Róża

KWIAT
SYMBOLE
KWIATÓW
RODZAJE
KWIATÓW
KWIAT
BuDoWa MoRfOlOGiCzNa KwIaTu
Pojedynczy kwiat zbudowany jest z części
płonnych niezwiązanych bezpośrednio z
rozmnażaniem, oraz z części płodnych.
Części płodne to pręciki z woreczkami
pyłkowymi, są to organy męskie oraz
owocolistki z zalążkami - organy żeńskie.
Z części płonnych (sterylnych) kwiatu
zbudowana jest okrywa kwiatowa, która u
roślin nagonasiennych jest bardzo niepozorna
a niejednokrotnie nie występuje wcale, u
roślin okrytozalążkowych zaś jest różnorodna i
czasami bardzo okazała. W przypadku
roślin nagonasiennych nieosłonięte
zalążki leżą na pojedynczych
owocolistkach. Zaś u roślin
okrytonasiennych jeden lub kilka
zrośniętych owocolistków tworzy słupek,
w jego dolnej części tworzącej zalążnię,
zamknięte są zalążki. Kwiat rozwija się z
pączków kwiatowych jako pęd boczny w
pachwinie przysadki (liścia
przykwiatkowego, wspierającego).
Umieszczony jest na szypułce lub jest
siedzący.
PrĘcIk
Pręcik - męski organ płciowy w kwiecie, bardzo
silnie zredukowany i zmieniony liść
(mikrosporofil). U roślin okrytonasiennych
składa się z nitki pręcikowej i główki, która
jest zróżnicowana na dwa pylniki połączone
łącznikiem. W pylnikach znajdują się komory
pyłkowe, wytwarzające ziarna pyłku
kwiatowego. Dojrzałe pręciki pękają, pyłek
się wysypuje i zostaje on dalej przenoszony
przez wiatr, owady, zwierzęta, a następnie
osadza się na znamoinach słupków innych
kwiatów (następuje zapylenie). Istnieją także
rośliny o kwiatach samopylnych. U roślin
nagonasiennych pręciki stanowią jedyny
element bezkwiatowego kwiatu.
Pręciki zazwyczaj zebrane są w okółki, tworząc
pręcikowie.
Mogą one występować w różnej liczbie w
kwiecie, mogą być wolne, zrośnięte ze sobą
lub przyrośnięte do okwiatu.
U niektórych roślin występują szczątkowe
pręciki, nie wytwarzające pylników - tzw.
prątniczki, które czasem przemieniają się
RoŚlInY nAgOnAsIeNnE
Rośliny nagonasienne, nagozalążkowe (Pinophyta Cronquist Takht. & Zimmerm. ex Reveal Phytologia 79:70 1996, syn. Coniferophyta) rośliny, których nasiona nie tworzą się wewnątrz zalążni (jak u okrytonasiennych), ale powstają na tzw. łuskach nasiennych osadzonych
na osi i często podpartych łuskami wspierającymi oraz tworzących struktury zwane szyszkami. Z uwagi na brak słupka i zalążni rośliny
nagozalążkowe nie wykształcają owoców. W starszych systemach klasyfikacji nagonasienne były, podobnie jak dzisiaj, klasyfikowane
oddzielnie od okrytonasiennych oraz paproci i obejmowały kilka grup roślin znanych tylko z materiału kopalnego (benetyty kordaity).
Uznawane też były za takson w randze gromady (lub podgromady). Wieloletnie kontrowersje (m.in. sugestie dotyczące polifiletyczności
tej grupy) podważyły zasadność wyróżniania tego taksonu. Zaproponowano też odmienny podział roślin do niego zaliczanych, na cztery
gromady:
•
sagowcowych
•
miłorzębowych
•
gniotowych
•
szpilkowych (Pinopsida)
•
Znaczenie nagonasiennych
•
Drzewa iglaste dają schronienie zwierzętom i dostarczają im pokarmu, a ich korzenie umacniają glebę i zapobiegają jej erozji.
•
Ponad 75 % budowlanego surowca drzewnego oraz drewna do produkcji papieru, mas plastycznych, sztucznego jedwabiu, lakierów czy
materiałów wybuchowych pozyskuje się z drzew iglastych.
•
Niektóre drzewa iglaste dostarczają żywicy niezbędnej do produkcji smarów i smoły.
•
Nasiona kilku gatunków są jadalne.
•
Jagody jałowca zawierają olejki etyryczne wykorzystywane do aromatyzowania napojów alkoholowych.
•
Ze względu na atrakcyjny wygląd, niektóre iglaste są uprawiane na skalę handlową i służą do urządzania terenów zielonych.
•
Kosodrzewina stanowi ważny składnik krajobrazu wysokogórskiego, gdyż pełni istotną funkcje ekologiczną, gdyż jej silnie rozwinięty
system korzeniowy utrwala skalne podłoże, przeciwdziałając osypywaniu się ziemi i śniegu.
•
Nasiona limby chętnie zjadają ptaki i drobne zwierzęta, jak wiewiórki, a nawet ludzie.
•
Drewna świerku pospolitego ( Picea abies) używa się głównie w przemyśle celulozowo-papierniczym, rzadziej w budownictwie.
•
W Polsce świerk pospolity jest jednym z najszybciej rosnących drzew iglastych, dlatego bywa szeroko stosowany do zalesiania.
•
Obok jodły, świerk pospolity stanowi najcenniejsze i najczęściej uprawiane drzewo w Polsce drzewo ozdobne. Miękkie, lekkie i łatwo
łupliwe drewno jodeł wykorzystuje się w budownictwie i przemyśle celulozowo-papierniczym.
•
Modrzew jest ceniony jako ozdoba (wygląda pięknie wiosną, gdy rozwijają się młode igły, oraz jesienią, kiedy igły zmieniają kolor) oraz
źródło trwałego i łatwego do obróbki drewna stosowanego w stolarstwie do wyroby cennych mebli.
•
Cyprys i jałowiec są uprawiane w ogrodach. Jałowiec tworzy poszycie w lasach sosnowych.
•
Z rodzenia pnia cykasów jest wytwarzana mączka skrobiowa - sago.
RoŚlInY OkRyToNaSiEnNe
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Okrytonasienne, okrytozalążkowe (Magnoliophyta; w starszych systemach Angiospermae) - gromada roślin
naczyniowych charakteryzujących się zredukowanym gametofitem oraz brakiem rodni i plemni. Sporofity są
pokaźne, a kwiat jest często obupłciowy. Części wytwarzające gamety to słupki i pręciki. Słupki powstają ze
zrośniętych owocolistków. Pręciki zbudowane są z nitki i główki. W główce występują najczęściej 2 pylniki. W
pylnikach powstają mikrozarodniki, z których następnie rozwijają się ziarna pyłku, które wytwarzają tzw. jądra
plemnikowe (nieruchome plemniki).
Znaczenie
W warunkach naturalnych stanowią początkowe ogniwo w łańcucha pokarmowego.
Chronią glebę przed erozją i dostarczają drewno.
Wiele gatunków służy jako gatunki ozdobne.
Popularnie używane do wyrażania uczuć (kwiaty, bukiety, stroiki).
Bariera przeciw wiatrom albo ochrona przed słońcem.
Rośliny okrytonasienne są źródłem pokarmu - bezpośrednim, na przykład ziarna zbóż, owoce i warzywa, lub
pośrednim, jako pasza dla zwierząt hodowlanych.
Dostarczają również leków (kora niektórych okrytozalążkowych zawiera chininę i inne substancje o działaniu
identycznym jak kwas acetylosalicylowy - główny składnik aspiryny)
Dostarczają przypraw, olejów oraz innych produktów.
Występują w postaci ziół, sporządza się z nich napary.
Mają zastosowanie w kosmetyce.
Niektóre rośliny okrytonasienne są trujące.
Kukurydza i wiele innych zbóż, takich jak np. pszenica i żyto, to rośliny przemysłowe. Ich ziarno jest
wykorzystywane także jako surowiec do produkcji różnych substancji chemicznych, na przykład alkoholu.
Nasiona strączkowe są ważnym składnikiem diety.
Fasola i groch są podstawowymi roślinami uprawianymi w wielu
,, RoDzAjE KwIaTóW ‘’
Kwiaty dzielą się na obupłciowe (hermafrodytyczne), w których
występują jednocześnie pręciki i owocolistki oraz jednopłciowe
(rozdzielnopłciowe), w których wykształciły sie tylko pręciki lub tylko
owocolistki. Kwiaty jednopłciowe są zatem kwiatami męskimi lub
żeńskimi. Dla roślin nagonasienych charakterystyczne są kwiaty
jednopłciowe, zaś u okrytonasiennych najczęściej spotykany typem
kwiatów są kwiaty obupłciowe. W przypadku roślin o kwiatach
jednopłciowych na jednej roślinie mogą wykształcić się kwiaty
wyłącznie jednego typu żeńskie lub męskie, są to rośliny
dwupienne (np. cis, wierzba) lub też kwiaty obu płci, rośliny
jednopienne (np. sosna, leszczyna, kukurydza). Dosyć często
spotyka się formy mieszane. Występują także formy nijakie (bez
pręcików i słupków), które służą za powabnie (kwiaty brzeżne u
chabra bławatka.
KwIaT
• Kwiat to organ roślin nasiennych, w którym wykształcają się
wyspecjalizowane elementy służące do rozmnażania.
• Dokładnie mówiąc, jest to skrócony pęd lub odcinek pędu
przekształcony w organ, którego poszczególne części służą,
bezpośrednio lub pośrednio, do rozmnażania płciowego
(generatywnego), ma on ograniczony wzrost i liście przekształcone
w elementy kwiatu.
• Schemat budowy typowego kwiatu rośliny okrytonasiennej
• Szyszki - odpowiedniki kwiatostanów u roślin okrytonasiennych
• Kwiat jest charakterystyczny dla roślin nasiennych (czyli
kwiatowych), obejmujących rośliny nagonasienne i rośliny
okrytonasienne. Rozwija się z merystemu wierzchołkowego, w
którym nastąpiło przekształcenie wegetatywnego wierzchołka
wzrostu w wierzchołek generatywny.
SyMbOlE kWiAtOwE
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Obowiązujące kiedyś symbole kwiatowe:
Robinia akacjowa (potoczna nazwa Akacja) - miłość
platoniczna
Aksamitka - nadzieja
Bez - wiara
Chaber bławatek - wierność, dobroć
Chryzantema - spełnienie marzeń, władza, słońce
Dziewanna - naiwność
Dzika róża - wdzięk
Fiołek - skromność, cicha miłość
Głóg - wesele
Goździk - odwaga
Groszek - pocałunek
Hiacynt - miłość dla zabawy
Hortensja - obojętność
Jarzębina - zgoda
Jaśmin - miłość zmysłowa
Konwalia - nieśmiałość
Lilia - niewinność
Mak - rycerskość
Malwa - ciekawość
Mimoza - delikatność
Nasturcja - wstydliwość
Narcyz - tęsknota, pewność siebie, zachłanność
Niezapominajka - trwała pamięć
Piwonia - dobrobyt
Powój - zalotność, zachłanność
Rezeda - skromność
Róża w zależności od koloru:
–
–
–
–
–
–
–
•
•
•
•
•
•
•
•
biała - melancholia, czystość, miłość
czerwona - miłość namiętna, upojenie, szczęście, radość,
przyjemność
fioletowa - przyjaźń
niebieska - ufność, nadzieja, stałość, pamięć
pomarańczowa - duma, kokieteria
różowa - miłość sentymentalna
żółta - zdrada, zazdrość
Rumianek - zdrowie
Szarotka - niewinność
Kolory kwiatów także miały swoją symbolikę:
białe - niewinność
czerwone - miłość sentymentalna, przyjaźń
fioletowe - smutek
pomarańczowe - nadzieja
żółte - zazdrość
RoBiNoWa AkAcJa
•
•
•
•
Robinia akacjowa (grochodrzew biały, robinia
biała, grochodrzew akacjowaty) (Robinia
pseudoacacia L.) - gatunek drzew należący do
rodziny bobowatych. Pochodzi z Ameryki
Północnej. Gatunek inwazyjny.
[Edytuj]
Charakterystyka
Pokrój
–
•
Drewno
–
•
Białe z żółtą plamką na żagielku, przedprątne, silnie
pachnące i tworzące grona długości 10-20 cm. Kwitnie
od maja do czerwca, często powtarza kwitnienie.
Roślina miododajna.
Owoce
–
•
Nieparzysto pierzastozłożone z 7-21 listków
eliptycznych lub jajowatych.
Kwiaty
–
•
Dostarcza cennego drewna: lekkiego, twardego,
odpornego na gnicie.
Liście
–
•
Drzewo dorstające do 25 m wysokości. Kora ciemna,
głęboko spękana.
Nagie i gładkie strąki od września do wiosny
pozostające na drzewie.
Biotop
–
Występuje często w miejscach ciepłych i suchych widne lasy, suche zarośla, zadrzewienia śródpolne
LiLaK pOsPoLiTy
•
•
•
•
Lilak pospolity (Syringa vulgaris L.) - krzew z
rodziny oliwkowatych. Pochodzi z rejonów
Półwyspu Bałkańskiego, a stał się szerzej znany w
Europie w XVI wieku, kiedy został sprowadzony z
Turcji.
[Edytuj]
Charakterystyka
Pokrój
•
Liście
–
–
•
szerokojajowate, o długości do 12 cm, obustronnie
nagie, ciemnozielone
Kwiaty
–
•
szeroko rozgałęziony krzew o wysokości do 7 m
niebieskawofioletowe, przyjemnie pachnące, zebrane w
wiechy o długości do 15 cm (u odmian szlachetnych
jeszcze dłuższe). Kwitnie w maju.
Biotop, Wymagania
–
miejsca nasłonecznione
CIEKAWOSTKA:
•
Polska tradycyjna, ale mylna nazwa rośliny sugeruje
jej pokrewieństwo z rodzajem bez (Sambucus).
Tymczasem lilak i bez należą do zupełnie innych
rodzin. Lilak do oliwkowatych (wraz z ligustrem), a
bez do przewiertniowatych.
•
Ponieważ lilak został sprowadzony z Turcji, przez
wiele lat przypuszczano, że jego ojczyzną jest
zachodnia Azja, dlatego nazywano go lilakiem
tureckim.
ChAbEr BłAwAtEk
•
•
•
•
•
•
Chaber bławatek, modrak (małopolsk.) wasiłek (podl.), wołoszka (lubel.) jasieniec
(wlkp.), głowacz (ok. Radomia) (Centaurea cyanus L. 1753) - gatunek rośliny
jednorocznej z rodziny astrowatych (Asteraceae Dum.) . Występuje głównie w Europie i
na obszarze śródziemnomorskim, także w Azji. Pospolity chwast polny.
Charakterystyka
Pokrój
–
Roślina zielna, słabo ulistniona, tworzy łany, ociąga wysokość 30-90 cm.
Łodyga
–
Cienka, prosta, lekko żeberkowana, pajęczynowato owłosiona, rozgałęziona.
Liście
–
Ułożone skrętolegle, najczęściej równowąskolancetowate, szarozielone,
szerokości 2-5 mm. Dolne na ogonkach, z pojedynczymi, małym ząbkami lub
pierzastodzielne z 2-3 łatkami. Górne niepodzielone, siedzące.
Kwiaty
–
Kwiaty tylko rurkowate. Pojedyncze koszyczki kwiatowe o średnicy 2-3 cm
wyrastają na szczytach pędów z łuskowatej, podłużnej okrywy. Przyczepki
listków okrywy brzegiem piłkowanoząbkowane lub orzęsione. Korona o 5
rurkowato zrośniętych płatkach o barwie ciemnobłękitnej, czerwonej, różowej
lub białej, kwiaty brzeżne większe, 5 pręcików, słupek dolny, złożony z 2
owocolistków. Okres kwitnienia od maja do września.
Owoce
–
Niełupki, rozsiewane przez wiatr i mrówki. Zastosowanie
–
–
ZASTOSOWANIE:
–
Roślina lecznicza
•
Surowiec zielarski : kwiat bławatka bez kielicha (Flos Cyani sine
calicis, Flos Cyani). Zawiera antocyjanidyny, flawonoidy, sole
mineralne (w tym dużo manganu).
•
Działanie : ze względu na bardzo łagodne działanie przeciwzapalne
stosowany przy zapaleniu spojówek i w pediatrii, napar z kwiatów
bławatka działa moczopędnie, może być stosowany przy stanach
zapalnych nerek i niewydolności krążenia.
•
Zbiór i suszenie : Zebrane kwiaty należy suszyć bardzo szybko w
silnym przewiewie. Susz szczelnie zamknąć.
–
Roślina ozdobna - stosowana na kwiat cięty i rabaty.
–
Barwnik - w czasach, gdy nieznane były sztuczne barwniki, z płatków
brzeżnych bławatka wytwarzano niebieską farbę w połączeniu z ałunem, która
doskonale barwiła wełnę. Sam sok barwi papier i przetwory spożywcze na
niebiesko.
–
Roślina uprawna - uprawia się przede wszystkim odmiany 'pełne' - wszystkie
kwiaty mają dużą i rurkowatą koronę koloru białego, różowego, purpurowego i
niebieskiego.
•
Sposób uprawy : termin siewu przypada na marzec - kwiecień, w
rozstawie 20 - 30 cm. Ilość nasion na 1000 roślin: 2-3 g. Rośliny
kwitną po około 10 tygodniach od siewu.
–
Roślina miododajna
DzIkA rÓżA
•
•
•
•
Dzika róża, psia róża, szypszyna (Rosa canina L.) pospolity gatunek krzewu z rodziny różowatych. Występuje na
obszarach umiarkowanych i ciepłych półkuli północnej. Można
ją spotkać prawie w całej Europie, na terenach do 1500m
n.p.m., w Afryce Północnej, na Wyspach Kanaryjskich, na
Maderze, w Azji. Dzika róża rośnie także na terenie Polski,
najczęściej na obrzeżach lasów.
[Edytuj]
Charakterystyka
Łodyga
–
•
Liście
–
•
Złożone są z 5-7 jajowato-eliptycznych, ostro ząbkowanych
listków.
Kwiaty
–
•
Ma silnie, hakowato zakrzywione kolce. Dorasta do 3 m
wysokości, jej gałęzie są łukowato odgięte ku ziemi.
Pięciopłatkowe kwiaty, różowe lub białawe są pojedyncze lub
zebrane w kwiatostany. Kwitnie od maja do lipca.
Owoce
–
Szupinkowe wielkości 2-3 cm.
CIEKAWOSTKI:
–
W szkółkarstwie Rosa canina jest najważniejszą podkładką
dla róż szlachetnych.
–
Stosowana była kiedyś jako lek na wściekliznę, stąd jej
angielska nazwa dog-rose.
–
Róża dzika jest znana od czasów ludzi pierwotnych, którzy to
traktowali jej owoce jako codzienne pożywienie. Płatki róży
stanowiły bardzo popularne pachnidło dalekiego Wschodu.
Starożytni Rzymianie wypełniali płatkami poduszki, co miało
ich usypiać i uspokajać.
FiOłEk
•
•
•
•
Fiołek (Viola) - rodzaj z rodziny fiołkowatych, liczący 400-500
gatunków, rosnących w umiarkowanej i subtropikalnej strefie półkuli
północnej.
[Edytuj]
Charakterystyka
Pokrój
•
Liście
•
Kwiaty
•
Owoc
–
–
–
–
byliny, rzadziej rośliny roczne, wyjątkowo półkrzewy i krzewy.
pojedyncze, całobrzegie lub ząbkowane, z przylistkami.
pojedyncze, grzbieciste, wolnopłatkowe. Dolny płatek z ostrogą.
torebka; nasiona zwykle z elajosomem
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Gatunki
fiołek alpejski (Viola alpina)
fiołek bagienny (Viola uliginosa)
fiołek biały (Viola alba)
fiołek bławatkowy (Viola suavis)
fiołek błotny (Viola palustris)
fiołek dacki (Viola dacica)
fiołek drobny (Viola pumila)
fiołek dwukwiatowy (Viola biflora)
fiołek kalaminowy (Viola calaminaria)
fiołek Kitaibela (Viola kitaibeliana)
fiołek kosmaty (Viola hirta)
fiołek labradorski (Viola labradorica)
fiołek leśny (Viola reichenbachiana)
fiołek mokradłowy (Viola stagnina)
fiołek motylkowy (Viola sororia)
fiołek ogrodowy (Viola x vittrocckiana)
fiołek pagórkowy (Viola collina)
fiołek przedziwny (Viola mirabilis)
fiołek polny (Viola arvensis)
fiołek psi (Viola canina)
fiołek Rivina (Viola riviniana)
fiołek rogaty (Viola cornuta)
fiołek skalny (Viola rupestris)
fiołek torfowy (Viola epipsila)
fiołek trójbarwny (Viola tricolor)
fiołek trwały (Viola saxatilis)
fiołek wonny (Viola odorata)
fiołek wyniosły (Viola elatior)
fiołek żółty sudecki (Viola lutea)
Viola altaica
GoŹdZiK
• Goździk (Dianthus) - rodzaj z rodziny
goździkowatych. Obejmuje ok. 300 gatunków z
terenu Eurazji i północnej Afryki. W Polsce
rośnie dziko 12 gatunków.
Nazwy dianthus używano od starożytności.
Wywodzi się ją od Dios anthos - kwiat Zeusa.
Dzięki efektownym kwiatom i stosunkowo łatwej
uprawie istnieje wiele popularnych gatunków
ozdobnych.
HiAcYnT
•
•
•
Hiacynt (Hyacinthus L.) - rodzaj roślin cebulowych wieloletnich należący do rodziny
hiacyntowatych. Pochodzą z Azji Mniejszej.
Charakterystyka
Łodyga
–
•
Liście
–
•
Zebrane w grona, czerwone, różowe, pomarańczowe, łososiowe, żółte, fioletowe, białe,
niebieskie. Okres kwitnienia przypada od kwietnia do maja. Liczba dzwonkowatych kwiatów
w gronie zależy między innymi od wielkości cebuli. Duże cebule mogą wyprodukować 60-70
kwiatów. Do uprawy ogrodowej najlepiej nadają się hiacynty o kilkunastu kwiatach w
kwiatostanie. Hiacynty mają charakterystyczny, upajający zapach, który był czynnikiem
determinującym sukces tego rodzaju w uprawach ogrodowych i uprawie we wnętrzach.
Zapach ten często jest opisywany jako mocny i ciężki.
Organ spichrzowy
–
•
Równowąskie.
Kwiaty
–
•
Wysokość 25 - 30 cm.
Cebula.
Wymagania
–
Stanowisko słoneczne do częściowo zacienionego. Zaletą stanowiska lekko zacienionego
jest dłuższy okres kwitnienia kwiatów. Hiacynty wymagają dobrze przepuszczalnej gleby.
KoNwAlIa
• Konwalia (Convallaria L.)
- rodzaj roślin
jednoliściennych z
rodziny konwaliowatych.
Przedstawiciele tego
rodzaju występują w
umiarkowanych strefach
półkuli północnej. W
Polsce
rozpowszechniona jest
jedynie konwalia majowa,
jej naturalne skupiska
zajmują ok. 81 ha (dane
na 1963 r.).
LiLiA
•
•
•
•
Lilia (Lilium L.) - rodzaj bylin z rodziny
liliowatych. Należy do niego ok. 70
gatunków. Wiele z nich to znane
rośliny ozdobne
Ciekawostki
Starożytni Grecy wierzyli, że lilia
powstała z kropel mleka, które uroniła
bogini Hera. Nazywali ją leirion, od
przymiotnika leiros (delikatny, cienki,
wrażliwy). Przypisywane są jej nawet
magiczne właściwości. Od
niepamiętnych czasów lilia symbolizuje
chwałę, królewskość i majestat.
Niezwykły kształt kwiatów lilii znalazł
swoje stałe miejsce w sztuce ludowej
jako motyw zdobniczy czy symbolice
chrześcijańskiej - jako oznaka
czystości i niewinności. Stanowi też
wzór heraldyczny.
Malwa
•
•
•
•
Malwa (Alcea) - rodzaj z rodziny ślazowatych. Liczy około 50 gatunków,
występujących głównie w południowo-zachodniej i środkowej Azji. Większość z nich
jest mieszańcowego pochodzenia i dlatego należą do roślin niezwykle trudnych pod
względem systematycznym. Niekiedy cały rodzaj włączany jest do rodzaju Althaea
(prawoślaz), od którego różni się jednak rozłupkami i nasionami.
[Edytuj]
Charakterystyka
Pokrój
–
•
Łodyga
–
•
sercowate, 5-7-dłoniastoklapowe, karbowane
Kwiaty
–
•
gruba, szosrtko owłosiona
Liście
–
•
wysokość do 3 m
duże, różnobarwne, tworzą nibykłos
Owoce
–
dwukomorowa rozłupka, nasiona na grzbiecie silnie wklęsłe
NaRcYz
• Narcyz (Narcissus L.) - rodzaj
bylin cebulowych należący do
rodziny amarylkowatych.
Należy do niego ok. 25
gatunków. Występuje w
krajach śródziemnomorskich i
w Azji.
• Charakterystyka
• Kwiaty
– Zwykle pachnące, z
przykoronkiem w środku,
do czasu rozwinięcia się
chronione żółtawą pochwą.
– Zastosowanie
– Roślina ozdobna - w
ogrodach, na kwietnikach
lub przyspieszane w
okresie jesienno-zimowym
pod osłonami, na kwiaty
cięte.
PoWóJ
• Powój (Convolvulus) - rodzaj roślin zielnych z rodziny
powojowatych, obejmuje ok 250 gatunków. Występuje w
strefach umiarkowanych i podzwrotnikowych.
• Nazwą powój określane są zwyczajowo również
podobne rośliny takie jak wilec lub kielisznik.
• Charakterystyka
• Łodyga
– Wijąca się.
• Liście
– Pojedyncze, całobrzegie, ząbkowane lub klapowane
• Kwiaty
– Lejkowate, osadzone, zwykle pojedyncze w kątach liści, białe lub
różowe, wonne, często pięknie wybarwione.
Róża
•
•
•
Róża (Rosa L.) - rodzaj krzewów należących do rodziny różowatych. Znanych jest 150 - 200
gatunków występujących na półkuli północnej. W stanie naturalnym róże nie rosną poniżej
równika. Tylko nieliczne z nich osiągnęły 25° równoleżnik. Większość, bo około 70% pochodzi z
Azji (Chiny, Himalaje, Japonia), pozostałe 30% wywodzi się z Bliskiego Wschodu, Europy, Afryki i
Ameryki Północnej. Ogólnie wszystkie te gatunki nazywane są jedną wspólną nazwą - dzikie
róże. Badania paleobiologów w Stanach Zjednoczonych (Kolorado i Oregon) dowodzą, że
pojawiły się one na ziemi około 40 milionów lat temu. Większość ozdobnych odmian róży
rozmnaża się przez okulizację na podkładkach z dzikich róż.
Charakterystyka
Łodyga
–
•
Liście
–
•
Nieparzystopierzaste, piłkowane lub ząbkowane, o różnej barwie i kształcie, z przylistkami.
Kwiaty
–
•
Wyprostowana, płożąca się lub czepna, często owłosiona i pokryta kolcami.
Duże, osadzone pojedynczo lub zebrane w kwiatostany, zwykle 5-płatkowe, pachnące, obupłciowe. Liczne
słupki osadzone są we wklęsłym dnie kwiatowym zwanym hypancjum, które następnie zmienia się w
zmięśniałą i jadalną okrywę.
Owoce
–
Pozorne, zwane szupinkowymi, mięsiste, czerwone, pomarańczowe, czasami bardzo ciemne, aż do koloru
czarnego, kuliste lub elipsoidalne, wewnątrz zawierają twarde owocki - niełupki
SYSTEMATYKA
POCHODZENIE
RÓŻ
HISTORIA
UPRAWY
RÓZ
SySteMaTykA rÓż
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Podrodzaje
Róże są podzielone na 4 podrodzaje:
Hulthemia (Rosa persica)
Platyrhodon (Rosa roxburghii)
Hesperhodos (Rosa minutifolia mirifica)
Eurosa
Największą liczbę odmian posiada podrodzaj Eurosa i dzieli się na 10 sekcji:
Banksianae
Bracteatae
Caninae
Carolinae
Chinensis
Cinnamomea
Gallicanae
Laevigatae
Pimpinellifolia
Synstylae
Z nich wywodzą się wszystkie mieszańce i odmiany powstałe w uprawie.
Obecnie kalkuluje się liczbę istniejących odmian na około 4000.
•
•
•
•
•
•
Gatunki
W Europie rodzimych gatunków jest ponad 40, między innymi:
Róża czerwonawa - Rosa glauca Pourret
Róża gęstokolczasta - Rosa pimpinellifolia L.
Róża polna - Rosa arvensis
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
W Polsce rośnie dziko ponad 20 gatunków, między innymi:
Róża alpejska - Rosa pendulina L.
Róża dahurska - Rosa davurica
Róża dzika, szypszyna - Rosa canina L.
Róża eliptyczna - Rosa inodora
Róża francuska - Rosa gallica L.
Róża frankfurcka Rosa x francofourtana
Róża girlandowa - Rosa majalis
Róża jabłkowata - Rosa villosa
Róża Jundziłła - Rosa jundzillii Bess.
Róża kutnerowata - Rosa tomentosa
Róża Kostrakiewicza - Rosa kostrakiewiczii
Róża labradorska - Rosa blanda
Róża miękka - Rosa mollis
Róża pomarszczona - Rosa rugosa Thunb.
Róża rdzawa - Rosa rubiginosa L.
Róża rosyjska - Rosa gorenkensis
Róża sina - Rosa dumalis
Róża stulistna - Rosa ×centifolia
Róża wielokwiatowa - Rosa multiflora Thumb.
Róża zapoznana - Rosa sherardii
•
Najważniejszym stanowiskiem w Europie, gdzie rośnie aż 11 gatunków
dzikich róż znajduje się w Polsce, w rezerwacie "Góry Pieprzowe".
Inne odmiany i hybrydy róż:
Róża białokwiatowa - Rosa alba
Róża damasceńska - Rosa damascena Mill.
•
•
•
PoChOdZeNiE rÓż
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Ze Środkowego i Dalekiego Wschodu
pochodzą takie gatunki jak:
Róża chińska - Rosa chinensis
Rosa gigantea
Rosa phoenicia
Róża piżmowa - Rosa moschata
Róża pomarszczona, fałdzistolistna,
japońska - Rosa rugosa Thunb.
Róża Wichury - Rosa wichuraiana
Crép.
Róża wielokwiatowa - Rosa multiflora
Thumb.
Róża żółta - Rosa foetida Herrm.
W Ameryce Północnej spontanicznie
rośnie około 20 gatunków, między
innymi:
•
•
•
•
•
•
•
•
•
•
Róża błotna - Rosa palustris Marsh.
Róża błyszcząca - Rosa nitida Willd.
Róża igiełkowata - Rosa acicularis
Lindl.
Róża karolińska - Rosa carolina L.
Róża labradorska - Rosa blanda
Róża wirginijska - Rosa virginiana
Mill.
Z Afryki Północnej pochodzą:
Rosa abyssinica
Rosa sempervirens
Rosa stellata
HiStOrIa UpRaWy RóŻ
•
Około 5000 lat temu róża już była hodowana w Sumerze, skąd rozprzestrzeniła się w całej Mezopotami. W tym samym mniej więcej
czasie (2660 p.n.e.) znano uprawę róż także w Chinach. Legenda mówi, że Sargon Wielki około 2300 p.n.e. w swoim ogrodzie posiadał
już ich krzewy. Na ścianach egipskich grobowców można znaleźć uwiecznione te kwiaty. Róża w Egipcie była poświęcona Izydzie i
korona z róż zwanych "Świętymi różami abisyńskimi", stanowiła część wyposażenia zmarłych.
Antyczni Grecy bardzo cenili różę, była symbolem Afrodyty, bogini miłości. Hipokrates znał dobrze ich zastosowanie i własności
lecznicze. Herodot (490 p.n.e.) wspomina króla Midasa, który na wygnanie w Macedonii, zabrał z domu róże hodowane we Frygii. Znana
też była już wtedy róża, która powtarzała swe kwitnienie, co był niespotykane w tamtych czasach, całkiem możliwe, że chodziło o różę
damasceńską (Rosa damascena bifera).
Antyczni Rzymianie wręcz pasjonowali się różami, hodowali je w ogrodach, przystrajali tymi kwiatami sale bankietowe i stoły. Pliniusz
Starszy (23-79 n.e.), w swej "Historia naturalis" (Historia naturalna) wymienił 12 gatunków znanych mu róż, między innymi: Rosa
damascena, Rosa moscata, o upajającym zapachu, Rosa gallica, którą nazywa "Różą z Miletu" i Rosa canina, wszystkie hodowana w
okolicach Rzymu i Neapolu. Ale lokalna produkcja nie zaspakajała potrzeb Rzymian, sprowadzali je więc całymi okrętami z Północnej
Afryki, głównie z: Egiptu, Kartaginy i Cyrenajki. Smutnym przykładem przesady w użyciu róż jest "uczta Heliogabala" (218 n.e.), na której
zaledwie 14-letni imperator, przez przypadek, zadusił swych gości nadmierną ilością spadających z sufitu płatków tych kwiatów.
Persowie uważali róże za "królową ogrodu", była ona tak ważna że samo słowo "róża" oznacza w ich języki "kwiat". W VII wieku podbili
ich Arabowie, przejęli od nich miłość do ogrodnictwa i umiejętność hodowania róż. Omar Chajjam perski poeta i matematyk (zm. 1123)
wybrał różę na symbol perfekcji i prosił by jego grób był tak położony aby północny wiatr mógł na nim rozsiewać płatki róż.
Karol Wielki (742-814), w edykcie z 794 roku (Capitulare de villis et curtis imperialibus) przykazywał imperialnym, wolnym miastom
uprawę drzew owocowych, roślin leczniczych, jarzyn i krzewów ozdobnych. Róż była w nim wymieniona na pierwszym miejscu.
Pojawienie się w Europie nowej odmiany róży francuskiej zwanej Officinalis spowodowało ożywienie zainteresowania tymi kwiatami na
szerszą skalę. Przybyła ona najprawdopodobniej z Ziemi Świętej razem z powracającymi krzyżowcami, przed rokiem 1300. W tych
czasach była głównie używana jako roślina lecznicza, początkowo hodowana w ogrodach przyklasztornych i w pierwszych ogrodach
botanicznych we Włoszech i Francji. Charakteryzowała się ładnym i silnym zapachem, który jej płatki zachowywały nawet po uschnięciu.
Z tego powodu zaczęła być używana w kosmetyce do produkcji wody różanej i perfum. Największym centrum produkcyjnym tego gatunku
róży stała się miejscowość Provins we Francji (region Île-de-France).
Linneusz w połowie XVIII w. wymienił, tak jak i Pliniusz, 12 gatunków róż. Natomiast już Parmantier w "Słowniku rolniczym" wydanym
przez Instytut Francuski, w niespełna wiek później mówi o ogromnej ilości odmian hodowanych od wielu lat w europejskich ogrodach, ze
względu na piękno tych krzewów i zapach kwiatów. W międzyczasie, a może i wcześniej dotarły do Europy odmiany róż ze Środkowego i
Dalekiego Wschodu.
SzARoTkA aLpEjSkA
•
Szarotka alpejska (Leontopodium
alpinum Cass. 1822) - roślina
trwała należąca do rodziny
astrowatych (Asteraceae
Dumort.). Szarotka alpejska
występuje w górach Europy.
Jedyne naturalne stanowiska w
Polsce znajdują się w Tatrach.
•
•
Charakterystyka
Łodyga
–
•
Liście
–
•
Wąskolancetowate, skrętoległe,
zwężające się ku podstawie,
szarawoniebieskie.
Kwiaty
–
•
Ma 5-30 cm wysokości, pokryta
gęstym, filcowatym kutnerem. Pęd
słabo ulistniony, nie tworzy rozłogów.
Okres kwitnienia: lipiec-sierpień.
Kwiatostan tworzą koszyczki zebrane
w szczytowy baldaszkowy kwiatostan,
z licznymi kwiatami nitkowatymi i
rurkowatymi. Roślina owadopylna.
Biotop
–
Występuje najczęściej w piętrze
alpejskim, rzadziej subalpejskim, na
nasłonecznionych górskich murawach,
półkach skalnych, na glebach
zasadowych (wapień). Często w
miejscach trudnodostępnych, preferuje
wysokości 2000-2900 m n.p.m.