cel ćwiczenia

FARMAKOLOGIA – Wydział Lekarski – 2015/2016
Konspekty seminariów
Ćwiczenie 1
Receptura – część I
Zapisywanie proszków, tabletek: drażetek; kapsułek; granulatów oraz preparatów
„gotowych”.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość podstawowych pojęć stosowanych w recepturze. Znajomość przepisów
prawnych regulujących zasady zapisywania leków, ze szczególnym uwzględnieniem leków
narkotycznych i psychotropowych.
Umiejętność zapisywania recept na leki gotowe (oficynalne) i recepturowe
(magistralne).
PLAN ĆWICZENIA
1. Wyjaśnienie podstawowych pojęć stosowanych w recepturze
2. Nazwy leków (chemiczne, międzynarodowe, handlowe)
3. Jednostki masy i objętości oraz miary przybliżone stosowane w recepturze
4. Dawki leków, dawkowanie u osób dorosłych, dzieci (wzory) i u osób starszych. Sposoby
przeliczania dawek.
5. Kategorie dostępności leków
6. Leki z wykazu A, B, P i N
7. Przedstawienie przepisów prawnych regulujących zasady zapisywania leków
8. Recepta. Uprawnienia oraz obowiązki lekarzy i farmaceutów. Elementy istotne na
recepcie. Recepta transgraniczna.
9. Podanie zasad zapisywania leków gotowych i recepturowych
10.
Tabletki o modyfikowanym uwalnianiu
a. Właściwości farmakokinetyczne
b. Rodzaje
11.
Źródła informacji o leku (podręczniki, wykazy leków, strony internetowe)
12.
Pharmindex
a. Klasyfikacja ATC
b. Wyszukiwanie informacji o lekach
13.
Działania niepożądane leków
a. Klasyfikacja działań niepożądanych
b. Zasady zgłaszania działań niepożądanych
1
Ćwiczenie 2
Receptura – część II
Zapisywanie czopków, wlewów doodbytniczych, maści, kremów, past i mazideł; roztworów
leczniczych, aerosoli; płynów do wstrzyknięć; zawiesin, emulsji, kropli.
CEL ĆWICZENIA
Umiejętność zapisywania recept na stałe i półstałe leki gotowe i recepturowe.
PLAN ĆWICZENIA
1. Zapisywanie stałych postaci leków:
a. Proszków
b. Tabletek
c. Drażetek
d. Kapsułek
e. Granulatów
f. Czopków doodbytniczych
 O działaniu miejscowym
 O działaniu ogólnym
g. Globulek
h. Pręcików
2. Zapisywanie półstałych postaci leków:
a. Maści
b. Past
c. Kremów
d. Żeli
2
Ćwiczenie 3
Receptura – część III
Zapisywania systemów terapeutycznych. Zapisywania ziół i preparatów z nich uzyskiwanych.
Omówienie niezgodności recepturowych.
CEL ĆWICZENIA
Umiejętność zapisywania recept na płynne leki gotowe i recepturowe.
PLAN ĆWICZENIA
1. Zapisywanie płynnych postaci leków:
a. Roztworów (do użytku zewnętrznego, do użytku wewnętrznego dawkowane kroplami,
łyżkami i łyżeczkami, płyny do wstrzyknięć)
b. Kropli do oczu, uszu i nosa
c. Zawiesin (do użytku zewnętrznego i wewnętrznego)
2. Zapisywanie ziół i preparatów z nich uzyskiwanych
Zaliczenie 1
3
Ćwiczenie 4
Farmakologia układu przywspółczulnego
Leki wpływające na układ autonomiczny, część I – układ przywspółczulny. Leki
cholinomimetyczne o działaniu bezpośrednim i pośrednim. Leki cholinolityczne. Środki
zwiotczające mięśnie szkieletowe: niedepolaryzujące i depolaryzujące.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Obowiązuje ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe oraz
umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej.
PLAN ĆWICZENIA
1. Przypomnienie podstawowych wiadomości z zakresu układu przywspółczulnego:
a. budowa
b. mediatory ( acetylocholina)
c. rodzaje receptorów (muskarynowe, nikotynowe)
d. efekty pobudzenia i zablokowania tych receptorów
2. Podział leków działających na układ przywspółczulny
3. Leki pobudzające układ przywspółczulny z uwzględnieniem leków działających
bezpośrednio jak i pośrednio (inhibitory acetylocholinesterazy odwracalne i
nieodwracalne)
a. wskazania do cholinomimetyków (również cholinomimetyki stosowane w chorobie
Alzheimera)
b. działania niepożądane cholinomimetyków
c. przeciwwskazania do cholinomimetyków
4. Antagoniści receptorów muskarynowych
a. podział na naturalne alkaloidy i leki syntetyczne
b. wskazania do cholinolityków z uwzględnieniem różnic we wskazaniach dla atropiny i
leków syntetycznych
c. działania niepożądane cholinolityków
d. przeciwwskazania do cholinolityków
e. objawy atropinizacji
5. Leki porażające złącze nerwowo-mięśniowe – depolaryzujące i niedepolaryzujące
a. mechanizm działania (z uwypukleniem różnic między grupami)
b. wskazania
c. przeciwwskazania
d. działania niepożądane
e. zatrucie i jego leczenie
6. Ćwiczenie pisania recept
7. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
4
Ćwiczenie 5
Farmakologia układu współczulnego
Leki wpływające na układ autonomiczny, część II – układ współczulny. Leki alfa
adrenomimetyczne działające ogólnie i miejscowo i alfa adrenolitycznie (selektywne α1adrenolityki). Leki beta-adrenomimetyczne i beta-adrenolityczne. Leki o działaniu
ośrodkowym.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Znajomość aktualnych zaleceń ERC dotyczących zasad leczenia farmakologicznego w
zabiegach reanimacyjnych. Znajomość aktualnych zaleceń odpowiednich towarzystw
naukowych dotyczących standardów leczenia nadciśnienia tętniczego, przewlekłej choroby
wieńcowej i niewydolności serca.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Umiejętność
zapisywania recept na omawiane leki gotowe i recepturowe.
PLAN ĆWICZENIA
1. Przypomnienie podstawowych wiadomości z zakresu układu współczulnego:
a. budowa
b. mediatory (adrenalina, noradrenalina)
c. rodzaje receptorów (, ) – budowa, lokalizacja narządowa
d. efekty pobudzenia i zablokowania tych receptorów
2. Leki pobudzające receptory - i -adrenergiczne
a. podział na leki działające bezpośrednio, pośrednio i o działaniu mieszanym
b. wskazania ze zwróceniem uwagi na różnice między poszczególnymi lekami
c. działania niepożądane
d. przeciwwskazania, interakcje
e. zasady stosowania adrenaliny w stanach nagłych (reakcja anafilaktyczna, NZK)
3. Leki pobudzające głównie receptory -adrenergiczne:
a. podział na leki działające ogólnie i miejscowo
b. wskazania
c. działania niepożądane
d. przeciwwskazania, interakcje
4. Leki blokujące receptory -adrenergiczne
a. podział na leki selektywne i nieselektywne
b. wskazania do selektywnych 1-adrenolityków i ich miejsce w terapii nadciśnienia
tętniczego wg najnowszych zaleceń PTNT
c. działania niepożądane selektywnych 1-adrenolityków
d. przeciwwskazania do selektywnych 1-adrenolityków
5. Leki -adrenolityczne
a. podział wg selektywności, rozpuszczalności w lipidach, posiadanej wewnętrznej
aktywności sympatkomimetycznej z uwzględnieniem leków o dodatkowych
5
b.
c.
d.
e.
f.
właściwościach naczyniorozszerzających i mechanizmów leżących u podstawy tej
aktywności
wskazania do -blokerów (z uwzględnieniem ich miejsca w terapii nadciśnienia
tętniczego, choroby niedokrwiennej serca i niewydolności serca zgodnie z aktualnymi
rekomendacjami odpowiednich polskich i europejskich towarzystw naukowych)
przeciwwskazania bezwzględne i względne do -blokerów
działania niepożądane -blokerów
omówienie wpływu tej grupy leków na przemiany węglowodanów i lipidów, profil
metaboliczny tych leków
interakcje
6. Leki -adrenomimetyczne
a. leki pobudzające receptory  1 i 2
b. leki pobudzające wybiórczo receptory 2
 krótko działające
 długo działające
7. Leki o działaniu ośrodkowym (sympatykolityki)
a. przypomnienie roli receptorów 2 i imidazolowych w ośrodkowej regulacji ciśnienia
tętniczego
b. leki pobudzające receptory 2
c. leki pobudzające receptory imidazolowe
d. wskazania, działania niepożądane i przeciwwskazania do w/w grup leków oraz
zasady ich stosowania
e. interakcje z innymi lekami
f. miejsce w/w grup leków w leczeniu nadciśnienia tętniczego (zgodnie z aktualnymi
wytycznymi PTNT)
8. Ćwiczenie pisania recept
9. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
6
Ćwiczenie 6
Farmakologia leków przeciwalergicznych i stosowanych w kaszlu
Leki p/histaminowe I i II generacji. Kromony. Leki przeciwleukotrienowe. Teofilina i inne
inhibitory fosfodiesterazy IV. Leki przeciwkaszlowe i wykrztuśne. Omówienie wytycznych
Polskiego Towarzystwa Pulmonologicznego i Alergologicznego dotyczących farmakoterapii
astmy i przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP).
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, farmakokinetykę,
podstawowe wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady
dawkowania.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Umiejętność
zapisywania recept na omawiane leki gotowe.
PLAN ĆWICZENIA
1. Leki przeciwhistaminowe
a. przypomnienie działania histaminy
b. podział grupy na dwie generacje
c. różnice między dwoma generacjami w zakresie:
 wpływu na receptory
 farmakokinetyki, w szczególności zdolności do pokonywania bariery krew-mózg
 działań niepożądanych
 przeciwwskazań
 interakcji
d. leki stosowane we wstrząsie anafilaktycznym
e. leki stosowane miejscowo, postacie leków stosowanych miejscowo i ich
zastosowanie
2. Kromony
a. mechanizm działania
b. wskazania
c. działania niepożądane
3. Leki przeciwleukotrienowe
a. podział leków przeciwleukotrienowych
b. wskazania do stosowania
c. działania niepożądane
d. przeciwwskazania
4. Inhibitory fosfodiesterazy IV – teofilina, aminofilina, roflumilast
a. mechanizm działania
b. wskazania
c. działania niepożądane
d. przeciwwskazania
5. Leki działające na układ autonomiczny – rola w leczeniu astmy i POChP
a. agoniści receptorów 2
7
 leki krótko dziąłające (SABA)
 leki długo działające (LABA)
b. leki cholinolityczne
6. Immunoterapia swoista w leczeniu chorób alergicznych
7. Leki przeciwkaszlowe
a. podział leków przeciwkaszlowych
 leki o działaniu ośrodkowym
 leki o działaniu obwodowym
b. mechanizmy działania leków
c. wskazania
d. przeciwwskazania
e. działania niepożądane
8. Leki o działaniu wykrztuśnym i mukolitycznym
a. podział leków na grupy
b. mechanizmy działania leków
c. wskazania
d. przeciwwskazania
e. działania niepożądane
9. Ćwiczenie pisania recept
Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
8
Ćwiczenie 7
Leki hormonalnie czynne
Glikokortykosteroidy. Tyreomimetyki, tyreostayki. Hormonalna terapia zastępcza.
Antykoncepcja. Leki stosowane w leczeniu osteoporozy.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Obowiązuje ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe oraz
umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej.
PLAN ĆWICZENIA
1. Glikokortykosteroidy (GKS)
a. przypomnienie wiadomości z zakresu fizjologii kory nadnerczy
b. mechanizm działania przeciwzapalnego, przeciwalergicznego i immunosupresyjnego
c. podział GKS ze względu na czas działania i siłę działania przeciwzapalnego
d. działanie GKS na OUN i układ krwiotwórczy, efekty metaboliczne (wpływ na
gospodarkę białkową, lipidową, wodno-elektrolitową)
e. pochodne fluorowane i niefluorowane
f. wskazania
 terapia substytucyjna
 terapia pozasubstytucyjna
 glikokortykosteroidoterapia miejscowa (podanie dostawowe, nasiękowe,
wstrzyknięcia do jam ciała, wstrzyknięcia dokanałowe, podanie dospojówkowe,
wziewne, na skórę i błony śluzowe)
g. działania niepożądane (ze zwróceniem uwagi na możliwości postepowania
lekarskiego minimalizującego negatywne skutki długotrwałej kortykoterapii)
h. monitorowanie pacjenta w trakcie długotrwałej kortykoterapii
i. przeciwwskazania
j. interakcje
k. inhibitory syntezy glikokortykosteroidów
2. Farmakologia hormonów tarczycy
a. przypomnienie wiadomości z zakresu fizjologii hormonów tarczycy
b. tyreomimetyki (lewotyroksyna, liotyronina)
 wskazania (ze zwróceniem uwagi na różnice w działaniu lewotyroksyny i
liotyroniny)
 działania niepożądane
 interakcje
c. tyreostatyki (tioamidy, beta-blokery, preparaty jodu)
 mechanizmy działania poszczególnych grup leków
 wskazania
 działania niepożądane
 interakcje
 leczenie przełomu tarczycowego
9
3. Antykoncepcja i hormonalna terapia zastępcza
a. estrogeny i gestageny, fitoestrogeny
b. działanie receptorowe estrogenów
c. estrogeny naturalne i syntetyczne
d. metody nowoczesnej antykoncepocji (metoda cykliczna, sekwencyjna, ciągłego
stosowania gestagenów, tabletki „po”, okresowe wstrzyknięcia, implanty, inne metody)
e. wskazania i ryzyko hormonalnej terapii zastępczej
4. Leki stosowane w leczeniu osteoporozy
5. Ćwiczenie pisania recept
6. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
Zaliczenie 2
10
Ćwiczenie 8
Farmakologia ośrodkowego układu nerwowego – część I
Leki uspakajające i nasenne: barbiturany, benzodiazepiny, niebebenzodiazepinowe leki
nasenne. Leki przeciwpadaczkowe.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Znajomość zasad działania omawianych grup leków przeciwlękowych w zakresie
mechanizmu działania, efektów klinicznych, farmakokinetyki, podstawowych wskazań,
przeciwwskazań, działań niepożądanych, interakcji i zasady dawkowania.
Znajomość zasad działania omawianych grup leków przeciwpadaczkowych w zakresie
mechanizmu działania, efektów klinicznych, farmakokinetyki, wskazań (również innych niż
padaczka), przeciwwskazań, działań niepożądanych, interakcji i zasady dawkowania.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Umiejętność
zapisywania recept na omawiane leki gotowe i magistralne.
PLAN ĆWICZENIA
1. Przypomnienie podstawowych wiadomości dotyczących fizjologii snu
2. Grupy leków stosowanych w różnego rodzaju bezsennościach.
a. barbiturany
b. benzodiazepiny
c. niebenzodiazepinowe leki nasenne tzw. „Z-agenci”
d. przeciwhistaminowe leki stosowane jako leki nasenne
e. leki przeciwdepresyjne wykorzystywane jako leki nasenne
f. melatonina i agoniści receptorów melatoninowych
g. zioła o działaniu nasennym
3. Różnice pomiędzy poszczególnymi grupami leków nasennych w zakresie:
a. potencjału uzależniającego
b. właściwości farmakokinetycznych
c. zastosowania
d. działań niepożądanych
4. Grupy leków przeciwlękowych:
a. benzodiazepiny
b. agoniści receptora 5-HT1A
c. hydroksyzyna
d. beta-blokery – propranolol (w lęku scenicznym)
e. leki przeciwdepresyjne
5. Różnice pomiędzy poszczególnymi grupami leków przeciwlękowych w zakresie:
a. potencjału uzależniającego
b. właściwości farmakokinetycznych
c. zastosowania
d. działań niepożądanych
6. Leki przeciwpadaczkowe
11
a.
b.
c.
d.
e.
f.
mechanizmy działania
działania niepożądane
farmakoterapia w ciąży
terapia stanu padaczkowego
profilaktyka i leczenie drgawek gorączkowych
stosowanie leków przeciwpadaczkowych w leczeniu innych chorób
7. Ćwiczenie pisania recept
8. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
12
Ćwiczenie 9
Farmakologia ośrodkowego układu nerwowego – część II
Leki przeciwdepresyjne: trójpierścieniowe leki przeciwdepresyjne, selektywne inhibitory
wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI), inhibitory monoaminooksydazy, inne leki
przeciwdepresyjne. Leki stabilizujące nastrój. Neuroleptyki klasyczne i atypowe, leki
psychostymulujące.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Obowiązuje ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe oraz
umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej.
PLAN ĆWICZENIA:
1. Inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI)
a. mechanizm działania
b. zastosowanie
c. działania niepożądane
d. przeciwwskazania
2. Trójcykliczne leki przeciwdepresyjne
a. mechanizm działania
b. zastosowanie
c. działania niepożądane
d. przeciwwskazania
e. przedawkowanie – objawy i leczenie
3. Inne leki przeciwdepresyjne
a. czterocykliczne leki przeciwdepresyjne
b. trazodon
c. inhibitory monoamiooksydazy
 typy monoamiooksydazy
 podział inhibitorów MAO
 zastosowanie, działania niepożądane, przeciwwskazania
 ”cheese reaction”
4. Wyjaśnienie zaburzeń neurofizjologicznych leżących u podstaw schizofrenii (szlaki:
mezolimbiczny, mezokortykalny) oraz przypomnienie zasad neurotransmisji
dopaminergicznej (szlaki: czarno-prążkowiowy, guzkowo-lejkowy).
5. Objawy kliniczne schizofrenii (pozytywne i negatywne).
6. Leki przeciwpsychotyczne
a. podział na generacje (typowe, atypowe)
b. mechanizmy działania
c. przedstawiciele generacji
d. skuteczność wobec objawów pozytywnych i negatywnych
13
e. profil bezpieczeństwa – różnica pomiędzy lekami w zakresie działań niepożądanych
(zaburzenia pozapiramidowe, senność, hiperprolaktynemia, zaburzenia metaboliczne,
wydłużenie odcinka QT)
f. leczenie schizofrenii lekoopornej
g. dostępność i użyteczność form depot oraz form ulegających rozpadowi w jamie ustnej
h. pozapsychiatryczne wskazania do stosowania leków przeciwpsychotycznych
7. Leki psychostymulujące
a. kofeina
b. amfetaminy
c. leczenie ADHD (metylfenidat, atomoksetyna)
d. leki nootropowe
8. Ćwiczenie pisania recept
9. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
10. Literatura uzupełniająca: Leucht S et al. Comparative effi cacy and tolerability of 15
antipsychotic drugs in schizophrenia: a multiple-treatments meta-analysis. Lancet 2013;
382: 951–62
14
Ćwiczenie 10
Farmakologia bólu – część I
Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Selektywne i nieselektywne inhibitory COX 1 i
COX 2. Bezpieczeństwo stosowania NLPZ.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, farmakokinetykę,
podstawowe wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady
dawkowania.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Umiejętność
zapisywania recept na omawiane leki gotowe i magistralne.
PLAN ĆWICZENIA
1. Przypomnienie podstawowych wiadomości dotyczących patofizjologii bólu, zapalenia i
gorączki
2. Podział leków przeciwbólowych
3. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ)
a. mechanizm działania
b. podział NLPZ
c. wskazania
d. działania niepożądane
e. przeciwwskazania
f. interakcje
g. różnice pomiędzy poszczególnymi lekami
4. Nieopioidowe leki przeciwbólowe
a. paracetamol
b. metamizol
c. nefopam
5. Ćwiczenie pisania recept
6. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
15
Ćwiczenie 11
Farmakologia bólu – część II
Opioidowe leki przeciwbólowe. Strategia walki z bólem. Drabina analgetyczna wg WHO.
Koanalgetyki.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, farmakokinetykę,
podstawowe wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady
dawkowania. Znajomość zasad leczenia bólu wg WHO. Znajomość drabiny analgetycznej
WHO.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Umiejętność
zapisywania recept na omawiane leki gotowe i magistralne.
PLAN ĆWICZENIA
1. Opioidowe leki przeciwbólowe
a. podział leków opioidowych
b. właściwości i różnice pomiędzy poszczególnymi lekami
c. działania niepożądane leków opioidowych
d. tolerancja i uzależnienie
e. umiejętność przeliczania dawek podczas przechodzenia z jednego leku opioidowego
na inny opioidowy
f. nowe formy opioidowych leków przeciwbólowych
2. Antagoniści receptorów opioidowych
3. Zasady farmakoterapii bólu
a. zasady leczenia bólu wg WHO
b. drabina analgetyczna
c. dobór leczenia przeciwbólowego ze względu na rodzaj bólu
d. zasady kojarzenia leków przeciwbólowych
4. Koanalgetyki – miejsce omawianych grup leków w leczeniu bólu
a. leki przeciwdepresyjne
b. leki przeciwdrgawkowe
c. glikokortykoidy
5. Ćwiczenie pisania recept
6. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
Zaliczenie 3
16
Ćwiczenie 12
Leki działające na krew
Leki antyagregacyjne; fibrynolityczne, przeciwkrzepliwe. Leki zwiększające krzepliwość.
Preparaty krwi i osocza. Krystaloidy i koloidy. Preparaty kwasu foliowego, witaminy B12 ,
żelaza i erytropoetyny.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, farmakokinetykę,
podstawowe wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady
dawkowania.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Umiejętność
zapisywania recept na omawiane leki.
PLAN ĆWICZENIA
1. Leki antyagregacyjne
a. podział leków antyagregacyjnych
b. wskazania do stosowania ze zwróceniem uwagi na różnice między poszczególnymi
grupami leków
c. działania niepożądane
d. przeciwwskazania
e. interakcje
f. postępowanie u pacjentów poddawanych zabiegom chirurgicznym
2. Leki przeciwzakrzepowe
a. podział leków przeciwzakrzepowych
b. wskazania do stosowania ze zwróceniem uwagi na różnice między poszczególnymi
grupami leków
c. monitorowanie leczenia przeciwzakrzepowego
d. działania niepożądane
e. przeciwwskazania
f. interakcje
g. stosowanie leków przeciwzakrzepowych w ciąży
3. Terapia pomostowa
4. Leki fibrynolityczne
a. podział leków fibrynolitycznych
b. wskazania
c. działania niepożądane
d. przeciwwskazania
5. Leki stosowane w zaburzeniach krzepnięcia
a. leki do stosowania miejscowego
b. leki do stosowania ogólnego
 leki działające na naczynia krwionośne
 leki stosowane w skazach małopłytkowych
 leki stosowane w skazach wywołanych niedoborami osoczowych czynników
krzepnięcia
17
 leki stosowane w skazach fibrynolitycznych
c. wskazania
d. działania niepożądane
e. przeciwwskazania
6. Ćwiczenie pisania recept
7. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
18
Ćwiczenie 13
Farmakologia choroby niedokrwiennej serca
Leki stosowane w chorobie niedokrwiennej serca – azotany, leki blokujące kanały wapniowe,
beta-blokery; inne leki – iwabradyna, ranolazyna, trimetazydyna, leki przeciwpłytkowe.
Leczenie zawału serca. Leki hypolipemizujące.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Znajomość aktualnych zaleceń PTK dotyczących standardów leczenia przewlekłej choroby
niedokrwiennej serca.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Obowiązuje
ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe.
PLAN ĆWICZENIA
1. Azotany
a. mechanizm działanie
b. efekty hemodynamiczne i kliniczne (z uwypukleniem wpływu na poprawę rokowania
bądź poprawę jakości życia)
c. wskazania
d. przeciwwskazania
e. działania niepożądane
f. tolerancja na azotany
g. interakcje
2. Leki blokujące kanały wapniowe
a. przypomnienie roli wapnia w organizmie i rodzajów kanałów wapniowych
b. podział leków blokujących kanały wapniowe – z uwypukleniem wynikających z niego
różnic we wskazaniach, działaniach niepożądanych i przeciwwskazaniach
c. interakcje z innymi lekami
d. miejsce w/w grup leków w leczeniu choroby wieńcowej
3. -blokery
a. mechanizm działanie w chorobie niedokrwiennej serca
b. efekty hemodynamiczne i kliniczne (z uwypukleniem wpływu na poprawę rokowania
bądź poprawę jakości życia)
4. Inne leki
a. leki przeciwpłytkowe
 kwas acetylosalicylowy
 antagoniści receptora P2Y12
 antagoniści receptora GP IIb/IIIa
b. iwabradyna, ranolazyna, trimetazydyna
c. miejsce w/w grup leków w leczeniu choroby wieńcowej
5. Leczenie zawału serca
6. Leki hypolipemizujące
19
a. statyny: lowastatyna, prawastatyna, symwastatyna, fluwastatyna, atorwastatyna,
rozuwastatyna (Literatura: „Statyny w prewencji pierwotnej – kiedy zaczynać terapię”
Medycyna po Dyplomie maj 2014)
 dobór statyny dla odpowiedniego pacjenta (wiek, choroby współistniejące, leki
stosowane)
 farmakokinetyka
 działania niepożądane
 interakcje farmakodynamiczne i farmakokinetyczne
b. inhibitory wchłaniania cholesterolu: ezetymib
c. żywice jonowymienne: kolestypol, cholestyramina, kolesewelam
 wskazania
 przeciwwskazania
 działania niepożądane
 interakcje
d. fibraty: bezafibrat, ciprofibrat, fenofibrat, gemfibrozyl
 mechanizm działania
 działania niepożądane
 wskazania i przeciwwskazania
 interakcje
e. inne leki: kwas nikotynowy
7. Ćwiczenie pisania recept
8. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
20
Ćwiczenie 14
Leki moczopędne i rozszerzające naczynia
Leki moczopędne: diuretyki tiazydowe i tiazydopodobne, diuretyki pętlowe i oszczędzające
potas, diuretyki o działaniu osmotycznym, inhibitory anhydrazy węglanowej. Leki o działaniu
bezpośrednio rozszerzającym naczynia.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Obowiązuje
ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe.
PLAN ĆWICZENIA
1. Leki moczopędne
a. podział na grupy z uwzględnieniem różnic w mechanizmie działania, punkcie uchwytu,
wskazaniach, działaniach niepożądanych i przeciwwskazaniach
b. omówienie wpływu poszczególnych grup diuretyków na poziom elektrolitów oraz na
przemiany węglowodanów i lipidów, profil metaboliczny tych leków
c. interakcje – zasady bezpiecznego leczenia skojarzonego z innymi lekami
2. Leki bezpośrednio rozszerzające naczynia krwionośne – stosowane w leczeniu
nadciśnienia tętniczego
a. blokery kanału wapniowego
b. pochodne sydnoniminy
c. nitroprusydek sodu
d. fenoldopam
e. inne
 minoksydyl
 hydralazyna
3. Leki bezpośrednio rozszerzające naczynia krwionośne – stosowane w leczeniu zaburzeń
krążenia obwodowego
a. pochodne puryny – pentoksyfilina
b. antagoniści wapnia
 cynaryzyna
 nimodypina
c. alkaloidy sporyszu
 nicergolina
 dihydroergotoksyna
d. bencyklan
4. Ćwiczenie pisania recept
5. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
21
Ćwiczenie 15
Farmakologia niewydolności krążenia
Leki hamujące układ renina-angiotensyna. Beta-blokery. Leki działająco inotropowo dodatnio
na serce: glikozydy naparstnicy, katecholaminy, inhibitory fosfodiesterazy. Omówienie
wytycznych ESC dotyczących farmakologicznego leczenia przewlekłej niewydolności serca.
Leki antyarytmiczne.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości, obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Znajomość aktualnych zaleceń PTK dotyczących standardów leczenia przewlekłej
niewydolności serca i zaburzeń rytmu.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Obowiązuje
ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe.
PLAN ĆWICZENIA
1. Przypomnienie fizjologii układu renina-angiotensyna – aldosteron
2. Leki hamujące układ renina-angiotensyna: inhibitory enzymu konwertującego
angiotensynę, leki blokujące receptor dla angiotensyny II ( sartany), ihibitory reniny
a. uwypuklenie efektów hemodynamicznych i klinicznych tych grup leków i zrozumienie
ich powiązania z mechanizmami działania
b. wskazania
c. przeciwwskazania bezwzględne i względne
d. omówienie wpływu tej grupy leków na poziom elektrolitów oraz na przemiany
węglowodanów i lipidów, profil metaboliczny tych leków
e. działania niepożądane
f. interakcje – zasady bezpiecznej terapii skojarzonej nadciśnienia tętniczego
3. Beta-blokery
4. Preparaty naparstnicy
a. mechanizm działanie
b. efekty hemodynamiczne i kliniczne (z uwypukleniem wpływu na poprawę rokowania
bądź poprawę jakości życia)
c. aktualne wskazania
d. przeciwwskazania
e. działania niepożądane
f. toksyczność – objawy przedawkowania, leczenie
g. interakcje
5. Aminy katecholowe – przypomnienie wiadomości z ćwiczenia nr 5
6. Antagoniści aldosteronu – rola w leczeniu niewydolności serca
7. Inhibitory fosfodiesterazy – rola w leczeniu ostrej niewydolności serca
8. Leki antyarytmiczne
a. przypomnienie podstawowych wiadomości z fizjologii na temat układu
bodźcoprzewodzącego serca
22
b. podział leków antyarytmicznych – z uwypukleniem wynikających z niego różnic we
wskazaniach, działaniach niepożądanych i przeciwwskazaniach
c. interakcje
d. omówienie podstawowych zasad leczenia arytmii
9. Ćwiczenie pisania recept
10.
Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
23
Ćwiczenie 16
Farmakologia nadciśnienia tętniczego
Leki stosowane w chorobie nadciśnieniowej. Omówienie aktualnych wytycznych PTNT.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Znajomość aktualnych zaleceń PTNT dotyczących standardów leczenia nadciśnienia
tętniczego.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Obowiązuje
ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe.
PLAN ĆWICZENIA
1. Grupy leków stosowane w leczeniu nadciśnienia tętniczego – przypomnienie z
poprzednich ćwiczeń
a. leki hamujące układ renina-angiotensyna
b. beta-blokery
c. blokery kanałów wapniowych
d. leki moczopędne – ze zwróceniem uwagi na miejsce diuretyków tiazydowych i
diuretyków pętlowych w leczeniu nadciśnienia
e. inne leki
 leki alfa-adrenolityczne
 leki o działaniu ośrodkowym (metyldopa, klonidyna)
 leki rozszerające naczynia
2. Miejsce w/w grup leków w leczeniu nadciśnienia tętniczego (zgodnie z aktualnymi
wytycznymi PTNT)
3. Leczenie stanów nagłych i stanów pilnych w przebiegu nadciśnienia
4. Leczenie nadciśnienia u kobiet w ciąży
5. Ćwiczenie pisania recept
6. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
Zaliczenie 4
24
Ćwiczenie 17
Leki stosowane w terapii cukrzycy
Insuliny. Doustne leki przeciwcukrzycowe: metformina, pochodne sulfonylomocznika,
tiazololidynodiony, glinidy, inhibitory alfa-glukozydazy. Inkretynomimetyki. Flozyny.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Obowiązuje ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe oraz
umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej.
PLAN ĆWICZENIA
1. Przypomnienie podstawowych wiadomości dotyczących patofizjologii cukrzycy
a. regulacja poziomu glukozy we krwi
b. rodzaje cukrzycy
c. kryteria wyrównania cukrzycy
2. Insulina – mechanizm działania, działanie niepożądane
a. insulina ludzka – preparaty, różnice
 krótko działające, z szybkim początkiem działania: neutralna (krystaliczna)
 izofanowa o średnio długim czasie działania
b. analogi insuliny ludzkiej, różnice w budowie
 ultraszybko działające, krótki początek i krótki czas działania: lispro, aspart,
glulizyna
 długo działające, z powolnym początkiem działania: detemir, glargina
c. insuliny dwufazowe (złożone)
d. zasady insulinoterapii prostej i zapisywanie recept
e. zasady insulinoterapii złożonej i zapisywanie recept
 terapia 2 podań
 terapia 4 podań
f. działania niepożądane insulinoterapii:
 hipoglikemia: objawy i rodzaje hipoglikemii i jej zapobieganie/leczenie
 lipodystrofia w miejscu wstrzyknięcia (bardzo rzadko)
 insulinooporność – zwiększa się zapotrzebowanie na insulinę, nadwaga
g. drogi i techniki podań insuliny
h. monitorowanie insulinoterapii
i. insulinoterapia w cukrzycy typu 2
3. Doustne leki przeciwcukrzycowe
a. pochodne biguanidu – metformina
 mechanizm działania
 efekty farmakologiczne (w tym działanieplejotropowe) działania
 działania niepożądane: biegunka, metaliczny posmak, kwasica mleczanowa
 przeciwwskazania
b. pochodne sulfonylomocznika: gliklazyd, glikwidon, glimepiryd, glipizyd
 mechanizm działania
25
 podział na generacje
 działania niepożądane: hipoglikemia, wzrost masy ciała
 interakcje farmakokinetyczne i farmakodynamiczne
c. leki hamujące α-glukozydazę: akarboza
d. glitazony – pioglitazon
4. Leki inkretynowe
a. inkretynomimetyki (agoniści receptora dla peptydu glukagonopodobnego 1 (GLP-1)):
liraglutyd, eksenatyd
 rodzaje preparatów
 drogi podania
b. inhibitory dipeptydylopeptydazy IV (DPP IV): sitagliptyna, wildagliptyna,
saksagliptyna, linagliptyna
5. Inhibitory kotransportera glukozo-sodowego 2 (SGLT2): dapagliflozyna
a. zasada działania grupy
b. działania niepożądane: glukozuria, która sprzyja częstszym infekcjom układu
moczowo-płciowego, szczególnie o etiologii grzybiczej, zaparcia, biegunki, nudności
oraz częstomocz
6. Algorytm leczenia cukrzycy typu 2
a. lek pierwszego wyboru
b. leczenie skojarzone w cukrzycy typu 2
7. Leczenie cukrzycy w ciąży
8. Ćwiczenie pisania recept
26
Ćwiczenie 18
Leki stosowane w chorobach układu pokarmowego
Leki przeciwwymiotne, przeciwbiegunkowe, przeczyszczające, żółciopędne, żółciotwórcze,
stosowane w chorobach trzustki. Leki spazmolityczne. Farmakoterapia choroby wrzodowej.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, kinetykę, podstawowe
wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady dawkowania.
Obowiązuje ponadto umiejętność zapisywania recept na leki gotowe i recepturowe oraz
umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej.
PLAN ĆWICZENIA
1. Choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy
a. przypomnienie fizjologii wydzielania żołądkowego
b. podstawy patofizjologiczne i diagnostyczne choroby
c. leki zmniejszające kwasowość soku żołądkowego
 inhibitory pompy protonowej i antagoniści receptora histaminowego H2 –
mechanizm działania i skuteczność kliniczna, farmakokinetyka i formulacje postaci
leku, przedstawiciele, profil bezpieczeństwa, interakcje lekowe
 analogi prostaglandyn
 leki cholinolityczne
 sukralfat
d. zasady farmakoterapii
2. Choroba refluksowa przełyku
a. leki prokinetyczne
b. zasady farmakoterapii
3. Wymioty
a. podstawy patofizjologiczne
b. leki przeciwwymiotne (leki przeciwhistaminowe, leki cholinolityczne, leki
przeciwpsychotyczne, antagoniści receptora serotoninowego 5-HT3, antagoniści
receptora neurokininowego 1 NK1, glikokortykosteroidy, benzodiazepiny).
c. podstawowe zasady leczenia wymiotów.
4. Biegunka
a. podstawy patofizjologiczne
b. leki przeciwbiegunkowe (działające przyczynowo i objawowow)
c. zasady farmakoterapii
5. Zaparcie
a. podstawy patofizjologiczne
b. leki przeczyszczajace
c. zasady farmakoterapii (wskazania i przeciwwskazania do stosowania leków
przeczyszczających)
6. Pozostałe leki stosowane w gastroenterologii
a. leki spazmolityczne
b. leki żółciotwórcze i żółciopędne
c. enzymy trawienne
27
7. Ćwiczenie pisania recept
8. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
28
Ćwiczenie 19
Farmakologia antybiotyków – część I
Leki przeciwbakteryjne – podział, działanie wskazania, objawy niepożądane. Wskazania do
profilaktycznego podania.
CEL ĆWICZENIA
Omówienie podstawowych grup leków przeciwbakteryjnych pod kątem: mechanizmu
działania, spektrum przeciwbakteryjnego, wskazań, przeciwwskazań, działań
niepożądanych, interakcji i zasad dawkowania.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Umiejętność
zapisywania recept na omawiane leki gotowe i magistralne.
PLAN ĆWICZENIA
1. Przypomnienie podstawowych wiadomości dotyczących bakterii, podziału bakterii.
2. Podziały leków przeciwbakteryjnych ze względu na: spektrum działania
przeciwbakteryjnego, efekt działania, strukturę, mechanizm działania.
3. Rodzaje antybiotykoterapii
4. Omówienie czynników decydujących o wyborze leku przeciwbakteryjnego
5. Leki przeciwbakteryjne w ciąży
6. Leki przeciwbakteryjne przeciwwskazane u dzieci
7. Zasady zapisywania leków przeciwbakteryjnych na recepcie
8. Omówienie antybiotyków beta-laktamowych
9. Ćwiczenie pisania recept
10. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
29
Ćwiczenie 20
Farmakologia antybiotyków – część II
Leki przeciwbakteryjne – podział, działanie wskazania, objawy niepożądane. Wskazania do
profilaktycznego podania.
CEL ĆWICZENIA
Omówienie podstawowych grup leków przeciwbakteryjnych pod kątem: mechanizmu
działania, spektrum przeciwbakteryjnego, wskazań, przeciwwskazań, działań
niepożądanych, interakcji i zasad dawkowania.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Umiejętność
zapisywania recept na omawiane leki gotowe i magistralne.
PLAN ĆWICZENIA
1. Omówienie poszczególnych grup leków przeciwbakteryjnych:
a. glikopeptydy
b. antybiotyki aminoglikozydowe
c. makrolidy
d. tetracykliny
e. linkozamidy
f. streptograminy
g. oksazolidynony
h. sulfonamidy
i. chinolony
j. inne: daptomycyna, bacytracyna, chloramfenikol, metronidazol, trimetoprim
2. Omówienie zasad stosowania leków przeciwbakteryjnych w różnych infekcjach, np.:
angina paciorkowcowa, infekcje dróg oddechowych, infekcja dróg moczowych, krztusiec.
3. Ćwiczenie pisania recept
4. Przykładowe przypadki kliniczne – dyskusja nad doborem odpowiedniego leku
30
Ćwiczenie 21
Farmakologia antybiotyków – część III
Leki przeciwwirusowe i przeciwgrzybiczne.
CEL ĆWICZENIA
Znajomość zasad działania omawianych grup leków oraz posiadanie na temat tych grup
wiadomości obejmujących mechanizm działania, efekty kliniczne, farmakokinetykę,
podstawowe wskazania, przeciwwskazania, działania niepożądane, interakcje i zasady
dawkowania.
Umiejętność zastosowania danego leku w określonej sytuacji klinicznej. Umiejętność
zapisywania recept na omawiane leki gotowe i magistralne.
PLAN ĆWICZENIA
1. Punkty uchwytu i mechanizmy działania leków przeciwwirusowych
2. Leki stosowane w terapii:
a. grypy
b. zakazeń wirusem Herpes
c. zakażeń HIV / AIDS
3. Punkty uchwytu i mechanizmy działania leków przeciwgrzybiczych
4. Leki stosowane w terapii grzybic
a. układowych:
 amfoterycyna B
 flucytozyna
 azole
 echinokandyny
b. powierzchownych:
 nystatyna
 azole
 inhibitory epoksydazy skwalenu
5. Farmakoterapia wybranych zakażeń grzybiczych
6. Rozwiązywanie wybranych problemów lekowych
31
Ćwiczenie 22
Leki stosowane w terapii gruźlicy. Leki OTC. Omówienie aktualnego
piśmiennictwa z omawianych tematów – prezentacje studentów.
CEL ĆWICZENIA
Przypomnienie wiadomości na temat podstawowych grup leków wydawanych bez
przepisu lekarza (OTC) pod kątem: mechanizmu działania, działań niepożądanych,
interakcji, możliwości używania w celach niemedycznych, objawów przedawkowania i
zatrucia oraz leczenia zatruć tymi lekami.
PLAN ĆWICZENIA
1. Gruźlica – wprowadzenie epidemiologiczne i patofizjologiczne
2. Leki przeciwgruźlicze:
a. pierwszego wyboru
b. drugiego wyboru
3. Problem gruźlicy wielolekoopornej, w tym XDR
4. Leki OTC
a. niesteroidowe leki przeciwzapalne
b. leki przeciwgorączkowe
c. leki przeciwkaszlowe
d. leki przeciwhistaminowe
e. inhibitory pompy protonowej
f. antagoniści receptora H2
Zaliczenie 5
32