Do czego nam mózg - Szkoły Montessori

Do czego nam mózg
Warsztaty dla uczniów: 2 części teoretyczna w Koszarawie/Jeleśni, „praktyczna” w Warszawie
Warsztaty dla rodziców i nauczycieli w Koszarawie/Jeleśni
Dla uczniów (liceum oraz ostatnia klasa gimnazjum)
Część pierwsza „Po co nam mózg” - warsztaty w formie interaktywnego wykładu bogato
ilustrowanego krótkimi filmami i zdjęciami
1. Trochę o biologii mózgu człowieka
1. Anatomia i anatomia funkcjonalna mózgu (na bardzo ogólnym poziomie) – z jakich
części składa się mózg i jakie są ich podstawowe funkcje
2. Trochę fizjologii – neuron, synapsa, neurotransmitery, transmisja sygnału w mózgu,
mózg a układ hormonalny
Uwaga: zakres tej części pokrywa odpowiedni fragment zaawansowanego programu biologii dla
liceum
2. Jak badamy mózg i jego działanie
1. Kiedyś tylko martwe i uszkodzone mózgi (pośmiertnie lub po wypadkach, wylewach
itp.)
2. Teraz możliwe badania zdrowych mózgów
1. anatomiczne – np. tomografia, rezonans magnetyczny
2. funkcjonalne – elektroencefalografia, funkcjonalny rezonans magnetyczny,
funkcjonalna spektroskopia w bliskiej podczerwieni i inne
3. Czy wiemy, jak mózg spostrzega, myśli, pamięta, czuje, decyduje, uczy się?
1. Trochę wiemy, ale ciągle o wiele za mało, za to...
2. ...badając mózg w działaniu dowiadujemy się coraz więcej nie tyle o tym, jak sam mózg
myśli czy czuje, ale o tym, na czym polega myślenie, spostrzeganie, uczenie się...
3. ...ponieważ widzimy, jak zmienia się reakcja (aktywność elektryczna, ukrwienie) mózgu
w trakcie wykonywania określonego zadania
4. I tym najmuje się neurokognitywistyka
4. Po co nam mózg
1. Żyjemy wśród innych ludzi (a jeszcze do niedawna też wśród innych zwierząt). Musimy
1. rozróżniać swój gatunek/inne gatunki, swoją grupę/innych, swoich najbliższych i
znajomych
2. rozpoznawać zamiary innych ludzi i zwierząt
3. rozumieć innych ludzi: wiedzieć (choć tego nie widzimy) co widzą, wiedzą, czują
4. współpracować z innymi
5. oceniać ich działania
6. komunikować się (język!) i współtworzyć kulturę
2. Żyjemy w przestrzeni i czasie, a otaczający nas świat ujmujemy w liczby
1. Jak mózg umożliwia nam orientację w przestrzeni?
2. Jak mózg pomaga nam liczyć
3. Pamięć i czas
3. Świat zaskakuje nas ciągle czymś nowym. Musimy
1. jakoś zrozumieć to, czego jeszcze nigdy wcześniej nie widzieliśmy
2. rozpoznać to, co wygląda inaczej, ale w gruncie rzeczy jest czymś nam już znanym –
tak naprawdę przy całej swojej różnorodności świat jest bardzo powtarzalny
3. Ale żeby to zrozumieć, nasz umysł i mózg, w którym umysł mieszka, musi sięgnąć
głębiej niż tylko do tego, co bezpośrednio widać: tworzyć teorie, myśleć o atomach,
siłach, przyczynach, ukrytych cechach...
4. Do tego przydaje się też uwaga, pamięć i systemy kontroli zachowania i
podejmowania decyzji
5. Mózg się zmienia... w ewolucji i w rozwoju
1. Wiele z tych (powyższych) umiejętności mamy wspólnych z innymi, bliżej lub dalej z
nami spokrewnionymi, zwierzętami (podstawowe liczenie, orientację w przestrzeni,
spostrzeganie zamiarów na najbardziej podstawowym poziomie, rozpoznawanie
twarzy), w wielu jednak jesteśmy dużo lepsi (porozumiewanie się, przewidywanie
zachowania, uczenie się od innych) a niektóre są być może właściwe tylko dla nas
(rozumienie co inni myślą, język, kultura)
2. Czym różni się nasz mózg od mózgów naszych bliskich krewnych ewolucyjnych (np.
szympansów i bonobo)?
3. Kiedy mózg dojrzewa? Co się w nim zmienia?
1. W życiu płodowym? Po urodzeniu mamy już olbrzymią większość neuronów w
mózgu i znacznie więcej połączeń między nimi niż w dorosłości. Noworodki i
niemowlęta potrafią i rozumieją o wiele więcej niż jeszcze niedawno skłonni
byliśmy przypuszczać
2. Przez pierwsze cztery lata? Masa mózgu czterolatka jest już bliska masy mózgu
człowieka dorosłego, niewielkie są też różnice w strukturze połączeń
3. W okresie dojrzewania? Zmiany hormonalne współwystępują ze zmianami w
systemie połączeń w mózgu
- dlaczego nastolatki często zachowują się ryzykownie? Czy zawsze są do tego
skłonne?
4. W dorosłości? Najbardziej „ludzkie” części kory mózgowej rozwijają się do wieku
ok. 25-30 lat
5. Czy jeszcze później?
6. Kiedy mózg zawodzi
1. autyzm – trudności z rozumieniem innych?
2. ADHD – trudności z kontrolą i uwagą
3. trudności z językiem, pisaniem, czytaniem, liczeniem
Część druga: warsztaty praktyczne w Warszawie (do uzgodnienia): Oglądamy działanie mózgu.
Faza korespondencyjna: tworzymy projekt tego, przy jakim działaniu chcielibyśmy zobaczyć mózg
– zakończony wyborem 1-3 projektów
Faza w laboratoriach Wydziału Psychologii UW: obserwujemy nasze mózgi w działaniu (w oparciu
o projekty z fazy korespondencyjnej): eyetracking, EEG, spektroskopia w bliskiej podczerwieni
Warsztaty dla rodziców i nauczycieli (wykład interaktywny, Koszarawa/Jeleśnia)
1. Czego i jak możemy dowiedzieć się o działaniu mózgu: o czym informują nas, a o czym nie
informują, współczesne metody obrazowania funkcjonalnego
2. Mózg, który idzie do szkoły (a nawet do przedszkola, do żłobka, ba! nawet wtedy, gdy
przychodzi na świat) nie jest niezapisaną, białą kartką
1. Jak i kiedy zmienia się mózg w rozwoju
2. Mózg przystosowany do życia wśród innych ludzi i uczenia się od nich
3. Mózg przystosowany do przyswajania języka, także w jego zaawansowanych formach
(czytanie i pisanie)
4. Mózg przystosowany do radzenia sobie z liczbami
5. Mózg wyposażony w szereg zdolności, które mogą się przydać w nieprzewidzianych
wcześniej sytuacjach i do kontroli zachowania
3. Trudne mózgi
1. Trudności na starcie szkoły: dysleksja, dyskalkulia
2. Problemy z kontrolą zachowania (ADHD i nie tylko)
3. Trudności społeczne – czy rzeczywiście występuje u naszych dzieci tyle zaburzeń ze
spektrum autyzmu, ile diagnozują niektóre poradnie?
4. Trudny mózg nastolatka – czy to tylko hormony?
5. Mózg, zegar biologiczny, sen
4. Mózg w szkole i gabinecie terapeutycznym
1. Nie ma drogi na skróty – dlaczego neurony lustrzane (nawet jeśli są), nie rozwiążą
wszystkich problemów, a olbrzymia większość metod „neurodydaktycznych” i
„neuroterapeutycznych” nie działa tak, jak myślą ich twórcy i „wyznawcy”
2. A jednak jest nadzieja – współczesna wiedza neurokognitywistyczna powoli, ale czasem
z wymiernymi efektami, wchodzi do szkoły i gabinetu