OWSICA - Przedszkole nr 35 Koszalin

OWSICA
Owsiki, powodujące owsicę ( czyli zakażenie pasożytnicze przewodu pokarmowego ), są
najbardziej rozpowszechnionymi pasożytami, zwłaszcza u dzieci.
Owsik jest pasożytem jelita grubego, rozpowszechnionym praktycznie na całym świecie,
zwłaszcza w klimacie umiarkowanym. Jest to biały nicień.
Owsik przyczepia się do ściany jelita, wykorzystując ssące działanie przedniej części swego
przewodu pokarmowego. Żywi się zawartością jelita.
Dorosłe robaki, mierzące nie więcej niż 1,3 cm ( samce długości około 3 – 5 mm przy 0,1 –
0,2 mm grubości, podczas gdy samice mają od 9 – 12 mm i 3 – 5 mm grubości ) bytują
w dolnej części układu pokarmowego.
U zapłodnionej samicy macica wypełnia się jajami ( około 10000 ), mocno nabrzmiewa
uciskając gardziel, wskutek czego samica odczepia się od śluzówki i przesuwa w dół jelita.
Samice wydostają się przez odbyt najczęściej w godzinach wieczornych, poruszają się
na skórze okolicy odbytu za pomocą warg i tylnego końca ciała. Tam składają jaja w fałdach
skóry, co trwa około 1 godziny. Wywołuje to podrażnienie i swędzenie skóry, a w efekcie
powoduje drapanie się i roznoszenie tą drogą maleńkich jaj. Jaja są tak lekkie, że mogą unosić
się w powietrzu i rozprzestrzeniać w całym domu. Dojrzałe jaja są wytrzymałe
na wysychanie.
W środowisku zewnętrznym zachowują inwazyjność przez 3 – 4 tygodnie. (Ryc.1, Ryc.2
poniżej).
Ryc.1 Jajeczka owsika ludzkiego
Ryc.2 Szkic wyglądu samca i samicy owsika
Pełny cykl rozwojowy owsika, tzn. od chwili połknięcia jajeczka aż do złożenia nowych jaj
przez dojrzałe samice, trwa 3 – 4 tygodnie. Samica owsika składa jaja na skórze okolicy
odbytu ( przeważnie nocą ). Jaja są „sklejane” ze sobą i podłożem lepką wydzieliną, która
działa drażniąco na skórę i powoduje świąd. Drapiąc okolicę odbytu przenosimy jaja pasożyta
na ręce i dalej, na przedmioty znajdujące się w naszym otoczeniu, a nierzadko bezpośrednio
do ust. ( Ryc.3, Ryc.4 poniżej).
Ryc.3 Cykl życiowy owsika
Ryc.4 Drogi zakażenia się owsikiem(wg. M.Kteczek, W.Ptonki, PZH
Do zakażeń dochodzi bardzo łatwo i można przyjąć, że jeśli jedna osoba w rodzinie jest
chora, to w krótkim czasie problem będzie dotyczył wszystkich lub większości domowników.
Jajo owsika przeżywa ( czyli zachowuje zdolność zakażania ) poza organizmem ludzkim
około 3 tygodni. Bielizna osobista, przedmioty służące do higieny ( np. myjki, ręczniki),
bielizna pościelowa, kurz domowy, zabawki, stają się rezerwuarem jaj pasożyta. Brak nawyku
mycia rąk po skorzystaniu z toalety ( u dorosłych, niestety, równie częste jak u dzieci
zaniedbanie higieniczne) również sprzyja zachorowaniu.
Istnieją trzy drogi zarażenia się owsikiem:
1) retroinwazja – larwy rozwijające się z jaj znajdujących się na odbycie wracają
z powrotem przez odbytnicę do jelita grubego
2) per os – czyli przez usta
a)z pożywieniem
b) lub przez tzw. autoinwazję – dziecko drapiąc się, przenosi pod paznokciami z odbytu
do ust jaja, a następnie je połyka ( larwa wędrując poprzez jelito cienkie do jelita grubego
przekształca się w dorosłego owsika )
c) inhalacyjna – jaja unoszą się w powietrzu z wyschniętymi cząsteczkami kału
Choroba – owsica ( Enterobiosis, Oxyuriosis ) przebiegać może bezobjawowo i często nawet
nie jest zauważana. Sam żywiciel, a także inni mieszkańcy domu, zarażają się połykając jaja
owsików ( znajdujące się w kurzu ). Objawy chorobowe zależą od intensywności inwazji oraz
od wrażliwości osobniczej. Owsica może utrzymywać się długo, a jej objawy mogą nasilać
się wskutek ciągłego samozarażania się. W obfitych inwazjach owsiki przyczepiające się
do ściany jelita wywołują stany zapalne jelita grubego, nie wyłączając zapalenia wyrostka
robaczkowego, powikłane czasem zakażeniem bakteryjnym.
Owsica może zdarzyć się w każdym wieku, jednak najczęściej na owsicę chorują dzieci
przebywające w większych skupiskach jak: przedszkola, żłobki, domy dziecka itp.
Najczęściej u dziecka można zaobserwować następujące objawy:
 utratę apetytu,
 spadek masy ciała,
 bladość skóry,
 podkrążone oczy,
 ciągłe osłabienie,
 zaburzenia snu,
 nadpobudliwość związana ze świądem,
 zmiany wypryskowe w okolicy odbytu
Objawami dodatkowymi są:
 pobudzenie ruchowe,
 trudności w koncentracji,
 zgrzytanie zębami
Powikłania są rzadkie, np. przewlekłe zapalenie jelita grubego. Owsiki mogą być czasami
przyczyną zapalenia okolicy narządów płciowych ( u dziewczynek ), zapalenia wyrostka
robaczkowego ( u obu płci ).
Rozpoznanie owsicy opiera się na stwierdzeniu ruchliwych osobników dojrzałych na skórze
w okolicy odbytu, na świeżym kale albo na mikroskopowym wykryciu jaj owsików
w wymazie z odbytu, przedniej części pochwy lub skóry tej okolicy.
Najlepszym materiałem do badań diagnostycznych w kierunku wykrycia jaj owsików jest
wymaz okołoobytniczy. Jaja można wykryć czasami w kale oraz w sporadycznych
przypadkach w moczu.
Jeżeli obawiamy się, podejrzewamy, że występuje u nas lub u dziecka owsica to można
wykonać proste i niedrogie badanie laboratoryjne w kierunku obecności owsików.
KILKA PRAKTYCZNYCH PORAD
ZAPOBIEGANIE owsicy to przede wszystkim:
 ścisłe, rygorystyczne przestrzeganie higieny osobistej, zwłaszcza u dzieci
 częste mycie rąk, przede wszystkim przed każdym posiłkiem, po wyjściu z ubikacji,
 dotykaniu okolicy krocza itd.
 przestrzeganie dokładnego mycia jarzyn i owoców przed jedzeniem
 obcinanie krótko paznokci u dzieci
 zmiana bielizny dziennej na nocną wieczorem przed spaniem
 skuteczne zwalczanie znanych źródeł zakażenia
 okresowe badania parazytologiczne w kierunku owsicy
 częsta, regularna zmiana bielizny,
 unikanie zabawy w brudnej piaskownicy
Aby zapobiec zakażeniu owsicą należy przestrzegać higieny u dziecka. Naucz go myć
ręce po każdym skorzystaniu z toalety.
GDY DZIECKO MA JUŻ OWSIKI
 po każdej defekacji przetrzyj okolicę odbytu wilgotną szmatką ( zadbaj, aby nie była
szorstka) lub umyj pod bieżącą wodą,
 po każdej defekacji umyj dziecku ręce i wyczyść paznokcie szczoteczką,
 aby zapobiec odnawianiu się infekcji wygotuj bieliznę dziecka, jego pościel i bieliznę
nocną,
 często zmieniaj i prasuj bieliznę osobistą i pościelową ( wysoka temperatura niszczy
jaja owsików, pow. 70 st. C ),
 utrzymuj w nienagannej czystości łazienkę i ubikacji,
 nie używaj tego samego ręcznika co osoba zarażona, nie używaj tej samej gąbki ,
szczoteczki itp.,
 myj zabawki
ZWRÓĆ SIĘ O POMOC !
Jeśli zaobserwujesz opisane wyżej w tekście objawy u siebie , czy u swojego dziecka
lub zauważysz owsika w kale – zgłoś się do lekarza.
Zlecone przez lekarza badanie kału na pasożyty może potwierdzić diagnozę.
Leczenie owsicy odbywa się pod kontrolą lekarza.
Po 14 dniach od zakończenia leczenia należy wykonać badanie kontrolne na obecność
jaj owsików i ewentualnie powtórzyć kurację.
Podczas leczenia należy stosować dietę ubogą w węglowodany i bogatą w błonnik.
Należy pamiętać, aby podczas leczenia zachować szczególną dbałość o higienę.
Ze względu na bardzo łatwe rozpowszechnianie pasożyta leczenie owsicy prowadzone
jest z reguły wobec wszystkich mieszkających wspólnie osób.
BIBLIOGRAFIA:
1. Alicja Buczek “Choroby pasożytnicze, epidemiologia, diagnostyka, objawy”, Wyd.I
Lublin 2003 r.
2. Gabriel Virella, “Mikrobiologia i choroby zakaźne”, Urban & Partner Wrocław
2000 r.
3. Z. Dziubek, H. Żarnowska – Prymek, “Choroby pasożytnicze człowieka “, PZWL
Warszawa 1999r., Wyd. I
4. R. Kadłubowski “Zarys Parazytologii Lekarskiej”, PZWL Warszawa 1999, Wyd.
VII
5. Wiesław Magdzik, Danuta Naruszewicz-Lesiuk, Andrzej Zieliński, “Choroby
zakaźne i pasożytnicze – epidemiologia i profilaktyka”, α – medica – press, Bielsko –
Biała 2004 r.
6. Domowy Poradnik Medyczny pod red. K. Janickiego