Analiza zapotrzebowania na kadry w branżach uznanych za
advertisement
ETAP II PROGNOZA ZAPOTRZEBOWANIA GOSPODARKI REGIONU NA SIŁĘ ROBOCZĄ W UKŁADZIE SEKTOROWO-BRANŻOWYM I KWALIFIKACYJNOZAWODOWYM W WOJEWÓDZTWIE DOLNOŚLĄSKIM ETAP II Analiza zapotrzebowania na kadry w branżach uznanych za strategiczne dla dolnośląskiego rynku pracy Badanie współfinansowane przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Społecznego w ramach programu Kapitał Ludzki Poddziałanie 8.1.4.: Przewidywanie Zmiany Gospodarczej. Wykonawcy projektu Lider Projektu: AGERON POLSKA ul. Wiśniowa 40B 02-520 Warszawa Tel.: (022) 646 42 21 Fax: (022) 646 42 23 Partnerzy: AGERON INTERNACIONAL, S.L. Avda. de las Dos Castillas, 33 Ática. Edificio 7 28224 Pozuelo de Alarcón, Madrid, Hiszpania tel.: +34 91 714 13 93 fax.: +34 91 714 14 84 PEOPLE MATTERS, S.L. c/ Serrano, 21 28001 Madrid, Hiszpania tel./fax: +34 91781 06 80 2 Faza realizacji projektu • Niniejsze opracowanie jest efektem badania w ramach II etapu projektu , polegającego na analizie zapotrzebowania na kadry w branżach uznanych za strategiczne dla dolnośląskiego rynku pracy ETAP I Analiza struktury zawodowej mieszkańców Dolnego Śląska i kierunków rozwoju - Analiza danych wtórnych - Wywiady z ekspertami ETAP II Analiza zapotrzebowania na kadry w branżach uznanych za strategiczne dla dolnośląskiego rynku pracy - Badanie ilościowe wśród przedsiębiorstw - Wywiady ze specjalistami z branż strategicznych ETAP III Prognoza rozwoju dolnośląskiego rynku pracy i rekomendacje - Panel ekspercki - Opracowanie raportu końcowego 3 Agenda 1. Nastroje przedsiębiorców 2. Działania inwestycyjne 3. Struktura i dynamika zatrudnienia 4. Profil idealnego kandydata 5. Oferta edukacyjna 6. Prognoza zapotrzebowania na kadry 7. Formy doszkalania pracowników 8. Wnioski i rekomendacje 4 Wskaźnik nastrojów przedsiębiorców - metoda wyliczania Ocenę nastrojów przedsiębiorców oparto na wskaźniku nastrojów, wyliczanym zgodnie z poniższą formułą: Wskaźnik nastrojów = (E + 1/2D) – (A + 1/2B) gdzie: A – odsetek odpowiedzi wskazujących na zdecydowane pogorszenie B – odsetek odpowiedzi wskazujących na pogorszenie C – odsetek odpowiedzi wskazujących na brak zmian D – odsetek odpowiedzi wskazujących na poprawę E – odsetek odpowiedzi wskazujących na zdecydowaną poprawę Uwaga: Wskaźnik przyjmuje wartości od -100 (skrajny pesymizm) do +100 (skrajny optymizm) 5 Porównanie nastrojów przedsiębiorców branż strategicznych • W ocenie przyszłej kondycji sektora oraz wielkości obrotów przedsiębiorstw z branż strategicznych, przeważają nastroje pozytywne, co wskazuje na odwrócenie negatywnych tendencji na rynku • Pracodawcy bardzie optymistycznie postrzegają przyszłą wielkość obrotów firmy, niż kondycję sektora, z wyjątkiem pracodawców z branży chemicznej Branża chemiczna Branża Branża hoteli i Branża elektroniczna restauracji informatyczna Branża działalności pozostałej 40 30 OPTYMIZM 20 10 0 -10 PESYMIZM -20 Ocena zmiany sytuacji ekonomicznej sektora w ciągu ostatnich 12 miesięcy (pkt.) Ocena zmiany sytuacji ekonomicznej sektora w ciągu najbliższych 12 miesięcy (pkt.) Ocena zmiany wielkości obrotów firmy w ciągu najbliższych 12 miesięcy (pkt.) -30 -40 6 Porównanie nastrojów przedsiębiorców branż strategicznych - wnioski • Spowolnienie gospodarcze w największym stopniu dotknęło branżę elektroniczną, przy czym zauważa się już oznaki odwrócenia niekorzystnych tendencji i optymistyczne prognozy na przyszłość • Najlepszych perspektyw kondycji sektora oczekuje się wśród przedsiębiorstw z branży elektronicznej oraz branży chemicznej • Najmniejszy poziom optymizmu obserwuje się w branży hoteli i restauracji – 29% przedsiębiorstw prognozuje dalsze pogorszenie kondycji sektora • Osłabienie koniunktury gospodarczej w największym stopniu dotknęło małe przedsiębiorstwa • Podobnie w przypadku oczekiwań przedsiębiorców względem przyszłości – w ocenie przyszłych obrotów, przewaga optymistów w segmencie małych przedsiębiorstw jest niewielka, podczas gdy w przypadku średnich i dużych przedsiębiorstw wartości wskaźników nastrojów przyjęły wartości odpowiednio +18 i +17 punktów 7 Agenda 1. Nastroje przedsiębiorców 2. Działania inwestycyjne 3. Struktura i dynamika zatrudnienia 4. Profil idealnego kandydata 5. Oferta edukacyjna 6. Prognoza zapotrzebowania na kadry 7. Formy doszkalania pracowników 8. Wnioski i rekomendacje 8 Działania inwestycyjne przedsiębiorstw • Przewidywania przedsiębiorstw odnośnie kondycji ekonomicznej sektora oraz wielkości obrotów firmy w najbliższych 12 miesiącach mają niewątpliwie wpływ na ich plany inwestycyjne 0% 20% 40% 60% 80% 100% Chemia Elektronika tak Hotele i Restauracje nie Informatyka Działalność pozostała • Ponad połowa przedsiębiorstw, działających w ramach omawianych branż, planuje podjęcie działań inwestycyjnych w ciągu najbliższych 12 miesięcy, przy czym największy udział tych firm zaobserwowano w sektorze małych i średnich przedsiębiorstw • Największy odsetek firm planujących działania inwestycyjne odnotowano w sektorze informatycznym, elektronicznym oraz chemicznym, natomiast stosunkowo najmniej firm planuje działania inwestycyjne w branży pozostałej działalności gospodarczej oraz w branży hoteli i restauracji. 9 Kierunki inwestycji • Głównymi kierunkami inwestycji firm są inwestycje w rozszerzenie oferty produktowej i usługowej, wiedzę i umiejętności pracowników oraz doskonalenie istniejących produktów i usług • Stosunkowo najmniej firm planuje podjęcie działań inwestycyjnych związanych z rozbudową sieci dystrybucji 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% nieruchomości park maszynowy technologie doskonalenie istniejących produktów i usług rozszerzenie oferty produktowej i usługowej wiedza i umiejętności pracowników zwiększenie efektywności pracy działania promocyjne i reklamowe sieć dystrybucji inne 10 Kierunki inwestycji – porównanie branż • Planowane kierunki inwestycji różnią się w ramach poszczególnych branż • W branży chemicznej relatywnie najwięcej środków przeznaczonych zostanie na inwestycje w rozbudowę i modernizację parku maszynowego oraz technologie • Inwestycje przedsiębiorstw produkujących sprzęt RTV skupią się głównie wokół rozbudowy parku maszynowego oraz zwiększania efektywności pracy • Większość środków inwestycyjnych przedsiębiorstw z branży hoteli i restauracji zostanie przeznaczonych na zakup i modernizację nieruchomości • Kierunki inwestycji przedsiębiorstw z branży informatycznej są zróżnicowane, przy czym zdecydowana większość planuje przeznaczyć środki m.in. na inwestycje w wiedzę i umiejętności pracowników. • W branży działalności gospodarczej pozostałej, inwestycje będą się skupiać głównie na rozszerzeniu oferty produktowej i usługowej oraz zwiększaniu efektywności pracy 11 Agenda 1. Nastroje przedsiębiorców 2. Działania inwestycyjne 3. Struktura i dynamika zatrudnienia 4. Profil idealnego kandydata 5. Oferta edukacyjna 6. Prognoza zapotrzebowania na kadry 7. Formy doszkalania pracowników 8. Wnioski i rekomendacje 12 Struktura zatrudnienia pod kątem grup zawodowych • W strukturze kluczowych zawodów pięciu strategicznych branż dominującą grupą jest grupa pracowników przy pracach prostych • Specjaliści stanowią blisko 17% ogółu pracowników • Największy udział zatrudnionych specjalistów zaobserwowano w branży informatycznej, chemicznej oraz w działalności gospodarczej pozostałej Kadra kierownicza 6% Specjaliści 17% 36% Technicy i inny średni personel Pracownicy biurowi 5% 4% 15% 15% 3% Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń Pracownicy przy pracach prostych 13 Struktura zatrudnienia ze względu na formy zatrudnienia • Najpopularniejszą formą zatrudnienia pracowników w badanych pięciu branżach jest umowa o pracę na czas określony • Największy udział pracowników zatrudnionych w ramach umowy o pracę na czas nieokreślony zaobserwowano w branży informatycznej, natomiast najmniejszy– w branży elektronicznej <1% <1% 10% <1% umowa o pracę na czas nieokreślony <1% 2% 1% umowa o pracę na czas określony umowa-zlecenie 38% umowa o dzieło umowa o pracę nakładczą 49% umowa dotycząca praw autorskich kontrakt menedżerski samozatrudnienie staż/praktyka 14 Struktura wykształcenia pracowników • W strukturze wykształcenia pracowników omawianych branż, najliczniejszymi grupami pracowników są pracownicy z wykształceniem zasadniczym zawodowym, wyższym oraz średnim zawodowym i policealnym • Najwyższy odsetek pracowników z wykształceniem wyższym zaobserwowano w branży informatycznej • Relatywnie najwyższy udział pracowników z wykształceniem średnim ogólnokształcącym zaobserwowano w branży hoteli i restauracji 15% wyższe 27% średnie zawodowe i policealne średnie ogólnokształcące 29% zasadnicze zawodowe 22% 7% gimnazjalne i poniżej 15 Struktura wiekowa pracowników • Pracownicy zatrudnieni w omawianych branżach to głównie osoby w wieku 25-49 lat • Największy udział zatrudnionych pracowników w wieku poniżej 24 lat zaobserwowano w branży hoteli i restauracji, a najmniejszy – w branży informatycznej • Największy udział pracowników w wieku powyżej 50 lat odnotowano w branży działalności gospodarczej pozostałej oraz w branży chemicznej 12% 28% <24 lata 25-49 lat >50 lat 60% 16 Staż pracy pracowników • Staż pracy większości pracowników firm działających w ramach sektorów poddanych analizie, zawiera się w przedziale 1 – 3 lat • Najmniejszy poziom fluktuacji kadr obserwuje się w branży chemicznej, natomiast największy – w branży elektronicznej 7% poniżej 3 miesięcy 19% 36% 3 miesiące - do 1 roku 1 rok - do 3 lat 39% powyżej 3 lat 17 Ocena aktualnego stanu zatrudnienia • W ocenie aktualnego stanu zatrudnienia w firmie w stosunku do realnych potrzeb, 73% firm deklaruje, że liczba zatrudnionych w firmie jest odpowiednia • 9% firm uważa, że liczba zatrudnionych jest zbyt duża w stosunku do potrzeb • 18% firm jest zdania, że liczba zatrudnionych jest zbyt mała 0% 20% 40% 60% 80% 100% Chemia Elektronika Hotele i Restauracje Informatyka planowana jest ogólnie redukcja zatrudnienia jednoczesne zwiększenie zatrudnienia na innych stanowiskach planowany jest ogólnie wzrost zatrudnienia Działalność pozostała OGÓŁEM 18 Plany dotyczące zatrudnienia - branże • Znacznego wzrostu zatrudnienia należy oczekiwać w branży elektronicznej, chemicznej i informatycznej • Największy udział przedsiębiorców, planujących ogólną redukcję zatrudnienia w ciągu najbliższych 12 miesięcy zaobserwowano w branży hoteli i restauracji 0% Chemia 20% 40% 60% 80% 100% planowana jest ogólnie redukcja zatrudnienia Elektronika Hotele i Restauracje Informatyka Działalność pozostała jednoczesne zwiększenie zatrudnienia na innych stanowiskach planowany jest ogólnie wzrost zatrudnienia nie przewidujemy zmian w poziomie zatrudnienia OGÓŁEM 19 Plany dotyczące zatrudnienia – segmenty wielkości przedsiębiorstw • Plany dotyczące poziomu zatrudnienia w ciągu najbliższych 12 miesięcy różnią się w zależności od segmentu wielkości przedsiębiorstwa • Najmniejszych zmian w poziomie zatrudnienia należy oczekiwać w segmencie małych przedsiębiorstw • W segmencie dużych przedsiębiorstw należy oczekiwać wyraźnego wzrostu zatrudnienia ogólna redukcja zatrudnienia duże redukcja zatrudnienia na jednych stanowiskach i wzrost na innych średnie ogólny wzrost zatrudnienia brak zmian w poziomie zatrudnienia małe 0% 20% 40% 60% 80% 100% 20 Plany dotyczące zatrudnienia – podsumowanie 90% % firm planujących ogólny wzrost zatrudnienia 80% 24. 32. 70% 60% 72. 50% 74. 40% 24. 32. 72. 74. 30% 24. 55. 20% 32. 74. 55. 10% 0% pesymizm optymizm • Największy udział firm, planujących ogólne zwiększenie liczby etatów, zaobserwowano wśród dużych przedsiębiorstw branży chemicznej oraz elektronicznej • Stosunkowo najmniejszy wzrost zatrudnienia prognozuje się w branży hoteli i restauracji 21 Przyczyny redukcji zatrudnienia • Głównymi przyczynami redukcji zatrudnienia w przedsiębiorstwach planujących ograniczenie liczby zatrudnionych w ciągu najbliższych 12 miesięcy są: – brak popytu na produktu i usługi firmy – sezonowy spadek zapotrzebowania na pracowników, szczególnie w przypadku firm z branży hoteli i restauracji 0% 5% 10% 15% 20% trudności finansowe 19% zwiększenie efektywności / automatyzacja pracy 19% 17% reorganizacja działalności firmy 2% 25% sezonowy spadek zapotrzebowania na pracowników inne 30% 25% brak popytu na produkty/usługi odchodzenie pracowników na emeryturę 25% 7% 22 Przyczyny wzrostu zatrudnienia • Podstawowymi przyczynami wzrostu zatrudnienia w 31% firm planujących ogólne powiększenie liczby zatrudnionych w ciągu najbliższych 12 miesięcy są: – wzrost popytu na produkty i usługi – rozszerzenie zakresu działalności firmy 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% 40% 45% 50% 47% wzrost popytu na produkty/usługi polepszenie sytuacji finansowej 9% 17% reorganizacja działalności firmy 40% rozszerzenie zakresu działalności sezonowy wzrost zapotrzebowania na pracowników inne 12% 11% 23 Przyczyny trudności w znalezieniu odpowiednich pracowników • Do podstawowych przyczyn trudności w rekrutacji pracodawcy zaliczyli przede wszystkim: – wysokie wymagania płacowe kandydatów – nieodpowiedni system kształcenia – niedobór osób kształcących się w poszukiwanych zawodach 0% 5% 10% 15% 20% 25% nieodpowiedni system kształcenia 12% 27% wysokie wymagania płacowe emigracja osób o poszukiwanych kwalifikacjach inne 30% 22% niedobór osób kształcących się w tych zawodach słaba mobilność pracowników 25% 12% 17% 24 Agenda 1. Nastroje przedsiębiorców 2. Działania inwestycyjne 3. Struktura i dynamika zatrudnienia 4. Profil idealnego kandydata 5. Oferta edukacyjna 6. Prognoza zapotrzebowania na kadry 7. Formy doszkalania pracowników 8. Wnioski i rekomendacje 25 Ocena kwalifikacji i cech osobowościowych • Do oceny istotności kwalifikacji i cech osobowościowych posłużono się skalą pięciostopniową, gdzie 1=bardzo istotne, 2=raczej istotne, 3=ciężko ocenić, 4=raczej nieistotne, 5=zupełnie nieistotne • Ocena istotności kwalifikacji i cech osobowościowych w układzie branżowym oraz w ramach poszczególnych grup zawodowych pozwoliła na określenie kluczowych kompetencji i umiejętności idealnego pracownika • Pracodawcy przypisują większą istotność cechom osobowościowym, niż kwalifikacjom kandydata 26 Kwalifikacje • Umiejętności praktyczne wykonywania zawodu oraz doświadczenie w zawodzie – to podstawowe kwalifikacje pracownika Doświadczenie w zawodzie 3.0 OCENA Prawo jazdy 2.5 Wykształcenie kierunkowe dla zawodu 2.0 Chemia 1.5 Elektronika Uprawnienia zawodowe 1.0 Umiejętności praktyczne Hotele i Restauracje Informatyka Działalność pozostała Praktyczna znajomość programów komputerowych Znajomość obsługi komputera Znajomość języków obcych 27 Kwalifikacje • Istotność wykształcenia kierunkowego została oceniona podobnie przez pracodawców ze wszystkich branż • Znajomość obsługi komputera jest kluczową kwalifikacją kandydatów ubiegających się o pracę w branży informatycznej i stosunkowo najmniej ważną w przypadku stanowisk w branży elektronicznej oraz hoteli i restauracji • Uprawnienia zawodowe mają największe znaczenie dla pracodawców z branży chemicznej oraz działalności gospodarczej pozostałej • O istotności kwalifikacji pracowników decyduje w dużym stopniu grupa zawodowa, do której należy oferowane stanowisko pracy • Umiejętności praktyczne wykonywania zawodu wskazane zostały jako istotne na wszystkich szczeblach stanowisk • W przypadku pracowników biurowych zwraca się uwagę na znajomość obsługi komputera oraz praktyczną znajomość programów komputerowych • W grupie robotników przemysłowych i rzemieślników, operatorów i monterów maszyn i urządzeń oraz pracowników przy pracach prostych doświadczenie nie odgrywa już tak ważnej roli 28 Cechy osobowościowe • Idealny kandydat powinien być osobą odpowiedzialną, systematyczną, posiadającą umiejętności pracy w zespole, a także pracy samodzielnej Umiejętności analityczne Samodzielność 3 OCENA Umiejętność pracy w zespole 2.5 2 Odpowiedzialn ość Umiejętności interpersonalne 1.5 Chemia Elektronika Hotele i Restauracje 1 Odporność na stres Kreatywność Informatyka Działalność pozostała Systematycznoś ć Komunikatywn ość Umiejętność podejmowania decyzji Umiejętności negocjacyjne 29 Cechy osobowościowe • Średnio najniższe oceny cech osobowościowych odnotowano w branży elektronicznej oraz chemicznej, natomiast najwyższe – w branży informatycznej, działalności gospodarczej pozostałej oraz hoteli i restauracji • O istotności cech osobowościowych pracowników decyduje w dużym stopniu grupa zawodowa, do której należy oferowane stanowisko pracy • O istotności cech osobowościowych pracowników decyduje w dużym stopniu grupa zawodowa, do której należy oferowane stanowisko pracy • Do najważniejszych cech kadry kierowniczej zaliczono umiejętność podejmowania decyzji oraz odpowiedzialność, samodzielność, komunikatywność, odporność na stres i umiejętności interpersonalne • Specjaliści powinni charakteryzować takimi cechami, jak: samodzielność, umiejętność pracy w zespole, systematyczność i odpowiedzialność • Pożądanymi cechami pracowników usług osobistych i sprzedawców są umiejętność pracy w zespole i odpowiedzialność, a także samodzielność, komunikatywność i systematyczność 30 Agenda 1. Nastroje przedsiębiorców 2. Działania inwestycyjne 3. Struktura i dynamika zatrudnienia 4. Profil idealnego kandydata 5. Oferta edukacyjna 6. Prognoza zapotrzebowania na kadry 7. Formy doszkalania pracowników 8. Wnioski i rekomendacje 31 Szkolnictwo wyższe • Na Dolnym Śląsku istnieje możliwość studiowania na 47 uczelniach wyższych, w tym na 15 uczelniach państwowych • W roku akademickim 2008/2009 studiowało na nich ponad 173 tys. studentów i w ostatnich latach liczba ta systematycznie rosła, przy czym systematycznie zmniejsza się liczba studentów uczelni publicznych, a rośnie liczba studentów uczelni niepublicznych 140,000 174,000 120,000 172,000 100,000 170,000 80,000 publiczne 168,000 60,000 166,000 40,000 niepubliczne razem 164,000 20,000 0 162,000 2004 2005 2006 2007 2008 32 Szkolnictwo ponadgimnazjalne • Od kilku lat wśród szkół ponadgimnazjalnych utrzymuje się stała tendencja spadkowa • Podczas gdy w 2005 roku w województwie dolnośląskim do szkół ponadgimnazjalnych uczęszczało 142.357 uczniów, to już trzy lata później było ich jedynie 129.851, czyli o 12.506 mniej 60,000 144,000 142,000 50,000 140,000 138,000 40,000 136,000 134,000 30,000 132,000 130,000 20,000 128,000 126,000 10,000 Licea ogólnokształcące Szkoły policealne Licea profilowane Technika Szkoły zawodowe razem 124,000 - 122,000 2005 2006 2007 2008 33 Ocena jakości kształcenia • W opiniach pracodawców na temat jakości kształcenia kadr na Dolnym Śląsku przeważają głosy pozytywne • Negatywnie o jakości kształcenia wypowiedziało się 38% respondentów • Najlepiej o jakości kształcenia kadr w województwie wypowiedzieli się pracodawcy z branży informatycznej oraz działalności gospodarczej pozostałej • Opinie negatywne przeważyły w przypadku pracodawców z branży elektronicznej • Pracodawcy rozróżniają jakość kształcenia absolwentów szkół wyższych i jakość kształcenia absolwentów szkół ponadgimnazjalnych • Jakość kształcenia uczelni wyższych jest w opinii pracodawców wyższa, niż jakość kształcenia w szkołach ponadgimnazjalnych • Pracodawcy oczekują poprawy jakości kształcenia absolwentów szkół ponadgimanzjalnych 34 Obszary poprawy kształcenia absolwentów • 85% firm wskazało na konieczność zwiększenia poziomu umiejętności praktycznych wykonywania zawodu wśród absolwentów • Pracodawcy rekomendują także poprawę znajomości języków obcych, jakości kształcenia w zakresie kwalifikacji miękkich oraz w zakresie specyficznych zagadnień dotyczących branży • O zwiększeniu poziomu znajomości języków obcych wypowiedziało się tylko 18% firm z branży elektronicznej i 34% z branży działalności gospodarczej pozostałej 0% 10% 20% 30% 40% 50% 70% 80% 90% 15% wiedza teoretyczna 85% umiejętności praktyczne 44% znajomość języków obcych 22% umiejętność obsługi komputera 39% znajomość branży 43% w zakresie kwalifikacji miękkich w innym zakresie 60% 4% 35 Wyzwania wobec edukacji • Konieczność zbliżenia środowiska edukacyjnego i przemysłu • Umożliwienie studentom w szerokim zakresie odbywania praktyk • Prowadzenie prac badawczych w oparciu o potrzeby przemysłu korzystając z jego wsparcia finansowego/technologicznego edukacja musi przekonać branżę, że poniesione nakłady przełożą się na zysk dla przedsiębiorstwa • Promocja kierunków pożądanych w branżach strategicznych • Prowadzenie diagnozy potrzeb rynku poprzez kontakt przedsiębiorstw z instytucjami edukacyjnymi • Wdrożenie programów nauki nowoczesnych technologii informatycznych stosowanych w branżach strategicznych 36 Agenda 1. Nastroje przedsiębiorców 2. Działania inwestycyjne 3. Struktura i dynamika zatrudnienia 4. Profil idealnego kandydata 5. Oferta edukacyjna 6. Prognoza zapotrzebowania na kadry 7. Formy doszkalania pracowników 8. Wnioski i rekomendacje 37 Rynek pracy i jego otoczenie GOSPODARCZE DEMOGRAFICZNE • Struktura ludności według płci i wieku • Migracje ludności • Sytuacja gospodarcza regionu • Eksport • Struktura PKB • Sytuacja poszczególnych branż PODAŻ / POPYT SPOŁECZNE • Aktywność zawodowa • Edukacja • Bezrobocie INSTYTUCJONALNO- PRAWNE • Programy innowacji i rozwoju • Normy prawne 38 Identyfikacja luki na rynku pracy w układzie zawodowokwalifikacyjnym POPYT – PODAŻ = LUKA Czynniki wpływające na stronę popytową: • tempo rozwoju branży • nastroje przedsiębiorstw • stopień rozwoju gospodarczego i realizacja założonych scenariuszy wzrostu słabnącego rozwoju skoku cywilizacyjnego Czynniki wpływające na stronę podażową: • Liczba uczniów kształcących się pod kątem pracy w branży • Liczba szkół ponadgimnazjalnych i uczelni wyższych • Jakość kształcenia LUKA ILOŚCIOWA LUKA JAKOŚCIOWA 39 Specjaliści • Z punktu widzenia branż strategicznych na Dolnym Śląsku szczególnie wyraźne i niekorzystne jest niedopasowanie podaży do popytu zgłaszanego przez pracodawców wśród specjalistów • Luka jakościowa, wynikająca z nieodpowiedniego systemu kształcenia, dotyczy przede wszystkim informatyków, a w dalszej kolejności inżynierów i chemików • Niedopasowanie podaży pogłębiane jest malejącą liczbą studentów na tych kierunkach • Prognozuje się, że w perspektywie najbliższych 2 lat braki kadrowe w grupie specjalistów będą odczuwalne w znacznym stopniu 40 Technicy i średni personel • W grupie techników i średniego personelu obserwuje się lukę o charakterze jakościowym oraz ilościowym • Z jednej strony, obserwuje się spadek liczby techników, co ogranicza podaż absolwentów wyszkolonych do pracy na stanowiskach technicznych • O jakościowym charakterze niedopasowania świadczy nieodpowiednia jakość kształcenia na poziomie szkół ponadgimnazjalnych, przekładająca się na brak kwalifikacji absolwentów, kluczowych z punktu widzenia pracodawców 41 Pracownicy biurowi • Pracownicy biurowi stanowią stosunkowo niewielką grupę pracowników w ramach każdej z omawianych branż strategicznych • Obecnie wielu pracodawców zgłasza zwiększone zapotrzebowanie na stanowiska obsługi biurowej • Nie przewiduje się długotrwałego wzrostu poziomu zatrudnienia na tych stanowiskach • W perspektywie 2-3 lat nie należy spodziewać się wystąpienia istotnych braków kadrowych w tej grupie zawodowej 42 Pracownicy usług osobistych i sprzedawcy • W przypadku grupy pracowników usług osobistych i sprzedawców zauważa się istnienie luki między popytem a podażą na tę grupę zawodową • Z jednej strony maleje liczba uczniów kształcących się w najczęściej spotykanych zawodach tej grupy • W kontekście luki jakościowej, wskazuje się na brak wykwalifikowanych pracowników, reprezentujących wysoki poziom świadczonych usług i tym samym zapewniających konkurencyjność pracodawcy • Warto także podkreślić wysoki stopień rotacji kadr w grupie pracowników usług osobistych i sprzedawców • Prognozuje się, że popyt na wykwalifikowanych pracowników tej grupy zawodowej będzie rosnąć wraz ze wzrostem jakości usług świadczonych przez przedsiębiorstwa 43 Robotnicy przemysłowi i rzemieślnicy • Z punktu widzenia grup zawodów związanych z branżami strategicznymi województwa dolnośląskiego, grupa robotników przemysłowych i rzemieślników znajduje zatrudnienie głównie w przemyśle chemicznym elektronicznym • Zapotrzebowanie na robotników pomocniczych w przemyśle chemicznym będzie w najbliższym czasie rosło • W przemyśle elektronicznym należy oczekiwać stabilnego wzrostu poziomu zatrudnienia, postępującego w tempie zbliżonym do wzrostu wielkości produkcji branży • W dłuższym okresie może jednak wystąpić nadwyżka pracowników w tej grupie zawodowej, w związku ze wzrostem automatyzacji produkcji i wykorzystania w przemyśle zaawansowanych technologii 44 Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń • Operatorzy i monterzy maszyn i urządzeń stanowią obecnie najbardziej liczną grupę w branży elektronicznej oraz chemicznej • W przypadku stanowiska tej grupy zawodowej obserwuje się dużą lukę po stronie podażowej, zarówno o charakterze ilościowym, jak i jakościowym • Od strony ilościowej wskazuje się na niewystarczającą liczbę osób kształcących się w tym kierunku, wskutek likwidacji wielu techników i szkół zawodowych w latach dziewięćdziesiątych • W kontekście luki jakościowej, zwraca się uwagę na niską elastyczność absolwentów pod względem umiejętności technicznych 45 Pracownicy przy pracach prostych • Pracownicy przy pracach prostych stanowią liczną grupę w strukturze zawodowej pracowników analizowanych branż strategicznych • W przypadku realizacji scenariusza słabnącego rozwoju, prognozuje się, że udział pracowników przy pracach prostych w strukturze zatrudnienia będzie istotny i będzie utrzymywał się na stabilnym poziomie • Realizacja scenariusza skoku cywilizacyjnego zakłada zmniejszenie podaży grupy pracowników przy pracach, przy czym popyt na kadry tego szczebla będzie niezmieniony • W obliczu powstania deficytu siły roboczej na rynku, niewykluczone jest, że zapotrzebowanie na pracowników przy pracach prostych zaspokajane będzie przez imigrację 46 Agenda 1. Nastroje przedsiębiorców 2. Działania inwestycyjne 3. Struktura i dynamika zatrudnienia 4. Profil idealnego kandydata 5. Oferta edukacyjna 6. Prognoza zapotrzebowania na kadry 7. Formy doszkalania pracowników 8. Wnioski i rekomendacje 47 Korzystanie ze szkoleń i kursów • Ze szkoleń i kursów doszkalających pracowników korzysta 70% przedsiębiorstw z analizowanych branż strategicznych • Największy odsetek firm korzystających ze szkoleń zaobserwowano w branży informatycznej , chemicznej i elektronicznej • W branży hoteli i restauracji z form doszkalania korzysta jedynie 56% przedsiębiorców • Ze szkoleń i kursów korzysta 64% małych, 87% średnich i 88% dużych przedsiębiorstw 0% 20% 40% 60% 80% 100% Chemia Elektronika Hotele i Restauracje Korzystanie ze szkoleń Niekorzystanie ze szkoleń Informatyka Działalność pozostała OGÓŁEM 48 Sposoby finansowania szkoleń • Szkolenia finansowane są w większości przypadków ze środków własnych pracodawcy • Z dofinansowania szkoleń ze środków unijnych korzysta 32% firm, natomiast 10% uczestniczy w szkoleniach organizowanych przez organizacje branżowe • Ze szkoleń dofinansowanych ze środków unijnych korzysta jedynie 7% firm z branży elektronicznej i 21% z branży hoteli i restauracji • Największy stopień korzystania przez firmy z dofinansowań unijnych zaobserwowano wśród firm z sektora informatycznego 0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100% 93% ze środków pracodawcy ze środków pracownika 9% 10% przez organizacje branżowe w ramach dofinansowania z Urzędu Pracy 4% 32% w ramach dofinansowania ze środków unijnych w innym zakresie 5% 49 Ocena efektywności kursów i szkoleń • W ocenie 87% pracodawców, szkolenia i kursy specjalistyczne są efektywne • O efektywności studiów podyplomowych wypowiedziało się 76% pracodawców • Najmniej pozytywnie o efektywności szkoleń wypowiedzieli się pracodawcy z branży hoteli i restauracji • W opinii 39% pracodawców z branży informatycznej studia podyplomowe są nieefektywne Ocena efektywności kursów i szkoleń specjalistycznych 11% 1% 10% 77% Ocena efektywności studiów podyplomowych 21% 2% 12% 64% 50 Agenda 1. Nastroje przedsiębiorców 2. Działania inwestycyjne 3. Struktura i dynamika zatrudnienia 4. Profil idealnego kandydata 5. Oferta edukacyjna 6. Prognoza zapotrzebowania na kadry 7. Formy doszkalania pracowników 8. Wnioski i rekomendacje 51 Wnioski i rekomendacje 1 • Biorąc pod uwagę możliwe wsparcie ze strony władz regionalnych na rzecz rozwoju branż strategicznych i kreowania w tych branżach nowych miejsc pracy należałoby przede wszystkim skoncentrować siły na wsparciu firm w realizacji planowanych inwestycji, szczególnie w przypadku małych i średnich przedsiębiorstw, gdyż ich możliwości finansowania nowych projektów są często najbardziej ograniczone • Dysponując instrumentem, jakim jest Regionalny Program Operacyjny, należałoby maksymalnie usprawnić proces pozyskiwania funduszy i zachęcić firmy z branż strategicznych do wykorzystywania funduszy unijnych na przewidywane przez nie inwestycje o charakterze innowacyjnym • Niewątpliwie istotne jest również wsparcie dla przedsiębiorstw z branż strategicznych w planowanych przez nie inwestycjach w obszarze wiedzy i umiejętności pracowników 52 Wnioski i rekomendacje 2 • Rzeczą ważną jest prowadzenie diagnozy potrzeb rynku poprzez kontakt przedsiębiorstw z instytucjami edukacyjnymi i podejmowanie działań mających na celu eliminację luk na rynku pracy, zarówno ilościowych, jak i jakościowych • W obliczy prognozowanego deficytu specjalistów-inżynierów, zaleca się promowanie kierunków związanych z naukami ścisłymi i aktywne formy wsparcia młodzieży w ukierunkowaniu na nauki ścisłe już w ostatnich klasach gimnazjum i pierwszych klasach liceum • Niezbędne jest wsparcie szkół wyższych w rozwoju zaplecza naukowego na priorytetowych kierunkach, jak również wspieranie kontaktów pomiędzy uczelniami a pracodawcami, w celu lepszego dopasowania programów nauczania do potrzeb przyszłych pracodawców 53 Wnioski i rekomendacje 3 • W niwelowaniu przede wszystkim luki jakościowej większą rolę niż do tej pory powinno odgrywać kształcenie ustawiczne, które pozwala na stosunkowo szybkie dopasowywanie się pracowników do wymagań rynku pracy • W ramach studiów podyplomowych wskazane byłoby również zwiększenie nacisku na kształcenie w zakresie umiejętności praktycznych • Wśród szkoleń i kursów, które mogłyby pomóc w zmniejszeniu luki jakościowej na rynku pracy najważniejsze to kursy i szkolenia w zakresie umiejętności praktycznego wykonywania zawodu, a w przypadku pracowników, którzy mają bezpośredni kontakt z klientem - kursy języków obcych • Z drugiej strony jako bardzo istotne, często bardziej istotne od kwalifikacji twardych, wskazuje się kwalifikacje miękkie pracowników 54 Dziękujemy za uwagę. 55
