Terapia jodem promieniotwórczym

Terapia jodem
promieniotwórczym
Zakład Medycyny Nuklearnej SP CSK w Warszawie
TERAPIA RADIOJODEM
TARCZYCY
TERAPIA 131I
NADCZYNNOŚĆ
TARCZYCY
CHOROBA
GRAVES'A
BASEDOWA
WOLE
GUZOWATE
NADCZYNNE
ZRÓŻNICOWANY
RAK TARCZYCY
ABLACJA
KIKUTÓW
WOLE
OBOJĘTNE
LECZENIE
PRZYRZUTÓW
ODLEGŁYCH
Leczenie nadczynności tarczycy
Postać immunologiczna (choroba Gravesa - Basedowa
• terapia tyreostatykami + +
• terapia 131I + +
• strumektomia +/-
Postać autonomiczna (wole guzowate i guzek „gorący”)
• terapia 131I + +
• strumektomia + +
• tyreostatyki +/-
wskazania do leczenia
131I
Choroba Graves - Basedowa
•
•
•
•
nawrót nadczynności po leczeniu zachowawczym
duże ryzyko niepowodzenia leczenia zachowawczego
nawrót wola po strumektomii
przeciwwskazania do leczenia tyreostatykami
Wole guzowate nadczynne
• wszystkie przypadki wola guzowatego nadczynnego po wykluczeniu
obecności nowotworu złośliwego w bac, a zwłaszcza:
- guzek autonomiczny
- pacjenci z różnymi schorzeniami współistniejącymi
- nawrót wola po strumektomii
Wskazania do leczenia
131I
Wole obojętne
• przeciwwskazania do leczenia operacyjnego
( np. schorzenia kardiologiczne)
• duże ryzyko powikłań operacji
( np. stan po strumektomii )
• zmniejszenie objętości wola
Przygotowanie do terapii
131I
• wykonanie jodochwytności, USG i badań
hormonalnych
• odstawienie tyreostatyków co najmniej na 7 dni
przed terapią
• w przypadku wola guzowatego podanie dawki
w warunkach supresji zdrowego miąższu
tarczycy ( TSH < 0.1 IU )
Środki obniżające wychwyt 131I
• 1 tydzień: tyreostatyki, nadchloran, azotany,
salicylany, sulfonamidy, amiodaron, kortykoidy,
bromki
• 2 tygodnie: płyn Lugola, krople do oczu z jodem,
preparaty witaminowe
• 3 tygodnie: T3, T4
• 3-6 miesięcy: dożylne środki kontrastowe
• 2-10 lat: olejowe środki kontrastowe
Terapia 131I – wysokość dawki
Rozpiętość aktywności w nadczynności tarczycy
2-30mCi ( 74 MBq - 1.1GBq )
Czynniki wpływające na wielkość dawki:
•
•
•
•
•
rodzaj nadczynności
masa nadczynnego miąższu tarczycy
jodochwytność
efektywny okres półtrwania
wrażliwość tkanki na promieniowanie jonizujące
Metody obliczania dawki
131I
• metoda uCi/g tkanki (uci/g x m x 100)/T24
• metoda z określeniem dawki pochłoniętej A( mCi) =
0,00736 x (m z D) / (max% x tef)
• metoda stałej dawki
• metoda dawek frakcjonowanych
OBLICZANIE DAWKI
Dawka lecznicza I
131 = dawka I
Dawka lecznicza (µCi/g ) =
131 na 1cm3 * objętość tarczycy
Jodochwytność %
µCi/g * m (g) * 100
T24
Dawka
lecznicza (mCi) = 7.36
rad)
*10-3
m (g) * D
T (%) * Tef
(d)
Przeciwwskazania do terapii
Bezwzględne
• ciąża
• okres karmienia
Względne
•
•
•
•
wiek poniżej 10 r.ż.
brak weryfikacji BAC guzka tarczycy
bardzo nasilona nadczynność tarczycy
duże wole uciskowe tarczycy
131I
Powikłania terapii
131I
Powikłania wczesne
•
•
•
•
•
zapalenie tarczycy
zaostrzenie nadczynności tarczycy
nasilenie oftalmopatii
przemijająca niedoczynność tarczycy
przełom tarczycowy
Powikłania późne
• niedoczynność tarczycy (!)
• niedoczynność przytarczyc
• powikłania potencjalne: indukcja procesu nowotworowego (?),
zmiany genetyczne u potomstwa (?)
Mechanizmy patofizjologiczne terapii
131I
• wybiórcze gromadzenie 131I w tarczycy ( symporter
Na/I - gradient stężeń 1:40 )
• emisja krótko zasięgowego promieniowania beta (90%
efektów biologicznych w tkance tarczycy)
• uszkodzenie DNA komórek czynnych metabolicznie
• wywołanie procesu zapalnego prowadzącego do
zwłóknienia gruczołu
• uszkodzenie naczyń mikrokrążenia prowadzące do
przewlekłego niedokrwienia gruczołu
Definicje z zakresu radiobiologii
użyteczne w terapii izotopem 131I
Fizyczny półokres zaniku 131I
T ½ fiz. = 8.08 dnia
Biologiczny półokres zaniku
131 I
T ½ biol. = 14 – 22 dni
Efektywny półokres zaniku
131I
T1/2/eff. = 5- 8 dni
Aktywność 131I potrzebna do
osiągnięcia docelowej dawki
pochłoniętej
A=
masa x dawka x k
T max x T ½ eff
Docelowe dawki pochłonięte w
terapii izotopem 131I
Nadczynność
tarczycy
Docelowa dawka
pochłonięta
Rak tarczycy
Choroba Graves
-Basedowa
150 – 200 Gy
Ablacja
resztkowej
tkanki tarczycy
po operacji
Guzek
autonomiczny
300 – 400 Gy
Leczenie
radykalne
przerzutów
Wieloogniskowa
autonomia
tarczycy
300 – 400Gy
Rozproszona
autonomia
tarczycy
200Gy
Docelowa dawka
pochłonięta
300
- 500Gy
80 Gy
Rak tarczycy
•
•
•
•
rak brodawkowaty
rak pęcherzykowy
rak rdzeniasty
rak anaplastyczny
Leczenie raka zróżnicowanego tarczycy
1. leczenie chirurgiczne
• Całkowite wycięcie raka tarczycy ( za wyjątkiem raka
brodawkowatego pT1aN0M0 )
• restrumektomia w przypadku jodochwytności kikutów >20% po
pierwszej strumektomii
2. leczenie radiojodem
• ablacja kikutów tarczycy przy jodochwytności 1-20%
• leczenie przerzutów raka tarczycy
3. leczenie supresyjne tyroksyną
• tyroksyna 150 - 300 ug/dobę
Porównanie terapii 131I w
nadczynności i raku tarczycy
Porównywana cecha
Nadczynność tarczycy
Rak tarczycy
Jodochwytność
wysoka
Niska
Półokres Efektywnego
zaniku 131I
Długi (5-8dni)
Krótki (1-2 dni)
Aktywność 131I
zdeponowana w
organizmie po 24h
Na ogół 5-15 mCi
Na ogół 1-5 mCi
Aktywność 131I
wydalona z moczem w
ciągu pierwszych 24h
Około 5-15 mCi
50-150 mCi
Leczenie
ambulatoryjne
Możliwe
W Europie nie
stosowane
Schematyczne przedstawienie najczęstszych
zaburzeń funkcji i chorób tarczycy
eutyreoza
Wole obojętne
nadczynność
niedoczynność
miąższowe
guzkowe
Autonomia funkcjonalna
jednoguzkowa
wieloguzkowa
rozlana
Choroba
Gravesa Basedowa
bez wola
z wolem
Zapalenie
bez wola
z wolem
Guzy
niewyczuwalne
wyczuwalne
z wolem
Terapia strontem (
89SR
)
Chlorek strontu - 89SRCl2
89SR:
T1/2 = 50,6 dnia, energia promieniowania 1,46 MeV, rodzaj promieniowania: ß-, radioizotop
generatorowy.
89SR jest biologicznym analogiem wapnia, stopniowo
metabolizowanym w zdrowej tkance kostnej,
intensywnie gromadzony w obrębie osteoblastów
wszystkich ognisk przerzutowych.
Terapia strontem (
89SR
)
89SR utrzymuje się:
• 3 miesiące w zmianie nowotworowej,
• 14 dni w prawidłowej tkance kostnej,
• największe wydalanie z moczem: 1 - go dnia po
podaniu
• dawka 89SR wynosi 30 - 40  Ci/kg wagi ciała
Wskazania do leczenia
89SR
• bóle nie ustępujące po lekach przeciwbólowych
(przeciwzapalnych niesterydowych ) u chorych z
przerzutami nowotworowymi do kości
• raka sutka (83%)  całkowite ustąpienie objawów
bólowych 30%
• raka prostaty ( 80% )
Metoda leczenia
•
przechwuje się w temperaturze pokojowej
nie > niż 4 tygodnie od daty podanej przez
producenta
• dawka ok. 150 MBq przygotowywana jest z
zachowaniem zasad ochrony radiologicznej
• podawana i.v. przez venflon
89SRCl
2
89SR
NIE EMITUJE promieniowania
gamma
dlatego chorzy mogą być leczeni
ambulatoryjnie zachowując czystość
w pomieszczeniach sanitarnych
Kontrola po podaniu
•
•
•
•
89SRCl
badanie morfologi krwi
badanie leukocytozy
badanie poziomu płytek krwi
badanie neurologiczne
2
Informacja dla pacjenta
• 89SRCl2 nie powoduje :
• nudności i wymiotów
• leki przeciwbólowe należy zmniejszać wraz ze
zmniejszaniem się dolegliwości bólowych
• nasilenie się bólów w ciągu 3 pierwszych dni
świadczy o pozytywnej reakcji organizmu
• leczenie można powtórzyć po okresie około 3
miesięcy