Ogólne zasady rejonizacji produkcji roślinnej, kryteria rejonizacji

KARTA OPISU PRZEDMIOTU
Nazwa jednostki prowadzącej kierunek:
Katedra Ogólnej Uprawy Roli i Roślin
Nazwa kierunku:
Ekonomia, studia stacjonarne i niestacjonarne II stopnia, przedmiot do wyboru
Nazwa przedmiotu:
PŁODOZMIANY WE WSPÓŁCZESNYM ROLNICTWIE
Przedmioty wprowadzające oraz wymogi wstępne:
Ogólna uprawa roli i roślin
Liczba godzin zajęć dydaktycznych, w tym wykładów, ćwiczeń, ćwiczeń laboratoryjnych,
seminariów:
wykłady i ćwiczenia 15+15
Założenia i cele przedmiotu:
Celem przedmiotu jest przekazanie teoretycznej i praktycznej umiejętności projektowania różnych
typów i rodzajów płodozmianów, zapoznanie studentów z czynniki warunkującymi możliwość uprawy
roślin w monokulturze, sposobami ograniczania negatywnych skutków uproszczeń w zakresie
zmianowań. Po zakończeniu kursu z ww. przedmiotu student będzie potrafił rozpoznać choroby
płodozmianowe, zapobiegać im, a także dobrać odpowiednie rośliny fitosanitarne i regenerujące
stanowisko w płodozmianie. Student pozna zasady sporządzania i analizowania bilansu nawożenia
organicznego i mineralnego w zmianowaniu. Pozytywne zaliczenie przedmiotu umożliwi samodzielne
programowanie różnych typów i rodzajów płodozmianów, wykonanie i przeprowadzenie analizy
bilansu nawożenia dostosowanego do określonych warunków gospodarstwa, a także dokonanie oceny
płodozmianu w zakresie przyrodniczym, organizacyjnym i ekonomicznym.
Metody dydaktyczne:
wykład, ćwiczenia
Forma i warunki zaliczenia przedmiotu:
projekt, kolokwia pisemne
Uwagi:
- możliwe jest prowadzenie przedmiotu wyłącznie w ramach wykładów
TEMATYKA WYKŁADÓW:
1. Znaczenie płodozmianu w historii rozwoju rolnictwa
Przegląd historyczny różnych systemów rolniczych, począwszy od zbieradztwa i myślistwa
poprzez system żarowy, kopieniactwo, jednopolówkę, pierwotną gospodarkę pastwiskowoprzemienną, dwu i trój- i czetropolówkę na systemach współczesnych kończąc.
2. Waloryzacja rolniczej przestrzeni produkcyjnej jako czynnik produkcji roślinnej
Ogólne zasady rejonizacji produkcji roślinnej, kryteria rejonizacji, delimitacja i waloryzacja
rolniczej przestrzeni produkcyjnej, jednostkowe i kompleksowe podziały rejonu, wpływ różnych
czynników na rejonizację głównych ziemiopłodów, przydatność makroregionów do produkcji
głównych ziemiopłodów, bodźce sprzyjające rejonizacji produkcji.
3. Przyrodnicze uwarunkowania zmianowań a praktyka rolnicza
Charakterystyka przyrodniczych czynników zmianowania, zasady uszeregowania roślin w
zmianowaniach, wpływ czynników siedliska na rośliny uprawne, wpływ roślin uprawnych na
siedlisko.
1
4. Zagadnienia nawożenia w płodozmianie
Wymagania pokarmowe i potrzeby nawozowe roślin, skutki nieprawidłowego nawożenia roślin w
zmianowaniu, bilans nawożenia w zmianowaniu – omówienie przychodów i rozchodów
składników pokarmowych, wykorzystanie składników pokarmowych przez rośliny.
5. Zagadnienia ochrony roślin w płodozmianie
Ochrona roślin przed chwastami, szkodnikami i chorobami w płodozmianie. Zależność
występowania agrofagów od typu zmianowania. Funkcja płodozmianu jako regulatora
występowania agrofagów.
6. Rośliny fitosanitarne i regenerujące w płodozmianach. Znaczenie międzyplonów w
ograniczaniu degradacji środowiska glebowego
Charakterystyka roślin fitosanitarnych i regeneracyjnych, rola międzyplonów w zmianowaniu
(wpływ na właściwości chemiczne, fizyczne i biologiczne gleby). Rośliny regenerujące, a ilość i
jakość ziemniopłodów, ekologiczne znaczenie roślin uprawianych w międzyplonie. Różne sposoby
polowego zagospodarowania międzyplonów.
7. Choroby płodozmianowe
Przyczyny zmęczenia gleby, charakterystyka chorób płodozmianowych (wyburaczenie,
wykoniczynienie, wylucernienie, wyziemniaczenie, wylnienie, wyogórczenie). Wpływ wadliwego
ułożenia zmianowania na występowanie szkodliwych organizmów sprzyjających zmęczeniu gleby
(nicienie, choroby zgorzelowe i inne).
8. Uprawa roli w płodozmianie i możliwości jej upraszczania
Rodzaje sposobów uprawy roli (tradycyjna, uproszczona i zerowa). Przyczyny stosowania
uproszczeń i uprawy zerowej. Korzyści i wady wynikające z modyfikacji uprawy roli, porównanie
różnych systemów uprawy roli w płodozmianie, warunki sprzyjające powstaniu i
rozpowszechnianiu się technologii uprawy uproszczonej (bezpłużnej). Uprawa konserwująca.
9. Czynniki warunkujące możliwość uprawy roślin w monokulturach. Monokultury zbożowe
Przyczyny uproszczeń zmianowań, możliwość uprawy roślin zbożowych w monokulturze.
Tolerowanie następstwa po sobie przez rośliny uprawne, zjawisko „decline effect", próba
wyjaśnienia przyczyn obniżenia plonowania roślin zbożowych uprawianych w monokulturze
(teoria wydzielin toksycznych).
10. Monokultury roślin okopowych, motylkowych i przemysłowych
Stopniowanie tolerancji ważniejszych roślin uprawnych na następstwo po sobie, znoszenie
następstwa po sobie przez ważniejsze rośliny rolnicze. Skutki niewłaściwego następstwa roślin po
sobie.
11. Sposoby ograniczania negatywnych skutków uproszczeń w zakresie zmianowań
Czynniki rekompensujące brak zmianowania. (pestycydy, nawożenie mineralne (szczególnie
azototem), nawożenie organiczne, uprawa roli), odpowiedni dobór gatunków i odmian, znaczenie
stanowiska w uprawie monokulturowej, regeneracyjna rola międzyplonów.
12. Rola płodozmianu na terenach zagrożonych erozją.
Rodzaje erozji, efekty działania erozji, czynniki wpływające na erozję, sposoby przeciwdziałania
występowaniu zjawiska erozji ze szczególnym uwzględnieniem właściwego doboru roślin w
zmianowaniu. Zasady układania płodozmianów przeciwerozyjnych.
13. Ugór jako element zmianowania
Różnice w ugorowaniu i odłogowaniu użytków rolnych. Wyłączanie gruntów rolnych z
użytkowania rolniczego. Ugór zielony. Technologie prowadzenia odłogowania roli.
14. Przyrodniczo- ekonomiczna ocena różnych typów płodozmianów
Produkcyjność i dochodowość w płodozmianie, wycena ekonomiczna i energetyczna płodozmianu.
Oddziaływanie płodozmianu na środowisko glebowe.
15. Kryteria i metody oceny płodozmianów
Współczynniki reprodukcji i degradacji glebowej substancji organicznej, kryteria oceny
płodozmianów według IUNG, punktowej oceny płodozmianów, ocena według punktacji Simona i
Heylanda.
2
TEMATYKA ĆWICZEŃ:
Analiza wpływu różnych przedplonów na warunki siedliskowe i plonowanie roślin
uprawnych. Przedplony roślin zbożowych.
Podział roślin uprawnych (liściowych i zbożowych) według wartości pozostawianego stanowiska
dla zbóż ozimych i jarych (stanowisko korzystne, możliwe, możliwe warunkowo,
niedopuszczalne). Projektowanie zmianowania według podanych założeń.
2. Analiza przedplonów dla roślin niezbożowych.
Ocena wartości przedplonowej poszczególnych roślin dla okopowych, strączkowych,
motylkowych drobnonasiennych, przemysłowych i pastewnych. Projektowanie zmianowania
według podanych założeń.
3. Sporządzanie i analiza bilansu nawożenia mineralnego w zmianowaniu.
Obliczenie zapotrzebowania roślin uprawianych na nawozy azotowe w konkretnym zmianowaniu
z uwzględnieniem wymagań pokarmowych roślin uprawnych oraz możliwością pobrania przez
rośliny składników pokarmowych z zapasów glebowych, korzeni i resztek pożniwnych
przedplonu, nawozów organicznych.
4. Sporządzanie i analiza bilansu nawożenia organicznego.
Współczynniki reprodukcji i degradacji glebowej substancji organicznej, ocena wpływu zabiegów
uprawowych na szybkość rozkładu substancji organicznej. Wybór roślin pod które należy
zastosować nawóz naturalny lub organiczny, ocena długości oddziaływania wprowadzonej do
gleby substancji organicznej na plony roślin uprawnych oraz środowisko glebowe.
5. Obsługa programu PlanoRS - sporządzanie i analiza bilansu nawożenia w gospodarstwie
Prezentacja programu. Samodzielne sporządzanie planów nawożenia wykonanie przez studentów
projektu nawożenia w wybranym gospodarstwie.
6. Zaliczenie ćw. 1-5. Programowanie różnych typów i rodzajów płodozmianów dostosowanych
do różnych warunków siedliskowych. Płodozmiany towarowe.
Rozwiązywanie zadań według podanych założeń.
7. Projektowanie płodozmianów specjalnych i specjalistycznych
Czynniki przemawiające za uproszczeniem struktury zasiewów gospodarstwa, warunki
upraszczania struktury zasiewów, projektowanie zmianowań specjalistycznych.
8. Organizacja produkcji pasz w płodozmianie. Płodozmiany paszowe. Analiza zapotrzebowania
na pasze w gospodarstwie, planowanie płodozmianów z uwzględnieniem obsady zwierząt w
gospodarstwie.
9. Planowanie pola poza płodozmianem i pola wędrującego. Płodozmiany intensywne i
ekstensywne
10. Projektowanie zmianowań dowolnych i przejść siewnych.
Przestawianie gospodarstwa związane ze zmianą kierunku produkcji
11. Projektowanie płodozmianów przeciwerozyjnych i ekologicznych.
Szczególna rola międzyplonów, dostosowanie struktury płodozmianu do kierunku produkcji –
zamknięty obieg materii w gospodarstwie, wybór roślin przydatnych do upraw ekologicznych.
12. Zaliczenie ćw. 6-11. Układanie zmianowań z uwzględnieniem całokształtu agrotechniki.
Projektowanie zmianowania herbicydów w płodozmianie.
Projektowanie na osi czasowej według podanych założeń zmianowania, zabiegów
agrotechnicznych w tym ochrony roślin.
13. Obsługa programów komputerowych w zakresie planowania płodozmianów
Prezentacja programu komputerowego, rozwiązywanie zadań.
14. Ocena płodozmianów.
Kryteria i dobór wskaźników oceny płodozmianów.
15. Zaliczenie ćw. 12-14. Ocena płodozmianów.
Ocena produkcyjna i przyrodniczo-ekologiczna.
1.
3
Literatura podstawowa i uzupełniająca:
1. Könnecke G. 1974. Zmianowanie. Przekład z jez. niemieckiego. PWRiL, Warszawa.
2. Synteza i perspektywa nauki o płodozmianach. 1991. Cz. 1-4. Olsztyn, ART.
3. Świętochowski B. i in.1996. Ogólna uprawa roli i roślin. PWRiL, Warszawa
4. Studia nad możliwością zwiększenia udziału zbóż w strukturze zasiewów. Efektywność
ekonomiczna. Kuś J., Harasim A., Krasowicz S. 1992: Pam. Puł., 101: 169-183.
5. Energetic and economic estimation of soil tillage system Vilde A. 1999:. Fol. Univ. Agric.
Stetin. 195, Agricultura 74, 213-222.
6. The effect of fertilization and crop rotation on biological activity in a 90-year long-term
experiment. Graenitz J., Bauer R. 2000: Bodenk.51: 99-105.
7. Crop rotation and plant disease management. Turkington T., Clayton G. 2000: Proc. 12 th.
Direct seeding Conference, 02.02.2000, Regina UK: 1-7.
8. Ocena zmianowań o zwiększonym udziale zbóż. Cz. II. Produkcyjność zmianowań. Kuś J.,
Nawrocki S., Skrzypek Z. 1980: Pam. Puł., 72: 48-61.
9. Siedliskowe uwarunkowania płodozmianów. Nawrocki S. 1997: Zesz. Nauk. ART. Olsztyn,
Rol. 64: 45-55.
10. Waloryzacja specjalistycznych zmianowań. Niewiadomski W. 1982: Acta Univ. Agric. Brno.
Fac. Agron., 3: 9-19.
11. Produkcyjność i efektywność energetyczno-ekonomiczna specjalistycznych zmianowań
zbożowych na glebie lekkiej. Parylak D., Kordas L., Sebzda J. 1997:Fragm. Agron., 3: 48-55.
12. Prognozowane kalkulacje kosztów produkcji podstawowych ziemiopłodów i produktów
zwierzęcych w gospodarstwach indywidualnych. RCD RRiOW Wrocław. Kalkulacje rolnicze,
2004.
Nazwisko osoby prowadzącej lub osób prowadzących:
prof. dr hab. Leszek Kordas
dr inż. Roman Wacławowicz
4