Fotowoltaika to dziedzina energetyki słonecznej. Pierwsze zjawisko

advertisement
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Fotowoltaika to dziedzina energetyki słonecznej.
Pierwsze zjawisko fotowoltaiczne zostało zaobserwowane w 1839r. przez Henri’ego Becquerela.
Zauważył on występowanie potencjału elektrycznego na naświetlanej elektrodzie zanurzonej
w elektrolicie. Zjawisko to przez wiele lat pozostało niewytłumaczone. Dopiero Albert Einstein
w 1905 roku. Opisał powstawanie efektu fotoelektrycznego, za co otrzymał Nagrodę Nobla.
Pierwsze ogniwo fotowoltaiczne o sprawności około 6% zostało skonstruowane w 1954 roku w Bell
Laboratories w Stanach Zjednoczonych. Oparte było ono na krzemowym złączu. Od tego momentu na
wiele lat rozwój fotowoltaiki był związany głównie z odkrywaniem kosmosu, budowaniem satelitów
i statków kosmicznych
Wprowadzenie
W Polsce w ciągu roku moc promieniowania słonecznego na jeden metr kwadratowy wynosi średnio
1000 kWh i odpowiada energii zawartej w 100L oleju opałowego lub 100m3 gazu ziemnego.
Dla porównania 1000kWh to roczne zapotrzebowanie na energię elektryczną przez jednoosobowe
gospodarstwo domowe (singiel), rodzina 4 osobowa (2+2) zużywa rocznie około 2.000 kWh (roczna
konsumpcja energii elektrycznej, nie uwzględniająca ogrzewania). Roczny uzysk energii z instalacji 5
kWp to około 4700 kWh, co przewyższa prawie o 50% całkowite zapotrzebowanie na energię dla
przeciętnej czteroosobowej rodziny. Dla porównania, z 1 kWp instalacji fotowoltaicznej w okresie
zimowym moglibyśmy zasilić lodówkę (ok. 24,7 kWh/miesiąc) oraz 2 żarówki o mocy 100 W każda,
a w maju wyprodukowanej energii wystarczyłoby na lodówkę, czajnik, telewizor, pralkę i oświetlenie
domu.
Jednym
Moc
z
urządzenia
najważniejszych
elektrycznego
parametrów
określa,
modułu
ile
energii
jest
jest
jego
to
moc.
urządzenie
w stanie pobrać/oddać w określonej jednostce czasu. Jest to stosunek energii do czasu.
W przypadku paneli, parametr ten nie jest stały ponieważ silnie zależy o warunków pracy-przede
wszystkim od natężenia promieniowanie słonecznego padającego na moduł oraz od kąta pod jakim
to promieniowanie pada (od tego jak słońce mocno świeci czy moduł jest skierowany do słońca).
Wpływ ma także temperatura. Oznacza to, że modułu fotowoltaiczne pracują z mniejszą
efektywnością w dni chłodniejsze i pochmurne, a także o wschodzie i zachodzie słońca.
(Energia wyprodukowana w grudniu i styczniu to około 5% całkowitej energii wyprodukowanej
w ciągu roku).
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Z tego powodu została wprowadzona jednostka Watt Peak dot. mocy szczytowej, ten parametr
oznacza wartość natężenia słonecznego wynoszącego
1000W/m2 w warunkach testowych tj.
w temperaturze 25 stopni.
W ofercie są panele 50Wat, 130Wat, 200Wat i inne. Przyjmując, że chcemy 4szt. paneli 200Wat
uzyskujemy elektrownię o mocy 800Wp = 0.8kWp.
Tabela 1. Roczna produkcja prądu w okolicach Katowic.
Miesiąc
Produkcja energii w KWh
1 kWp
5 Kwp
10Kwp
50Kwp
Styczeń
31
155
310
1550
Luty
44,2
222
444
2220
Marzec
84
420
840
4200
Kwiecień
108
541
1080
5410
Maj
115,6
578
1160
5780
Czerwiec
111,3
556
1110
5560
Lipiec
111,3
556
1110
5560
Sierpień
110,1
550
1110
5500
Wrzesień
85,8
429
858
4290
Październik
59,5
298
596
2980
Listopad
35,1
175
351
1750
Grudzień
26
130
261
1300
Rocznie
922
4610
9220
46100
Źrodło: Kalkulator na stronie re.jrc.ec.europa.eu/pvgis/app4/pvest/php na dzień 14 sierpnia 2013r.
Powyższa tabelka nr 1 przedstawia
szacunkową, roczną produkcję energii
Warto zaznaczyć, że w projektach ustawy, proponuje się 1,10 zł za 1 kWh.
w skali roku.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Wprowadzenie ustawy o OZE tj. Odnawialnych Źródłach Energii
umożliwi odsprzedaż prądu.
W ustawie będzie zapis dotyczący stałej stawki za wyprodukowaną kilowatogodzinę dla małych
i mikroinstalacji.
Kalkulator, który znajduje się pod poniższym linkiem pozwoli oszacować roczne przychody, jakie
może generować instalacja:
http://www.eborx.com/index.php?p=4&s=3
Montując i przyłączając do sieci instalację zostanie nam zamontowany dwukierunkowy licznik energii,
co oznacza, że zapłatę za sprzedaż energii zostanie skalkulowana na podstawie różnicy między energii
wyprodukowaną i zużytą.
Obecnie stała stawka za kWh nie została ustalana, ma ona jednak wynosić około 1,1 złotych za kWh.
Panele dostarczają energię elektryczną, jednak nie podłącza się ich bezpośrednio do innych urządzeń
elektrycznych z kilku powodów:
- większość urządzeń jest zasilana napięciem przemiennym, a napięcie na zaciskach modułów jest
stałe.
-energia jaką można pobierać z modułu moc nie jest stała, a większość urządzeń elektrycznych
potrzebuje stałego źródła prądu.
Dlatego, oprócz samych paneli potrzebne są elektroniczne urządzenia sterujące, przetwarzające
i buforujące (nie zawsze). Urządzenia te wraz z modułami tworzą system fotowoltaiczny.
1. Działanie i podstawowe elementy instalacji fotowoltaicznej.
W skład instalacji fotowoltaicznej, zwanej też systemem fotowoltaicznym, prócz samych paneli PV,
wchodzi szereg urządzeń pomocniczych. Pierwszym są akcesoria montażowe, ich dobór zależy od
tego, czy zdecydujemy się na wysyłanie energii do sieci, jeżeli tak, wtedy nasza instalacja będzie
instalację typu „ on grid”, a jeżeli prąd będzie konsumowany we własnym zakresie to będziemy mieli
do czynienia z instalacją „off grid”.
Tabela 2 przedstawia opis i różnice pomiędzy obiema instalacjami.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Tabela 2. Opis instalacji typu „off-grid” i „on-grid”.
Instalacje „off grid „
Instalacje “on grid”
Instalacje "off grid" inaczej
zwane "wyspowe" nie wymagają podłączenia do
sieci elektroenergetycznej w ich skład wchodzą:
Instalacja fotowoltaiczna “on grid “ to
instalacja, którą podłączamy do sieci
elektroenergetycznej, a składa się ona z takich
elementów jak:
-regulator ładowania : pracujący po stronie
wtórnej przy napięciu stałym 12 lub 24V,
-inwerter (przetwornica) „off grid” : na wejściu
podaje się napięcie stałe 12 lub 24 V, a na
wyjściu otrzymujemy napięcie zmienne,
-generator fotowoltaiczny : połączony między
sobą szeregowo lub równolegle układ modułów
fotowoltaicznych,
-baterie akumulatorów – do kumulacji
nadprodukowanego prądu,
- generator fotowoltaiczny "on grid"podłączony ze sobą szeregowo lub równolegle
układ modułów fotowoltaicznych,
- inwerter (przetwornica) "on grid" ,który
dopasowuje się do napięcia sieciowego
(amplituda napięcia i faza),
- licznik wyprodukowanej energii elektrycznej
(warunki powinny być uzgodnione z zakładem
energetycznym),
- licznik zużytej energii elektrycznej,
-elementy zabezpieczające : zabezpieczenia
nadnapięciowe i nad prądowe oraz wyłącznik
ppoż. po stronie napięcia stałego i zmiennego
- elementów zabezpieczających (wyłącznik
ppoż. po stronie DC i AC , zabezpieczenia
nadprądowe i nadnapięciowe),
-instalacja odgromowa,
-elementy dodatkowe : system monitoringu oraz
nadzór nad prawidłową instalacją.
- elementy dodatkowe takie jak nadzór podczas
instalacji oraz system monitoringu,
- wykonanie instalacji odgromowej.
Jeśli będziemy w stanie wykorzystać w całości
wytworzoną energię elektryczną bez
konieczności jej magazynowania wtedy możemy
zrezygnować z baterii akumulatorów. Natomiast
w przypadku magazynowania energii
elektrycznej musimy się liczyć z możliwością
znacznych strat energii elektryczne ,które mogą
sięgać nawet 30% wielkości wytworzonej
energii. Konieczność stosowania akumulatorów
w istotny sposób wpływa na koszt instalacji.
Baterie akumulatorów stanowią średnio 20%
całkowitych kosztów instalacji OFF-GRID.
Ich żywotność oceniania jest na 5-8 lat, dla
porównania żywotność instalacji jest oceniania
na około 15 lat.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Ponadto, jeśli po stronie wtórnej będzie pracowała instalacja fotowoltaiczna przy napięciu różnym
od napięcia sieci, konieczne będzie zastosowanie niezależnego transformatora lub inwertera.
Musimy wiedzieć również, że z wydanych przez zakład energetyczny warunków przyłączenia do sieci
mogą wynikać również inne wymagania w zakresie opomiarowania oraz wyposażenia dodatkowego.
Działanie instalacji fotowolataicznej
Ze względu na to, iż większość planowanych inwestycji będzie miała na celu odsprzedaż
wyprodukowanego prądu, poniżej więcej uwagi poświęcono instalacją typu „on grid”.
Małe elektrownie fotowoltaiczne, zwykle do 10 kWp, można
zainstalować
na
dachu
budynków
gospodarczych. Większe instalacje, z
mieszkalnych
lub
racji zajmowanej
powierzchni, będą musiały być instalowane bezpośrednio na
gruncie
Na
(instalacje
wyjściu
z paneli
PV
odbierany
wolnostojące).
jest
prąd
stały
o parametrach zależnych od warunków nasłonecznienia
w danej
chwili.
Poprzez
kontroler
ładowania
można
naładować więc akumulatory i zasilić urządzenia prądu stałego (DC). W przypadku chęci zasilenia
urządzeń prądu przemiennego (AC) niezbędne okaże się kupno inwertera sieciowego. Ponadto
elektrownia słoneczna będzie wymagała specjalnego „kabla solarnego” – przewodu transmitującego
energię
elektryczną,
odpornego
na
warunki
atmosferyczne,
w szczególności wysoką temperaturę, a także na promieniowanie UV. Wszystkie wyżej wymienione
elementy połączone ze sobą w odpowiedniej konfiguracji tworzyć będą instalację fotowoltaiczną.
Jednak o
typie instalacji decyduje końcowy sposób wykorzystania energii elektrycznej
wyprodukowanej z paneli PV. Na rysunku 1. przedstawiono schemat instalacji ON--GRID w wersji
podstawowej.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Rys.1 Schemat instalacji fotowoltaicznej typu on-grid.
Źródło: (red.) Wiśniewski G. : „Małoskalowe odnawialne źródła energii i mikroinstalacje”, Instytut Energii
Odnawialnej”, Warszawa 2012, str. 25
Rynek instalacji fotowoltaicznych w Polsce
Panele fotowoltaiczne z
ogniw polikrystalicznych są obecnie najbardziej popularne na rynku.
Ich sprawność wynosi 12-14%. W wyglądzie zewnętrznym można wyraźnie dostrzec tworzące panel
kryształy krzemu. Panele fotowoltaiczne z ogniw monokrystalicznych – każde ogniwo wykonane jest
z pojedynczego kryształu krzemu. Cechują się wyższą sprawnością niż panele polikrystaliczne: 1416%. Wyższa jest jednak też cena za jednostkę mocy niż w przypadku paneli polikrystalicznych.
Panele fotowoltaiczne z krzemu amorficznego: osadza się cienkie warstwy krzemu na szkle.
Jest to najoszczędniejszy sposób produkcji paneli PV, co za tym idzie, najkorzystniejsza jest relacja
ceny za jednostkę mocy. Cechują się jednak stosunkowo niewielka sprawnością: 6-8%.
Panele fotowoltaiczne z tellurku kadmu. Podobnie jak w panelach PV amorficznych, nakłada się
cienką warstwę półprzewodnika (tutaj tellurku kadmu) na taflę szklaną. Są one znacznie tańsze niż
panele
wykonane
z
krzemu.
Ich
sprawność
jest
rzędu
11%.
Najwięcej paneli na polskim rynku stanowią urządzenia produkcji chińskiej (28%), niemieckiej (24%),
kanadyjskiej (17%) i japońskiej (9%). Z równie bogatą ofertą można się spotkać planując zakup
urządzeń pomocniczych.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Mnogość akumulatorów i kontrolerów ładowania oraz inwerterów (zarówno wyspowych, jak i
sieciowych, jedno- i trójfazowych) pozwala na dobór odpowiednich
urządzeń dopasowanych do wielkości instalacji fotowoltaicznej, jak i preferencji klienta. Warto też
wspomnieć o bogatym wyborze akcesoriów montażowych, dostosowanych do różnych typów pokryć
dachowych oraz zestawów służących do zainstalowania elektrowni PV wolnostojących.
Dostępne są też systemy śledzące („trackery”). Na bieżąco analizują położenie słońca i obracają stelaż
z panelami PV tak, by jak najefektywniej wykorzystać energię słoneczną. Średnia jednostkowa cena
brutto paneli fotowoltaicznych (za 1
Wp) waha się między 7,6
zł a
21
zł.
Głównym czynnik wpływający na cenę panelu jest jego sprawność
Poniżej w tabeli 3 przedstawiamy omówienie parametrów panelu.
Budowa i utrzymanie instalacji fotowoltaicznych
Do instalacji systemu PV idealnie nadają się dachy skierowane w stronę południową, ale można
również wykorzystać takie które są skierowane w kierunku południowo-wschodnim, bądź też
południowo-zachodnim. Na płaskim dachu panele fotowoltaiczne instalowane są na specjalnych
stelażach. Należy zwrócić uwagę iż moduły podczas swojej pracy nie powinny być w żadnym zakresie
zacienione w wyniku przesłonięć, które powodują kominy, drzewa lub anteny satelitarne.
Optymalne ustawienie to pochylenie paneli fotowoltaicznych 30-40 stopni na południe. Każde
odchylenie od kierunku południowego praz pochylenie poza wskazany zakres będzie skutkowało
spadkiem produkowanej rocznie energii.
Ile powierzchni potrzebna?
Wymiar 1 panelu to około 1,67 m2, co w praktyce oznacza, że na zainstalowanie mikroinstalacji o
mocy 10kWp, będzie potrzebna powierzchnia około 65 m2. Producenci ogniw fotowoltaicznych
obecnie oferują gwarancję o długości od 10 do 25 lat. Średnia żywotność panelu to około 30-40 lat.
Generalnie elektrownia fotowoltaiczna nie potrzebuje znaczących usług konserwujących, a awarię
zdarzają się bardzo rzadko. Inwertery mogą wymagać wymiany po 10-15 latach (z przyczyn ich
naturalnego zużycia).
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Tabela 3. Opis parametrów paneli PV.
Maximum power
Moc
Wartość ta podaje maksymalną moc osiągalną przez fotoogniwo.
(Pmax)
maksymalna
Taka moc jest dostępna w standardowych warunkach testu (STC 2
moc promieniowania słonecznego 1000W/m , gęstość spektrum
AM 1,5, temperatura ogniwa 25oC).
Tolerance
Tolerancja
Producent zastrzega sobie, że o tyle może różnić się faktyczna
wydajności
wartość mocy maksymalnej
Maximum Power
Napięcie mocy
Jest to napięcie osiągalne w momencie, gdy panel będzie pracował
Voltage (Vmp)
maksymalnej
z mocą maksymalną.
Maximum Power
Natężenie prądu
Jest to natężenie prądu osiągalne, gdy panel pracuje z mocą
Current (Imp)
mocy
maksymalną.
maksymalnej
Open Circuit
Napięcie jałowe
Voltage (Voc)
Short Circuit
podłączony do żadnego obciążenia.
Prąd zwarciowy
Current (Isc)
Module Efficiency
Czyli napięcie osiągalne w sytuacji, kiedy moduł nie jest
Natężenie prądu płynącego przy zwarciu ogniwa (czyli w chwili
maksymalnego obciążenia)
Sprawność
Jest to procent energii słonecznej, jaką panel jest w stanie
panelu
przetworzyć na energię elektryczną. Zakładamy, że na
powierzchnię modułu pada 100W energii ze słońca. Panel ma
sprawność 12,8% czyli będzie w tym momencie produkował
12,8Wat. Sprawność całego modułu oczywiście jest niższa niż
pojedynczego ogniwa. Wynika to z tego, że nie cała powierzchnia
modułu przekształca energię słoneczną na elektryczną. Na
sprawność całego modułu ma również wpływ sposób łączenia
ogniw.
Solar Cell
Sprawność
Jest to sprawność, jaką ma pojedyncze ogniwo wchodzące w skład
Efficiency
pojedynczego
modułu.
ogniwa
Maximum system
Maksymalne
Wartość ta oznacza maksymalne napięcie, z jakim mogą pracować
voltage
napięcie
połączone szeregowo panele.
systemu
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Elektrownie fotowoltaiczne praktycznie nie wymagają obsługi czy konserwacji. Naturalne czyszczenie
zapewniają deszcz i śnieg (w przypadku pochylonych paneli). Jednakże należy sprawdzać instalacje
okresowo, aby usunąć pojawiąjące się zabrudzenia na przykład ptasie odchody, liście.
Obecnie nie zostały wprowadzone jednoznaczne przepisy prawne, jednak planując budowę trzeba
wziąć
pod
uwagę
następujące
kwestie:
-dopuszczalna obciążalność mechaniczna obiektu na, którym będziemy montować, w tym obciążenie
statyczne wynikające z ciężaru konstrukcji generatora fotowoltaicznego oraz śniegu i lodu jak i
obciążeń generowanych przez wiatr.
-pozwolenie na budowę (stan na dzień 20 sierpnia 2013 r., możliwe jest, że nowe przepisy złagodzą
zasady budowy instalacji, szczególnie małych). Obecnie, zgodnie z interpretacją Głównego Urzędu
Nadzoru Budowlanego, pozwolenie nie jest potrzebne, jeżeli prąd będzie zużywany na własne
potrzeby, a instalacje powstaje na dachu budynku lub jako urządzenie wolnostojące ( o ile ich
wysokość nie przekracza 3m). Pozwolenie jest potrzebne, jeżeli prąd będzie odsprzedany, lokalizacja
budowy nie jest ważna, zawsze będzie potrzebne pozwolenie na budowę oraz i niektórych
przypadkach zmiana zagospodarowania przestrzennego i/lub zmiana zagospodarowania obiektu
-założenie działalności gospodarczej w przypadku odsprzedaży prądu– w projektach ustaw jest
prezentowany zapis, iż instalacje do 40 kWp tzw. mikro instalacje nie będą wymagały założenia
działalności gospodarczej.
- warunki przyłączeniowe - w celu odsprzedaży energii, należy otrzymać szczegółowe warunki
(zasady) odbioru energii przez dystrybutora np. na terenie Gminy Pawłowice jest to Tauron.
W zależności od wielkości instalacji, będzie wymagane podłączenie do sieci niskiego lub średniego
napięcia. Koszty podłączenie będą się wahać i zależeć od wielkości instalacji, najprawdopodobniej dla
mikroinstalacji i małych instalacji przyłączenie do sieci będzie bezpłatne.
Mimo, że energetyka będzie miała obowiązek podłączenia każdej instalacji OZE (OZE=Odnawialne
Źródła Energii) to jednak dana linia może nie mieć żadnych wolnych mocy, a rozbudowa linia może
nie być uzasadniona ekonomicznie.
Z tego względu nie zawsze mając słup na działce możliwe będzie przyłączenie instalacji , a finalnym
potwierdzeniem możliwości przyłączenia jest uzyskanie warunków przyłączeni i wniesienie zaliczki.
Warunki przyłączenie wydawane są przez dystrybutora w ciągu 150 dni po złożeniu wniosku wraz
z projektem umowy o przyłączenie do siebie i są ważne 2 lata.
- koncesja - najprawomocniej dla mikroinstalacji (do 40 kWp) i małych instalacji (do 100 kWp)
nie będzie wymagana.
Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz budżetu państwa w ramach
Programu Operacyjnego Współpracy Transgranicznej Republika Czeska-Rzeczpospolita Polska 2007-2013
Dla instalacji powyżej 100 kWp będzie wymagana koncesja. Posiadając tytuł prawny do gruntu
i warunki przyłączenia należy rozpocząć starania o uzyskania koncesji na wytwarzania energii ze
źródła odnawialnego. Koncesje wydaje Prezes Urzędu Regulacji Energetyki. Na tym etapie należy
złożyć wniosek wraz z 21 załącznikami dokonać stosownej opłaty i czekać na wydanie promesy, czyli
przyrzecznie wydania koncesji. Ten etap, choć wydaje się trudny nie jest skomplikowany.
Uzyskanie koncesji od prezesa URE, upoważnia do rejestracji na Towarowej giełdzie energii (TGE) w
celu obrotu zielonymi certyfikatami i uruchomienie oraz odbiór elektrowni przez energetykę.
Download