Strategia rozwiązywania problemów społecznych w gminie Wadowice
advertisement
STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Wadowice 2007 r. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 1 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Autor: Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej ul. A. Mickiewicza 19 34-100 Wadowice tel/fax (033) 82 343 39 e-mail: [email protected] MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 2 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE SPIS TREŚCI 1. CZĘŚĆ WSTĘPNA s. 5 1.1.WSTĘP s. 6 1.2. TŁO I PRZYCZYNY s. 8 1.3. WARTOŚCI, ZASADY, DEFINICJE s. 10 1.4. STRUKTURA DOKUMENTU s. 14 1.5. PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH s. 16 1.5.1. NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI 2007-2013 (NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA 2007-2013) 1.5.2. NARODOWA STRATEGIA INTEGRACJI SPOŁECZNEJ 1.5.3. KRAJOWY PLAN DZIAŁANIA NA RZECZ INTEGRACJI SPOŁECZNEJ 1.5.4. MAŁOPOLSKI PROGRAM ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH NA LATA 2002-2006 1.5.5. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2007 – 2013 1.5.6. PROGRAM ROZWOJU LOKALNEGO GMINY WADOWICE 1.5.7. LOKALNY PROGRAM REWITALIZACJI MIASTA WADOWICE 2. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA s. 33 2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY WADOWICE s. 34 2.1.1. RYS HISTORYCZNY 2.1.2. POŁOŻENIE, POWIERZCHNIA, LUDNOŚĆ 2.1.3. DZIEDZICTWO KULTUROWE I TURYSTYKA 2.1.4. KULTURA I SPORT 2.1.5. GOSPODARKA LOKALNA 2.1.5.1 POTENCJAŁ GOSPODARCZY I PRZEDSIĘBIORCZOŚĆ MIESZKAŃCÓW 2.1.5.2. RYNEK PRACY 2.1.5.3. ROLNICTWO 2.2. CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE s. 47 2.2.1. LICZBA I STRUKTURA PŁCI LUDNOŚCI 2.2.2. MIESZKALNICTWO 2.2.3. ŹRÓDŁA UTRZYMANIA I DOCHODY LUDNOŚCI 2.2.4. POZIOM WYKSZTAŁCENIA 2.2.5. BEZROBOCIE W GMINIE WADOWICE 2.2.6. EDUKACJA 2.2.7. OCHRONA ZDROWIA MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 3 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.2.8. BEZPIECZEŃSTWO I PORZĄDEK PUBLICZNY 2.2.8.1. POLICJA 2.2.8.2. STRAŻ MIEJSKA 2.2.8.3. PAŃSTWOWA STRAŻ POŻARNA 2.2.8.4. OCHOTNICZE STRAŻE POŻARNE 2.3. POMOC SPOŁECZNA W GMINIE WADOWICE s. 55 2.3.1. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ I GRUPY POTRZEBUJĄCE WSPARCIA 2.3.2. KOŚCIELNE ORGANIZACJE I INSTYTUCJE CHARYTATYWNE 2.3.3. ŚWIECKIE ORGANIZACJE I STOWARZYSZENIA DZIAŁAJĄCE W ZAKRESIE POMOCY SPOŁECZNEJ 2.3.4. ORGANIZACJE AKTYWNOŚCI I SAMODZIELNOŚCI SENIORÓW ORAZ DZIAŁAJĄCE W OBSZARZE UZALEŻNIEŃ 2.4. DANE STATYSTYCZNE – STRUKTURA RODZAJOWA I ILOŚCIOWA ŚWIADCZEŃ Z ZAKRESU POMOCY SPOŁECZNEJ PRZYZNAWANYCH NA TERENIE GMINY WADOWICE s. 58 2.5. ANALIZA SWOT GMINY WADOWICE s. 64 3. CZĘŚĆ PROGRAMOWA s. 68 3.1 MISJA s. 69 3.2. CELE STRATEGICZNE s. 70 3.3. WDRAŻANIE STRATEGII s. 76 3.4. MONITOROWANIE STRATEGII s. 77 4. UWAGI KOŃCOWE s. 78 MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 4 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1. CZĘŚĆ WSTĘPNA Część wstępna zawiera elementarne informacje dotyczące zasad konstruowania dokumentu. Przedstawione w niej zostały aspekty prawne, będące podstawą działania samorządu lokalnego, zasady i wartości, na których opiera się lokalna polityka społeczna, oraz najważniejsze informacje dotyczące metodyki pracy nad strategią. Jest tutaj także pokazany związek analizy z innymi dokumentami strategicznymi funkcjonującymi na różnych poziomach administrowania i zarządzania. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 5 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1.1. WSTĘP Polityka społeczna Gminy Wadowice, której bazą jest społeczność zamieszkała na terenie Gminy, określona została dokumentem pod nazwą „Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych w Gminie Wadowice na lata: 2007-2013”. Społeczność to skupisko ludzi i instytucji, w obrębie którego jednostki i grupy mają możliwość wykonania pełnego obrotu koła życiowych działań, zrealizowania zróżnicowanych form indywidualnej aktywności życiowej, tj. nauka, praca, rozrywka i wypoczynek, kontakty społeczne, zainteresowania itp. Istotą funkcjonowania społeczności jest jej zdolność stawiania i realizowania celów oraz potrzeb w taki sposób, by zapewnić przeżycie i samorealizację jej członków. Aby jakaś społeczność była funkcjonalną z punktu widzenia oczekiwań jej członków musi posiadać: - pewne formy organizacyjne na użytek zróżnicowanych funkcji oraz - sieć wyspecjalizowanych instytucji umożliwiających wyjście naprzeciw potrzebom swych członków. Każda społeczność wypracowuje także właściwe dla siebie systemy wsparcia uruchamiane w wypadku pojawienia się problemów społecznych lub wówczas, gdy jednostka lub grupa znajduje się w trudnej sytuacji życiowej, której przezwyciężenie wykracza poza ich własne środki, możliwości i uprawnienia. W sferze działań socjalnych celem głównym jest zatem dbałość o to, by jednostki i rodziny (zwłaszcza żyjące w trudnych warunkach) miały dostęp do systemu wsparcia społecznego i zasobów społecznych umożliwiających osiągnięcie potencjału koniecznego do samodzielnego funkcjonowania. Zasoby społeczne mogą być zarówno bardzo namacalnymi w swej istocie – pieniądze, mieszkanie, żywność, opieka domowa i instytucjonalna, transport, odzież, jak również walorami niematerialnymi, takimi jak wiedza, odwaga, pomysłowość, inicjatywa, zachęta, humanizm, miłość itp. Na zasoby składają się zatem zarówno konkretne jednostki z ich osobowościami i materialnymi walorami oraz ich najbliższe społeczne otoczenie (rodzina, przyjaciele, znajomi, sąsiedzi), jak też formalne i nieformalne grupy, organizacje, stowarzyszenia, instytucje, a także to co dała ludziom natura (przyroda, kopaliny). Pod pojęciem bezpieczeństwa socjalnego jednostki lub grupy rozumie się na ogół możliwość i gwarancje zaspokojenia podstawowych potrzeb bytowych. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 6 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Inaczej mówiąc społeczność dąży do zbudowania w miarę spójnego i skutecznego systemu instytucjonalnej ochrony bezpieczeństwa swych obywateli, by dać im możliwość i gwarancję zaspokojenia różnorodnych potrzeb, dążeń, aspiracji i oczekiwań pojedynczych ludzi i grup. To zaś, co zostanie uznane za potrzeby podstawowe jednostek i grup oraz kryteria ich hierarchizacji jest zawsze wpisane w tło historyczne, kulturowe, ustrojowe i warunki ekonomiczne konkretnego społeczeństwa, konkretnej zbiorowości. Podstawą polityki społecznej w Gminie Wadowice jest strategia, która określa, misję, cele i kierunki działania oraz Programy Operacyjne. Dokument ten poddany ocenie radnych miasta oraz środowisk związanych bezpośrednio z polityką społeczną, a następnie przyjęty przez Radę Miasta określa opcje rozwoju w poszczególnych obszarach i wariant rozwoju. W dalszej części opracowania przedstawiono wyniki będące kompilacją debaty strategicznej i autorskiego uporządkowania wyników tych prac. Sformułowania celów i kierunków działania pozostawiono w formie proponowanej przez uczestników debaty. Dodatkowym elementem mającym wpływ na ostateczny kształt dokumentu jest zamieszczony Raport o Stanie Pomocy Społecznej opracowany przy merytorycznym udziale pracowników Urzędu Miasta, jak również pracowników socjalnych Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej działającego na terenie miasta. Dokument ten zawiera podstawowe informacje o polityce społecznej w Gminie Wadowice, uwzględniając stan jednostek polityki społecznej o charakterze lokalnym. W tworzenie strategii zostało włączone instytucje społeczne i samorządowych, zajmujące się, na co dzień problematyką polityki społecznej. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 7 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1.2. TŁO I PRZYCZYNY Strategia Rozwiązywania Problemów Społecznych ma stanowić podstawę do realizacji względnie trwałych wzorów interwencji społecznych, podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk) występujących w obrębie danej społeczności, które oceniane są negatywnie. Dokument charakteryzuje w szczególności działania publicznych i prywatnych instytucji rozwiązujących kwestie społeczne, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin. Obowiązek opracowania Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych wynika wprost z art. 17. ust. 1 ustawy o pomocy społecznej z dnia 12 marca 2004 r. (Dz. U. z 2004 r. Nr 64, poz. 593 z późn. zm.). Różnorodność problemów społecznych występujących w mieście powoduje konieczność wzięcia pod uwagę także innych aktów prawnych, które mają istotny wpływ na konstrukcję dokumentu i rozwiązywanie zadań społecznych w przyszłości. Sąto m.in.: • ustawa z dnia 24 kwietnia 2003 r. o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie (Dz. U. z 2003 r. Nr 96, poz. 873 z późn. zm.), • ustawa z dnia 13 czerwca 2003 r. o zatrudnieniu socjalnym (Dz. U. z 2003 r. Nr 122, poz. 1143 z późn. zm.), • ustawa z dnia 20 kwietnia 2004 r. o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy (Dz. U. z 2004 r. Nr 99, poz. 1001), • ustawa z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (Dz. U. z 2002 r. Nr 147, poz. 1231 z późn. zm.), • ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 1997 r. Nr 123, poz. 776 z późn. zm.), • ustawa z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (Dz. U. z 2003 r. Nr 228 poz. 2255 z późn. zm.), • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2005 r. Nr 179, poz. 1485), • ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie ( Dz. U z 2005 r. Nr 180 poz. 1493). MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 8 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Oprócz wspomnianych aktów prawnych przy realizacji strategii może zachodzić potrzeba odwołania się również do ustaw i aktów wykonawczych z zakresu ochrony zdrowia, oświaty i edukacji publicznej, budownictwa socjalnego. Europejska polityka społeczna została określona w głównej mierze podczas Szczytu Lizbońskiego w 2000 roku, na którym kraje członkowskie Unii Europejskiej uznały, że zwalczanie ubóstwa i wykluczenia społecznego będzie centralnym elementem w procesie modernizacji europejskiego modelu społecznego. W roku 2001 uzgodniony został przez Radę, Parlament i Komisję Europejską „Wspólnotowy program na rzecz walki z wykluczeniem społecznym na lata 2002-2006". Jego celem jest wsparcie współpracy pomiędzy krajami Unii Europejskiej i zwiększenie skuteczności przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. Polska zgłosiła gotowość przystąpienia do programu, w efekcie czego podjęła prace nad przygotowaniem Memorandum w sprawie Integracji Społecznej (Joint Inclusion Memorandum JIM), Narodowej Strategii Integracji Społecznej oraz Krajowego Planu Działania na rzecz Integracji Społecznej. Powołany przez Prezesa Rady Ministrów w roku 2003 Zespół Zadaniowy do spraw Reintegracji Społecznej opracował dokument pt.: „Narodowa Strategia Integracji Społecznej dla Polski". Autorzy tego dokumentu podjęli próbę dokonania całościowej analizy sytuacji społecznej w Polsce, wskazania priorytetowych problemów oraz dobrych praktyk na rzecz inkluzji osób i grup. Opracowując lokalną strategię rozwiązywania problemów społecznych, uwzględniono dokumenty programowe, w których akcentuje się konieczność zapewnienia dialogu i partnerskiej współpracy instytucji rządowych, samorządowych, organizacji pozarządowych oraz biznesu. Uznaje się także za niezbędną partnerską współpracę z osobami podlegającymi wykluczeniu społecznemu. Wspomniane dokumenty to przede wszystkim: • Narodowy Plan Rozwoju na lata 2004-2006, • Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego, • Sektorowy Program Operacyjny Rozwoju Zasobów Ludzkich, • Narodowa Strategia Spójności 2007-2013 (Narodowe Ramy Odniesienia 2007- 2013). MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 9 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1.3. WARTOŚCI, ZASADY, DEFINICJE Wartość to termin używany do określenia tego, co godne uznania i pożądania, cenne i dobre. Człowiek budujący swój system wartości pewne z nich eliminuje (odrzuca jako złe, czyli traktuje je jako „antywartości"), inne pozostawia i hierarchizuje według przypisywanej im ważności. Wartość jest cechą względną a to oznacza, że nie zawsze, nie w każdym miejscu, nie przez wszystkich i nie w każdych okolicznościach przypisywana jest przedmiotom podlegającym ocenie. Przedmiotami wartościowania w polityce społecznej są najczęściej stosunki społeczne, stan zaspokojenia potrzeb, instytucje społeczne, stosunki między człowiekiem a przyrodą. Polityka społeczna oparta na określonych zasadach, normach i wartościach może być postrzegana jako przewodnik działania państwa i władz samorządowych różnych szczebli w celu: • kształtowania warunków życia ludności oraz stosunków międzyludzkich, a także ogólnych warunków rozwoju; • harmonizowania i godzenia rozbieżnych interesów różnych grup społecznych oraz tworzenia warunków dla pokoju społecznego między kapitałem a pracą. Z wartości wynikają zarówno cele polityki społecznej, jak i zasady. Źródła, z których czerpie wartości polityka społeczna, są bardzo różnorodne. Są to m.in. ideologie, doktryny społeczne i gospodarcze, społeczne oczekiwania wyrażane za pośrednictwem różnych kanałów społecznej komunikacji, normy zwyczajowe, poglądy osób znaczących w społeczeństwie. W polityce społecznej, odwołującej się do wartości cenionych przez społeczeństwo, ważny jest podział na wartości odczuwane i uznawane. Wartości odczuwane wiążą się głównie ze sferą emocjonalną zaś uznawane opierają się na przekonaniach, że pewne cechy powinny być odczuwane jako wartość. Zasady to ogólne doktryny i normy działania, którymi powinny kierować się podmioty polityki społecznej w realizacji podstawowego celu, jakim jest zaspokajanie potrzeb. Niektóre zasady polityki społecznej są tożsame z wartościami. Zasady, które są najczęściej artykułowane bądź realizowane w polityce społecznej, a które stają się dla twórców strategii podstawowymi fundamentami budowania społeczności lokalnej, wolnej od zagrożeń i problemów społecznych, to: MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 10 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1. Zasada samopomocy - przejawia się w istnieniu i rozwoju pomocy wzajemnej ludzi zmagających się z podobnymi problemami życiowymi oraz pomocy silniejszych dla słabszych; zazwyczaj w ramach niewielkich nieformalnych grup. 2. Zasada przezorności - oznacza, że bezpieczeństwo socjalne jednostki nie może być tylko efektem świadczeń ze strony społeczeństwa, ale wynikać powinno także z odpowiedzialności człowieka za przyszłość własną i rodziny. 3. Zasada solidarności społecznej - najczęściej rozumiana jako przenoszenie konsekwencji, niekiedy utożsamiana z solidaryzmem społecznym, oznaczającym wyższość wspólnych interesów członków społeczeństwa nad interesami poszczególnych klas lub warstw. 4. Zasada pomocniczości - oznacza przyjęcie określonego porządku, w jakim różne instytucje społeczne dostarczająjednostce wsparcia, gdy samodzielnie nie jest w stanie zaspokoić swoich potrzeb; w pierwszej kolejności pomoc powinna pochodzić od rodziny, a następnie od społeczności lokalnej, a na końcu od państwa. 5. Zasada partycypacji - wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, która poszczególnym ludziom zapewnia możliwość pełnej realizacji swoich ról społecznych, natomiast poszczególnym grupom pozwala zająć równoprawne z innymi miejsce w społeczeństwie. 6. Zasada samorządności - stanowi realizację takich wartości, jak wolność i podmiotowość człowieka, a wyraża się w takiej organizacji życia społecznego, która jednostkom i grupom gwarantuje prawo do aktywnego udziału w istniejących instytucjach społecznych oraz tworzenia nowych instytucji w celu skuteczniejszego zaspokajania potrzeb i realizacji interesów. 7. Zasada dobra wspólnego - przejawia się w takich działaniach władz publicznych, które uwzględniają korzyści i interesy wszystkich obywateli i polegają na poszukiwaniu kompromisów tam, gdzie interesy te są sprzeczne. 8. Zasada wielosektorowości - polega na równoczesnym funkcjonowaniu publicznych podmiotów polityki społecznej, organizacji pozarządowych i instytucji rynkowych, które dostarczają środków i usług służących zaspokajaniu potrzeb społeczeństwa. Polityka społeczna, jako przewodnik czy też wskazówka działania oparta na zadeklarowanych wartościach i zasadach, określa i wyjaśnia misję, obejmuje możliwości i cele przedsięwzięć organizacyjnych, wymusza odpowiednie zachowania, MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 11 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE nakreślając przydział odpowiedzialności i towarzyszącą temu delegację kompetencji na wszystkie poziomy organizacyjne. Z wymienionych powyżej zasad wynikają podstawowe cele, które powinny kształtować politykę społeczną w danym środowisku lokalnym. Są to przede wszystkim: • dążenie do poprawy położenia materialnego i wyrównywanie szans życiowych grup społeczeństwa ekonomicznie i socjalnie najsłabszych; • prowadzenie bieżących działań osłonowych; • dostrzeganie z wyprzedzeniem zagrożeń społecznych; • dorównywanie do standardów unijnych i międzynarodowych. Polityka społeczna Unii Europejskiej opiera swoje założenia na działaniach związanych z polepszeniem warunków życia, pracy i kształcenia, zapewnieniem powszechności prawa do zatrudnienia i wykształcenia, a wreszcie stworzeniem systemu zabezpieczenia społecznego. Z uwagi na przystąpienie naszego kraju do tej struktury społeczno-gospodarczej jest rzeczą oczywistą i zrozumiałą że właśnie te wartości i zasady stanowią fundament budowy dokumentu wskazującego lokalne problemy społeczne i metody ich rozwiązywania. W polityce społecznej terminem „problemy społeczne" oznacza się wszelkiego rodzaju dolegliwości, zakłócenia, niedogodności występujące w życiu zbiorowym. Natomiast określeniem „kwestia społeczna" wyróżnia się wśród nich te, które: • odznaczają się szczególną dolegliwością dla potencjału osobowego społeczeństwa; • są następstwem niedostosowania sposobu, w jaki funkcjonuje społeczeństwo, do podstawowych potrzeb indywidualnych i zbiorowych; • nie są możliwe do rozwiązania siłami pojedynczych grup ludzkich. W węższym znaczeniu termin „kwestia społeczna" oznacza konkretny problem o szczególnie wysokim stopniu dotkliwości dla życia i współdziałania członków społeczności. W szerszym znaczeniu termin ten oznacza natomiast sprzeczność pomiędzy zasadami obowiązującymi w danym społeczeństwie, formacji ustrojowej czy nawet cywilizacji, a dążeniami jednostek i zbiorowości do godnego życia. Przyjmuje się, że źródła kwestii społecznych tkwią wewnątrz społeczeństwa, w mechanizmach życia zbiorowego i mogą być - jak każdy problem społeczny ograniczane i rozwiązywane we wszystkich skalach współżycia: od rodziny poprzez środowiska lokalne i zawodowe po skalę ogólnopaństwowączy międzynarodową. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 12 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Mechanizmów powstawania problemów społecznych i kwestii społecznych upatrywać należy w funkcjonowaniu społeczeństwa. Są nimi przede wszystkim: • dezorganizacja społeczeństwa; • gwałtowna zmiana społeczna; • opóźnienia kulturowe; • przemiany gospodarcze wyprzedzające przemiany w sposobie myślenia i działania; • złe funkcjonowanie instytucji politycznych czy administracyjnych; • niekompetencja polityków czy urzędników państwowych; • dysfunkcjonalność instytucji społecznych; • dominacja grup społecznych, eksploatacja, wyzysk; • nierówności społeczne, niesprawiedliwość społeczna; • złe funkcjonowanie instytucji edukacyjnych; • nieprzystosowanie do pełnienia określonych ról społecznych. Funkcjonujące w środowisku lokalnym kwestie i problemy społeczne prowadzą do wykluczenia społecznego, czyli sytuacji uniemożliwiającej lub znacznie utrudniającej jednostce lub grupie zgodne z prawem pełnienie ról społecznych, korzystanie z dóbr publicznych i infrastruktury społecznej, gromadzenie zasobów i zdobywanie dochodów w godny sposób. Środkiem umożliwiającym przeciwdziałanie tej sytuacji jest integracja społeczna oparta na zasadach dialogu, wzajemności i równorzędności. Podejmowane w tym celu działania wspólnotowe służą budowie społeczeństwa opartego na demokratycznym współuczestnictwie, rządach prawa i poszanowaniu różnorodności kulturowej. W społeczeństwie tym obowiązują i są realizowane podstawowe prawa człowieka i obywatela oraz skutecznie wspomaga się jednostki i grupy w realizacji ich celów życiowych. Przygotowując dokument programowy, wskazujący kierunki działań samorządu w kształtowaniu i realizacji lokalnej polityki społecznej, nie można nie wspomnieć o wartości podstawowej, która posłużyła autorom za fundament przy jego opracowywaniu. Wartością tą jest zasada wspierania rodziny jako najważniejszej komórki społecznej. Jest ona głównym przesłaniem niniejszego dokumentu, gdyż od wspierania siły rodziny należy rozpoczynać każdy rodzaj oferowanej pomocy. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 13 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1.4. STRUKTURA DOKUMENTU Strategie rozwiązywania problemów społecznych to względnie trwałe wzory interwencji społecznych podejmowanych w celu zmiany (poprawy) tych stanów rzeczy (zjawisk), występujących w obrębie danej społeczności, które oceniane są negatywnie. Mówiąc o gminnej strategii rozwiązywania problemów społecznych, należy mieć na myśli w szczególności działania publicznych i prywatnych instytucji pomocy społecznej (i pokrewnych), prowadzone na terenie miasta, podejmowane dla poprawy warunków zaspokojenia potrzeb przez wybrane kategorie osób i rodzin, mieszkańców miasta. W oparciu o uzyskane informacje i materiały został przygotowany dokument, który pozwoli na racjonalizację lokalnej polityki społecznej oraz wskaże obszary, które w najbliższym czasie powinny stać się przedmiotem szczególnej troski władz lokalnych. Metodyka opracowania dokumentu pozwoliła zaangażować środowisko lokalne w budowę strategii na najważniejszych etapach, od diagnozy do wdrożenia i realizacji. Przedłożony materiał został opracowany w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Wadowicacj. Perspektywa czasowa obowiązywania niniejszego dokumentu została skomunikowana z głównymi dokumentami strategicznymi wpływającymi na rozwiązywanie lokalnych problemów, tj. zaakceptowanym przez Radę Ministrów w dniu 14 lutego 2006 roku wstępnym projektem Narodowej Strategii Spójności (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) oraz Narodową Strategią Integracji Społecznej, wyznaczającymi działania i stwarzającymi możliwość ubiegania się o środki zewnętrzne do 2013 roku. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 14 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE METODOLOGIA OPRACOWANIA DOKUMENTU WSTĘP RAMY PRAWNE I WARTOŚCI PRZYJĘTE PRZEZ AUTORÓW DOKUMENTY OGÓLNOKRAJOWE STRATEGIA WOJEWÓDZKA STRATEGIA ROZWOJU MIASTA DIAGNOZA ANALIZA DOKUMENTÓW I ICH WPŁYWU NA LOKALNĄ SPOŁECZNOŚĆ ŹRÓDŁA ZASTANE ŹRÓDŁA WYWOŁANE ANALIZA ZASOBÓW Dane statystyczne Dane Ośrodka Analiza SWOT Instytucje państwowe Instytucje Pomocy Społecznej samorządowe, Dane Powiatowego NGO Urzędu Pracy Dane Policji Inne dane PROGRAMOWA NIE MISJA CELE STRATEGICZNE CELE SZCZEGÓŁOWE KIERUNKI DZIAŁAŃ PROGRAMY PROJEKTY MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 15 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1.5. PRZESŁANKI WYNIKAJĄCE Z DOKUMENTÓW STRATEGICZNYCH Konstruując strategię rozwiązywania problemów społecznych miasta, należy pamiętać, że nie jest to jedyny dokument w obszarze polityki społecznej, którego skutki będą dotyczyły jej mieszkańców. Krytyczna analiza dokumentów programowych powstających na poziomie kraju, województwa czy powiatu pozwala na skuteczniejsze programowanie działań na poziomie lokalnym w taki sposób, by nie powielać pewnych działań, ale wpisywać się własnymi propozycjami programowymi w już funkcjonującą rzeczywistość formalnoprawną. 1.5.1. NARODOWA STRATEGIA SPÓJNOŚCI 2007-2013 (NARODOWE STRATEGICZNE RAMY ODNIESIENIA 2007-2013) Narodowa Strategia Spójności (Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia) 2007 – 2013 wspierająca wzrost gospodarczy i zatrudnienie1 Wskazywany dokument, którego wstępny projekt został zaakceptowany przez Radę Ministrów w dniu 14 lutego 2006 r. początkowo nosił nazwę „Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia” (NSRO). Jednak ze względu na zgłaszane w trakcie konsultacji społecznych sygnały, iż używane nazewnictwo jest trudne do zrozumienia, a dokładne tłumaczenie z języka angielskiego nie oddawało strategicznego znaczenia dokumentu dla Polski, kierownictwo Ministerstwa Rozwoju Regionalnego podjęło decyzję o przyjęciu nazwy lepiej oddającej charakter tego dokumentu – Narodowa Strategia Spójności2 (NSS). W niniejszym rozdziale została przyjęta nowa nazwa. Narodowa Strategia Spójności to dokument określający priorytety i obszary wykorzystania oraz system wdrażania funduszy Unii Europejskiej: Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności w ramach budżetu Wspólnoty na kolejny okres programowania budżetowego UE (lata 2007 – 2013). Celem strategicznym NSS jest tworzenie warunków dla wzrostu konkurencyjności gospodarki polskiej „Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie. Wstępny projekt” dokument zaakceptowany w dniu 14 lutego 2006 r. przez Radę Ministrów, Ministerstwo Rozwoju Regionalnego, Warszawa, 14 luty 2006 r.; www.funduszestrukturalne.gov.pl 2 www.funduszestrukturalne.gov.pl 1 MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 16 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE opartej na wiedzy i przedsiębiorczości, zapewniającej wzrost zatrudnienia oraz wzrost poziomu spójności społecznej, gospodarczej i przestrzennej Polski w ramach Unii Europejskiej i wewnątrz kraju. Obok celu strategicznego Narodowa Strategia Spójności zakłada realizację celów szczegółowych, wynikających z wyzwań Strategii Lizbońskiej, Strategicznych Wytycznych Wspólnoty oraz wniosków, które wynikają z analizy słabych i mocnych stron polskiej gospodarki, a także stojących przed nią szans i zagrożeń (SWOT), tj.: tworzenie warunków dla utrzymania trwałego i wysokiego tempa wzrostu gospodarczego; wzrost zatrudnienia poprzez rozwój kapitału ludzkiego oraz społecznego; podniesienie konkurencyjności polskich przedsiębiorstw w tym szczególnie sektora usług; budowa i modernizacja infrastruktury technicznej, mającej podstawowe znaczenie dla wzrostu konkurencyjności Polski i jej regionów; wzrost konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałanie ich marginalizacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej; rozwój obszarów wiejskich. W Narodowej Strategii Spójności nie zabrakło miejsca dla podkreślenia istoty procesu rewitalizacji dla polityki rozwoju naszego kraju w kolejnym okresie programowania budżetowego Unii Europejskiej. Już w analizie silnych i słabych stron oraz szans i zagrożeń wśród problemów dotyczących sytuacji Polski w zakresie infrastruktury, aspektów przestrzennych oraz środowiska wymieniono dużą ilość zdegradowanych społecznie i gospodarczo terenów miejskich, poprzemysłowych, a także po-wojskowych wymagających rewitalizacji. Najważniejszym dla prowadzenia rewitalizacji w Polsce celem szczegółowym NSS jest ten, który odnosi się do wspierania wzrostu konkurencyjności polskich regionów i przeciwdziałania ich marginalizacji. Już samo ujęcie słowa „marginalizacja” w celu strategicznym pozwala domyślać się, że planowana jest realizacja przedsięwzięć skierowanych na obszary problemowe. I rzeczywiście jednym z trzech obszarów działań, które mają pozwolić na wdrożenie w życie analizowanego celu szczegółowego (obok pełniejszego wykorzystania potencjału endogenicznego największych ośrodków miejskich oraz przyśpieszenia rozwoju województw Polski wschodniej) jest przeciwdziałanie marginalizacji i peryferyzacji właśnie obszarów problemowych. Wśród niezbędnych do podjęcia działań wymieniono: Wspieranie odnowy miast. Przywrócenie funkcji społecznych i gospodarczych obszarom po-przemysłowym i po-wojskowym. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 17 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Zapewnienie bezpieczeństwa na obszarach szczególnie zagrożonych klęskami żywiołowymi. Dla osób będących odpowiedzialnymi za wdrażanie Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Wadowice bez wątpienia najważniejsze są zapisy NSS odnoszące się do pierwszego działania. W dokumencie NSS podkreślono, iż rewitalizacji powinny zostać poddane miasta o istotnym znaczeniu dla rozwoju otaczających je układów lokalnych, znajdujących się w trudnej sytuacji społecznej i gospodarczej, a także miasta o wysokich walorach turystycznych. W tej drugiej grupie bez wątpienia znajdują się Wadowice. Ponadto we wstępnym projekcie Narodowej Strategii Spójności wskazano, iż procesom rewitalizacji powinny być poddane także obszary miast dotkniętych problemami gospodarczymi i społecznymi, które jednocześnie posiadają duże walory architektoniczne i urbanistyczne, będące elementami historycznego dziedzictwa, szczególnie narażone na bezpowrotne zniszczenie oraz tereny po-przemysłowe i po-wojskowe, dające się stosunkowo szybko przystosować do nowych funkcji miejskich. Jednocześnie w odniesieniu do problematyki ochrony środowiska przyrodniczego wskazano na konieczność skupienia się na środowisku przyrodniczym miast z uwzględnieniem dynamicznych powiązań z odpowiednimi czynnikami gospodarczymi i społecznymi oraz wzmocnieniu w ten sposób udziału kwestii środowiskowych w zrównoważonym rozwoju terenów miejskich. W Narodowej Strategii Spójności podkreślono także konieczność rewitalizacji zdegradowanych obszarów miejskich, obejmujących zniszczone budynki zagrożone wykluczeniem społecznym. Przytoczone powyżej zapisy są istotne dla osób odpowiedzialnych za przygotowanie i prowadzenie procesu rewitalizacji na określonym obszarze, gdyż ustalając hierarchię ważności projektów do realizacji w ramach danego LPR należy brać pod uwagę, jakie obszary zostaną ostatecznie wybrane jako najistotniejsze do rewitalizacji z perspektywy rozwoju całego kraju. Ponadto przy przygotowywaniu wniosków o dofinansowanie konkretnych przedsięwzięć należy pamiętać o wyraźnym wskazaniu powiązań pomiędzy projektem a zapisami ostatecznej wersji Narodowej Strategii Spójności. Wykorzystywanie środków z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego oraz Funduszu Spójności odbywać się będzie poprzez Programy Operacyjne (PO), którymi zarządzać będzie Ministerstwo Rozwoju Regionalnego oraz szesnastu Regionalnych Programów Operacyjnych (RPO), zarządzanych przez samorządy poszczególnych województw. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 18 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE We wstępnym projekcie Narodowej Strategii Spójności przyjęto, iż lista programów oraz podział środków finansowych będzie przedstawiać się w sposób następujący: 16 Regionalnych Programów Operacyjnych – 26,8% całości środków (ok. 15,9 mld euro), PO Rozwój Polski Wschodniej – 3,6% całości środków (ok. 2,2 mld euro), PO Infrastruktura i środowisko – 35,7% całości środków (ok.. 21,3 mld euro), PO Kapitał ludzki – 13,7% całości środków (8,1 mld euro), PO Konkurencyjna gospodarka – 11,7% całości środków (7 mld euro), Programy Operacyjne Europejskiej Współpracy Terytorialnej – 1% całości środków (ok. 0,6 mld euro), PO Pomoc techniczna - 0,4% całości środków (0,2 mld euro). Zaplanowano, iż głównymi programami, które będą finansować projekty związane z rewitalizacją będą Regionalne Programy Operacyjne. Zaproponowano (choć tylko opcjonalnie, a zatem samorząd województwa może podjąć decyzję o pominięciu tych zagadnień w „swoim” Programie), aby RPO obejmowały inwestycje z zakresu wsparcia obszarów problemowych wybranych miast. W związku z tym, to w Małopolskim Regionalnym Programie Operacyjnym, jeśli założenia NSS nie ulegną większym zmianom, w pierwszej kolejności będzie trzeba poszukiwać środków na realizację przedsięwzięć związanych z rewitalizacją w Wadowicach. Warto zauważyć, iż w stosunku do obecnego okresu programowania budżetowego UE (lata 2004 – 2006) znacznie więcej środków do dyspozycji będą miały regiony. To pozytywna informacja dla Wadowic, gdyż znaczenie rozwoju tego miasta dla całego regionu jest bez wątpienia niepodważalne. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 19 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Oczywiście nie należy zapominać, iż rewitalizacja nie dotyczy wyłącznie projektów infrastrukturalnych, w związku z tym realizacja LPR Miasta Wadowice koresponduje także z innymi programami operacyjnymi, np. PO Kapitał ludzki, PO Konkurencyjna gospodarka, a także PO Infrastruktura i środowisko. A zatem możliwości finansowania przedsięwzięć pozwalających na poprawę sytuacji na obszarach zdegradowanych w latach 2007 – 2013 nie powinno zabraknąć. W lutym 2006 r. rozpoczęto konsultacje wstępnego projektu Narodowej Strategii Spójności 2007– 2013, których celem jest z jednej strony poinformowanie społeczeństwa o przygotowanej przez rząd wersji Strategii, a z drugiej – uzyskanie informacji zwrotnej od różnych środowisk i grup społecznych na temat proponowanego sposobu realizacji celów NSS. Koordynacją całości działań w ramach konsultacji zajmuje się Ministerstwo Rozwoju Regionalnego. Planowane jest, że potrwają one do maja 2006 r. Zaakceptowanie ostatecznej wersji NSS przez Radę Ministrów i przekazanie jej Komisji Europejskiej zaplanowano na koniec maja br. Zgodnie z projektem rozporządzenia Rady wprowadzającym ogólne przepisy dotyczące Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego, Europejskiego Funduszu Społecznego i Funduszu Spójności Komisja Europejska przygotowała projekt Strategicznych Wytycznych Wspólnoty (SWW) dotyczących spójności społecznej, gospodarczej i terytorialnej, określających ramy dla interwencji funduszy w latach 2007-2013. Na podstawie SWW każdy kraj członkowski, będący beneficjentem funduszy, przygotowuje Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia stanowią podstawę do programowania interwencji Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) oraz Funduszu Spójności. Jednocześnie dokument ten powinien zapewniać, że wsparcie udzielane w ramach Funduszy jest zgodne z SWW oraz pokazywać związek pomiędzy priorytetami Wspólnoty i priorytetami Krajowego Programu Reform. Narodowe Strategiczne Ramy Odniesienia 2007-2013 wspierające wzrost gospodarczy i zatrudnienie (NSRO) są dokumentem określającym działania o charakterze rozwojowym, jakie Rząd polski zamierza podjąć w latach 2007-2013 w zakresie promowania trwałego wzrostu gospodarczego, wzrostu konkurencyjności oraz wzrostu zatrudnienia. NSRO służą jednocześnie zapewnieniu skutecznej pomocy na rzecz regionów i grup społecznie zmarginalizowanych oraz pomocy w restrukturyzacji sektorów i regionów problemowych. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 20 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1.5.2. NARODOWA STRATEGIA INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Cele polityki integracji społecznej w Polsce wynikają przede wszystkim z priorytetów określonych w przyjętej w czerwcu 2004 r. Narodowej Strategii Integracji Społecznej. Wynikają również z założeń w zakresie zwalczania ubóstwa i wykluczenia społecznego przyjętych w grudniu 2000 r. przez Radę Europejską w Nicei. Polska w pełni zaakceptowała ich zasadność, co zostało oficjalnie potwierdzone poprzez przyjęcie w grudniu 2003 r. Wspólnego Memorandum Polski i Unii Europejskiej o Integracji Społecznej (Joint Inclusion Memorandum). Zarówno Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej, jak i Wspólne Memorandum są elementami realizacji Strategii Lizbońskiej, która została przyjęta przez piętnaście krajów członkowskich UE w marcu 2000 roku. Polskie priorytety wpisują się także w podstawowe założenia Zrewidowanej Strategii Spójności Społecznej Rady Europy, której inauguracja odbyła się w lipcu 2004 r. w Warszawie. Jednym z tych założeń jest budowanie integracji i spójności społecznej w oparciu o prawa człowieka, a zwłaszcza te prawa, które zostały zawarte w Zrewidowanej Europejskiej Karcie Społecznej. Priorytety Narodowej Strategii Integracji Społecznej stworzone zostały z perspektywą ich realizacji do 2010 roku. Krajowy Plan Działania uwzględnia te priorytety, których realizacja jest szczególnie pilna. Wynikają one także z przedstawionej analizy sytuacji ekonomiczno-społecznej ilustrującej podstawowe przyczyny ubóstwa i zagrożenia wykluczeniem społecznym. Priorytety zawarte w NSIS w zakresie realizacji prawa do edukacji są następujące: • wzrost uczestnictwa dzieci w wychowaniu przedszkolnym; • poprawa jakości kształcenia na poziomie gimnazjalnym i średnim; • upowszechnienie kształcenia na poziomie wyższym i jego lepsze dostosowanie do potrzeb rynku pracy; • rekompensowanie deficytów rozwoju intelektualnego i sprawnościowego dzieci; • upowszechnienie kształcenia ustawicznego. W zakresie realizacji prawa do zabezpieczenia socjalnego: • radykalne ograniczenie ubóstwa skrajnego, którego poziom jest obecnie nieakceptowany i wymaga podjęcia zdecydowanych działań; • ograniczenie tendencji wzrostowych rozwarstwienia dochodowego, tak aby różnice te nie odbiegały od przeciętnego poziomu w krajach UE. Bezrobocie jest jedną z form wykluczenia społecznego silnie powiązaną z innymi jego MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 21 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE przejawami, np. ubóstwem, w warunkach niskiej skuteczności systemu zabezpieczenia socjalnego dla osób bezrobotnych i ich rodzin. Dlatego też w Narodowej Strategii Integracji Społecznej cztery z dwudziestu priorytetów odnoszą się do sfery działań dotyczących realizacji prawa do pracy: • ograniczenie bezrobocia długookresowego; • zmniejszenie bezrobocia młodzieży; • zwiększenie poziomu zatrudnienia wśród niepełnosprawnych; • zwiększanie liczby uczestników aktywnej polityki rynku pracy. W zakresie realizacji prawa do ochrony zdrowia: • wydłużenie przeciętnego trwania życia w sprawności; • upowszechnienie dostępu do świadczeń opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych; • zwiększenie zakresu objęcia kobiet i dzieci programami zdrowia publicznego. W zakresie realizacji innych praw społecznych: • zwiększenie dostępu do lokali (mieszkań) dla grup najbardziej zagrożonych bezdomnością • zapewnienie lepszego dostępu do pracowników socjalnych; • rozwinięcie pomocy środowiskowej i zwiększenie liczby osób objętych jej usługami; • zwiększenie zaangażowania obywateli w działalność społeczną • realizacja Narodowej Strategii Integracji Społecznej przez samorządy terytorialne; • zwiększenie dostępu do informacji obywatelskiej i poradnictwa. 1.5.3. KRAJOWY PLAN DZIAŁANIA NA RZECZ INTEGRACJI SPOŁECZNEJ Krajowy Plan Działania na rzecz Integracji Społecznej to program poprawy dostępu do praw społecznych i zwiększania poziomu ich realizacji. Jest to również zasadniczy instrument osiągania integracji społecznej w europejskim modelu społecznym. Realizacja praw społecznych wymaga oczywiście poniesienia określonych kosztów, tak samo jak realizacja wszystkich innych kategorii praw człowieka zawartych w prawie międzynarodowym i krajowym. Należy więc zapewnić w sposób trwały zasoby finansowe, kadrowe, lokalowe, rzeczowe i inne instytucjom odpowiedzialnym za realizację tych praw. Prawa społeczne powinny mieć obecnie priorytet w wydatkach publicznych. Ich realizacja MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 22 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE znacznie się pogorszyła w ostatnich latach, a więc zmniejsza się poziom integracji społecznej i zwiększa się skala i zasięg procesów wykluczenia społecznego. W Krajowym Planie Działań na rzecz Integracji Społecznej za najważniejsze uznano: • działania edukacyjne, socjalne i zdrowotne zapobiegające wykluczeniu oraz wspierające grupy zagrożone; • budowę systemu bezpieczeństwa socjalnego i przeciwdziałanie ubóstwu i wykluczeniu społecznemu; • realizację prawa do pracy dla każdego, w tym szczególnie dla grup defaworyzowanych na rynku pracy poprzez odpowiednią politykę makroekonomiczną i politykę zatrudnienia; • rozwój systemu instytucjonalnego z jasnym podziałem odpowiedzialności instytucji rządowych i samorządowych, otwierającego przestrzeń dla aktywności obywatelskiej i upodmiotowienia osób korzystających z usług społecznych, świadczonych zarówno przez państwo, jak i przez organizacje pozarządowe. Na poziomie operacyjnym ważne jest, że polska polityka integracji społecznej musi być realizowana we współpracy z szeroko rozumianymi partnerami społecznymi. Szczególnie chodzi tu o związki zawodowe i związki pracodawców, organizacje pozarządowe, samorządy lokalne oraz odpowiednie charytatywne instytucje kościołów i związków wyznaniowych. Niezależnie od osiągniętego poziomu zamożności oraz stanu koniunktury gospodarczej państwo nie jest w stanie zrealizować celów tej polityki bez partnerstwa z innymi instytucjami. W tym kontekście ustalono następujące priorytety na najbliższe dwa lata: • zaangażowanie obywateli w działalność społeczną głównie poprzez zwiększenie ich uczestnictwa w działalności organizacji pozarządowych i innych formach pracy społecznej oraz samopomocy; • wzrost liczby samorządów, które z pełną wrażliwością i zaangażowaniem podejmą się tworzenia lokalnych strategii przeciwdziałania ubóstwu i wykluczeniu społecznemu, a następnie zrealizują ich założenia. 1.5.4. MAŁOPOLSKI PROGRAM ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH NA LATA 2002-2006 Ze względu na swój dalekosiężny charakter strategia budowana na poziomie lokalnym musi uwzględniać i brać pod uwagę przesłanki zawarte w dokumentach strategicznych podmiotów, z którymi gmina współpracuje na zasadzie partnerstwa. Jednym z nich jest MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 23 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE samorząd województwa małopolskiego. Małopolski Program Rozwiązywania Problemów Społecznych pozwala zaplanować działania województwa z zakresu polityki społecznej w taki sposób, aby przeciwdziałać najistotniejszym zagrożeniom społecznym przy aktywnym udziale samorządów lokalnych i organizacji pozarządowych. Zagrożenia takie, jak negatywne skutki ubóstwa i zjawisko wykluczenia społecznego, to wyzwania nie tylko dla Małopolski, ale również dla społeczeństwa współczesnej Europy. Rozwiązywanie problemów społecznych to nie tylko zadanie samorządu województwa. To przede wszystkim organizowanie wsparcia i pomocy osobom potrzebującym w miejscu ich zamieszkania, a więc przy udziale jednostek organizacyjnych samorządów lokalnych. Województwo poprzez działalność Regionalnego Ośrodka Pomocy Społecznej pełni rolę wspierającą aktywizującą koordynującą i inicjującą nowe rozwiązania, zmierzające tym samym do wyrównywania poziomu życia mieszkańców Małopolski. Program określa główne działania samorządu województwa zgodnie z przypisanymi województwu zadaniami z zakresu pomocy społecznej. Misją powyższego Programu jest „Zintegrowany, efektywny model regionalnej pomocy społecznej". Natomiast cele strategiczne i operacyjne są następujące: 1. Sprawny system informacji o zasobach, usługach i problemach społecznych. • Opracowywanie diagnozy sytuacji społecznej w województwie. • Rozpowszechnianie informacji o dostępnych usługach, świadczeniach i zagadnie- niach społecznych. 2. Aktywne społeczności lokalne. • Rozwijanie współpracy z organizacjami pozarządowymi, władzami lokalnymi i administracją publiczną. • Koordynowanie i integrowanie służb i instytucji socjalnych. • Aktywizowanie mieszkańców. 3. Profesjonalna kadra pomocy społecznej. • Wyrównywanie poziomu kompetencji zawodowych kadr pomocy społecznej. • Dostosowywanie modeli i standardów pomocy społecznej do obowiązujących w Unii Europejskiej. • Podwyższanie jakości i efektywności działań zmierzających do zapewnienia wysokiego poziomu usług socjalnych. 4. Efektywne, nowatorskie programy celowe. • Tworzenie i opracowywanie modelowych rozwiązań w zakresie pomocy społecznej. • Kreowanie pozytywnych postaw wobec problemów społecznych. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 24 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1.5.5. STRATEGIA ROZWOJU WOJEWÓDZTWA MAŁOPOLSKIEGO NA LATA 2007 – 20133 Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na kolejny okres programowania budżetowego Unii Europejskiej (lata 2007 – 2013) została przyjęta uchwałą Sejmiku Województwa Małopolskiego w dniu 30 stycznia 2006 r. po przeprowadzeniu prac eksperckich nad diagnozą i projektem Strategii, procesie uspołeczniania dokumentu (warsztaty programowe i konsultacje społeczne) oraz działaniach upowszechniających. Strategia rozwoju województwa jest najważniejszym dokumentem przygotowywanym przez samorząd województwa, określającym cele i priorytety polityki rozwoju, prowadzonej na terenie regionu. Obowiązek jej przygotowania wynika z art. 11 ustawy o samorządzie województwa (Dz. U. 1998 nr 91 poz. 576 z późn. zm.), a jej przyjęcie leży w kompetencjach sejmiku. Po podjęciu przedmiotowej uchwały strategia jest przedkładana do wiadomości ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego i jako taka odgrywa także znaczącą rolę w prowadzeniu polityki rozwoju regionalnego państwa. W Strategii została zawarta wizja Małopolski, która przedstawia się w sposób następujący: „Małopolska regionem szans wszechstronnego rozwoju ludzi i nowoczesnej gospodarki, silnym aktywnością swych mieszkańców, czerpiącym z dziedzictwa przeszłości i zachowującym tożsamość w integrującej się Europie”. Działania zaplanowane w Strategii zostały skoncentrowane na trzech polach aktywności: Pole A – Konkurencyjność gospodarcza, Pole B – Rozwój społeczny i jakość życia, Pole C – Potencjał instytucjonalny. Dla wymienionych pól aktywności wytyczono trzy cele strategiczne: Cel strategiczny I: Wzmocnienie konkurencyjności gospodarczej województwa, Cel strategiczny II: Stworzenie warunków dla wszechstronnego rozwoju społecznego i wysokiej jakości życia, Cel strategiczny III: Wzmocnienie potencjału instytucjonalnego województwa. Załączniki nr 1/I, 1/II, 1/III do Uchwały Nr XLI/527/2006 Sejmiku Województwa Małopolskiego z dnia 30 stycznia 2006 r. „Małopolska 2015” Strategia Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007-2013. 3 MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 25 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Każde z trzech pól działania obejmuje wyodrębnione Obszary polityki rozwoju, czyli obszary aktywności, w których samorząd województwa prowadzi określoną dla danego zagadnienia politykę. Przedstawiają się one w sposób przedstawiony poniżej. Dla pola A: Obszar I. Społeczeństwo wiedzy i aktywności Obszar II. Gospodarka regionalnej szansy Obszar III. Infrastruktura dla rozwoju regionalnego Obszar IV. Krakowski Obszar Metropolitalny Dla pola B: Obszar V. Spójność wewnątrzregionalna Obszar VI. Ochrona środowiska Obszar VII. Dziedzictwo i przestrzeń regionalna Dla pola C: Obszar VIII. Współpraca terytorialna Obszar IX. Nowoczesne zarządzanie publiczne W ramach poszczególnych obszarów polityki rozwoju w dokumencie strategii wskazano konkretne kierunki, w których realizowane będą kluczowe, najważniejsze dla osiągnięcia celów strategii działania i w których koncentrować się będzie aktywność merytoryczna i finansowa samorządu województwa. W Strategii nie mogło zabraknąć odniesień do prowadzenia procesu rewitalizacji w obszarach zdegradowanych na terenie województwa małopolskiego. W Obszarze II. Gospodarka regionalnej szansy, w kierunku polityki II.5. Rozwój przemysłów czasu wolnego wśród założeń wymieniono rozwój infrastruktury dla rozwoju ruchu turystycznego i przyjazdów uzdrowiskowych, a w jego ramach wskazano na potrzebę rewitalizacji i waloryzacji miejsc o potencjale turystycznym oraz przeprowadzenie kompleksowych prac remontowych i konserwatorskich w najcenniejszych obiektach zabytkowych, a także ich adaptację na cele kulturalne i turystyczne,. W Obszarze VI. Ochrona środowiska przy opisie strategii postępowania odnoszącej się do całego obszaru VI. wymieniono działania rewitalizacyjne jako służące ochronie zasobów przyrody na terenie województwa. Obszar VII. z kolei zawiera kierunek polityki bezpośrednio odnoszący się do procesów rewitalizacji, który jest oznaczony VII.4. i nosi nazwę MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH „Rewitalizacja obszarów 26 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE zdegradowanych”. Przy kierunku VII.1. Ochrona i kształtowanie krajobrazu kulturowego wskazano na wzrost liczby opracowanych programów rewitalizacji jako jeden z trzech wskaźników osiągnięć działań podejmowanych w jego ramach. Jednym z istotnych celów tego kierunku jest zachowanie najcenniejszych walorów krajobrazu kulturowego w regionie oraz rewitalizacja obszarów problemowych i waloryzacja historycznych układów przestrzennych. Wiodące działania odnośnie rewaloryzacji i rewitalizacji układów urbanistycznych obejmują: Przeprowadzenie kompleksowych prac remontowo-konserwatorskich najcenniejszych zabytków w regionie, Ożywianie centrów historycznych miast oraz rehabilitacja urbanistyczna starych miast, Budowę centrów miast i miejscowości ukształtowanych wokół zakładów przemysłowych, Sanację zasobów mieszkalnych. Wreszcie wyżej wspomniany kierunek polityki VII.4. Rewitalizacja obszarów zdegradowanych zakłada prowadzenie następujących działań: adaptację obiektów i terenów po-przemysłowych, po-wojskowych i po-górniczych do nowych funkcji gospodarczych, kulturowych lub rekreacyjnych, dostosowywanie zdegradowanych obszarów dla potrzeb nowych inwestycji, powstawanie i rozwój inkubatorów przedsiębiorczości, parków przemysłowych, technologicznych, centrów zaawansowanych technologii, rekultywację zdegradowanych terenów z przeznaczeniem na cele publiczne, tworzenie sieci współpracy instytucji użyteczności publicznej, mieszkańców, przedsiębiorców, poprawę infrastruktury komunikacyjnej, rozbudowę i unowocześnienie infrastruktury technicznej, rozbudowę i modernizację infrastruktury turystycznej i kulturowej przy wykorzystaniu zabytkowych obiektów, rozbudowę i modernizację infrastruktury społecznej, przedsięwzięcia modernizacyjne w budownictwie mieszkaniowym, działania w zakresie bezpieczeństwa publicznego. Co bardzo istotne, wszystkie planowane przedsięwzięcia zgodne z kierunkiem polityki VII.4. powinny wynikać z przygotowanych i zaakceptowanych społecznie programów rewitalizacji. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 27 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że liczba zapisów odnoszących się do rewitalizacji zawartych w Strategii Rozwoju Województwa Małopolskiego na lata 2007 – 2013 wskazuje na przywiązywanie dużej wagi samorządu regionu do działań z tego zakresu. Umiejętne wpisanie się w politykę wojewódzką pozwoli na przeprowadzenie tego procesu na konkretnych obszarach zdegradowanych i pozyskanie znaczących środków ze źródeł zewnętrznych. 1.5.6. Program Rozwoju Lokalnego Gminy Wadowice Samorządy lokalne działające w warunkach gospodarki rynkowej, cechującej się dużą dynamiką zmian i niepewnością co do ich kierunków, muszą posiadać zdolność do wczesnego rozpoznawania zagrożeń, jak i dostrzegania pojawiających się szans. Silne oddziaływania czynników zewnętrznych, w których istotną rolę odgrywa dynamika i ekspansywność jednostek terytorialnych (gmin miejskich i wiejskich oraz województw), konkurujących w dostępie do ograniczonego rynku inwestorów i kapitału, wymuszają konieczność stosowania przez władze samorządowe odpowiednich metod zarządzania. W powyższych warunkach istotnego znaczenia nabiera zarządzanie strategiczne, które umożliwia dostosowanie funkcjonowania jednostek terytorialnych do zmian zachodzących w otoczeniu. Jest to proces polegający na realizacji długofalowych celów przy wykorzystaniu nadarzających się szans i unikaniu pojawiających się zagrożeń. Zarządzanie strategiczne oparte jest na opracowywaniu, wdrażaniu i kontroli realizacji planów strategicznych. W obecnych warunkach polskich - na poziomie zarządzania lokalnego (gminnego) -jednąz podstawowych ról wśród tego typu planów pełnią strategie rozwoju. W opracowaniach tych określane są cele rozwoju lokalnego oraz sposoby realizacji tych celów przy wyróżnieniu najbardziej pożądanych dla rozwoju miasta działań. Gmina Wadowice opracowała PRL mając na uwadze w głównej mierze aplikowanie po fundusze strukturalne Unii Europejskiej i dlatego w swych zamierzeniach nie ogranicza się do lat 20052006, lecz sięga po horyzont kolejnego okresu programowania budżetowego UE (2013 r.). Plan Rozwoju Lokalnego precyzuje bieżące i perspektywiczne potrzeby Gminy Wadowice z uwzględnieniem zadań, na realizację których Gmina może pozyskać środki z funduszy unijnych. Dokument ten wpisuje się także w proces planowania strategicznego, opartego na priorytetowych kierunkach rozwoju gminy oraz zaplanowanych i konsekwentnie wykonywanych działaniach. W dokumencie zawarto informacje dotyczące obecnej sytuacji społeczno-gospodarczej Gminy, a także listę działań, które należy podjąć, również przy wykorzystaniu środków z funduszy strukturalnych. Kierunki rozwoju Gminy w latach 2007-2013 to otwarta część dokumentu, która wskazywać ma, jakie działania prorozwojowe podejmować będzie Gmina w dłuższej MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 28 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE perspektywie czasowej. Główne zadania realizowane przez Gminę Wadowice w ramach Planu Rozwoju Lokalnego mają doprowadzić do uczynienia z Gminy obszaru bardzo atrakcyjnego dla mieszkańców, inwestorów i turystów. Wśród priorytetowych zamierzeń znajdują się inwestycje drogowe oraz komunikacyjne, pozwalające na lepszą dostępność do poszczególnych części obszaru Gminy, a także na przygotowanie nowych terenów pod inwestycje usługowoprzemysłowe. Równie ważna jest poprawa zagospodarowania Wadowic w zakresie infrastruktury turystycznej, pozwalająca nie tylko na przyciągnięcie większej liczby turystów, ale także na zainteresowanie i zatrzymanie ich w Wadowicach i okolicy na dłużej. W tej grupie zadań pojawią się również inicjatywy rewitalizacji i wykorzystania zasobów dziedzictwa kulturowego oraz historycznego charakteru Wadowic dla zwiększenia turystycznej atrakcyjności miasta i okolicy, a przede wszystkim dla podkreślenia szczególnych walorów tej ziemi, jako kolebki Karola Wojtyły – Ojca Świętego Jana Pawła II i unikatowego w skali kraju charakteru Wadowic jako miasta papieskiego. Nader istotnymi będą również zadania związane z rozbudową bazy oświatowej i kulturalnej w Gminie, tym bardziej, że efektem tych inicjatyw będzie nie tylko poprawa jakości życia mieszkańców, ale także możliwość wykorzystania kolejnych obiektów w ofercie kulturalnej, sportowej czy rekreacyjnej. Na podniesienie standardu życia mieszkańców Gminy wpływ będą miały także projekty z zakresu zagospodarowania przestrzennego i rozwijania centrów lokalnych w poszczególnych sołectwach, a także zagospodarowania obszarów przy głównych ciągach komunikacyjnych przebiegających przez obszary wiejskie. Na podstawie diagnozy stanu aktualnego, biorąc pod uwagę rozwój Gminy Wadowice określono cel główny „Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Wadowice” jako: DALSZY ROZWÓJ I PODNOSZENIE ATRAKCYJNOŚCI GMINY WADOWICE JAKO MIEJSCA PIELGRZYMOWANIA, ZAMIESZKANIA, INWESTOWANIA I WYPOCZYNKU. Działania konieczne dla zrealizowania Celu Głównego ujęto w czterech grupach tematycznych, określonych jako Domeny Strategiczne, które wzajemnie się uzupełniają: I – Dziedzictwo kulturowe, krajobraz i środowisko kapitałem Gminy Wadowice. II – Mieszkańcy Gminy Wadowice wykształceni, bezpieczni i aktywni. III – Gmina Wadowice obszarem inwestycji, rozwoju infrastruktury technicznej oraz wspierania przedsiębiorczości. IV – Gmina Wadowice atrakcyjnym miejscem wypoczynku i rekreacji. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 29 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 1.5.7. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wadowice Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wadowice jest spójny z zapisami Planu Rozwoju Lokalnego Gminy Wadowice na lata 2005-2006, przyjętego uchwałą nr XXVIII/167/2005 Rady Miejskiej w Wadowicach z dnia 16 października 2005r. Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wadowice to zestaw działań zmierzających do długotrwałego i zrównoważonego rozwoju miasta, w oparciu o szereg działań przestrzennych (materialnych), społecznych i gospodarczych. Program ten zakłada udział w procesie rewitalizacji kilkudziesięciu partnerów z terenu miasta, którzy będą realizowali zadania finansowane z wielu różnych źródeł, w tym funduszy strukturalnych Unii Europejskiej. Potrzeba opracowania Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Wadowice była wynikiem kilku współzależnych czynników: dynamiczny rozwój miasta w ostatnich latach, który wymaga zachowania równowagi w sferze przestrzennej, społecznej i gospodarczej, opracowanie i uchwalenie w 2005 r. dwóch dokumentów istotnych z punktu widzenia rozwoju gminy – Plan Rozwoju Lokalnego Gminy Wadowice i Studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego Gminy Wadowice, szansa włączenia w proces rozwoju Miasta wielu partnerów publicznych i niepublicznych, pojawienie się nowych możliwości finansowania rozwoju lokalnego, w tym z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (EFRR), Europejskiego Funduszu Społecznego (EFS) czy Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego, zbliżający się kolejny okres programowania w Unii Europejskiej (lata 2007-2013). Lokalny Program Rewitalizacji obejmuje lata 2006-2015 i zawiera zadania planowane do współfinansowania w ramach zarówno funduszy strukturalnych Unii Europejskie, jak również zakłada udział innych źródeł finansowania, w tym prywatnych. Dokument zawiera strukturę zalecaną przez Ministerstwo Gospodarki i Pracy, zawartą w „Podręczniku procedur wdrażania Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego” (Warszawa, 28 października 2005). Prace związane z opracowaniem Lokalnego Programu Rewitalizacji Miasta Wadowice przeprowadzono w okresie październik 2005 – marzec 2006, zgodnie z umową podpisaną pomiędzy Gminą Wadowice, reprezentowaną przez pełnomocnika: Panią Teresę Radwan-Cycoń MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 30 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE – Kierownika Wydziału Planowania Przestrzennego Urzędu Miejskiego w Wadowicach, a FRDL Małopolskim Instytutem Samorządu Terytorialnego i Administracji z Krakowa, reprezentowanym przez Krzysztofa Lipskiego – Dyrektora MISTiA. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 31 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Rys. Plan obszaru rewitalizacji Miasta Wadowice (mapa topograficzna w skali 1:10000)4 granica obszaru rewitalizacji 4 Por. Załącznik nr 4, Lokalny Program Rewitalizacji Miasta Wadowic, Urząd Miasta Wadowice, marzec 2006. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 32 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2. CZĘŚĆ DIAGNOSTYCZNA Część diagnostyczna zawiera diagnozę problemów społecznych miasta. Diagnoza została oparta na badaniu źródeł zastanych oraz analizie skonstruowanych specjalnie do tego celu ankiet i wywiadów. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 33 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.1. CHARAKTERYSTYKA GMINY WADOWICE 2.1.1. Rys historyczny Gmina Wadowice jest obszarem zamieszkałym przez człowieka od czasów prehistorycznych – reliktem dawnego osadnictwa jest m.in. grodzisko w Gorzeniu Górnym, ślady innej osady odkryto również w dolinie Skawy. W okresie nowożytnym na styku czterech krain geograficznych: Beskidu Małego, Beskidu Makowskiego, Pogórza Śląskiego i Wielickiego powstała gęsta sieć osadnicza, której miejscowości mają wielusetletnią tradycję i znaczący dorobek społeczny i cywilizacyjny. Najstarszą wsią Gminy Wadowice jest położony po prawej stronie rzeki Skawy Roków, jedna z najdawniejszych miejscowości ziemi wadowickiej. Już w 1254 r. istniała tutaj osada i karczma, a Bolesław Wstydliwy immunitetem wydanym w Korczynie potwierdził ich własność na rzecz norbertanek z krakowskiego Zwierzyńca, które władały Rokowem do początku XVII wieku. Dzieje Wadowic sięgają wieku XIII. Pierwsza pisana wzmianka o mieście pochodzi z 1327 roku, (pierwszy zapis w źródłach kościelnych jest o dwa lata starszy, z 1325 r.), natomiast w 1430 r. Wadowice otrzymały udokumentowane prawa miejskie. Jako miasto związane z Księstwem Oświęcimskim a później Zatorskim, wraz z nimi wcielone zostały do Korony Polskiej w 1564 r. i od tej chwili nosiły nazwę Królewskie Wolne Miasto Wadowice. Mimo, że miasto nękane było wieloma charakterystycznymi dla staropolskiej historii problemami i trudnościami (wojny, epidemie, pożary), z każdej z tych klęsk podnosiło się dzięki zapobiegliwości monarchów Rzeczypospolitej, nadających Wadowicom i ich mieszkańcom kolejne przywileje, ale przede wszystkim dzięki pracowitości i inicjatywie społecznej swoich obywateli. W XVII w. rozsławił Wadowice wywodzący się stąd teolog i filozof Marcin Wadowita (Marcin Kępa vel Kępka z Wadowic), profesor i dziekan Akademii Krakowskiej, który m.in. ufundował w mieście szpital dla ubogich i wspierał wadowicką szkołę parafialną, jedną a pierwszych na zachodnich ziemiach Małopolski. Znaczący rozwój miasta nastąpił z początkiem XIX w., gdy wybudowano drogę łączącą Wiedeń ze stolicą ówczesnej Galicji, Lwowem (tzw. trakt cesarski) i Wadowice znalazły się na tym ważnym szlaku komunikacyjnym. Zlokalizowano tu siedzibę cyrkułu, czyli obwodu (dużej jednostki administracyjnej), a później powiatu. W tym czasie nastąpił intensywny rozwój administracji i szkolnictwa. W mieście wzniesiono koszary wojskowe, sąd, szpital i liczne urzędy, znacznie rozwinęło się także szkolnictwo. Rozwój cywilizacyjny miasta i zwiększenie liczebności jego mieszkańców wpłynęły na wzrost świadomości społecznej i narodowej wadowiczan. Efektem było powstanie i intensywna działalność wielu organizacji społecznych, kulturalnych i MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 34 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE patriotycznych. Ich szczególny rozkwit przypadł na okres po 1866 r., czyli czasy tzw. autonomii galicyjskiej, pozwalającej na rozwój społecznej aktywności i umożliwiającej odradzanie i umacnianie polskich dążeń niepodległościowych. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w 1918 r. Wadowice nadal pozostały miastem powiatowym i były prężnym ośrodkiem oświatowym i kulturalnym. Od pierwszych chwil niepodległości stacjonował tu 12 Pułk Piechoty Ziemi Wadowickiej, wsławiony walkami z bolszewikami o niepodległość w latach 1919–1920, upamiętnionymi wzniesionym w 1928 r. przed koszarami tej jednostki Pomnikiem Poległych Żołnierzy. W 1939 r. 12 pp zapisał kolejną chlubną kartę walkami w kampanii wrześniowej, a w latach okupacji jego struktury odtworzono w ramach Armii Krajowej w Polskim Państwie Podziemnym. 18 maja 1920 r. w Wadowicach, w domu przy ul. Kościelnej 7 (ówczesny nr 2) urodził się Karol Wojtyła, syn urzędnika wojskowego Karola Wojtyły i Emilii z Kaczorowskich, późniejszy Papież Jan Paweł II, który spędził w tym mieście dzieciństwo i młodość. Osobowość przyszłego Ojca Świętego wzrastała i kształtowała się w specyficznej atmosferze Wadowic, przesyconej tradycjami społecznej aktywności i tolerancji. W czasie okupacji hitlerowskiej w latach 1939-1945 na rzece Skawie ustanowiono granicę między III Rzeszą a Generalnym Gubernatorstwem. Represje okupanta skierowane zostały przede wszystkim przeciwko miejscowym elitom polskim, inteligencji, urzędnikom i nauczycielom. Równolegle jednak niemiecka polityka eksterminacji rasowej doprowadziła do zagłady w obozach śmierci prawie całej, liczącej około 2 tysiące obywateli, społeczności żydowskiej miasta. Po zakończeniu II wojny światowej przyszły trudne lata odbudowy i starań mieszkańców o podniesienie prestiżu miasta. Po wielkim przełomie 1989 roku Wadowice weszły w okres dynamicznych przemian i rozwoju. Od 15 lat są siedzibą prężnie działającego samorządu gminnego, a od 1999 r. stały się ponownie stolicą powiatu, aczkolwiek mniejszego niż przed pięćdziesięciu laty. O randze problemów stających przed samorządem i społecznością świadczą inwestycje ostatnich lat, m.in. budowa basenu krytego czy obwodnicy, która pozwoli na przeniesienie ciężkiego i tranzytowego ruchu drogowego poza ciasne centrum miasta, ratując zabytkowy układ architektoniczno-urbanistyczny Wadowic przed niszczącym działaniem drgań i spalin. 2.1.2. Położenie, powierzchnia, ludność Wadowice położone są w zachodniej części Pogórza Wielickiego, w kotlinie pomiędzy MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 35 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE wzniesieniami Pogórza i pasmami Beskidu Małego, w dolinie rzeki Skawy, a ich współrzędne geograficzne wynoszą w przybliżeniu 49°53’ szerokości geograficznej północnej i 19°30’ długości geograficznej wschodniej. Centrum miasta leży w widłach Skawy i potoku Choczenka, na wysokości około 270 m n.p.m. Teren miasta jest zróżnicowany pod względem wysokościowym, najniżej położone są doliny Skawy i Choczenki, najwyżej położone punkty stanowią wyniesienia Czumówki, Łazówki i Górnicy. Różnica wzniesień między najniższymi i najwyżej położonymi punktami wynosi ok. 50 m. Gmina Wadowice liczy 37525 mieszkańców (2005 r.), w tym Miasto 19370 obywateli (stan na 31 grudnia 2005 r.). Powierzchnia gminy wynosi 113 km², w tym obszar miasta 10,6 km². Wadowice pełnią istotną rolę w tej części regionu, są centrum wielu inicjatyw lokalnych oraz o zasięgu ponad regionalnym, ośrodkiem administracji, kultury i edukacji, siedzibą władz gminnych, jak również powiatowych. Przez obszar Gminy biegną dwa ważne szlaki komunikacyjne o znaczeniu krajowym, krzyżujące się w Wadowicach, trasa Kraków – Bielsko-Biała jako droga krajowa K-52 oraz Oświęcim – Sucha Beskidzka, biegnąca przez teren gminy jako fragment drogi krajowej K-28 Zator – Medyka (granica państwa). Odległość z Wadowic do stolicy województwa, Krakowa, wynosi 52 km. Rys. Gmina Wadowice na tle powiatu wadowickiego. Źródło: Związek Powiatów Polskich – http://www.zpp.pl Miasto Wadowice jest stolicą gminy miejsko-wiejskiej i obejmuje miasto Wadowice oraz 15 sołectw: Babicę, Barwałd Dolny, Chocznię, Gorzeń Dolny, Gorzeń Górny, Jaroszowice oraz Jaroszowice-Zbywaczówkę (łącznie dwa sołectwa), Kaczynę, Kleczę Dolną, Kleczę Górną, Ponikiew, Roków, Stanisław Górny, Wysoką i Zawadkę. Gęstość zaludnienia w gminie wynosi MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 36 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 332 osoby/km2, co jest wartością niemal 5 razy mniejszą w stosunku do średniej gęstości zaludnienia w mieście Wadowice (1761 osób/km2). Wadowice są jednocześnie stolicą powiatu wadowickiego, skupiającego 10 gmin i liczącego 154201 mieszkańców (dane z 2005 r.). Rysunek 1.Podział terytorialny gminy Wadowice na sołectwa / miejscowości. GMINA WADOWICE Stanislaw Górny Babica Wysoka Roków Ch n ze oc ka Klecza D. Klecza G. Skawa Chocznia Gorzeñ D. Zbywaczówka Zawadka Barwald Dolny Gorzeñ G. Jaroszowice Kaczyna Ponikiew Źródło: Informacja Turystyczna - Wadowice http://www.it.wadowice.pl MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 37 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.1.3. Dziedzictwo kulturowe i turystyka Wadowice to miasto posiadające wyjątkowo korzystne położenie geograficzne w dolinie Skawy, u podnóża malowniczych Beskidów, w pobliżu przyszłego Jeziora Wadowickiego, czyli budowanego w Świnnej Porębie zbiornika wodnego na rzece Skawie. Walory krajobrazowe i wartości kulturowe kwalifikują gminę do grona miejsc o szczególnej atrakcyjności turystycznej i rekreacyjnej. W świetle prawie 700-letniej historii Wadowic nieco dziwi fakt, że tylko szesnaście obiektów w mieście i gminie wpisanych jest do rejestru Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków, tym bardziej, że w tejże ewidencji zarejestrowano cały układ urbanistyczny miasta (w 1987 r.). Ta niejednolita polityka wobec zabytków wynikała zapewne ze względów koniunkturalnych, a w sytuacji braku programu ochrony konserwatorskiej dla obszaru Gminy Wadowice wpisy dokonywane były jedynie na nieliczne indywidualne wnioski zainteresowanych osób czy instytucji. Zarejestrowane obiekty stanowią w tej sytuacji zaledwie kilka procent zabytkowej substancji miejskiej i poza miastem. Ze względu na osobę Jana Pawła II, przyciągają do Wadowic rzesze turystów pragnących przejść szlakiem dzieciństwa i młodości Ojca Świętego. To dzięki osobie Papieża Wadowice pozostają na ustach całego świata i przesądzają o szczególnym charakterze całej okolicy. Odwiedzając Dom Rodzinny Karola Wojtyły, w którym obecnie znajduje się Muzeum, Bazylikę Mniejszą pod wezwaniem Ofiarowania NMP z charakterystyczną wieżą, czy wędrując malowniczymi szlakami górskimi, dostrzegamy akcenty, które nierozerwalnie związane są z życiem Wielkiego Polaka i Wadowiczanina. Warto więc wybrać się na Leskowiec i Groń Jana Pawła II i skosztować „papieskich kremówek”, warto poczuć wyjątkowy klimat tego miasta, niewątpliwy genius loci. Mimo, że miejsce to na zawsze będzie kojarzone z osobą Ojca Świętego, godne uwagi są również inne atrakcje regionu, np. Delfin, jedna z najnowocześniejszych krytych pływalni w Polsce, dwórmuzeum Emila Zegadłowicza w Gorzeniu, a także liczne trasy turystyczne. Bliskość gór, ciekawa kultura i obrzędowość ludowa to także elementy podkreślające walory tej jakże pięknej okolicy. Ważniejsze trasy turystyczne Gmina Wadowice jest bardzo dobrym terenem do uprawiania turystyki aktywnej – pieszej, konnej i rowerowej. Wadowice i pozostałe miejscowości gminy są także doskonałymi punktami wypadowymi dla wycieczek górskich. Piechurzy zainteresowani są głównie szlakami turystycznymi na Leskowiec, czy na Groń Jana Pawła II. Na tym ostatnim usytuowane jest Sanktuarium Ludzi Gór z kaplicą pobłogosławioną przez Ojca Świętego z pokładu helikoptera podczas pielgrzymki do Polski w 1999 r. Ponadto można z Wadowic czy okolic odbywać MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 38 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE wędrówki innymi szlakami, równie ciekawymi ze względu na malownicze ukształtowanie terenu Beskidu Małego, kontakt z przyrodą oraz wspaniałe walory widokowo-krajobrazowe. Do ciekawszych i wartych wędrówki zakątków należą m.in.: Trasa Wadowice – Gorzeń Górny – Czartak, Łysa Góra (554 m), Bliźniaki (564 m), Jaroszowicka Góra (544 m). Znakowane trasy turystyczne w gminie Wadowice to m.in. szlaki: - Niebieski – Wadowice - Przełęcz Czesława Panczakiewicza pod Łysą Górą – Ponikiew - Groń Jana Pawła II, na jego pokonanie potrzeba ok. 3 godz. 45 min., - Żółty – Klecza Górna - Jaroszowicka Góra - Gorzeń Górny – Iłowiec - Łysa Góra –Bliźniaki – Kaczyna - Ostry Wierch - Inwałd, którym łącznie wędruje się ok. 6 godz., - Czarny – Wadowice – Goryczkowiec - Gorzeń Górny – Czartak - Jaroszowicka Góra - Łękawica, którym wędruje się ok. 3 godz. 45 min., - Żółty – Czartak – Żar – Królewizna – Groń Jana Pawła II – Leskowiec – Targoszów – Krzeszów Dolny, którym wędruje się ok. 4 godz. 30 min., - Czarny – Barwałd Dolny - Zarąbki – Dział – Trawna Góra, - Żółty – Kalwaria-Lanckorona PKP – Kalwaria Zebrzydowska – Zebrzydowice – Wysoka – Babica – Witanowice – Tomice – Wadowice. Baza noclegowa Według danych Głównego Urzędu Statystycznego i obliczeń Centrum Badań Regionalnych, liczba turystów odwiedzających Wadowice w stosunku do mieszkańców Gminy wynosi 28%. Jest to wskaźnik wyższy od wartości dla grupy miejscowości porównywalnych (tam wynosi 25%), ale niższy od wartości dla powiatu wadowickiego (40%), Małopolski (63%) i kraju (38%). Wysokość wskaźnika wynika z uwzględniania w obliczeniach grup rejestrowanych, korzystających z usług miejscowych przewodników, a przede wszystkim z noclegów. To zaniżenie jest widoczne w porównaniu ze wskaźnikiem dla powiatu, w którego skali Wadowice są niewątpliwie jednym z najważniejszych miejsc pod względem odwiedzin i atrakcyjności turystycznej. Nawet uwzględniając ośrodek pielgrzymkowy Kalwarii Zebrzydowskiej, tak wyliczony wskaźnik musi budzić refleksję, iż dla wielu grup Wadowice są tylko krótkim przystankiem w turystycznej czy pielgrzymkowej peregrynacji, pomiędzy innymi ośrodkami ruchu turystycznego, np. Krakowem czy Oświęcimiem. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 39 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Baza noclegowa w Gminie jest zróżnicowana. W standardzie hotelowym noclegi oferują Wojskowy Dom Wypoczynkowy Podhalanin w Wadowicach przy ul. Wojska Polskiego 17 (192 miejsca), Dom Pielgrzyma Wieża w parafii św. Piotra Apostoła przy al. Matki Bożej Fatimskiej 90 (44 miejsca) i hotel Marten w Kleczy Dolnej 111 A (35 miejsc). Indywidualne, lub przeznaczone dla mniejszych grup miejsca proponują kwatery prywatne w mieście: Pensjonat „Del Arte” przy ul. Iwańskiego (oferuje trzy pokoje dwuosobowe i jeden apartament), Pensjonat Elżbiety Majtczak na os. Jedność 5 (4 miejsca) i Pensjonat U Jędrusia przy ul. Podgórskiej 5 B (4 miejsca), a poza miastem pensjonat Mirosławy Cholewy w Ponikwi 168 (20 miejsc). Miejsca noclegowe oferują także Minikamping w Gorzeniu Górnym (możliwość rozbicia 10 namiotów, max. 40 osób) i domki letniskowe ośrodka kempingowego Czartak (10 domków sześcioosobowych w sezonie od maja do września). Można również skorzystać z gościny w całorocznym ośrodku szkolno-wypoczynkowym Elektrowni Jaworzno w Ponikwi (10 domków sześcioosobowych). W pobliskich wsiach zwolennicy agroturystyki mogą skorzystać z oferty gospodarstw Ranczo w Dolinie – Grażyny i Adama Rybskich w Kleczy Górnej 102 (8 miejsc) oraz Józefela w Kleczy Dolnej 253 A (10 miejsc). Na Leskowcu, a właściwie na dawnej Jaworzynie, czyli obecnie Groniu Jana Pawła II działa schronisko PTTK pod Groniem Jana Pawła II (32 miejsca). Baza gastronomiczna Zaplecze gastronomiczne w gminie Wadowice to przede wszystkim sieć restauracji i małej gastronomii. Zabezpiecza ona wymagania w sposób wystarczający w stosunku do obecnej skali ruchu turystycznego, zróżnicowany pod względem asortymentowym oraz cenowym i w miarę dostosowany do zapotrzebowania i możliwości poszczególnych grup konsumentów. W mieście funkcjonują restauracje: Piwnica przy pl. Jana Pawła II 8 (wejście od ul. Jagiellońskiej), Paradise przy pl. Jana Pawła II 21, Dworek Mikołaj przy ul. Błonie 1, restauracja Wenecja przy ul. Konstytucji 3 Maja 98, restauracja Graniczna przy ul. Wojska Polskiego 42, restauracja – pizzeria Narcyz przy pl. Jana Pawła II 9, restauracja – pizzeria Lotos przy ul. Lwowskiej 8, jadłodajnia Pod lipką przy pl. Jana Pawła II 5, bar U Misia przy ul. Trybunalskiej 4, restauracja Nova przy ul. Putka 2 (nad supermarketem Albert), restauracja – pizzeria Resto Rapido Europejska przy ul. Poprzecznej 10, natomiast poza miastem restauracja Joker w Jaroszowicach-Zbywaczówce 237 i restauracja – pizzeria Czartak w Gorzeniu Dolnym 44. Spośród kawiarni i cukierni w Wadowicach działają: Galicja przy ul. Kościelnej 5, cukiernia Wadowice przy ul. Kościelnej 6, cukiernia Beskidzka przy ul. Jagiellońskiej, cukiernia Markiza przy pl. Jana Pawła II 22, cukiernia Kremówka przy ul. Zatorskiej 8, cukiernia Cattabriga przy pl. Bohaterów Getta, cukiernia firmy Hardek przy pl. Kościuszki 21 oraz 12 ogródków kawiarnianych. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 40 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.1.4. Kultura i sport Kultura Tradycją stało się, że 18 maja, w rocznicę urodzin Karola Wojtyły, rozpoczynają się w gminie Dni Wadowic. W roku 2000, roku jubileuszu osiemdziesięciolecia urodzin Ojca Świętego Jana Pawła II, były one szczególnie okazałe. Ich punktem kulminacyjnym był zorganizowany przez wadowicki Samorząd wspólnie z Telewizją Polską wielki koncert urodzinowy, w którym zaprezentowały się największe gwiazdy polskiej estrady. Podobny koncert zorganizowany w 2005 r., w półtora miesiąca po śmierci Ojca Świętego, a w przeddzień 85 rocznicy Jego urodzin miał charakter znacznie bardziej refleksyjny. Dokonania kulturalne nie ograniczają się do organizacji święta miasta. W Wadowicach działa wiele instytucji kulturalnych. Obok domu Ojca Świętego funkcjonuje Muzeum Miejskie, Wadowickie Centrum Kultury oraz biblioteki dysponujące bardzo bogatą ofertą. Organizowane są imprezy cykliczne, festiwale, przeglądy a także imprezy jednorazowe – koncerty, wystawy, występy plenerowe. Na terenie gminy funkcjonują tematyczne kluby i koła zainteresowań, cieszące się dużym zainteresowaniem wśród dzieci, młodzieży i dorosłych. Dumą mieszkańców gminy jest orkiestra dęta Ochotniczej Straży Pożarnej z Choczni, która od kilku lat zdobywa najwyższe trofea na wszelkiego typu festiwalach i przeglądach. Rozwija się i zdobywa laury także druga orkiestra dęta OSP z Kleczy Dolnej. Sport i rekreacja W Gminie Wadowice działa aż 13 klubów sportowych, w tym 5 w Wadowicach. Obok sekcji piłki nożnej, działających w większości klubów, sukcesy odnoszą również drużyny piłki koszykowej, siatkowej, zawodnicy tenisa stołowego, karatecy oraz łucznicy. W Wadowicach organizowane są liczne imprezy sportowe i rekreacyjne o zasięgu ogólnopolskim, a nawet międzynarodowym. Każdego roku uczestniczą w nich tysiące miłośników sportu i ruchu na świeżym powietrzu. Od kilku lat miasto gości uczestników np. Biegu Solidarności, kilkakrotnie było miejscem startu lub mety etapów kolarskiego Wyścigu Solidarności i Olimpijczyków. Turystycznymi szlakami Beskidu Małego opiekują się członkowie miejscowego Oddziału PTTK Ziemia Wadowicka, którego tradycje sięgają okresu międzywojennego. Organizacja ta ma znaczący dorobek w zakresie turystyki kwalifikowanej, zwłaszcza turystyki górskiej i znakowania szlaków w Beskidach. Obecnie wadowicki PTTK jest współorganizatorem Zlotu Szlakami Jana Pawła II. Do swoich dawnych tradycji sportowych nawiązuje także reaktywowane w 1990 roku Towarzystwo Gimnastyczne Sokół, będące organizatorem wielu zawodów sportowych, ale także imprez o charakterze patriotycznym. Sokół organizuje m.in. od kilku lat w listopadzie doroczny MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 41 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Bieg Niepodległości z okazji rocznicy odzyskania niepodległości przez Polskę w 1918 r. Dumą mieszkańców Gminy Wadowice jest pełnowymiarowa Kryta Pływalnia Delfin, która została nagrodzona jako jeden z najlepiej zaprojektowanych i wykonanych obiektów tego typu w kraju w 2002 r. Obiekt posiada homologację Polskiego Związku Pływackiego z prawem organizacji zawodów regionalnych i innej rangi w porozumieniu z PZP. Ponadto do turystycznej infrastruktury towarzyszącej w gminie zaliczyć należy: stadion sportowy 650-lecia Wadowic na dawnych Błoniach Miejskich, korty tenisowe, klub jeździecki oraz trzy stajnie prywatne w okolicy Wadowic. 2.1.5. Gospodarka Lokalna 2.1.5.1 Potencjał gospodarczy i przedsiębiorczość mieszkańców Gmina Wadowice jest od wielu lat największym ośrodkiem gospodarczym w powiecie wadowickim i posiada bardzo duży potencjał rozwojowy, wynikający z wielu uwarunkowań. Zarówno możliwości, jak i dotychczasowe działania postawiły Wadowice bardzo wysoko w rankingu miast pod względem dynamiki rozwoju. Wyznacznikiem aktywności gospodarczej jest liczba jednostek zarejestrowanych w systemie REGON. W gminie Wadowice funkcjonują 4243 podmioty gospodarki narodowej, z czego 2634 jednostki działają w mieście (62%). Z ogólnej liczby podmiotów, w sektorze publicznym prowadzi działalność zaledwie 130 jednostek (3%), pozostałe 4113 podmiotów działa w sektorze prywatnym (97%). Zdecydowana większość podmiotów gospodarki narodowej w gminie Wadowice to osoby fizyczne prowadzące działalność gospodarczą – 3435 jednostek (81% ogółu podmiotów w systemie REGON), 405 podmiotów to spółki cywilne (9,5%), 128 podmiotów to spółki handlowe (3%), 62 jednostki mają charakter fundacji, stowarzyszeń i organizacji społecznych (1,5%), a 16 podmiotów to spółdzielnie. W stosunku do 2000 r. liczba podmiotów gospodarki narodowej w gminie Wadowice wzrosły o prawie 14% i w 2004 r. stanowiła 28,5% wszystkich jednostek w powiecie wadowickim. Ważnym wskaźnikiem służącym analizowaniu rozwoju przedsiębiorczości jest liczba zarejestrowanych firm na tysiąc mieszkańców gminy. Pod tym względem Gmina Wadowice z liczbą 113 firm na 1000 mieszkańców (dane za 2004 r.) plasuje się na drugim miejscu w powiecie, za gminą Kalwaria Zebrzydowska (148/1000), gdzie kultywowane są wieloletnie tradycje rodzinnych firm, szczególnie stolarskich, a także obuwniczych. Średnia dla powiatu wadowickiego wynosi 96 podmiotów na 1000 mieszkańców, dla Małopolski 89, a dla Polski 94 firmy na tysiąc obywateli. Gospodarczą wizytówką lokalnej przedsiębiorczości są branże stolarska i obuwnicza, produkcyjnymi potentatami zakłady przemysłu spożywczego i maszynowego, jednak najwięcej firm działa w sektorze handlu i usług. Działalność ta mogła się rozwinąć dzięki prężnie MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 42 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE funkcjonującym tu dużym firmom o zasięgu regionalnym czy krajowym. To właśnie dla potrzeb takich przedsiębiorstw świadczone są różnego rodzaju usługi. Ogromny potencjał tkwi także w turystyce. Walory przyrodnicze i kulturowe, jak również bliskość znaczących ośrodków kulturalnych (Kraków), czy obszarów turystycznych (Tatry, Beskidy), a także własne zasoby Gminy w tych dziedzinach tworzą znakomite warunki dla rozwoju działalności nie tylko sensu stricte turystycznej, ale także – a może przede wszystkim – okołoturystycznej (gastronomia, usługi). Wadowice są silnym ośrodkiem administracyjno-finansowym, w latach dziewięćdziesiątych powstało tutaj szereg nowych oddziałów banków, rozwijają się handel, usługi i drobna wytwórczość. W Wadowicach szczególnie dobrze reprezentowany jest sektor bankowy, instytucje tak ważne dla gospodarczych przedsięwzięć. W mieście oddziały mają: Bank Gospodarki Żywnościowej S.A., Bank Przemysłowo Handlowy PBK S.A., Bank Spółdzielczy w BielskuBiałej, BIG Bank Gdański S.A., ING Bank Śląski, Kredyt Bank S.A., Millenium Big Bank S.A., PKO Bank Polski S.A., Powszechne Spółdzielcze Kasy Oszczędnościowo–Kredytowe, Dominet Bank. W mieście siedziby mają znane w całym kraju firmy. Należą do nich Zakłady Przemysłu Cukierniczego Skawa S.A., Fabryka Elementów Hydrauliki Ponar S.A., Zakłady Mechaniczne FUMiS-Bumar oraz bardzo prężnie rozwijająca się w ostatnich latach firma Maspex. Wszystkie te firmy, oraz wiele mniejszych wpływają nie tylko na dynamikę rozwoju gospodarczego, ale także znacząco poprawiają sytuację na rynku pracy, zmniejszając bezrobocie. Istotny wpływ na postrzeganie Gminy jako ośrodka atrakcyjnego gospodarczo mają działające tu instytucje otoczenia biznesu. Służą one wsparciem dla nowo tworzonych przedsiębiorstw, czy rozwijających się firm, poszukujących pomocy w różnych zakresach swej działalności, począwszy od kredytowania finansowego, poprzez znalezienie korzystnej lokalizacji dla przedsięwzięcia, a na doradztwie prawnym i biznesowym skończywszy. Z grona instytucji otoczenia biznesu w gminie brak jedynie funduszu poręczeń kredytowych, który mógłby być ważnym narzędziem dla rozwoju lokalnej sfery małych i średnich przedsiębiorstw. 2.1.5.2. Rynek pracy Wartościami charakteryzującymi rynek pracy jest nie tylko liczba pracodawców, ale przede wszystkim stopa bezrobocia i liczba pracujących. Bezrobocie omówione zostało już wcześniej, zatem ta 10 913 część opisu dotyczy grupy osób pracujących. Według danych z 2003 r. liczba pracujących w Gminie Wadowice wynosiła osób, w tym 5676 kobiet (52% ogółu). Oznacza to, że 47,1% mieszkańców gminy w wieku produkcyjnym posiada pracę, co jest wskaźnikiem zdecydowanie wyższym w porównaniu z wartościami powiatu (26%), regionu (29,7%) i Polski (31,5%). Według innego wskaźnika (liczba pracujących na 1000 mieszkańców) gmina Wadowice MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 43 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE także wypada bardzo korzystnie – z wartością 292 osoby przewyższa wskaźniki powiatowe (158 pracujących na 1000 obywateli), regionalne (183) i ogólnopolskie (198). Najwięcej mieszkańców Gminy Wadowice pracuje w szeroko pojętym sektorze usług oraz w przemyśle i budownictwie. Jednak po rozbiciu usług na rynkowe i nierynkowe zdecydowanie dominują osoby zatrudnione w przemyśle i budownictwie. Nikły jest odsetek zatrudnionych w łowiectwie, rolnictwie i leśnictwie. W rolnictwie, rybołówstwie i leśnictwie pracuje 0,2% mieszkańców gminy posiadających etat (w powiecie 0,7%, w regionie 0,8%, w Polsce 1,5%), w przemyśle i budownictwie zatrudnionych jest 47,4% obywateli gminy (powiat 50,6%, region 35,3%, Polska 37,3%), w usługach rynkowych etat posiada 28,2% mieszkańców gminy (powiat 23,7%, region 33,4%, Polska 33,3%), natomiast w usługach nierynkowych pracuje 24,1% ludności gminy (w powiecie 25,0%, w Małopolsce 30,5%, w kraju 27,9%). Powyższe dane mogą wskazywać na przekształcenia struktur rynku pracy w Gminie Wadowice. Jeżeli jednak niewielkie zmniejszenie liczby pracujących w przemyśle przy równoczesnym zwiększeniu liczby zatrudnionych w sektorze usług rynkowych jest korzystne, to zmniejszenie liczby zatrudnionych w usługach nierynkowych może sugerować np. ubytek lub przynajmniej stagnację miejsc pracy w administracji, ale także w służbie zdrowia, oświacie, pomocy społecznej i innych istotnych formach obsługi mieszkańców. Równocześnie należy zauważyć, że mimo opisanych zmian struktura zatrudnionych w Gminie nadal jest nieco przesunięta w kierunku przemysłu, przy równoczesnym nadal zbyt małym (mimo wzrostu) udziale sektora usług rynkowych. Największe zakłady przemysłowe i firmy na terenie Gminy Wadowice: Agencja Promocja - Stanisław Kwaśny, Aksa - hurtownia papiernicza, Badura sp. z o.o. - Zakład obuwniczy, Barbara Bąk i Stanisław Bąk Bardimex bis s.j., Centrum Budowlane sp. z o.o. Gama, Datex – Data Jakub i Wspólnicy s.j., Drukarnia i Wydawnictwo Grafikon – J. Krupnik, W Kołodenny s.j., Fabryka Elementów Hydrauliki „Ponar - Wadowice S.A.”, Fabryka Papieru i Tektury Beskidy S.A., Filar sp. z o.o., Firma Handlowa Abecadło Ewa Wołek, Firma Panelstyl, Mirosław Żak, Firma Produkcyjno-Handlowa Brydex B J. Burzyński i wspólnicy, s.j., Firma Handlowo-Produkcyjno-Usługowa Młyn Wadowice, Renata Żółtek, MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 44 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE FUMiS – bumar, Gminna Spółdzielnia Samopomoc Chłopska, Gospodarstwo Pomocnicze Wojskowy Dom Wypoczynkowy Podhalanin Handlowo – Gospodarcza Spółdzielnia Pracy, Hibernatus sp. z o.o., Inwado sp. z o.o., Krakowskie Zakłady Zielarskie Herbapol w Krakowie S.A., Zakład Produkcyjny Wadowice, Majus s.j., Maspex Wadowice sp. z o.o., Metchem sp. z o.o., Okręgowa Spółdzielnia Mleczarska Wadmlek w Wadowicach, Pack-Plus sp. z o.o., Pionier - Spółdzielnia Inwalidów, Przedsiębiorstwo Produkcyjne, Handlowe i Usługowe Kika s.j., K. Studnicki, K. Pamuła, S. Ruła, Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Handlowo-Usługowe Madix - Eksport-Import, Przedsiębiorstwo Robót Budowlanych, Inżynieryjnych i Hydrotechnicznych, Jan Rzepa, Edward Płecki, s.j., Przedsiębiorstwo Robót Drogowo-Mostowych, Przedsiębiorstwo Usług Geodezyjnych sp. z o.o., Rejonowe Przedsiębiorstwo Robót Inżynieryjnych, Rumtex sp. z o.o., Sklep Budowlany Wapian – W. Mizera, P. Jesiołowski, A. Wata, s.j., Społem – Powszechna Spółdzielnia Spożywców, Spółdzielnia Inwalidów Pionier, Spółdzielnia Mieszkaniowa, Spółdzielnia Transportowo-Motoryzacyjna Przewóz, Werbatex sp. z o.o., Wod-Gaz - Materiały Instalacyjno-Sanitarne, Zakład Produkcyjno-Handlowo-Usługowy Inex , K.Suglik, J. Stuglik, s.j., Zakład Przetwórstwa Mięsnego J. Wolas - M. Kastelik sp. z o.o., Zakłady Przemysłu Cukierniczego Skawa S.A., Żelbet Spółka Produkcyjno-Handlowa. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 45 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.1.5.3. Rolnictwo Według klasyfikacji statystycznej na terenie gminy Wadowice funkcjonuje 4189 gospodarstw rolnych (w grupie ujęto także działki rolne o powierzchni 0-1 ha). Średnia wielkość gospodarstwa wynosi ok. 2,0 ha i jest porównywalna ze średnią dla powiatu (1,99 ha), a niższa od średniej dla Małopolski, wynoszącej 2,61 ha i średniej krajowej, rzędu 7,1 ha użytków rolnych. Jeszcze wyższa jest przeciętna wielkość powierzchni całego gospodarstwa (nie tylko użytków rolnych) wynosząca w Polsce 9 ha, a w UE aż 19,4 ha. Liczba osób posiadających gospodarstwa rolne o łącznej powierzchni do 1 ha (działki rolne) wynosi 891, przy czym trzeba zauważyć, że wiele działek nie jest uprawianych rolniczo, natomiast powierzchnię przekraczającą 10 ha posiada zaledwie 7 gospodarstw w gminie. Jak wynika z powyższych danych, rolnictwo na terenie gminy jest bardzo rozdrobnione. Powierzchnia gruntów w gospodarstwach rolnych ogółem na terenie gminy wynosi 8130 ha, a użytkowanie gruntów według danych statystycznych przedstawia się następująco: 1. użytki rolne – 6025 ha, w tym: grunty orne – 4732 ha (78,6% ogólnej powierzchni użytków rolnych), sady – 100 ha (1,6%), łąki – 973 ha (16,1%), pastwiska – 220 ha (3,7%), 2. lasy i grunty leśne – 1637 ha, 3. pozostałe grunty – 467 ha. Część użytków rolnych w Gminie nie jest uprawiana. Dane statystyczne za rok 2003 rejestrują na wsiach Gminy Wadowice od 20,3 do 32,5 proc. odłogów, natomiast w skromnym areale rolnym w samym mieście jeszcze więcej. Jest to związane z rozdrobnieniem gospodarstw oraz wspomnianymi wcześniej niekorzystnymi warunkami rozwoju rolnictwa. Według danych Urzędu Statystycznego 53,2% powierzchni Gminy Wadowice stanowią użytki rolne (dla powiatu wadowickiego średnia wynosi 58,4%, dla Małopolski 58%, a dla kraju 59%), natomiast grunty orne stanowią już tylko 40,6% obszaru gminy (w powiecie 45,3%), użytki zielone to 11,6%, a sady zajmują 1% powierzchni Gminy. Udział lasów i terenów leśnych w ogólnej powierzchni Gminy Wadowice wynosi 30,8% (średni udział lasów w powierzchni wynosi dla powiatu wadowickiego 24,1%, dla Małopolski 29%, a dla Polski 28,1%). Wszystkie lasy stanowiące własność Skarbu Państwa będące w zarządzie Państwowego Gospodarstwa Leśnego Lasy Państwowe Nadleśnictwa Andrychów na terenie Gminy Wadowice uznane zostały zgodnie z decyzją Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 8 listopada 1995 r. za lasy ochronne. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 46 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.2. CHARAKTERYSTYKA CZYNNIKÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.2.1. Liczba i struktura płci ludności Według stanu na dzień 31 grudnia 2004 r. Gminę Wadowice zamieszkiwały 37 402 osoby. Miasto liczy 19 392 obywateli, a w sołectwach mieszka 18 010 osób. Gmina zajmuje pod względem liczebności mieszkańców drugie miejsce w powiecie (po gminie Andrychów) i skupia ponad 24% obywateli powiatu. Struktura mieszkańców według płci przedstawiała się następująco: kobiety – 19 355 osób (51,7% ogółu ludności gminy), mężczyźni – 18 047 osób (48,3%) Kobiety Mężczyźni 18.047 48,3 % 19.355 51,7 % czyli na 100 mężczyzn przypadało 107 kobiet (to najwyższy wskaźnik tzw. współczynnika feminizacji w powiecie wadowickim, porównywalny ze wskaźnikiem ogólnopolskim, a wyższy od średniej dla powiatu – 104 i dla Małopolski – 106 kobiet na 100 mężczyzn). W latach 1999-2004 liczba mieszkańców gminy wzrosła z 37074 obywateli do 37 402 osób i był to wzrost coroczny. Odbył się on jednak głównie za sprawą terenów wiejskich gminy, gdzie zaludnienie w okresie pięciu lat wzrosło o 655 osób, podczas, gdy w mieście Wadowice zaludnienie zmniejszyło się o 327 obywateli. Wzrost liczby mieszkańców gminy jest efektem zarówno ruchu naturalnego ludności (dodatni przyrost naturalny) oraz wewnątrzgminnych MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 47 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE migracji. Taka wewnętrzna migracja bez odpływu mieszkańców poza obszar Gminy powodowana jest przede wszystkim tendencją do budowania i zamieszkiwania we własnych domach, których wiele powstaje w okolicznych wsiach. 2.2.2. Mieszkalnictwo Według danych GUS w roku 2003 w Gminie Wadowice były łącznie 10 743 mieszkania o 42 361 izbach i łącznej powierzchni 834 702 m², co dawało średnio na mieszkanie 3,9 izby i 77,7 m² powierzchni, natomiast w przeliczeniu na osobę 22,4 m² powierzchni. Mieszkania w Gminie Wadowice stanowiły 24,7% wszystkich mieszkań w powiecie, ale ich powierzchnia stanowiła 23,3% łącznej powierzchni mieszkań w powiecie. Jest to efekt tego, że średnia powierzchnia mieszkania w powiecie wadowickim, przy dominującym budownictwie jednorodzinnym, wynosi 82,4 m² i jest wyższa od średniej dla Gminy Wadowice. Pod względem powierzchni znacznie mniejsze są mieszkania w Andrychowie, gdzie średnia powierzchnia mieszkania wynosi 72,7 m², a na jednego mieszkańca przypada prawie o jeden metr kwadratowy powierzchni mniej (21,5 m²) niż w Wadowicach. Wielkość powierzchni użytkowej mieszkania na jednego mieszkańca jest w Gminie Wadowice zbliżona (nieznacznie niższa) do wskaźnika regionalnego (22,6 m²) oraz ogólnopolskiego (22,7 m²), natomiast pod względem średniej powierzchni mieszkania wyraźnie wyższa od wskaźnika regionalnego wynoszącego 73,2 m² i krajowego (68,8 m²). Gminny wskaźnik liczby izb w mieszkaniu (3,9), jest nieznacznie niższy niż w skali powiatu (4,1), ale nieco wyższy od wskaźnika dla Małopolski (3,8) oraz dla Polski (3,7). 2.2.3. Źródła utrzymania i dochody ludności Według obliczeń Centrum Badań Regionalnych z Warszawy dochody mieszkańców Gminy Wadowice są dość wysokie, bowiem obliczony na podstawie udziału Gminy w podatkach skarbu państwa podatek od dochodów osobistych (PIT) na jednego mieszkańca Gminy Wadowice wynosił w 2002 r. 733 złote, czyli więcej niż tenże podatek w skali powiatu wadowickiego (695 zł) oraz w grupie gmin porównywalnych z Wadowicami (676 zł), natomiast był nieco niższy od podatku przypadającego na mieszkańca Małopolski (787 zł) oraz od średniego podatku w kraju (853 zł). Także wskaźniki obrazujące życie mieszkańców pod względem tzw. źródła utrzymania stawiają Gminę Wadowice wysoko. Według wydawnictwa Województwo małopolskie 2003 procent gospodarstw domowych w Gminie utrzymujących się wyłącznie lub głównie z pracy w rolnictwie lub na własny rachunek mieści się w najniższym przedziale, i nie przekracza 5 procent, zarówno w mieście jak i na wsiach. Pod względem odsetka gospodarstw utrzymujących się wyłącznie lub głównie z emerytur i rent Gmina także odnotowuje jeden z najniższych (czyli MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 48 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE najlepszych) wskaźników w powiecie. Dla miasta mieści się on w przedziale od 24,6% do 37,3%, natomiast dla ludności sołectw w przedziale od 37,3% do 40,3%. 2.2.4. Poziom wykształcenia Poziom wykształcenia mieszkańców Polski badany był podczas Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań w roku 2002. W gminie Wadowice badaniem objęte zostały 16204 osoby w wieku powyżej 13 lat. Wyniki tych badań wskazują, że mieszkańcy gminy Wadowice są dobrze wykształceni, zwłaszcza w porównaniu z mieszkańcami całego powiatu wadowickiego. Największa grupa mieszkańców gminy posiada wykształcenie średnie (30,6% ogółu), co jest tendencją bardzo pozytywną, zarówno w porównaniu ze wskaźnikiem powiatu wadowickiego (25,5% osób z wykształceniem średnim) i regionu małopolskiego (30,4%). Niewiele mniejsza rzesza obywateli gminy posiada wykształcenie podstawowe (30,2% ogółu mieszkańców), co jest wskaźnikiem niższym zarówno w porównaniu z powiatem (34,4%), jak i regionem (30,5%). Co piąty mieszkaniec gminy Wadowice (22,1% ogółu) legitymuje się wykształceniem zasadniczym zawodowym, co w porównaniu z wartością powiatową (25,7%) jest wskaźnikiem niższym, a w zderzeniu z wartością regionalną (18,5%) jest wskaźnikiem wyższym. Ponad 5% mieszkańców gminy ukończyło szkołę policealną – analogiczny wskaźnik dla powiatu wynosi 4,1%, a dla regionu 4,9% ogółu mieszkańców. Dyplomem uczelni wyższej może pochwalić się 8,5% obywateli gminy Wadowice, co jest wartością wyższą w porównaniu ze średnią powiatową (6,5%), jednak niższą w konfrontacji z wartością regionu małopolskiego (10,6%), która jest wysoka dzięki wykształconym obywatelom Krakowa. Wykres: Poziom wykształcenia mieszkańców Gminy Wadowice (%). 35 Średnie 30,6 Podstawowe 30,2 30 25 Zawodowe 22,1 20 15 10 5 Policealne 5 Wyższe 8,5 0 Wykształcenie MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 49 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.2.5. Bezrobocie w Gminie Wadowice Bezrobocie jest niezmiernie uciążliwym problemem społecznym i gospodarczym zarówno w Polsce, jak i w Wadowicach. Samorząd Gminy nie ma odpowiednich narzędzi dla przeciwdziałania bezrobociu (jednymi z nielicznych są prace interwencyjne, staże, umowy absolwenckie itp.), jednak podejmuje działania mające zachęcać mieszkańców do aktywności inwestycyjnej, tworzenia nowych miejsc pracy czy podejmowania działalności gospodarczej. Bardziej kompleksowe, a przede wszystkim zinstytucjonalizowane działania ewidencjonowania zjawiska bezrobocia oraz aktywizacji osób bezrobotnych prowadzone są na szczeblu powiatu, poprzez powołany w tym celu organ administracji, jakim jest Powiatowy Urząd Pracy. Także obliczenia statystyczne, w przypadku Gminy Wadowice właściwego dla niej Urzędu Statystycznego w Krakowie prowadzone są tylko do szczebla powiatu, nie uwzględniając odrębności i specyfiki poszczególnych gmin. W niniejszym podrozdziale dla zobrazowania problemu bezrobocia w Gminie Wadowice wykorzystano informacje GUS oraz Powiatowego Urzędu Pracy w Wadowicach. W statystyce powiatu wadowickiego od wielu lat notuje się wysoką stopę bezrobocia mieszkańców. Według stanu na 31 grudnia 2005 r. bezrobocie w powiecie wynosiło 15,2 proc. czyli prawie co siódmy zdolny do pracy mieszkaniec powiatu pozostawał bez etatu, a to pociąga za sobą szereg problemów natury społecznej. Wielkość stopy bezrobocia w skali powiatu wadowickiego jest wyższy od poziomu bezrobocia w regionie małopolskim (13,8%), ale niższa w porównaniu z wartością bezrobocia w Polsce (17,6%). Liczba bezrobotnych w Gminie Wadowice według danych z grudnia 2005 r. wynosi 1901 osób, z czego prawie 57% to kobiety (1076 osób). Tylko 12,4% ogółu bezrobotnych w gminie (235 osób) posiada prawo do zasiłku z Powiatowego Urzędu Pracy. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 50 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.2.6. Edukacja Zapewnienie możliwości kształcenia w szkołach podstawowych i gimnazjach jest zadaniem samorządu gminnego. W wielu wypadkach od gminy zależy także stworzenie korzystnego klimatu dla rozwoju szkolnictwa ponadgimnazjalnego na jej obszarze, czyli ułatwienie dostępności dalszej i hierarchicznie wyższej edukacji dla mieszkańców. Tradycje oświaty i rozwój cywilizacyjny miasta i okolicy wykształciły dobrą i gęstą sieć placówek edukacyjnych nie tylko szczebla podstawowego, ale także średniego. Zabezpieczone są warunki do opieki nad dziećmi w wieku przedszkolnym, a także warunki do nauki w szkołach podstawowych i gimnazjach. W Gminie Wadowice funkcjonuje 7 przedszkoli, 16 szkół podstawowych, 9 gimnazjów. Dalszą naukę proponują podlegające władzom powiatowym, a zlokalizowane na terenie Gminy Wadowice cztery zespoły szkół ponadgimnazjalnych. Szkoły te dysponują ofertą o różnorako zestawionych profilach kształcenia i zapewniają edukację nie tylko dla uczniów z terenu Gminy Wadowice, ale całego powiatu, a nawet spoza jego obszaru. W strukturach wymienionych zespołów działają między innymi: trzyletnie licea ogólnokształcące, trzyletnie licea profilowane, czteroletnie technika, dwu i trzyletnie szkoły zawodowe. Absolwenci liceów mogą podjąć naukę w szkołach policealnych (zdobycie zawodu), a absolwenci zasadniczych szkół zawodowych w liceach uzupełniających czy technikach, po których ukończeniu mogą zdać maturę. 2.2.7. Ochrona zdrowia W zakresie podstawowej opieki medycznej całodobową pomoc dla mieszkańców i leczenie ambulatoryjne świadczą prywatne spółki medyczne i gabinety lekarskie oraz stomatologiczne (według danych za 2002 r. w Gminie Wadowice prowadziło działalność 18 spośród 50-ciu placówek ochrony zdrowia w powiecie wadowickim, w tym 6 przychodni, 2 ośrodki zdrowia i 10 praktyk lekarskich. Równocześnie w Gminie Wadowice funkcjonowało 11 aptek spośród 32 w powiecie. W zakresie leczenia specjalistycznego opiekę zapewniają Powiatowa Przychodnia Specjalistyczna w Wadowicach, a także poradnie specjalistyczne w Krakowie oraz innych MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 51 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE ośrodkach. W PPS funkcjonuje kilkanaście poradni, obsługujących mieszkańców Gminy Wadowice oraz powiatu. Są to poradnie: Chirurgii Ogólnej, Chorób Zakaźnych i Hepatologii, Chorób Płuc i Gruźlicy z Pracownią Spirometrii, Dermatologiczna, Diabetologiczna, Endokrynologiczna, dla Kobiet, Kardiologiczna, Laryngologiczna z Pracownią Audiometryczną, Leczenia Uzależnień Medycyny Pracy, Neurologiczna, Okulistyczna z Gabinetem Leczenia Zeza, Ortopedyczna, Psychologiczna, Rehabilitacji Medycznej, Reumatologiczna, Ryzyka Okołoporodowego, Zdrowia Psychicznego oraz trzy poradnie konsultacyjne; Chirurgii Ogólnej i Urazowej, Ginekologiczna, Pediatryczna. Istnieją także pracownie: Rehabilitacji Leczniczej, Elektrokardiografii, Ultrasonografii, Rentgenologiczna z aparatem do mammografii oraz Gabinet Zabiegowy i Centralne Laboratorium. W ZZOZ trwają prace przygotowawcze zmierzające do uruchomienia Stacji Dializ z Poradnią Nefrologiczną oraz Pracowni Tomografii Komputerowej. Szpital Powiatowy im. Jana Pawła II zlokalizowany jest w dwóch kompleksach budynków u podnóża Karmelu, po obu stronach ul. Karmelickiej i zapewnia opiekę nie tylko dla mieszkańców gminy, ale całego powiatu (ok. 155 tys. ludności). W Szpitalu funkcjonuje dziewięć oddziałów: Anestezjologii i Intensywnej Terapii, Chirurgii Ogólnej, Chirurgii Urazowej, Dziecięcy, Ginekologiczno-Położniczy, Noworodków i Wcześniaków, Obserwacyjno-Zakaźny, Wewnętrzny I, Wewnętrzny II oraz Blok Operacyjny. Do dyspozycji pacjentów są także Izby Przyjęć: Chirurgiczno-Ginekologiczna, Położnicza, Dziecięca, Oddziału Obserwacyjno- Zakaźnego, Oddziałów Wewnętrznych. Według stanu na koniec III kwartału 2004 r. Szpital posiada 310 łóżek, a na Oddziale Noworodków 40 stanowisk, z tym ze obecnie zgodnie ze standardami unijnymi funkcjonują w Szpitalu 273 łóżka, a pozostałe zostaną uruchomione po zakończeniu stosownych remontów i adaptacji. ZZOZ zatrudnia 628 osób, w tym 68 lekarzy, 290 pielęgniarek i położnych, 18 osób pozostałego wyższego personelu medycznego, 49 techników medycznych, 50 osób pozostałego średniego personelu medycznego, 18 osób niższego personelu medycznego, 50 osób personelu ekonomicznego, administracyjnego i technicznego oraz 85 pracowników gospodarczych i obsługi. 2.2.8. Bezpieczeństwo i Porządek Publiczny Jednym z istotniejszych elementów funkcjonowania społeczności lokalnej jaką jest Gmina są kwestie bezpieczeństwa oraz porządku publicznego. Często wskaźniki dotyczące bezpieczeństwa nie odzwierciedlają nastrojów i poczucia bezpieczeństwa wśród mieszkańców danego obszaru, dlatego też bardzo itotnym elementem prawidłowo działającej struktury lokalnej jest wizerunek służb zajmujących się na co dzień zapewnieniem bezpieczeństwa oraz porządku publicznego. Jak wskazuje doświadczenie w Gminie Wadowice pomimo pojawiających się coraz to nowych MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 52 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE zagrożeń, publiczne poczucie bezpieczeństwa dzięki staraniom lokalnych władz, pozostaje na wysokim poziomie. 2.2.8.1. Policja Sprawami bezpieczeństwa publicznego na terenie Gminy Wadowice zajmuje się Komenda Powiatowa Policji w Wadowicach, obejmująca zasięgiem swojego działania teren całego powiatu. W zakresie profilaktyki przestępczości oraz ochrony porządku publicznego podstawowe działania wykonują funkcjonariusze sekcji prewencji, referatu dzielnicowych i zespołu do spraw nieletnich i patologii, zadania z zakresu ochrony porządku i bezpieczeństwa w ruchu drogowym realizuje sekcja ruchu drogowego, natomiast w zakresie wykrywania przestępczości kryminalnej właściwym organem KPP jest sekcja kryminalna, prowadząca działania operacyjne oraz dochodzeniowo-śledcze. Komenda Powiatowa Policji w Wadowicach, obejmująca zasięgiem swojego działania także Gminę Wadowice, oceniana jest jako wyróżniająca się jednostka Policji w Małopolsce. Wykrywalność w grupach typowych przestępstw kryminalnych w powiecie wadowickim osiąga poziom 59 procent (dla Małopolski wskaźnik ten wynosi 40 proc.) natomiast wykrywalność ogółem osiąga 70 proc. (w regionie 53 proc.). 2.2.8.2. Straż Miejska Jednym z przykładów działań wadowickiego Samorządu, ukierunkowanych na poprawę stanu bezpieczeństwa mieszkańców, było utworzenie w roku 1991 Straży Miejskiej. Już od momentu powołania SM, w ramach tzw. zadań własnych gminy, w porozumieniu z miejscową jednostką policji podjęła działania w tym zakresie. Funkcjonariusze Straży Miejskiej znacząco wsparli działania policji. W pierwszym rzędzie skierowano ich do realizacji zadań o charakterze porządkowym, co pozwoliło na przesunięcie sił i środków Komendy Powiatowej Policji do służby o innym charakterze. Ponadto, dzięki utworzeniu Straży Miejskiej i jej współpracy z policją, możliwym stało się zwiększenie liczby patroli w mieście w godzinach występowania największych zagrożeń, zwłaszcza po południu i w porze wieczorowo-nocnej. 2.2.8.3. Państwowa Straż Pożarna Do podstawowych zadań Komendy Powiatowej Państwowej Straży Pożarnej oraz Jednostki Ratowniczo-Gaśniczej PSP w Wadowcach, zabezpieczającej bezpośrednio m. in. obszar Gminy Wadowice należy likwidowanie występujących zagrożeń, m.in. walka z pożarami lub innymi klęskami żywiołowymi, np. skutkami silnych wiatrów, skutkami zalań obiektów i terenów, ratownictwo techniczne, zwłaszcza w wypadkach i katastrofach drogowych oraz ratownictwo chemiczne, zarówno w przypadku awarii na terenie zakładów, jak i podczas wypadków w MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 53 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE transporcie drogowym i kolejowym. Podstawowe zadania z zakresu likwidacji zagrożeń KP PSP oraz podległe jej Jednostki Ratowniczo-Gaśnicze PSP wykonują jako element Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego, do którego włączone są także jednostki Ochotniczych Straży Pożarnych. KP PSP Wadowicach jest dobrze wyposażona w sprzęt ratowniczo-gaśniczy. Obecnie dysponuje 18 samochodami, w tym 6 samochodami gaśniczymi w Jednostkach RatowniczoGaśniczych, 7 samochodami specjalnymi oraz 7 pomocniczymi. 2.2.8.4. Ochotnicze Straże Pożarne Ochotnicze Straże Pożarne są nie tylko elementem systemu bezpieczeństwa i ochrony przeciwpożarowej, ale jedną z najważniejszych form społecznej aktywności mieszkańców. Na obszarze gminy Wadowice działa aż 9 Ochotniczych Straży Pożarnych. Do zadań statutowych OSP należy m.in.: Prowadzenie działalności mającej na celu zapobieganie pożarom i współdziałanie w tym zakresie z instytucjami i stowarzyszeniami, Branie udziału w akcjach ratowniczych przeprowadzanych w czasie pożarów, i innych klęsk i zdarzeń, Informowanie ludności o istniejących zagrożeniach pożarowych (np. wypalanie traw) i sposobach ochrony przed nimi. Cztery jednostki OSP (Chocznia, Jaroszowice, Klecza i Wysoka) są włączone do Krajowego Systemu Ratowniczo-Gaśniczego. Przynależność do systemu wiąże się z dodatkowymi zadaniami dla jednostki, bowiem jest ona w pierwszej kolejności używana do działań poza gminą swojego stacjonowania, jako bezpośrednie wsparcie JRG PSP, musi posiadać odpowiednie wyposażenie sprzętowe (m.in. dwa samochody bojowe), a także odpowiednio wyszkolony i w pełni dyspozycyjny pododdział strażaków, których mobilność pozwala na natychmiastowe przystąpienie do akcji na każde wezwanie. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 54 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.3. Pomoc Społeczna w Gminie Wadowice Mimo korzystnego obrazu życia mieszkańców Gminy Wadowice, w społeczności lokalnej występują grupy społeczne wymagające wsparcia z punktu widzenia jakości życia społeczeństwa. Główny ciężar i większość zadań dotyczących wsparcia środowisk zagrożonych różnymi problemami i patologiami realizuje Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej, który gromadzi i weryfikuje dane dotyczące osób potrzebujących pomocy. W Gminie działa również wiele organizacji i instytucji wspierających materialnie i niematerialnie najbardziej potrzebujących. 2.3.1. Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej i grupy potrzebujące wsparcia Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Wadowicach realizuje przede wszystkim spoczywające na Gminie zadania ustawowe z zakresu pomocy społecznej, a także prowadzi ewidencję i weryfikację osób i środowisk potrzebujących wsparcia. Niżej wymienione zostały podstawowe zjawiska społeczne generujące grupy potrzebujące wsparcia. W 2006 r. były to według kryteriów MOPS: ubóstwo – udzielono pomocy 403 rodzinom (1545 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 184 rodzinom na wsi, bezrobocie – udzielono pomocy 308 rodzinom (1179 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 121 rodzinom na wsi, długotrwała lub ciężka choroba – udzielono pomocy 277 rodzinom (769 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 95 rodzinom na wsi, niepełnosprawność – udzielono pomocy 245 rodzinom (654 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 87 rodzinom na wsi, bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych i prowadzenia gospodarstwa domowego – udzielono pomocy 108 rodzinom (448 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 33 rodzinom na wsi, alkoholizm – udzielono pomocy 89 rodzinom (263 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 35 rodzinom na wsi, rodziny niepełne – udzielono pomocy 33 rodzinom (111 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 11 rodzinom na wsi, potrzeba ochrony macierzyństwa – udzielono pomocy 29 rodzinom (141 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 5 rodzinom na wsi, rodziny wielodzietne – udzielono pomocy rodzinom (274 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 87 rodzinom na wsi, przemoc w rodzinie – udzielono pomocy 18 rodzinom (69 osobom w rodzinach) z terenu gminy Wadowice, z tego 87 rodzinom na wsi, MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 55 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE MOPS w Wadowicach w latach 2000 – 2004 nie odnotował konieczności udzielania pomocy osobom, których trudna sytuacja życiowa wynika z używania środków odurzających (narkomania), czy też rodzinom, które wskutek tego zjawiska w rodzinie straciły możliwości utrzymania. Również nieliczna była grupa osób, które straciły źródło utrzymania z powodu odbywania kary pozbawienia wolności, a po zakończeniu pobytu w zakładzie karnym miały trudności adaptacyjne w powrocie do normalnej egzystencji czy też ze znalezieniem zatrudnienia i z tych powodów objęte były świadczeniami pomocy społecznej. Tabela: Powody przyznawanej pomocy w MOPS w Wadowicach w 2006 roku. POWODY PRZYZNAWANEJ POMOCY 1 2 5 3 6 4 7 LIC ZBA 8 9 10 11 12 13 14 15 16 16 15 14 Ubóstwo 1 Bezdomność 2 9 Potrzeba ochrony macierzyństwa 3 29 W tym: wielodzietność 4 14 Bezrobocie 5 308 Niepełnosprawność 6 245 Długotrwała lub ciężka choroba 7 277 Bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych 8 108 W tym: Rodziny niepełne 9 33 Rodziny wielodzietne 13 12 10 NR 11 9 403 10 32 Przemoc w rodzinie 11 17 Alkoholizm 12 89 1 Karnego Trudności po opuszczeniu Zakładu 13 5 Brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży 14 1 Zdarzenie losowe 15 8 Sytuacja kryzysowa 16 1 opuszczającej placówki opiekuńczo wychowawcze 8 2 3 4 7 5 6 MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 56 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.3.2. Kościelne organizacje i instytucje charytatywne Zespół Charytatywny przy Parafii Ofiarowania NMP w Wadowicach Zespół Charytatywny przy Parafii św. Piotra w Wadowicach Dom Opieki Zgromadzenia Sióstr Albertynek Posługujących Ubogim Dom Opieki im. Brata Alberta, ul. Mickiewicza 33 A Kuchnia im. Św. Brata Alberta przy Parafii Ofiarowania NMP w Wadowicach – os. XX Lecia 1 Świetlica dla Dzieci im. Jana Pawła II – ul. Lwowska 27 Dom Samotnej Matki im. Emilii Wojtyłowej – ul. Sadowa 1 2.3.3. Świeckie organizacje i stowarzyszenia działające w zakresie pomocy społecznej Polski Komitet Pomocy Społecznej - ul. Kościelna 6 Polski Czerwony Krzyż – os. XX Lecia 1 Towarzystwo Przyjaciół Dzieci – Środowiskowe Ognisko Wychowawcze – ul. Teatralna 1 Towarzystwo Przyjaciół Dzieci – Koło Dzieci Niepełnosprawnych –ul. Wadowity 9 A Stowarzyszenie Rodziców i Opiekunów Dzieci Niepełnosprawnych „Dać szansę” – ul. Kochanowskiego 1. Stowarzyszenie im. Doktora Edmunda Wojtyły – ul. Barska 13 Związek Kombatantów Rzeczpospolitej Polskiej i byłych Więźniów Politycznych – Koło w Wadowicach – os. XX Lecia 1 B Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej – Koło im. 12 pp w Wadowicach Polski Związek Niewidomych – ul. Mickiewicza 15 Polskie Stowarzyszenie Diabetyków – ul. Teatralna 1 Centrum Profilaktyki Społecznej, ul. Mickiewicza 17 Punk konsultacyjny problemów narkomanii, ul. Mickiewicza 17 2.3.4. Organizacje aktywności i samodzielności seniorów oraz działające w obszarze uzależnień Polski Związek Emerytów, Rencistów i Inwalidów – ul. Teatralna 1 Kluby Seniora. Wadowickie Stowarzyszenie Integracji Społecznej Klub Abstynentów Victoria – Al. Wolności 52 Wadowickie Towarzystwo Trzeźwości Klub Abstynentów Oaza Spokoju – os. XX Lecia 1 a. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 57 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE DANE STATYSTYCZNE – STRUKTURA RODZAJOWA 2.4. I ILOŚCIOWA ŚWIADCZEŃ Z ZAKRESU POMOCY SPOŁECZNEJ PRZYZNAWANYCH NA TERENIE GMINY WADOWICE W przedstawionych poniżej tabelach ukazano zestawienie powodów korzystania ze świadczeń pomocy społecznej w latach 1996 – 2006. Pomimo tak długiego okresu poddanego analizie pod względem korzystania z pomocy społecznej pewnie zjawiska wciąż jak zostało to zaznaczone znajdują się wśród najczęstrzych problemów występujących wśród mieszkańców Gminy Wadowice, są to: ubóstwo, bezrobocie, niepełnosprawność, długotrwała ub ciężka choroba, bezradność w sprawach opiekuńczo – wychowawczych. Tabela: Zestawienie powodów korzystania z pomocy społecznej w MOPS w Wadowicach w latach 1996-2000 /liczba rodzin ogółem/ POWODY PRZYZNAWANEJ POMOCY 1996 1997 1998 1999 2000 Ubóstwo 381 414 182 485 428 Sieroctwo 21 15 6 7 1 Bezdomność 4 3 2 2 6 Potrzeba ochrony macierzyństwa 64 57 44 48 47 W tym: wielodzietność --- --- --- --- --- Bezrobocie 453 400 388 355 331 Niepełnosprawność 432 365 344 330 302 Długotrwała lub ciężka choroba 499 405 346 342 376 Bezradność w sprawach opiekuńczo - wychowawczych 227 238 169 144 154 W tym: Rodziny niepełne 100 112 84 79 62 108 92 70 65 63 Przemoc w rodzinie --- --- --- --- --- Alkoholizm 130 98 72 79 75 Narkomania 0 0 0 0 0 Trudności po opuszczeniu Zakładu Karnego 16 10 6 6 4 Brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży --- --- --- --- --- Rodziny wielodzietne opuszczającej placówki opiekuńczo wychowawcze MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 58 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Trudności w integracji osób, które otrzymały status --- --- --- --- --- Zdarzenie losowe --- --- --- --- --- Sytuacja kryzysowa --- --- --- --- --- Klęska żywiołowa lub ekologiczna 0 0 0 0 0 uchodźcy Tabela: Zestawienie powodów korzystania z pomocy społecznej w MOPS w Wadowicach w latach 2001-2006 /liczba rodzin ogółem/ POWODY PRZYZNAWANEJ POMOCY 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Ubóstwo 457 546 526 494 415 403 Sieroctwo 1 2 2 1 0 0 Bezdomność 6 5 12 8 5 9 Potrzeba ochrony macierzyństwa 47 56 54 39 23 29 W tym: wielodzietność --- --- --- 6 12 14 Bezrobocie 386 444 452 374 355 308 Niepełnosprawność 430 443 475 243 234 245 Długotrwała lub ciężka choroba 418 409 483 275 232 277 176 195 154 153 161 108 70 79 71 53 63 33 69 66 51 38 40 32 Przemoc w rodzinie --- --- --- 18 21 17 Alkoholizm 86 93 101 91 91 89 Narkomania 0 0 0 0 0 0 Trudności po opuszczeniu Zakładu Karnego 5 5 8 6 0 5 --- --- --- 0 0 1 --- --- --- 0 0 0 Zdarzenie losowe --- --- --- 4 1 8 Sytuacja kryzysowa --- --- --- 0 1 1 Klęska żywiołowa lub ekologiczna 77 0 0 0 0 0 Bezradność w sprawach opiekuńczo wychowawczych W tym: Rodziny niepełne Rodziny wielodzietne Brak umiejętności w przystosowaniu do życia młodzieży opuszczającej placówki opiekuńczo wychowawcze Trudności w integracji osób, które otrzymały status uchodźcy MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 59 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE RZECZYWISTA LICZBA RODZIN I OSÓB OBJĘTYCH POMOCĄ SPOŁECZNĄ Liczba osób którym przyznano decyzją świadczenia 1378 1089 960 981 966 1100 1465 1495 1111 1012 1248 Rok 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Liczba rodzin Liczba osób w rodzinach 1356 927 817 946 747 893 914 940 649 570 576 4911 3205 2629 2799 2433 3084 3250 3275 2266 2039 2034 Wykres: Liczba osób w rodzinach korzystających ze świadczeń pomocy społecznej w latach 1996 – 2006 5000 4911 4500 4000 3500 3205 3084 3000 2500 2629 3250 3275 2799 2433 2266 2039 2034 2000 1500 1000 500 0 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 60 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Jak pokazują powyższe zestawienia, liczba osób objętych systemem pomocy społecznej ulega zmianom. Wynika to nie zawsze ze skali pojawiających się problemów społecznych, a przede wszystkim z ubóstwa. Decydujący wpływ na korzystanie z systemu pomocy społecznej w Polsce mają regulacje prawne zawarte w ustawie o pomocy społecznej oraz innych aktach normatywnych. Podstawową przesłanką przyznania świadczeń jest kryterium dochodowe osoby i rodziny. Obecnie kryterium to ustalono na poziomie 461 zł miesięcznie w przypadku osoby samotnie gospodarującej i 316 zł na osobę w rodzinie. Niski poziom kwot uprawniających do przyznania świadczeń zawęża liczbę potrzebujących i może istotnie wypaczać skalę występującego ubóstwa. Na wahania liczby uprawnionych do świadczeń wpływ miały m.in. ustawa o rencie socjalnej i ustawa o świadczeniach rodzinnych, które spowodowały w 2004 przejście części klientów systemu do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych i płatnika świadczeń rodzinnych. KWOTA ORAZ LICZBA WYPŁACONYCH ZALICZEK ALIMENTACYJNYCH W MOPS W WADOWICACH ROK KWOTA WYPŁACONYCH ZA LICZBA ZA 2005 112.102 517 2006 372.942 1.655 II kw. 2007 201.136 877 KWOTA ORAZ LICZBA WYPŁACONYCH ŚWIADCZEŃ RODZINNYCH W MOPS W WADOWICACH ROK KWOTA WYPŁACONYCH ŚR LICZBA ŚR 2005 5.021.658 58.101 2006 7.090.366 86.813 II kw. 2007 4.009.880 44.372 MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 61 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Liczba i kwota świadczeń wypłaconych w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Wadowicach w 2006 roku. FORMA ŚWIADCZEŃ LICZBA ŚWIADCZEŃ KWOTA Zadania zlecone 67 235.226 Zadania własne 1209 1.306.400 Praca socjalna 2870 - Program „Pomoc państwa 760 191.690 w zakresie dożywiania” Śr. Własne Dotacja 91.999 99.691 7090366 Świadczenia rodzinne 86813 Zapomoga wypłacana przez gminy 337 337000 4634 589804,90 na podst. art. 22a ustawy Dodatki mieszkaniowe Wykres: Liczba świadczeń przyznawanych w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Wadowicach 86813 90000 80000 70000 60000 50000 40000 30000 1209 67 2870 760 337 4634 20000 10000 0 Zlecone Własne Praca socj. Dożywianie Św. Rodz. Becikowe Dod. Mieszk. Powyższe opracowania statystyczne, pozwalają na ocenę skali zjawisk społecznych na terenie Gminy Wadowice w których czynny udział podejmuje miejscowy Ośrodek Pomocy Społecznej. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 62 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Wykres: Kwoty świadczeń realizowanych w Miejskim Ośrodku Pomocy Społecznej w Wadowicach w 2006 roku Św. Rodz. 7090366 74% Dożywianie 191690 2% Na Własne 1306400 13% wykresie przedstawiono Becikowe Dod. Mieszk. 337000 589804,9 3% 6% Zlecone 235226 2% wysokość środków finansowych pozostających w dyspozycji Miejskiego Ośrodka Pomocy Społecznej, uwzględniając wydatki na zadania własne pochodzące z budżetu miasta, kwoty na zadania zlecone uzyskane z budżetu państwa oraz wartość świadczeń rodzinnych. Analizując wysokość nakładów przeznaczonych na pomoc społeczną w gminie należy zauważyć, iż nakłady finansowe przeznaczane na wspomaganie osób i rodzin w latach 2004-2005 wzrosły w porównaniu z latami poprzednimi. Taki stan rzeczy jest efektem wprowadzenia zmian ustawowych, czyniących ośrodek dysponentem środków na świadczenia rodzinne, które – co potwierdzają powyżej przedstawione dane – stanowią niebagatelną pozycję w jego budżecie. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 63 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 2.5. ANALIZA SWOT GMINY WADOWICE Tabela 1. Zapisy analizy SWOT dla Gminy Wadowice SILNE STRONY: SŁABE STRONY: szczególne znaczenie miasta jako miejsca urodzin Karola Wojtyły – Ojca turystyczna, Świętego Jana Pawła II, wiele obiektów związanych z osobą Ojca Świętego, szczególności powiatowych i krajowych, aktywność, przedsiębiorczość mieszkańców, działalność wielu terenem miejskim, organizacji pozarządowych, miasto powiatowe, centrum centrum miasta, administracyjne, siedziba wielu instytucji, podmiotów gospodarczych i usługowych, garaży w osiedlach mieszkaniowych, dobre położenie w pobliżu aglomeracji krakowskiej i śląskiej, bliskość granicy zróżnicowana baza noclegowa, państwa, korytarze transportowe, w tym drogi budynków w centrum miasta (zwłaszcza krajowe nr 28 i nr 52 oraz linia kolejowa prywatnych), należących do zasobów Bielsko-Biała – Kalwaria, dziedzictwa kulturowego, gęsta sieć dróg lokalnych, dobra lokalizacja dworców komunikacji wodociągowej i kanalizacyjnej, samochodowej i kolejowej, bogactwo dziedzictwa kulturowego, oczyszczalni ścieków, walory turystyczne, rekreacyjne i przyrodnicze – Beskid Mały, rzeka Skawa, ciepłownicza w mieście i istnienie lokalnych, znaczne obszary lasów z możliwością nie ekologicznych kotłowni, wykorzystania w turystyce i rekreacji, tereny czyste ekologicznie, atrakcyjne szczególnie w okresie zimowym, dla budownictwa mieszkaniowego, turystyki oraz produkcji ekologicznej nieruchomości, niewystarczająca oferta pielgrzymkowozły stan techniczny dróg, w brak chodników, zwłaszcza poza niewydolny układ komunikacyjny w zbyt mała liczba miejsc postojowych i niewystarczająca baza turystyczna, mało zły stan techniczny niektórych niewystarczająca dostępność sieci wyczerpana przepustowość niewystarczająco rozbudowana sieć wysoki poziom emisji pyłów, cząstkowa informacja o rynku MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 64 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE żywności, dynamicznie rozwijające się branże szczególności wśród kobiet i młodzieży, gospodarki – handel hurtowy i detaliczny, stolarstwo, meblarstwo, szewstwo oraz mieszkańców, budownictwo, duża liczba podmiotów gospodarczych, wykształcenie, wolne tereny pod inwestycje, brak oznaczenia ścieżek rowerowych, rozwinięta sieć instytucji finansowych i brak powiatowej hali widowiskowo- okołobiznesowych: banki, biura doradztwa sportowej, podatkowego i prawnego, prowadzone działania samorządu na niektórych szkołach, brak boisk przy rzecz wspierania inwestycji i niektórych szkołach lub w sołectwach, przedsiębiorczości, wdrażanie systemu monitoringu młodzieży, środowiska, rozbudowywane sieci wodociągowa Powiatowego, oraz kanalizacyjna, rozbudowana sieć gazowa, obszarów leżących odłogiem, rozbudowane sieci telefoniczne, dobra infrastruktura energetyczna, uregulowana obszarach wiejskich, gospodarka odpadami, uzbrojone tereny pod budownictwo miasta, starzenie się społeczeństwa. bezrobocie długookresowe, w słaba znajomość języków obcych wśród brak placówek oferujących wyższe brak sal gimnastycznych przy mało miejsc zabaw dla dzieci i ograniczona baza Szpitala rozdrobniona struktura agrarna, wzrost brak programów rozwoju turystyki na zmniejszanie się liczby mieszkańców mieszkaniowe, rozwój budownictwa społecznego i komunalnego, dobrze rozwinięta sieć szkół i placówek oświatowych, wysokie kwalifikacje nauczycieli, duża liczba ludzi młodych i wykształconych, duży udział w budżecie Gminy wydatków inwestycyjnych, wszechstronna oferta kulturalna oraz sportowo-rekreacyjna w Gminie, współpraca z miastami partnerskimi za MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 65 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE granicą na zasadzie związków miast bliźniaczych, rozwinięta sfera wsparcia społecznego, w tym finansowego i instytucjonalnego. ZEWNĘTRZNE SZANSE ZEWNĘTRZNE ZAGROŻENIA Jan Paweł II – świętym, niestabilna sytuacja gospodarcza Polski, wzrost środków finansowych na niespójny i niestabilny system prawny, politykę ochrony walorów środowiska wysokie zadłużenie sfery finansów publicznych w państwie, naturalnego i dziedzictwa kulturowego, wzrost znaczenia ruchu uciążliwa polityka fiskalna państwa w pielgrzymkowego i turystycznego jako stosunku do obywateli i formy spędzania wolnego czasu i rekreacji, przedsiębiorców, rozwój znaczenia kształcenia nieadekwatny podział środków ustawicznego mieszkańców, finansowych w stosunku do zadań rozwój gospodarki i działalności opartej wykonywanych przez samorząd gminy, na wiedzy i wykształceniu, traktowanych zbiurokratyzowane warunki jako kapitał społeczny, aplikowania po fundusze strukturalne wzrost udziału mieszkańców w Unii Europejskiej, działaniach organizacji pozarządowych, marginalizacja środowisk lokalnych wzrost dostępności do szkolnictwa przez wielkie centra administracyjno- wyższego, kulturalne, wzrost znaczenia dróg krajowych nr 28 i brak skutecznych instrumentów redukcji nr 52, bezrobocia i wspierania wzrost wykorzystania trakcji kolejowej przedsiębiorczości, do obsługi turystyki i pielgrzymek, obniżenie poczucia bezpieczeństwa MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 66 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE zakończenie budowy zbiornika wśród obywateli, szczególnie wodnego w Świnnej Porębie, bezpieczeństwa socjalnego, przynależność Polski do Unii zła polityka państwa i samorządów Europejskiej, wyższych szczebli wobec służby dostępność środków unijnych, zdrowia, opieki i pomocy społecznej otwarcie polskich przedsiębiorstw na oraz edukacji, rynki zagraniczne, napływ nowych technologii i kapitału z turystycznych, krajów UE, działanie konkurencyjnych ośrodków niewystarczający poziom wsparcia ujednolicenie przepisów prawnych, państwa dla rodziny, szczególnie zwłaszcza w zakresie obrotu wielodzietnej, gospodarczego, rozwój współpracy międzygminnej i opóźnianie realizacji inwestycji zbiornika wodnego w Świnnej Porębie. międzynarodowej, w tym ramach tzw. związków miast bliźniaczych, rozwój programów i funduszy dla małych i średnich przedsiębiorstw, obniżenie barier kredytowych dla MSP, decentralizacja finansów publicznych, wzrost konkurencyjności i likwidacja monopolizacji w wielu dziedzinach gospodarki, wzrost zapotrzebowania na agroturystykę, ekoturystykę i żywność ekologiczną, włączenie Wadowic do Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego, polityka władz wojewódzkich, sprzyjająca integracji rozwoju regionu. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 67 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 3. CZĘŚĆ PROGRAMOWA W tej części strategii zawarte są programy szczegółowe polityki i pomocy społecznej, przeznaczone do realizacji na terenie gminy. Zostały one ujęte w formie misji, celów strategicznych, celów szczegółowych i kierunków działań. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 68 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 3.1 MISJA „GODNOŚĆ CZŁOWIEKA ORAZ SZACUNEK DLA KAŻDEGO WARUNKIEM PODNOSZENIA ATRAKCYJNOŚCI GMINY WADOWICE JAKO MIEJSCA PIELGRZYMOWANIA, ZAMIESZKANIA, INWESTOWANIA I WYPOCZYNKU” MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 69 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 3.2. CELE STRATEGICZNE Cele główne Gminnej Strategii Rozwiązywania Problemów Społecznych określono dla czterech najistotniejszych obszarów: CELE GŁÓWNE STRATEGII EDUKACJA PUBLICZNA OCHRONA ZDROWIA POMOC SPOŁECZNA POLITYKA PRORODZINNA ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I NARKOMANII ORAZ JAKOŚĆ ZAMIESZKIWANIA MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 70 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE Uwzględniając wyniki analizy SWOT, analizę dokumentacji dotyczącej polityki społecznej na terenie Gminy Wadowice wypracowano następujące cele główne: - dla obszaru „Edukacja publiczna” ŚWIADOME I AKTYWNE SPOŁECZEŃSTWO, KAPITAŁ LUDZKI OPARTY NA WIEDZY - dla obszaru „Ochrona zdrowia” ZDROWE SPOŁECZEŃSTWO, ŚWIADOME ZAGROŻEŃ - dla obszaru „Pomoc społeczna, polityka prorodzinna oraz jakość zamieszkiwania” PROFESJONALNA POMOC SPOŁECZNA, WZMACNIAJĄCA ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNĄ, WSPIERAJĄCA JAKOŚĆ ŻYCIA LOKALNEJ SPOŁECZNOŚCI, INTEGRUJĄCA MIESZKAŃCÓW - dla obszaru „Rozwiązywanie problemów alkoholowych i narkomanii” EFEKTYWNE ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I NARKOMANII Realizacja powyżej wymienionych celów odbywać się będzie poprzez realizację celów szczegółowych w poszczególnych latach. Cele szczegółowe przedstawione zostały w dalszej części opracowania. Realizacja poszczególnych zadań poprzez opracowywanie i wdrażanie projektów możliwa jest poprzez partnerstwo lokalne na rzecz rozwiązywania problemów społecznych. W obecnych uwarunkowaniach społeczno – prawnych tylko współpraca organizacji działających na rzecz wsparcia osoby w jej kondycji psychospołecznej pozwala na adekwatną, celową pomoc uwzględniającą wszystkie aspekty konkretnej sytuacji. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 71 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE CELE SZCZEGÓŁOWE I ICH REALIZACJA CEL 1. EDUKACJA PUBLICZNA CEL GŁÓWNY Świadome i aktywne społeczeństwo, kapitał ludzki oparty na wiedzy. CELE SZCZEGÓŁOWE - nowoczesny system oświaty, - dostępność bogatej oferty edukacyjnej, - wyrównywanie szans rozwojowych. PROBLEM Słabo zmotywowana społeczność do podnoszenia kwalifikacji zawodowych, braki szkolnictwa dla osób niepełnosprawnych, słaby dostęp do edukacji multimedialnej, słabo rozwinięta pomoc psychologiczna i pedagogiczna, brak oferty dla osób starszych. DZIAŁANIA 1. Modernizacja bazy oświatowej i placówek kulturotwórczych. 2. Doposażenie szkół w nowoczesny sprzęt i środki dydaktyczne. 3. Opracowanie i wdrożenie zasad dostępu do usług edukacyjnych różnych grup społecznych. 4. Rozwój i organizowanie zajęć pozalekcyjnych dla dzieci i młodzieży. 5. Likwidacja barier architektonicznych w placówkach kulturalno - oświatowych. 6. Przygotowanie i realizacja oferty edukacyjnej dla rodziców i osób starszych. 7. Doskonalenie kadry pedagogicznej uwzględniające nowoczesne techniki i potrzeby rozwojowe społeczności lokalnej. 8. Opracowanie i wdrożenie programu pomocy psychologicznej i pedagogicznej w placówkach oświatowych. 9. Prowadzenie zajęć korekcyjno – wyrównawczych dla dzieci z deficytami rozwojowymi. 10. Prowadzenie efektywnych programów profilaktycznych. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 72 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE CEL 2. OCHRONA ZDROWIA CEL GŁÓWNY Zdrowe społeczeństwo, świadome zagrożeń. CELE SZCZEGÓŁOWE - dobra opieka medyczna, - dostępne specjalistyczne lecznictwo, - profesjonalna profilaktyka. PROBLEM Słabe wykorzystanie istniejącej bazy, niedostateczna oferta profilaktyczno – korekcyjna, mentalność mieszkańców. DZIAŁANIA 1. Współuczestniczenie Gminy w koordynowaniu usługami medycznymi w celu zwiększenia ich dostępności. 2. Diagnoza potrzeb zdrowotnych i opracowanie programu ich realizacji. 3. Edukacja do zdrowego stylu życia. 4. Wdrożenie programu pomocy osobom uzależnionym. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 73 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE CEL. 3. POMOC SPOŁECZNA, POLITYKA PRORODZINNA ORAZ JAKOŚĆ ZAMIESZKIWANIA CEL GŁÓWNY Profesjonalna pomoc społeczna, zmieniająca świadomość społeczną, wspierająca jakość życia lokalnej społeczności. CELE SZCZEGÓŁOWE - wzmocnienie i rozwój zintegrowanej pomocy socjalnej, - wspieranie rozwoju kwalifikacji osobowych klientów pomocy społecznej, - rozwój zasobów osobowych i instytucjonalnych Ośrodka Pomocy Społecznej, - promocja samorealizacji, przedsiębiorczości. PROBLEM Silna roszczeniowość klientów, niski poziom wykształcenia, bezradność w rozwiązywaniu własnych problemów, wysokie bezrobocie, modelowanie dysfunkcji społecznych. DZIAŁANIA 1. Modernizacja i rozwój bazy lokalowej Ośrodka Pomocy Społecznej. 2. Opracowanie i wdrożenie procedury motywowania klientów pomocy społecznej do podnoszenia kwalifikacji i rozwiązywania własnych problemów. 3. Przygotowanie i realizacja programów pomocowych w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. i interwencyjnych 4. Opracowanie i wdrożenie programu aktywizacji zawodowej, pokonywania bezradności społecznej. 5. Inspirowanie władz do tworzenia instytucji i organizacji samopomocowych oraz wolontariatu. 6. Przygotowanie kadr pomocowych do przeciwdziałania wykluczeniu społecznemu. 7. Opracowanie i wdrożenie systemu promocji samorealizacji, przedsiębiorczości, wychodzenia z kryzysu. 8. Pomoc mieszkańcom dofinansowanie). w poprawie warunków zamieszkania MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH (doradztwo, 74 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE CEL. 4. ROZWIĄZYWANIE PROBLEMÓW ALKOHOLOWYCH I NARKOMANII CEL GŁÓWNY Efektywne rozwiązywanie problemów alkoholowych i narkomanii. CELE SZCZEGÓŁOWE - profesjonalna pomoc terapeutyczno – profilaktyczna, - racjonalna i efektywna profilaktyka problemowa, - skuteczne przeciwdziałanie uzależnieniom, - promocja zdrowego stylu życia. PROBLEM Brak wyspecjalizowanych struktur (zespołów) do rozwiązywania poszczególnych typów problemów, słaba integracja środowisk lokalnych, słabo zorganizowane i zmotywowane grupy samopomocowe. DZIAŁANIA 1. Organizowanie działań zwiększających dostępność terapeutyczną i rehabilitacyjną dla osób uzależnionych i współuzależnionych. 2. Opracowanie i wdrożenie programów w zakresie przeciwdziałania przemocy w rodzinie. 3. Tworzenie zespołów interdyscyplinarnych działających profesjonalnie i kompleksowo w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i narkomanii. 4. Opracowanie i wdrożenie standardów profilaktyki i przeciwdziałania alkoholizmowi. 5. Wdrażanie profesjonalnych programów profilaktycznych. 6. Rozwijanie pomocy socjoterapeutycznej poprzez tworzenie świetlic socjoterapeutycznych i młodzieżowych klubów z programem pomocy psychologicznej. 7. Przygotowanie programów współpracy służb i instytucji pomocowych. 8. Prowadzenie systematycznych badań określających skalę zjawisk dysfunkcyjnych i potrzeb pomocowych. 9. Inicjowanie współpracy regionalnej w zakresie rozwiązywania problemów alkoholowych i narkomanii. 10. Opracowanie i realizacja działań ewaluacyjnych w zakresie rozwiązywania problemów alkoholizmu i narkomani oraz aktualizacja programów profilaktycznych i naprawczych dostosowana do wyników ewaluacji. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 75 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 3.3. WDRAŻANIE STRATEGII L.P. ZADANIA ODPOWIEDZIALNI TERMIN REALIZACJI ŹRÓDŁA ŚRODKÓW 1. PRZEDŁOŻENIE STRATEGII ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH RADNYM RADY MIASTA WADOWIC KIEROWNIK OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ GRUDZIEŃ 2007R. - 2. ZATWIERDZENIE STRATEGII PRZEZ RADNYCH RADY MIASTA WADOWIC KIEROWNIK OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ LUTY 2008R. - 3. PRZESŁANIE STRATEGII DO ORGANIZACJI POZARZĄDOWYCH I REGIONALNEGO OŚRODKA POLITYKI SPOŁECZNEJ W KRAKOWIE 4. UDOSTĘPNIENIE STRATEGII PODMIOTOM ZAINTERESOWANYM. KIEROWNIK OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ MARZEC 2008R. BUDŻET MOPS KIEROWNIK OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ MARZEC 2008R. BUDŻET MOPS 5. REALIZACJA ZADAŃ OKREŚLONYCH POSZCZEGÓLNYMI PROGRAMAMI ZGODNIE Z PRZYJĘTYMI CELAMI I KIERUNKAMI DZIAŁANIA. WSZYSTKIE PODMIOTY LOKALNE DZIAŁAJĄCE W OBSZARZE SZEROKO ROZUMIANEJ POLITYKI SPOŁECZNEJ MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 2008 – 2013R. BUDŻET MIASTA, BUDŻET MOPS, ŚRODKI ZEWNĘTRZNE 76 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 3.4. MONITOROWANIE STRATEGII L.P. ZADANIA ODPOWIEDZIALNI TERMIN REALIZACJI 1. OCENA REALIZACJI STRATEGII. KIEROWNIK OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ KAŻDEGO ROKU 2. ORGANIZOWANIE DEBAT STRATEGICZNYCH Z UDZIAŁEM OSÓB DZIAŁAJĄCYCH W OBSZARZE LOKALNYM POLITYKI SPOŁECZNEJ DLA OCENY AKTUALNOŚCI STRATEGII. KIEROWNIK OŚRODKA POMOCY SPOŁECZNEJ MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 2010 2013 77 STRATEGIA ROZWIĄZYWANIA PROBLEMÓW SPOŁECZNYCH W GMINIE WADOWICE 4. UWAGI KOŃCOWE Zapisy zawarte w strategii będą realizowane w ramach kierunków poszczególnych działań, w zależności od posiadanych przez samorząd i pozyskanych z zewnątrz środków finansowych. Inne dokumenty programowe w zakresie lokalnej polityki społecznej powinny być zgodne z wytyczonymi w niniejszym dokumencie celami strategicznymi i kierunkami działań. Powinny je również rozwijać i uszczegóławiać. Odnosi się to zarówno do programów przyjmowanych przez organy samorządu corocznie, jak i dokumentów wieloletnich, m.in. do: • Programu Profilaktyki i Rozwiązywania Problemów Alkoholowych, • Systemu Profilaktyki i Opieki nad Dzieckiem i Rodziną, • Programu Współpracy z Organizacjami Pozarządowymi, • Programu Przeciwdziałania Przemocy w Rodzinie, • Programu Przeciwdziałania Narkomanii. MIEJSKI OŚRODEK POMOCY SPOŁECZNEJ W WADOWICACH 78
