klasa_1 - gimjasien.internetdsl.pl
advertisement
KRYTERIA WYMAGAŃ DLA KLASY I GIMNAZJUM DO PROGRAMU NAUCZANIA „ŚLADAMI PRZESZŁOŚCI” Temat lekcji Wymagania podstawowe Nr treści podstawy prog. Uczeń: Kryteria ocen i wymagania z historii Co to jest historia? Prahistoria człowieka 1.1 1.2 Czas wielkich przemian 1.1 1.2 W kraju Sumerów 2.1 Wymagania ponadpodstawowe rozumie kryteria i formy oceniania na lekcjach historii, właściwie posługuje się podręcznikiem poprawnie posługuje się terminami: historia, źródło historyczne, archeologia, epoki historyczne, chronologia, nasza era, przed naszą erą, wiek, prahistoria dokonuje prostej klasyfikacji źródeł historycznych podaje przykłady źródeł pisanych i niepisanych wymienia nazwy epok historycznych w kolejności chronologicznej określa wiek danego wydarzenia i umiejscawia je w odpowiedniej epoce historycznej wyjaśnia, na czym polega praca historyka i archeologa omawia rolę źródeł historycznych w procesie poznawania dziejów wymienia stosowane w przeszłości sposoby mierzenia czasu rozumie potrzebę tworzenia systemu datacji i posługiwania się nim określa ramy chronologiczne epok historycznych poprawnie posługuje się terminami: ewolucja, australopitek, homo habilis, homo erectus, homo neandertalensis, homo sapiens, paleolit, koczowniczy tryb życia wymienia w kolejności etapy ewolucji człowieka wskazuje na mapie kolebkę ludzkości opisuje warunki życia ludzi w czasach prahistorycznych podaje nazwy najważniejszych wynalazków człowieka z czasów prahistorycznych wymienia sposoby krzesania ognia stosowane przez człowieka pierwotnego określa ramy chronologiczne kolejnych etapów ewolucji człowieka podaje najistotniejsze cechy wyglądu różnych gatunków człowiekowatych i ich umiejętności wskazuje na mapie kierunki i trasy ekspansji gatunku ludzkiego omawia znaczenie tworzenia i praktycznego zastosowania narzędzi oraz opanowania umiejętności krzesania ognia dla rozwoju człowieka wyjaśnia, na czym polegała zależność człowieka od przyrody wymienia przyczyny powstania pierwszych dzieł sztuki praludzi poprawnie posługuje się terminami: neolit, rewolucja neolityczna, osiadły tryb życia, osada, megalit, dolmen, epoka brązu, epoka żelaza określa ramy chronologiczne rewolucji neolitycznej opisuje życie codzienne ludzi przed rewolucją neolityczną przedstawia zmiany, które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu podaje nazwy metali wykorzystywanych przez praludzi do wytopu broni, narzędzi, ozdób omawia sposób wytopu brązu i żelaza wymienia rodzaje narzędzi i ozdób wytwarzanych w epoce brązu przedstawia wpływ zmian klimatycznych na tryb życia człowieka pierwotnego uzasadnia słuszność określenia rewolucja dla zmian, które zaszły w życiu człowieka w okresie neolitu omawia tryb życia i zajęcia ludzi epoki neolitu nazywa i lokalizuje na mapie pozostałości najstarszej znanej osady ludzkiej charakteryzuje wygląd osad neolitycznych wskazuje na mapie miejsce położenia najbardziej znanej budowli megalitycznej opisuje wygląd i funkcje budowli megalitycznych wyjaśnia, jakie zmiany nastąpiły w życiu człowieka dzięki opanowaniu umiejętności wytopu metali podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji sumeryjskiej poprawnie posługuje się terminami: cywilizacja, Żyzny Półksiężyc, 1 jest świadomy specyfiki przedmiotu charakteryzuje oddziaływanie warunków naturalnych na życie mieszkańców Mezopotamii wyjaśnia, jaki wpływ na organizację Babilonia i Asyria 2.1 2.3 Mezopotamia, system irygacyjny, Sumerowie, miasto-państwo, król-kapłan, zikkurat lokalizuje na mapie Mezopotamię omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Mezopotamii określa rolę rzek w starożytnej Mezopotamii opisuje wygląd miast sumeryjskich wymienia osiągnięcia Sumerów poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: ok. 2 tys. lat p.n.e., XVIII w. p.n.e., VII w. p.n.e., 612 r. p.n.e., VI w. p.n.e. poprawnie posługuje się terminami: Babilon, Kodeks Hammurabiego, politeizm, Aszur, Niniwa, wiszące ogrody, rydwan prezentuje najważniejsze fakty z historii Asyrii i Babilonii przedstawia dokonania postaci: Hammurabiego, Nabuchodonozora II, Sargona II Wielkiego, Asurbanipala lokalizuje na mapie państwo babilońskie i asyryjskie omawia najważniejsze zasady prawne zapisane w Kodeksie Hammurabiego wymienia rodzaje wojsk wschodzących w skład armii asyryjskiej W Egipcie faraonów 2.1 2.2 Piramidy, mumie i hieroglify 2.1 2.2 2.3 poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: ok. 3 tys. lat p.n.e., XIII w. p.n.e., 31 r. p.n.e. podaje ramy chronologiczne istnienia cywilizacji egipskiej poprawnie posługuje się terminami: Egipt Górny, Egipt Dolny, faraon przedstawia najważniejsze dokonania Ramzesa II lokalizuje na mapie Egipt omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Egipcie charakteryzuje strukturę społeczeństwa egipskiego określa zakres władzy faraona poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: ok. 2500 r. p.n.e., 1313 r. p.n.e. poprawnie posługuje się terminami: politeizm, mumia, mumifikacja, sarkofag, piramida, sfinks, hieroglify, Dolina Królów wymienia imiona najważniejszych bogów egipskich podaje nazwy najsłynniejszych piramid egipskich przedstawia największe osiągnięcia cywilizacji egipskiej 2 pierwszych państw miało ich położenie geograficzne oraz warunki naturalne przedstawia związek między budową i utrzymaniem sieci irygacyjnej a powstaniem pierwszych państw omawia organizację państwa Sumerów omawia organizację państwa babilońskiego wyjaśnia znaczenie kodyfikacji prawa dla sprawnego funkcjonowania państwa interpretuje zasadę „oko za oko, ząb za ząb” ocenia starożytny system prawny opisuje wygląd Babilonu za panowania Nabuchodonozora II omawia system religijny starożytnej Babilonii przedstawia osiągnięcia cywilizacji asyryjskiej wymienia czynniki, które umożliwiły Asyryjczykom prowadzenie skutecznej polityki podbojów wymienia rodzaje wojsk wchodzących w skład armii asyryjskiej opisuje organizację armii asyryjskiej wyjaśnia rolę Nilu w rozwoju cywilizacji egipskiej uzasadnia słuszność określenia „Egipt – darem Nilu” omawia organizację państwa egipskiego tłumaczy, jaką rolę odgrywały poszczególne warstwy społeczeństwa egipskiego opisuje państwo egipskie za panowania Ramzesa II prezentuje dzieje Egiptu w I tysiącleciu p.n.e. wymienia cechy charakterystyczne wyglądu wybranych bogów egipskich omawia rolę religii w życiu starożytnych Egipcjan podaje przyczyny mumifikacji zwłok opisuje etapy procesu mumifikacji tłumaczy, czym były i jak budowano egipskie piramidy określa system wartości starożytnych Egipcjan ocenia wkład mieszkańców Egiptu w rozwój cywilizacji wyjaśnia przeznaczenie Doliny Królów Starożytny Izrael 3.1 3.2 Indie i Chiny Od rysunków naskalnych do alfabetu 2.3 2.4 6.2 Świat Hellenów 4.1 6.1 W starożytnej Sparcie określa ramy chronologiczne istnienia państwa żydowskiego poprawnie posługuje się terminami: Hebrajczycy, Kanaan, Palestyna, Jahwe, Juda, Izrael, niewola babilońska, prorok, Mesjasz, monoteizm, judaizm, dekalog, menora, Biblia, Tora, Arka Przymierza przedstawia dokonania postaci: Abrahama, Mojżesza, Dawida, Salomona, Cyrusa II Wielkiego lokalizuje na mapie Izrael omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Palestyny określa różnice między religią Żydów a wierzeniami pozostałych cywilizacji starożytnych określa czas powstania cywilizacji Indii i Chin poprawnie posługuje się terminami: Harappa, Mohendżo Daro, cytadela, Ariowie, kasta, system kastowy, buddyzm, hinduizm, nirwana, Wielki Mur Chiński, terakotowa armia, humanitaryzm przedstawia dokonania postaci: Buddy, Konfucjusza lokalizuje na mapie Indie i Chiny omawia położenie geograficzne oraz warunki naturalne cywilizacji indyjskiej i chińskiej wymienia osiągnięcia cywilizacji indyjskiej i chińskiej podaje daty powstania poszczególnych rodzajów pisma poprawnie posługuje się terminami: piktogram, pismo klinowe, hieroglif, pismo demotyczne, papirus, alfabet, Fenicjanie wymienia rodzaje pisma, którymi posługiwały się ludy starożytne podaje nazwy materiałów piśmienniczych stosowanych w starożytności określa rolę pisma w starożytności opisuje znaczenie alfabetu stworzonego przez Fenicjan lokalizuje na mapie Grecję omawia położenie geograficzne i warunki naturalne Grecji określa ramy chronologiczne istnienia kultury minojskiej i mykeńskiej poprawnie posługuje się terminami: Hellada, Hellenowie, kultura minojska, kultura mykeńska, polis, agora, kolonizacja, kolonia, metropolia opisuje życie i zajęcia mieszkańców Grecji wskazuje na mapie zasięg kolonizacji greckiej wymienia czynniki jednoczące Greków wyjaśnia wpływ warunków naturalnych na życie i zajęcia Greków, a także na organizację państwowości greckiej charakteryzuje kulturę minojską i mykeńską opisuje wygląd greckiej polis omawia sposób powstawania państw greckich tłumaczy, jaką funkcję pełniła agora wymienia przyczyny i skutki kolonizacji greckiej przedstawia przebieg kolonizacji greckiej przedstawia dokonania Likurga poprawnie posługuje się terminami: Sparta, Lakonia, heloci, periojkowie, geruzja (rada starszych), eforzy, określa rolę i zadania królów spartańskich dokonuje oceny ustroju Sparty tłumaczy, jaką pozycję w społeczeństwie 3 wskazuje na mapie szlak wędrówki Izraelitów z Egiptu do Kanaan i omawia jej przebieg opisuje okoliczności powstania państwa Izrael omawia sytuację narodu żydowskiego po śmierci Salomona przedstawia okoliczności upadku państwa żydowskiego określa rolę proroków i Mesjasza w życiu Hebrajczyków charakteryzuje system wierzeń Izraelitów opisuje wygląd świątyni jerozolimskiej ocenia rolę Biblii, jako źródła historycznego omawia pierwsze cywilizacje powstałe w dolinie Indusu przedstawia zasady funkcjonowania społeczeństwa indyjskiego za rządów Ariów określa system wartości wyznawców buddyzmu i hinduizmu prezentuje zasięg terytorialny buddyzmu w przeszłości i współcześnie opisuje organizację państwa chińskiego wyjaśnia przyczyny budowy Wielkiego Muru Chińskiego charakteryzuje system filozoficzny stworzony przez Konfucjusza tłumaczy, dlaczego konfucjanizm stał się religią państwową wymienia przyczyny powstania pisma przedstawia historię pisma omawia znaczenie powstania pisma dla rozwoju cywilizacji ludzkiej opisuje sposób produkcji papirusu tłumaczy, na czym polega wyższość pisma alfabetycznego nad pismem obrazkowym wyjaśnia znaczenie pisma dla cywilizacji współczesnej 4.2 6.2 Wojny perskie 4.3 6.2 Wierzenia starożytnych Greków 4.3 6.2 Igrzyska olimpijskie 4.3 6.1 6.2 zgromadzenie ludowe lokalizuje na mapie Spartę charakteryzuje społeczeństwo spartańskie opisuje życie i zajęcia Spartan omawia ustrój Sparty i zadania organów władzy w polis przedstawia okoliczności upadku państwa spartańskiego wyjaśnia znaczenie powiedzeń: „z tarczą lub na tarczy”, „mówić lakonicznie” tłumaczy, na czym polegało wychowanie spartańskie wyjaśnia, kto i dlaczego podlegał wychowaniu spartańskiemu mawia współczesne znaczenie słowa spartański zna wydarzenia związane z datami: VI w. p.n.e., 490 r. p.n.e., 480 r. p.n.e., 479 r. p.n.e. przedstawia dokonania postaci: Dariusza, Kserksesa, Miltiadesa, Leonidasa i Temistoklesa poprawnie posługuje się terminami: hoplita, hoplon, falanga, Persja, Nieśmiertelni, Maraton, Termopile, Salamina, Plateje, triera lokalizuje na mapie Persję i Grecję wymienia przyczyny wojen grecko-perskich wskazuje na mapie trasy wypraw Persów przeciwko Grekom oraz miejsca najważniejszych bitew opisuje taktykę walki stosowaną przez Greków podaje podstawowe informacje dotyczące państwa perskiego poprawnie posługuje się terminami: tytani, Olimp, wyrocznia, Pytia, Akropol, mit, heros lokalizuje na mapie Olimp i Delfy podaje imiona głównych bogów i bogiń greckich oraz dziedziny życia, którym patronowali wskazuje atrybuty poszczególnych bóstw wymienia imiona najsłynniejszych herosów greckich i ich czyny wyjaśnia rolę mitów w życiu Greków charakteryzuje system wierzeń starożytnych Greków omawia rolę religii, jako czynnika jednoczącego Greków poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 776 r. p.n.e., 393 r. n.e., 1896 r. poprawnie posługuje się terminami: gimnazjon, agon, hipodrom, igrzyska, olimpiada, Olimpia, pięciobój olimpijski lokalizuje na mapie Olimpię wyjaśnia rolę sportu w życiu Greków wymienia dyscypliny sportowe znane starożytnym Grekom opisuje przebieg starożytnych igrzysk 4 spartańskim zajmowały kobiety przedstawia związek między małą liczbą Spartan a ich sposobem wychowania i życia ocenia reguły, którym podlegało życie Spartan opisuje ustrój spartański i zasady jego funkcjonowania wskazuje różnice między ustrojem Sparty i Aten wymienia etapy wychowania spartańskiego omawia wygląd i uzbrojenie greckiego hoplity opisuje wygląd triery przedstawia przebieg konfliktu greckoperskiego omawia dokonania greckich dowódców wyjaśnia pochodzenie tradycji biegu maratońskiego ocenia postawę wojowników spartańskich walczących pod Termopilami tłumaczy, jakie czynniki zadecydowały o ostatecznym sukcesie Greków wyjaśnia symboliczne znaczenie słów: „Termopile”, „Przechodniu, powiedz Sparcie, że tu leżymy, wierni jej prawom” określa okoliczności wybuchu wojen grecko-perskich określa rolę wyroczni w życiu Greków opisuje wygląd ateńskiego Akropolu wyjaśnia znaczenie mitu o Prometeuszu tłumaczy, na czym polega postawa prometejska odszukuje w mitach wartości uniwersalne opisuje, w jaki sposób starożytni Grecy wyobrażali sobie bogów wyjaśnia wpływ mitologii greckiej na cywilizację współczesną charakteryzuje sposób traktowania zwycięzców igrzysk przez Greków omawia ideę starożytnych i współczesnych igrzysk olimpijskich przedstawia podobieństwa i różnice między starożytnymi a współczesnymi igrzyskami olimpijskimi olimpijskich Kultura starożytnej Grecji 4.3 6.1 6.2 poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: ok. 750 r. p.n.e., ok. 534 r. p.n.e. przedstawia dokonania postaci: Sofoklesa, Arystofanesa, Homera, Fidiasza i Myrona poprawnie posługuje się terminami: Wielkie Dionizje, koturny, dramat, tragedia, komedia, skene, proskenion, orchestra, theatron, „Iliada”, „Odyseja”, meandry, malarstwo czarnofigurowe i czerwonofigurowe, porządek dorycki, joński, koryncki opisuje przebieg Wielkich Dionizji przedstawia okoliczności narodzin teatru greckiego omawia rolę teatru w życiu starożytnych Greków prezentuje najważniejsze osiągnięcia kultury greckiej podaje nazwy stylów malarskich stosowanych przez starożytnych Greków wymienia nazwy greckich porządków architektonicznych poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: VII – VI w. p.n.e., V w. p.n.e., IV w. p.n.e., III w. p.n.e., II w. n.e. przedstawia dokonania postaci: Sokratesa, Platona, Arystotelesa, Heraklita z Efezu, Demokryta z Abdery, Talesa z Miletu, Pitagorasa, Euklidesa, Herodota, Tukidydesa, Klaudiusza Ptolemeusza, Archimedesa poprawnie posługuje się terminami: filozofia, logika, Akademia Platońska, Liceum, klepsydra wymienia zagadnienia będące przedmiotem zainteresowania filozofów opisuje dokonania przedstawicieli nauki greckiej poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 338 r. p.n.e., 334 r. p.n.e., 333 r. p.n.e., 331 r. p.n.e., 323 r. p.n.e. przedstawia dokonania postaci: Filipa II, Aleksandra Wielkiego, Dariusza III poprawnie posługuje się terminami: Związek Morski, wojna peloponeska, Cheronea, Issos, Gaugamela, kultura hellenistyczna, węzeł gordyjski omawia przyczyny i skutki wojny peloponeskiej lokalizuje na mapie Macedonię wskazuje na mapie trasę wyprawy Aleksandra Wielkiego, miejsca najważniejszych bitew i zajęte terytoria wyjaśnia sytuację w Grecji po zakończeniu wojen z Persją podaje przyczyny podboju Persji przez Aleksandra Wielkiego omawia skutki powstania imperium Filozofowie i wynalazcy 4.3 6.1 6.2 Podboje Aleksandra Macedońskiego 6.1 6.2 5 wyjaśnia zasady obowiązujące w teatrze greckim przedstawia różnice między grecką tragedią a komedią opisuje wygląd teatru greckiego przytacza najważniejsze informacje dotyczące treści „Iliady” i „Odysei” wskazuje cechy charakterystyczne rzeźby i malarstwa greckiego określa różnice pomiędzy porządkami architektonicznymi występującymi w starożytnej Grecji opisuje okoliczności narodzin filozofii przedstawia poglądy najsłynniejszych filozofów greckich wyjaśnia rolę filozofii w życiu starożytnych Greków ocenia wkład greckich filozofów i wynalazców w rozwój różnych dziedzin nauki przedstawia dokonania Filipa II i Aleksandra Macedońskiego wyjaśnia znaczenie klęski Greków w bitwie pod Cheroneą opisuje przebieg wyprawy Aleksandra przeciwko Persom omawia organizację imperium macedońskiego prezentuje okoliczności zakończenia wyprawy Aleksandra Wielkiego wymienia okoliczności powstania państw hellenistycznych podaje cechy charakterystyczne kultury hellenistycznej ocenia wpływ jednostki na proces kształtowania dziejów Aleksandra Macedońskiego Początki Rzymu 5.1 Republika rzymska 5.1 Podboje Rzymu 5.2 Upadek republiki rzymskiej 5.2 5.4 poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 753 r. p.n.e., 509 r. p.n.e., 389 r. p.n.e. prezentuje postacie legendarnych założycieli Rzymu: Romulusa i Remusa poprawnie posługuje się terminami: Etruskowie, Italikowie, Latynowie, Lacjum, wilczyca kapitolińska, patrycjusz, plebejusz, Galowie lokalizuje na mapie Italię i Rzym omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące w Italii określa ramy chronologiczne istnienia monarchii w Rzymie wskazuje na mapie terytoria w Italii podbite przez Rzymian wymienia nazwy warstw społecznych w starożytnym Rzymie wyjaśnia znaczenie wyrażenia „pyrrusowe zwycięstwo” poprawnie posługuje się terminami: republika, zgromadzenie ludowe, senat, kolegialność, konsul, dyktator, pretor, cenzor, edyl, kwestor, liktor, trybun ludowy, veto wymienia nazwy najważniejszych instytucji władzy w starożytnym Rzymie omawia zadania zgromadzenia ludowego, senatu i poszczególnych urzędników rzymskich przedstawia dokonania Cyncynata poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 264 – 241 r. p.n.e., 218–201 r. p.n.e., 216 r. p.n.e., 202 r. p.n.e., 149–146 r. p.n.e., 52 r. p.n.e. przedstawia dokonania postaci: Hannibala, Scypiona, Juliusza Cezara, Wercyngetoryksa poprawnie posługuje się terminami: legion, oddział inżynieryjny, wojny punickie, Kartagina, Kanny, Zama, Alezja, Imperium Rzymskie wymienia typy oddziałów wchodzących w skład armii rzymskiej określa przyczyny i skutki wojen punickich wskazuje na mapie terytoria zajęte przez Rzymian podczas wojen punickich oraz w II i I w. p.n.e. poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 71 r. p.n.e., 60 r. p.n.e., 48 r. p.n.e., 44 r. p.n.e., 31 r. p.n.e. przedstawia dokonania postaci: Spartakusa, Gajusza Juliusza Cezara, Pompejusza Krassusa, Marka Antoniusza, Oktawiana, Kleopatry 6 porównuje wpływ warunków naturalnych na rozwój cywilizacji rzymskiej i greckiej opowiada legendę o założeniu Rzymu wymienia imiona królów panujących w Rzymie charakteryzuje panowanie kolejnych władców rzymskich omawia okoliczności obalenia monarchii w Rzymie określa rolę i zadania poszczególnych warstw społecznych starożytnego Rzymu przedstawia etapy podboju Italii przez Rzymian podaje nazwy ludów italskich podbitych przez wojska rzymskie przedstawia zasady funkcjonowania republiki rzymskiej wskazuje podobieństwa i różnice między demokracją ateńską a republiką rzymską określa istotę sporu o prawa polityczne plebejuszy i sposób jego rozwiązania podaje cechy, które powinien posiadać wzorowy obywatel Rzymu opisuje przebieg wojen punickich prezentuje dokonania Hannibala omawia zasady organizacji armii rzymskiej opisuje wygląd i elementy uzbrojenia rzymskiego legionisty charakteryzuje taktykę walki stosowaną przez Rzymian przedstawia podboje Rzymian na przełomie II i I w. p.n.e. przedstawia dzieje podboju Galii wyjaśnia, jakie były przyczyny sukcesów podbojów prowadzonych przez Rzymian charakteryzuje sposób organizacji prowincji rzymskich opisuje przebieg uroczystości triumfu wyjaśnia, na czym polegały walki gladiatorów omawia przyczyny wojen domowych w Rzymie Cesarstwo rzymskie 5.1 5.2 6.2 Życie w Wiecznym Mieście 5.3 6.1 6.2 Osiągnięcia Rzymian 5.3 6.1 6.2 poprawnie posługuje się terminami: prowincja, namiestnik, łuk triumfalny, triumf, gladiator, sieciarz, samnita, arystokracja, Farsalos, Akcjum lokalizuje na mapie miejsca bitew z okresu wojen domowych wymienia korzyści, jakie Rzym czerpał z posiadania prowincji omawia rolę triumfu w starożytnym Rzymie wyjaśnia, skąd pochodzili niewolnicy rzymscy przedstawia przyczyny i skutki wybuchu powstania gladiatorów podaje przyczyny i przejawy kryzysu republiki rzymskiej omawia skutki podbojów rzymskich dla mieszkańców Italii przedstawia dokonania postaci: Oktawiana Augusta, Trajana poprawnie posługuje się terminami: pax romana, pryncypat, cesarz, cesarstwo, romanizacja, bursztynowy szlak, barbarzyńcy, limes, Wał Hadriana, Dakowie określa znaczenie dróg dla funkcjonowania Imperium Rzymskiego wymienia nazwy towarów sprowadzanych do Rzymu wskazuje na mapie prowincje podbite przez Rzymian w okresie cesarstwa lokalizuje na mapie bursztynowy szlak wyjaśnia zasady pryncypatu przedstawia organizację państwa rzymskiego za czasów cesarstwa charakteryzuje politykę cesarstwa w okresie pax romana omawia relacje cesarstwa z barbarzyńskimi sąsiadami poprawnie posługuje się terminami: Forum Romanum, łaźnia (termy), amfiteatr, atrium, perystyl, Ołtarz Pokoju, westalki omawia funkcje Forum Romanum i łaźni rzymskich wymienia rozrywki starożytnych Rzymian podaje imiona najważniejszych bogów rzymskich określa podobieństwa między religią rzymską a grecką opisuje wygląd starożytnego Rzymu przedstawia system wierzeń rzymskich poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 449 r. p.n.e., 125 r. n.e., 70–82 r. n.e. przedstawia dokonania postaci: Galena, Wespazjana, Tytusa, Justyniana, Wergiliusza, Horacego, Owidiusza, Liwiusza, Tacyta, Swetoniusza, Mecenasa poprawnie posługuje się terminami: mozaika, Koloseum, akwedukt, Prawo XII tablic, Kodeks Justyniana, mecenas 7 prezentuje przebieg wojen domowych w Rzymie wymienia dokonania Juliusza Cezara przedstawia okoliczności śmierci Kleopatry omawia sytuację w państwie rzymskim po zakończeniu wojen domowych uzasadnia słuszność twierdzenia, że cesarstwo było „komedią republiki” określa zakres władzy cesarza omawia sposób funkcjonowania gospodarki opowiada, w jaki sposób budowano drogi w państwie rzymskim wyjaśnia znaczenie powiedzenia: „Wszystkie drogi prowadzą do Rzymu” określa warunki życia w mieście porównuje Forum Romanum z ateńską agorą wskazuje różnice w sposobie życia zamożnych i ubogich Rzymian opisuje wygląd domu bogatego Rzymianina omawia zmiany w wyglądzie Rzymu wprowadzone za panowania Oktawiana Augusta opisuje wygląd rzymskiej świątyni wyjaśnia przyczyny popularności kultu bogów przejętego od ludności z terenów podbitych wskazuje przejawy oddziaływania kultury greckiej na rzymską opisuje wygląd i funkcje Koloseum przedstawia sposób budowy akweduktów omawia osiągnięcia rzymskie w dziedzinie prawa wyjaśnia rolę prawa rzymskiego, jako podstawy współcześnie funkcjonujących systemów prawnych wymienia dokonania przedstawicieli wymienia osiągnięcia kultury i architektury rzymskiej wyjaśnia, do czego służyły Koloseum i akwedukty podaje nazwy rzymskich zbiorów praw omawia najważniejsze zasady prawne obowiązujące w starożytnym Rzymie wymienia przedstawicieli rzymskiej literatury i historii tłumaczy, na czym polegał wpływ kultury greckiej na rzymską Pierwsi chrześcijanie 7.1 7.2 Koniec świata starożytnego poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 7 – 4 p.n.e., 303 – 304 , 313 392 przedstawia dokonania postaci: Jezusa z Galilei, Heroda Wielkiego, Poncjusza Piłata, Pawła z Tarsu, Trajana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego poprawnie posługuje się terminami: Mesjasz, apostołowie, chrześcijaństwo, chrystogram, Pismo Święte, Ewangelia, teologia, katolicy, sobór, papież, heretyk, zabobon charakteryzuje działalność Jezusa wymienia imiona autorów Ewangelii omawia najważniejsze zasady wiary chrześcijańskiej określa symbole chrześcijaństwa lokalizuje na mapie zasięg chrześcijaństwa do V w. n.e. podaje nazwy ksiąg wchodzących w skład Nowego Testamentu przedstawia okoliczności, w których chrześcijaństwo stało się religią panującą w Rzymie poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 395 r., 451 r., 476 przedstawia dokonania postaci: Dioklecjana, Konstantyna Wielkiego, Teodozjusza Wielkiego, Attyli, Odoakra, Romulusa Augustulusa poprawnie posługuje się terminami: wielka wędrówka ludów, barbarzyńcy, Wandal, Hun wskazuje na mapie linię podziału cesarstwa rzymskiego na część wschodnią i zachodnią wymienia nazwy plemion barbarzyńskich atakujących cesarstwo lokalizuje na mapie tereny cesarstwa objęte wędrówką ludów określa wewnętrzne i zewnętrzne przyczyny upadku cesarstwa zachodniorzymskiego 5.4 Bizancjum 10.1 10.2 10.3 12.1 poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 330 r., 395 r., 527 r. przedstawia dokonania Justyniana I Wielkiego poprawnie posługuje się terminami: Bizancjum, Hagia Sophia, ogień grecki, ikona, katolicyzm, prawosławie, bazylika lokalizuje na mapie Konstantynopol i 8 rzymskiej literatury i historii ocenia wkład Rzymian w rozwój kultury i jej wpływ na współczesną cywilizację określa sytuację narodu żydowskiego pod panowaniem Rzymian omawia działalność apostołów wyjaśnia przyczyny popularności chrześcijaństwa w starożytnym Rzymie opisuje organizację Kościoła chrześcijańskiego w pierwszych wiekach jego istnienia podaje przyczyny prześladowań chrześcijan wskazuje przyczyny i konsekwencje sporów wewnątrz Kościoła chrześcijańskiego wymienia nazwy odłamów religii chrześcijańskiej omawia sytuację w państwie rzymskim w III i IV w. wskazuje przejawy kryzysu w państwie rzymskim charakteryzuje próby reform podejmowane przez cesarzy rzymskich: Dioklecjana, Konstantyna i Teodozjusza określa sytuację Rzymu w czasie wędrówki ludów opisuje tryb życia Hunów wyjaśnia, w jaki sposób barbarzyńcy przyczynili się do zniszczenia Rzymu omawia symboliczne znaczenie daty 476 r. opisuje okoliczności powstania Konstantynopola charakteryzuje sytuację w Bizancjum po upadku Rzymu wymienia reformy wprowadzone przez Justyniana I Wielkiego omawia ustrój Bizancjum opisuje wygląd świątyni Hagia Sophia Początki islamu 8.1 8.2 8.3 Państwo Franków cesarstwo bizantyjskie wymienia nazwy terytoriów podbitych przez Justyniana wyjaśnia znaczenie określenia Nowy Rzym prezentuje osiągnięcia Bizancjum w dziedzinie kultury i nauki poprawnie stosuje nazwy katolicyzm i prawosławie dla poszczególnych odłamów Kościoła chrześcijańskiego określa wpływ warunków geograficznych na znaczenie Konstantynopola poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 622 r., 630 r., 632 r., 711 r. przedstawia dokonania Mahometa poprawnie posługuje się terminami: islam, Allach, muzułmanie, hidżra, Koran, szariat, dżihad, meczet, świątynia Kaaba, minaret, kalif, arabeska lokalizuje na mapie Półwysep Arabski oraz miasta: Mekkę i Medynę omawia położenie geograficzne i warunki naturalne panujące na Półwyspie Arabskim opisuje warunki życia i zajęcia Arabów wymienia filary wiary arabskiej wskazuje na mapie kierunki i zasięg podbojów Arabów prezentuje osiągnięcia arabskie dziedzinie kultury i nauki 9.1 9.2 12.1 Rzesza Ottonów 9.1 9.3 9.4 poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 496, 732, 800, 814 przedstawia dokonania postaci: Chlodwiga, Karola Młota, Pepina Krótkiego, Karola Wielkiego i Einharda poprawnie posługuje się terminami: arianizm, majordom, marchia, margrabia, hrabia, hrabstwo, siedem sztuk wyzwolonych, minuskuła, renesans karoliński, retoryka, dialektyka, kaligrafia, manuskrypt, miniatura lokalizuje na mapie pierwotne siedziby Franków opisuje życie codzienne i zajęcia Franków określa zasięg terytorialny państwa Franków wyjaśnia znaczenie przyjęcia chrztu przez Chlodwiga wskazuje na mapie terytoria podbite przez Karola Wielkiego przedstawia rozwój kultury i nauki za panowania Karola Wielkiego określa znaczenie koronacji cesarskiej Karola prezentuje dokonania Karola Wielkiego poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 843 r., 962 r. przedstawia dokonania postaci: Ludwika Pobożnego, Ludwika Niemieckiego, Karola Łysego, Lotariusza (Lotara), Ottona I, Ottona III, Henryka II poprawnie posługuje się terminami: traktat w Verdun, Rzesza Niemiecka, 9 określa czynniki decydujące o sile militarnej Bizancjum przedstawia sytuację Kościoła chrześcijańskiego po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego wskazuje różnice między Kościołem wschodnim a zachodnim przedstawia okoliczności, w których doszło do powstania islamu charakteryzuje związki między islamem, chrześcijaństwem i judaizmem dostrzega znaczenie idei świętej wojny dla rozprzestrzeniania się religii arabskiej opisuje wygląd meczetu omawia organizację państwa arabskiego charakteryzuje stosunek Arabów do podbitych narodów określa rolę Arabów w rozpowszechnianiu osiągnięć ludów podbitych oraz rozwoju spuścizny starożytnych cywilizacji przedstawia sytuację polityczną w Europie zachodniej po upadku cesarstwa zachodniorzymskiego omawia organizację państwa Franków wyjaśnia znaczenie zwycięstwa Franków w bitwie pod Poitiers opisuje sposób przejęcia władzy w państwie Franków przez dynastię Karolingów uzasadnia słuszność określenia renesans karoliński dla zmian w kulturze i nauce, które nastąpiły w VIII i IX w. omawia związek między rozwojem kultury i nauki a utrzymaniem silnego państwa ocenia wpływ Karola Wielkiego na proces kształtowania się średniowiecznej Europy przedstawia okoliczności, w których doszło do podziału państwa Karola Wielkiego ocenia znaczenie traktatu w Verdun dla dalszych losów politycznych Europy charakteryzuje sytuację polityczną państwa niemieckiego po wygaśnięciu dynastii Karolingów omawia dokonania Ottona I i Ottona III Najazdy Normanów 7.1 Słowianie i Węgrzy 7.1 12.1 Między uniwersalizm wymienia postanowienia traktatu w Verdun lokalizuje na mapie państwa powstałe w wyniku podziału monarchii Karola Wielkiego wyjaśnia, w jaki sposób powstała Rzesza Niemiecka omawia znaczenie koronacji cesarskiej Ottona I tłumaczy, na czym polega idea uniwersalizmu poprawnie nazywa wydarzenie związane z datą: 1066 r. przedstawia dokonania postaci: Leifa Erikssona, Roberta Giuscarda i Wilhelma Zdobywcy poprawnie posługuje się terminami: Normanowie (wikingowie), runy, drakkary, snekkary, kościół klepkowy lokalizuje na mapie siedziby Normanów omawia warunki naturalne i położenie geograficzne Półwyspu Skandynawskiego opisuje warunki życia i zajęcia ludności normańskiej podaje przyczyny wypraw organizowanych przez Normanów wskazuje na mapie kierunki ekspansji wikingów - wymienia państwa powstałe na terenie Skandynawii - omawia osiągnięcia Normanów w dziedzinie sztuki i rzemiosła poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: IV – V w., VII w., IX w., 863 r., 955 r., 988 r., 1001 r. przedstawia dokonania postaci: Samona, Rościsława, Cyryla, Metodego, Świętopełka, Włodzimierza Wielkiego, Stefana Wielkiego poprawnie posługuje się terminami: Słowianie, głagolica, cyrylica, latopis, Lechowe Pole dokonuje podziału Słowian na grupy (zachodnią, wschodnią, południową) wskazuje na mapie położenie pierwszych państw słowiańskich i Węgier omawia warunki życia i zajęcia Słowian wyjaśnia, jakie znaczenie dla utrzymania i rozwoju państwowości słowiańskiej miała decyzja władców o przyjęciu chrztu poprawnie nazywa wydarzenia związane z 10 ocenia rolę Ottona I i Ottona III w kształtowaniu się średniowiecznej Europy opisuje politykę następców Ottona III przedstawia system wierzeń Normanów wskazuje czynniki, które zadecydowały o sukcesie podbojów normańskich opisuje wygląd łodzi wikingów i uzbrojenia wojowników normańskich prezentuje okoliczności, w których doszło do powstania państw skandynawskich dostrzega związek między przyjęciem chrześcijaństwa a zaprzestaniem wypraw rabunkowych Normanów opisuje okoliczności, w których Normanowie pojawili się w Ameryce omawia organizację plemion słowiańskich wymienia okoliczności powstania pierwszych państw słowiańskich i państwa węgierskiego opisuje działalność misyjną Cyryla i Metodego przedstawia dokonania Włodzimierza Wielkiego i Stefana Wielkiego charakteryzuje powstanie państwa ruskiego charakteryzuje sytuację w Kościele papiestwem a cesarstwem 9.4 10.3 Początki państwa polskiego 13.1 13.2 13.3 13.4 Państwo Bolesława Chrobrego 13.1 13.2 13.3 13.4 datami: X w., 1054 r., 1075 r., 1077 r., 1122 r. przedstawia dokonania postaci: Sylwestra II, Grzegorza VII i Henryka IV poprawnie posługuje się terminami: Cluny, prawo kanoniczne, schizma wschodnia, ekskomunika, prawosławie, dyktat papieski, inwestytura, Canossa, konkordat wormacki, synod wymienia przejawy kryzysu w Kościele w X w. lokalizuje na mapie Cluny wskazuje na mapie zasięg wpływów Kościoła katolickiego i prawosławnego określa przyczyny i konsekwencje schizmy wschodniej dla Kościoła i jego wyznawców poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: IX w., 966 r., 972 r., 991 r. przedstawia dokonania postaci: Mieszka I, Dobrawy, Ibrahima ibn Jakuba, Jordana poprawnie posługuje się terminami: „Geograf Bawarski”, drużyna książęca, woj, szyszak, kolczuga, danina, Dagome iudex, kmieć, ludność służebna wymienia nazwy plemion słowiańskich zamieszkujących ziemie polskie i wskazuje na mapie ich siedziby lokalizuje na mapie główne grody w państwie Mieszka I opisuje okoliczności przyjęcia chrztu przez Mieszka I wymienia korzyści wynikające z przyjęcia chrztu określa, jakie informacje znalazły się w dokumencie Dagome iudex prezentuje rozwój terytorialny państwa Mieszka I charakteryzuje strukturę społeczną w państwie Mieszka I poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 997 r., 1000 r., 1002–1018 r., 1025 r. przedstawia dokonania postaci: Bolesława Chrobrego, Ody, biskupa Wojciecha, Ottona III, Radzima Gaudentego, Galla Anonima, Thietmara, Henryka II, Świętopełka poprawnie posługuje się terminami: kasztelan, relikwie, czynszownik, metropolia, kanonizacja, włócznia św. Maurycego, gród, Grody Czerwieńskie opisuje przebieg misji św. Wojciecha wymienia przyczyny i skutki zjazdu gnieźnieńskiego wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława Chrobrego omawia postanowienia pokoju w Budziszynie wyjaśnia znaczenie koronacji Bolesława Chrobrego 11 chrześcijańskim w X w. omawia dokonania papieża Sylwestra II przedstawia okoliczności, w których doszło do schizmy wschodniej wyjaśnia, na czym polegał spór inwestyturę opisuje przebieg sporu i sposób, w jaki został rozwiązany tłumaczy znaczenie powiedzenia: „pójść do Cannosy” podaje najistotniejsze treści zawarte w Dyktacie papieskim Grzegorza VII omawia organizację plemion słowiańskich na ziemiach polskich przedstawia okoliczności powstania państwa polskiego wyjaśnia znaczenie decyzji Mieszka I o przyjęciu chrztu opisuje wygląd i uzbrojenie woja z drużyny książęcej tłumaczy, dlaczego książę przyjął chrzest z rąk czeskich określa przyczyny powstania dokumentu Dagome iudex przedstawia okoliczności przejęcia władzy przez Bolesława Chrobrego omawia dokonania Bolesława Chrobrego charakteryzuje organizację państwa polskiego za panowania Bolesława opisuje żywot św. Wojciecha na podstawie płaskorzeźb na drzwiach katedry gnieźnieńskiej wyjaśnia znaczenie zjazdu gnieźnieńskiego dla rozwoju organizacji kościelnej i państwowej porównuje relacje źródłowe na temat zjazdu władców w 1000 r. opisuje wygląd Gniezna w czasach Bolesława Chrobrego ocenia skutki polityki zagranicznej Bolesława dla państwa polskiego Kryzys i odbudowa państwa Piastów 13.1 13.2 13.3 13.4 Panowanie Bolesława Krzywoustego 13.1 13.2 13.3 13.4 poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 1025 r., 1034 r., 1039 r., 1076 r., 1079 r. przedstawia dokonania postaci: Mieszka II, Bezpryma, Konrada II, Jarosława Mądrego, Kazimierza Odnowiciela, Miecława, Brzetysława, Bolesława Śmiałego, biskupa Stanisława ze Szczepanowa poprawnie posługuje się terminami: trybut, denar wymienia przyczyny kryzysu i upadku państwa polskiego w XI w. opisuje przebieg konfliktu Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem wyjaśnia przyczyny i skutki sporu między królem a biskupem poprawnie nazywa wydarzenia związane z datami: 1102 r., 1108 r., 1109 r., 1116 r., 1124 r., 1138 r. przedstawia dokonania postaci: Władysława Hermana, Bolesława Krzywoustego, Zbigniewa, Sieciecha, Henryka V, Władysława Wygnańca, Bolesława Kędzierzawego, Mieszka Starego, Henryka Sandomierskiego, Kazimierza Sprawiedliwego poprawnie posługuje się terminami: wojewoda, statut, seniorat, senior, dzielnica senioralna wyjaśnia przyczyny sporu między Bolesławem Krzywoustym a Zbigniewem wskazuje na mapie terytoria podbite przez Bolesława Krzywoustego lokalizuje na mapie grody oblegane przez Niemców wymienia postanowienia statutu Bolesława Krzywoustego wskazuje na mapie dzielnicę senioralną i ziemie przyznane poszczególnym synom i wdowie po Bolesławie Krzywoustym omawia dokonania Bolesława Krzywoustego podaje przyczyny powstania statutu Bolesława Krzywoustego 12 opisuje sytuację w państwie polskim po śmierci Bolesława Chrobrego omawia działalność Kazimierza Odnowiciela i Bolesława Śmiałego porównuje relacje źródłowe na temat sporu między królem Bolesławem a biskupem Stanisławem wyjaśnia, dlaczego w sporze o inwestyturę Bolesław Śmiały opowiedział się po stronie papieża dokonuje oceny skutków polityki zagranicznej prowadzonej przez Bolesława Śmiałego ocenia obiektywizm źródeł historycznych dotyczących wydarzeń z 1079 r. charakteryzuje sytuację polityczną państwa polskiego za panowania Władysława Hermana przedstawia okoliczności najazdu niemieckiego na Polskę opisuje podbój i chrystianizację Pomorza wyjaśnia znaczenie przyłączenia Pomorza do Polski wymienia przyczyny powstania statutu Bolesława Krzywoustego ocenia konsekwencje decyzji Bolesława o podziale państwa polskiego
