Etyka w zawodzie bibliotekarza i pracownika informacji naukowej

Wyniki i analiza badań
przeprowadzonych w środowisku
pracowników Biblioteki Głównej
Uniwersytetu Opolskiego
Wielki słownik wyrazów obcych PWN; jest to ogół zasad
postępowania, przyjętych w danej epoce i środowisku;
moralność.
Jezuita Tadeusz Ślipko, cytowany przez Stefana
Kubowa: wartości moralne, zwane też ideałami,
według niego to „stany świadomości moralnej, których
przedmiotem są ogólne ideały moralnego postępowania
człowieka, takie jak: sprawiedliwość, wierność,
prawdomówność, męstwo czy miłość, względnie ich
przeciwstawienie w postaci tzw. antywartości, np.
niesprawiedliwość, zdrada, kłamstwo, tchórzostwo.
Wszyscy ankietowani bezdyskusyjnie stwierdzili,
że tak – etyka jest potrzebna w ich zawodzie.
 W każdym zawodzie jest potrzebna (41%
odpowiedzi),
 Zdecydowanie tak (31%),
 Tak, przy pracy z ludźmi jest konieczna (8%),
 Tak, zwłaszcza wobec współpracowników
(4%).

• 40% to odpowiedzi Tak,
• 41% – Raczej tak,
• Pozostałe 19% – Raczej nie, Nie.
Ten punkt, będący pytaniem o wiedzę, również
satysfakcjonuje i cieszy. Widać z powyższego,
że batalia rozważań nad etyką w zawodzie
bibliotekarza była ważna.

Odnoszą się do relacji bibliotekarza względem
czytelnika i ogółu społeczeństwa (to
najważniejsze bodaj kontakty w naszej pracy,
gdyż dotykające istoty zawodu – jego funkcji
usługowej), jak i kolegów z pracy (zwłaszcza w
działach, gdzie pracuje więcej osób, np. w
czytelni, ale i tych zamkniętych, gdzie przez
długi czas widzi się te same osoby, kadra nie
zmienia się, nie przychodzi nikt z zewnątrz i
zachodzi konieczność tolerowania nawyków,
przyzwyczajeń i słabości współpracowników)

Etyka powinna także towarzyszyć relacjom
bibliotekarz – przełożony oraz bibliotekarz –
księgozbiór. Negowanie znaczenia moralności
w pracy byłoby przyzwoleniem na zachowania
kumoterskie, nepotyczne i samowolne.

blisko 75% potwierdziło, że przestrzega jego
postanowień (odpowiedzi twierdzące: Tak,
Raczej tak). Pozostali zaznaczyli bądź
odpowiedzi przeczące, bądź nie zaznaczyli
żadnej. Mniemać więc można, iż wszelkie
działania będące pracą z czytelnikiem,
wychodzeniem naprzeciw jego oczekiwaniom i
potrzebom, powinny być wykonywane
poprawnie, etycznie, bez zastrzeżeń ze strony
interesantów
Pytano;
 czy jest rzeczą etyczną odmawianie rezerwacji
książek lub materiałów;
 czy uzasadnione są sympatie i poglądy polityczne
w gromadzeniu księgozbioru;
 co można powiedzieć o zamykaniu bibliotek w
miesiącach letnich;
 o słuszność informowania zainteresowanych, kto
posiada wypożyczone książki;
 jak skomentować pobieranie od czytelników opłat
za informacje;
 czy obrona biblioteki przed krytyką jest
powinnością bibliotekarza
Polska, przodująca niegdyś w powojennej Europie pod
względem rozwoju etycznej refleksji zawodu
bibliotekarskiego (…) znajduje się dziś daleko w tyle
poza innymi krajami świata (…). W
przeprowadzonym w pierwszej połowie lat 90.
sondażu sprzeciwiono się dalszym pracom nad
kodeksem [etyki], niewątpliwie pod wpływem
szerzonej po tzw. upadku komunizmu ideologii
liberalnej, z jej negatywnymi odniesieniami w
kwestiach moralnych.

Bywa nierzadko tak, że przymyka się oko na
przekraczanie zasad, naruszanie etyki. Jakże
łatwo, po uprzednim złożeniu gratyfikacji
właściwej osobie, załatwić coś szybciej i lepiej;
zdobyć rzecz potrzebną lepszej jakości;
zatrzymać przedmiot (choćby książkę – żeby
odnieść przykład do sytuacji bibliotecznej) na
dłużej.


Choć Kodeks etyki nie stanowi dokumentu o
skutkach prawnych, jest on niezbędny dla
efektywnego funkcjonowania biblioteki.
Tekst ten [Kodeks etyki] porusza niewątpliwie
sprawy ważne, ale z etyką mające związek luźny.
Niewątpliwie jest to zbiór tego, co w
bibliotekarstwie pożądane. Jednak regulacje całej tej
materii znajdujemy w obowiązujących aktach
prawnych, statutach i regulaminach oraz
zaleceniach i standardach. Są też postulaty
związane z kulturą osobistą, ale to raczej domena
„public relations” i zwykłej estetyki, niż wyborów o
charakterze moralnym.



11% przyznało wprost, że nie zmieniłoby nic –
może to być przejawem braku zastrzeżeń do
kodeksu, albo brakiem własnych postulatów.
4% jest niezdecydowane – Trudno powiedzieć.
Kolejne 11% sądzi, że według kodeksu
bibliotekarze są zbyt usłużni wobec czytelników –
prawdą jest, że nie wspomina on o tzw. sprzężeniu
zwrotnym, tj. zachowaniach czytelników i
użytkowników zasobów bibliotecznych względem
bibliotekarzy (co oczywiste – dotyczy przecież
środowiska bibliotekarskiego). Bywają sytuacje,
gdy czytelnicy, wśród których są także cholerycy,
niezasłużenie naprzykrzają się bibliotekarzom i
ubliżają im, w odwecie za niepowodzenia w
danym dniu. Trudno wtedy, będąc obrażanym i
nie szanowanym, zachować zimną krew, nie dać
się ponieść emocjom, traktować [ich] z szacunkiem i
starać się poznać [ich] potrzeby.


opinie dotyczące potrzeby zwiększenia praw dla
bibliotekarzy oraz o konieczności podpisania
dokumentu o znajomości kodeksu etyki przez
każdego bibliotekarza.
Kilka odpowiedzi zawierało propozycję
trzeźwiejszego spojrzenia na zawód i ludzi, którym
ma służyć – oczywistym jest przecież, że nie
wolno pobłażać czytelnikowi, który
przetrzymuje książki, nie licząc się z
potrzebami innych czytelników.
Bibliotekarz jest wówczas zobligowany do
napomnienia go, wyciągnięcia konsekwencji i
pouczenia. Jest to działanie jak najbardziej
etyczne – na rzecz i w interesie pozostałych
użytkowników zasobów książnicy.
Na pracę bibliotekarza należy patrzeć nie tyle przez
pryzmat głównie etyki, czyli norm bądź też wartości
moralnych, lecz (…) przez pryzmat ich powinności
wynikających z wykonywanego zawodu, (…)
niezbędnych do pracy w tym charakterze cech i
predyspozycji osobowościowych.






W relacjach koleżeńskich zakładają, że bibliotekarz
m.in.:
Nie wykorzystuje zajmowanego stanowiska do
własnych celów i potrzeb.
Oddziela relacje zawodowe od prywatnych.
Dba o komfort pracy, pali tylko w miejscach do
tego przeznaczonych, nie spożywa żadnych
używek w miejscu pracy.
Nie dopuszcza do zaistnienia jakichkolwiek
przywilejów względem pracowników oraz
użytkowników.
Jest bezstronny i sprawiedliwy bez względu na
okoliczności




Dyrekcja powinna m.in.:
Popierać i umożliwiać rozwój zawodowy
pracowników.
Promować aktywnych i zaangażowanych
pracowników.
Dbać o miłą i przyjazną atmosferę.

wspierać bibliotekarzy w drodze awansu
zawodowego, ich udziału we wszelkiego typu
szkoleniach, kursach i praktykach
zawodowych, będących szeroko pojętym
kształceniem ustawicznym – niezbędnym w
pracy w zawodzie usługowym, operującym
informacją i wiedzą.





Książki są po to, by z nich korzystać – ocena:
4,6.
Biblioteka jest żywym, rozwijającym się
organizmem – 4,1.
Oszczędzaj czas czytelnika – 3,7.
Daj każdemu czytelnikowi odpowiednią dla
niego książkę – 3,2.
Każda książka ma swojego czytelnika – 2,8.

książka nadal jest konkurencyjna wobec
elektronicznych nośników. Nie wymaga
bowiem prądu, ani skomplikowanych i ciągle
unowocześnianych urządzeń.

Biblioteka jako żywy, ustawicznie rozwijający
się organizm złożony z działów, pracowników,
zbiorów. Żywy, gdyż niezamykający się na
nowości nieksiążkowe, idącym z duchem
czasów (w Polsce z trudem, ale wciąż do
przodu, opierając się na wzorcach zza granicy).
Książnica nabiera nowych funkcji – operuje nie
tylko księgozbiorem fizycznie dostępnym na
półkach, ale i udostępnionym w bazach
naukowych w Internecie. Jest nie tylko
miejscem, gdzie można przysiąść i (przy nie
zawsze dobrym świetle) poczytać na miejscu,
lecz także skopiować wybrany fragment
książki czy czasopisma i pójść z nim do domu.


Nowości techniczne pozwalają nawet na
więcej – zeskanowanie dokumentów,
przegranie ich na płytę CD, DVD i na
przenośną pamięć „pendrive”.
Nie można pominąć możliwości
wydrukowania partii materiału z czytnika
elektronicznego oraz tak już oczywistej rzeczy,
jaką są komputerowe programy biblioteczne.
Dziękuję!

Oprac. Katarzyna Gozdawa-Grajewska