone biegunka, utrata masy ciała, zespół wyniszczający zaburzenia centralnego układu (PMWS) nerwowego Na skórze kończyn i w okolicy Zespół skórnoNajwrażliwsze zadu i łopatek czerwono-brązowe nerkowy (PDNS) warchlaki plamy Objaśnienia: 1 choroba podlegająca obowiązkowi zwalczania, 2 choroba podlegająca obowiązkowi rejestracji, 3 choroba podlegająca zakazowi szczepień, 4 zoonoza, 5 zoonoza podlegająca obowiązkowi monitorowania, 6 choroba z listy Światowej Organizacji Zdrowia Zwierząt. Diagnostyka różnicowania wybranych chorób bakteryjnych Nazwa choroby Grupa wiekowa Najbardziej charakterystyczne zwierząt objawy chorobowe 4 Różyca Zwierzęta > 3 m-cy W zależności od przebiegu: osowiałość, utrata apetytu, zaczerwienienie uszu i odległych od serca części ciała (ryj, uda, ogon), pokasływanie, temp. 42°C, wyniesienia na skórze kształtu prostokątnego lub romboidalnego początkowo bezbarwne, później czerwone do fioletowych, u warchlaków również zapalenie stawów 13456 Bruceloza Wszystkie grupy Ronienia w każdym okresie ciąży, wiekowe u knurów obrzęk jąder, niechęć do krycia, zapalenie stawów 46 Leptospiroza Najwrażliwsze lochy Poronienia w końcowym okresie i prosięta ciąży lub przedwczesne porody, u prosiąt żółtaczka, krótkotrwała gorączka, zapalenie spojówek 4 Gruźlica Wszystkie grupy Czasami suchy kaszel i duszności wiekowe często jednak brak objawów klinicznych Mykoplazmowe Wszystkie grupy Kaszel początkowo suchy, potem zapalenie płuc wiekowe wilgotny, zahamowanie przyrostów, zapalenie płuc, wyciek z nosa, zapalenie spojówek, zwykle bez gorączki Zakaźne zanikowe Najwrażliwsze Niewłaściwy rozwój małżowin 6 zapalenie nosa (ZZZN) prosięta nosowych, skrócenie i wykrzywienie szczęki, łzawienie, kichanie, czasami krwawienie z nosa, występowanie ciemnej plamy poniżej oka Streptokokoza Najwrażliwsze prosięta ssące Pleuropneumonia Wszystkie grupy wiekowe, najwrażliwsze prosięta Zespół zaburzeń oddechowych świń Warchlaki i tuczniki Choroba Glassera Wszystkie grupy wiekowe Dyzenteria Wszystkie grupy wiekowe Rozrostowe zapalenie Warchlaki i tuczniki jelit (adenomatoza) Salmoneloza2 4 5 Wszystkie grupy wiekowe, najwrażliwsze prosięta odsądzone Kolibakterioza Prosięta Choroba obrzękowa Prosięta odsądzone Promienica Wszystkie grupy wiekowe Postać posocznicowa: nagłe, bezobjawowe padnięcia; postać mózgowo-oponowa: drżączka, paraliż, niezborność ruchów W zależności od przebiegu: temp. 41 °C, duszność, krótkotrwała biegunka, sinica, kaszel, krwista piana wydostająca się z nozdrzy i jamy ustnej Utrudniony oddech, długo utrzymujący się kaszel, zahamowanie przyrostów, pogorszenie wykorzystania paszy Wysoka gorączka, stany zapalne: stawów, błon surowiczych, opon mózgowych i płuc, kulawizny, zaburzenia w koordynacji ruchów Czasami nagłe upadki, ale najczęściej ciągła, krwawa biegunka, w kale występują nie strawione cząstki pokarmu Postać ostra: ciemnoczerwony rozluźniony kał, nagłe padnięcia świń, postać chroniczna: zahamowanie przyrostów Wodnista biegunka koloru żółtego bez domieszki śluzu lub krwi, jasnoczerwone zabarwienie skóry w okolicach uszu, brzucha i wewnętrznych powierzchni ud, chroniczny kaszel Biegunka, kał papkowaty przechodzący później w wodnisty, koloru żółtego, skóra szara, śpiączka Krótkotrwała biegunka, brak apetytu, duszność, porażenie kończyn, konwulsje, obrzęki powiek, śpiączka U loch guzki gruczołu sutkowego, u knurów obrzęk i guzki okolicy moszny, u pozostałych grup guzki małżowin nosowych, na języku lub w gardle Bezmleczność poporodowa (MMA) Lochy Tężec Wszystkie grupy wiekowe Temp. >39,8°C, stan zapalny gruczołu mlekowego, śluzoworopny wypływ z dróg rodnych, zaparcia Sztywny chód, wyciągnięcie głowy do przodu, „postawienie uszu” Diagnostyka różnicowania wybranych chorób pasożytniczych Nazwa choroby Kokcydiozy Glistnica Węgorzyca Włośnica2 4 5 6 Świerzb4 Wszawica Grupa wiekowa Najbardziej charakterystyczne zwierząt objawy chorobowe Prosięta Biegunka między 5 a 15 dniem życia, kał wodnisty, kremowy o nieprzyjemnym zapachu Wszystkie grupy Zmienny apetyt, napadowy kaszel, wiekowe zahamowanie przyrostów Wszystkie grupy Okres skórny: stany zapalne na wiekowe skórze, okres płucny: kaszel, duszności, okres jelitowy: utrata apetytu, zaparcia, postępująca niedokrwistość oraz wyniszczenie Wszystkie grupy U świń brak wyraźnych objawów, wiekowe u człowieka przebieg ciężki Wszystkie grupy Niepokój, świąd powodujący wiekowe drapanie i ocieranie o różne przedmioty, na skórze występują guzki i krosty Wszystkie grupy Zmniejszony apetyt, niepokój, wiekowe miejscowe wyłysienia, rogowacenie naskórka Diagnostyka różnicowania wybranych chorób niezakaźnych Nazwa choroby Anemia Grupa wiekowa Najbardziej charakterystyczne zwierząt objawy chorobowe Prosięta Przyczyna Bladość skóry i błon Niedobór żelaza lub śluzowych, nastroszona sierść, kwasu foliowego zahamowanie przyrostów masy ciała Hipoglikemia Prosięta Niepewny chód, drżenie Niedostatek cukru mięśni, szczecina nastroszona, we krwi, wynikający szarobiały kolor skóry, niechęć z pobrania do ssania, osłabienie, niedostatecznej śpiączka. Prosięta nie ilości siary lub za gromadzą się w jednym niskiej temp. w kojcu miejscu lecz leżą w różnych miejscach kojca Wrodzona Prosięta Szerokie rozstawienie tylnych Predyspozycje rozkroczność kończyn na boki, zwierzę nie genetyczne, spożycie (niedorozwój mięśni) jest w stanie stać na własnych przez lochy toksyn nogach (należy założyć taśmę grzybów lub w kształcie ósemki powyżej niedobór choliny stawu skokowego) Wypadanie pochwy i Lochy W szparze sromowej Za duże nachylenie macicy widoczny różowy kulisty twór, podłogi w kojcu, objawy zapalne (wyciek błędy żywieniowe w ropny) uszkodzonej błony okresie śluzowej pochwy okołoporodowym Zatrucie solą Wszystkie grupy Biegunka, silny ślinotok, Nadmiar chlorku kuchenną wiekowe wzmożone wydalanie, moczu, sodu, nasilający się wymioty, przy silnym zatruciu przy niedostępie do skurcze przypominające atak wody padaczki, śmierć Mykotoksykozy Wszystkie grupy Spadek apetytu, Spożycie toksyn wiekowe zahamowanie przyrostów, grzybów czasami biegunka, u loch zaburzenia w rozrodzie Ergotyzm Wszystkie grupy Drgawki mięśni, ślinotok, Spożycie pasz wiekowe wymioty, biegunki, porażonych pobudzenie nerwowe, sporyszem duszność, bezmleczność Wrzody żołądka Zwierzęta > 60 Bladość skóry i błon Błędy żywieniowe, kg m.c. śluzowych, smolisty kał, nagłe zbyt duże padnięcia rozdrobnienie paszy Krzywica, Łomikost Wszystkie grupy Deformacja kości długich, wiekowe uszkodzenia i złamania kończyn Choroba morwowego serca Niedobór wit. D, niedobór lub niewłaściwy stosunek Ca i P Wszystkie grupy Podwyższona temperatura Niedobór wit. E lub wiekowe ciała, trudności z selenu, nadmiar oddychaniem, przyjmowanie wielonienasyconych pozycji "siedzącego psa", kwasów chwiejny chód, wytrzeszcz tłuszczowych gałek ocznych Parakeratoza Warchlaki, Zaczerwienienie nóg i uszu, Niedobór cynku, tuczniki zgrubienia na skórze, w zwłaszcza przy późniejszej fazie brązowowysokim poziomie czarne, maziste zmiany skórne Ca Kanibalizm Najczęściej Pogryzione uszy i ogony Nieprawidłowości warchlaki i środowiskowe, błędy tuczniki żywieniowe Zespół stresu u świń Wszystkie grupy Najczęściej po przepędzeniu Mutacja genu RYR1 (PSS) wiekowe zwierząt: drżenie mięśni, przyspieszony oddech, sinica skóry
