Temat lekcji: Zasady i technika mikroskopowania.

Data: 07.X.2010.
Godzina: 10:40
Imię i nazwisko prowadzącego
Klasa: I
Sala: Bio
Temat lekcji: Zasady i technika mikroskopowania.
Budowa komórki roślinnej
Cele lekcji:
Wiadomości:
-
Uczeń zna i historię mikroskopii(A)
Uczeń zna zasady poprawnego mikroskopowania (A)
Uczeń zna i opisuje części mechaniczne mikroskopu(A)
Uczeń zna i opisuje części optyczne mikroskopu(A)
Uczeń zna i opisuje ogólną budowę mikroskopu (B)
Uczeń potrafi prawidłowo obliczyć powiększenie mikroskopu(B)
Umiejętności:
-
Uczeń potrafi prawidłowo wykonać preparat mokry (C)
Uczeń potrafi wykonać schematyczny rysunek preparatu spod mikroskopu (C)
Uczeń potrafi sformułować problem badawczy, hipotezę oraz wnioski na podstawie
doświadczenia(D)
Postawy:
-
Uczeń analizuje i wiąże ze sobą fakty
Kształcenie aktywnej postawy na lekcji
Środki dydaktyczne:
-
Preparaty mokre z komórek epidermy skórki cebuli, bulwy ziemniaka oraz komórek
miękiszowych owocu ligustru
Metody nauczania:
-
Pogadanka
-
Elementy metody laboratoryjnej
Typ lekcji:
-
wprowadzająca nowy materiał
prowadzona głównie metodą ćwiczeniową
Forma organizacji pracy uczniów:
-
praca w grupach
Strategie nauczania:
A, O, P
Lektura:
1. Kornaś A., Krawczyk J., Zeszyt do ćwiczeń z botaniki ogólnej z elementami histologii,
embriologii i anatomii roślin, wydawnictwo naukowe AP, Kraków 1996.
2. Dudkiewicz – Świerzyńska M., Olechowicz – Gworek K., Zdasz Maturę z biologii, Łódź 2000.
3. Lewiński W. i In., Biologia 1, wyd 2, Gdynia 2004.
4. Podbielkowski Z. i In., Biologia, Warszawa 1977.
Tok lekcji:
Na początku lekcji nauczyciel przedstawia historię stworzenia mikroskopu przez człowieka,
oraz jego zastosowania w nauce.
Historia mikroskopii:
300r. p.n.e. Euklides posługiwał się szlifowanymi szkiełkami
1590 r. Duński optyk Z. Jansen skonstruował w pierwotnej postaci mikroskop
1614 r. Demiscianus wprowadził nazwę – mikroskop
1674 r. A. von Leeuwenhoek wprowadził soczewki krótkoogniskowe dzięki którym otrzymał
powiększenie 300x, obserwował życie w kropli wody tj. pierwotniaki, bakterie. Obserwował również
krwinki, plemniki
1857r. von Gerlach wprowadził technikę barwienia preparatów
W kolejnej części lekcji nauczyciel zapoznaje uczniów z budową i zasadą działania mikroskopu
świetlnego. Przedstawia również zasady poprawnego mikroskopowania.
Budowa mikroskopu:
W mikroskopie optycznym czyli przyrządzie służącym do obserwacji mikroskopowej zasadniczo
możemy wyróżnić:
A. Układ mechaniczny:
-
Statyw z podstawą
Tubus
Rewolwer
Stolik z otworem i łapkami służącymi do przytrzymywania preparatu
Śruba mikrometryczna
Śruba makrometryczna
B. Układ optyczny
-
Okular
Obiektyw
Kondensor
Lusterko bądź inne źródło światła
Ogólne wskazówki dotyczące techniki mikroskopowania
1. Ustawić właściwe oświetlenie pola widzenia (należy uzyskać równomierne, jasne
oświetlenie).
2. Umieścić preparat na stoliku przedmiotowym między łapkami
3. Za pomocą śrub służących do przesuwania preparatu ustawić obiekt obserwacji mniej więcej
na przedłużeniu osi obiektywu.
4. Ostrożnie opuścić obiektyw ( zawsze będzie to ten o najmniejszym powiększeniu) prawie do
zetknięcia się z preparatem.
5. Patrząc przez okular podnosić tubus do góry aż do uzyskania obrazu
6. Za pomocą śruby mikrometrycznej wyostrzyć obraz. Skorygować światło.
7. Zmieniając powiększenie na większe, należy przekręcić rewolwer na silniejszy obiektyw
8. Skorygować jakość obrazu za pomocą śruby mikrometrycznej
9. Po skończonej obserwacji podnieść tubus, wyjąć preparat i ustawić obiektyw o najmniejszym
powiększeniu.
10. Opuścić tubus i przykryć mikroskop
Należy pamiętać, że obraz mikroskopowy jest pozorny, powiększony i odwrócony. Ta ostatnia
właściwość obrazu mikroskopowego sprawia początkującym pewne trudności, ponieważ przesunięcie
preparatu w prawo to przesunięcie obrazu pod mikroskopem w lewo.
Uczniowie na początku lekcji zostają podzieleni na 4 osobowe grupy w których pracują do końca
zajęć.
Po wykonaniu przez uczniów ćwiczenia dotyczącego plazmolizy komórek epidermy cebuli,
nauczyciel wyjaśnia to zjawisko, które polega na utracie turgoru przez komórki roślinne, widoczne
jako obkurczanie się protoplastu i jego odstawanie od ściany komórkowej. Następuje po
umieszczeniu komórki w środowisku hipertonicznym.
W komórkach skórki cebuli obserwujemy plazmolizę wklęsłą, wypukłą, graniczną. Cytoplazma
i wakuola komórki umieszczonej w roztworze hipertonicznym (tzn. takim, którego stężenie jest
wyższe niż stężenie soku komórkowego) ulega odwodnieniu, ponieważ ściana komórkowa jest
przepuszczalna dla wody. Obserwowane zjawisko jest zgodne z prawem osmozy. Splazmolizowane
komórki z łuski spichrzowej cebuli zachowują swój pierwotny kształt, ponieważ celulozowa ściana
komórkowa jest przepuszczalna dla roztworu sacharozy, wobec czego wchodzi on do wnętrza
komórki, zajmując miejsca opuszczone przez kurczący się protoplast.
Uczniowie otrzymują kartę pracy na której zamieszczone są opisy oraz instrukcje jak należy
wykonać doświadczenie, a także znajduje się miejsce na wykonanie rysunków.
Ćwiczenie I: Obserwacja komórek epidermy wewnętrznej z łuski
spichrzowej cebuli
Wykonanie preparatu:
Rozciąć cebulę, wyjąć jedną łuskę spichrzową (przekształcony liść gromadzący substancje
zapasowe). Żyletką na wewnętrznej stronie łuski wyciąć mały kwadracik (mniej więcej 5mm x 5mm).
Następnie wycinek ten ściągnąć pęsetą i umieścić na szkiełku podstawowym w kropli wody. Przykryć
szkiełkiem nakrywkowym. Uważać aby wycinki nie zwinęły się (utrudnia to obserwację)
Zadanie:
Zaobserwuj kształt komórki, rozpoznaj organelle komórkowe wewnątrz komórki, zwróć
uwagę na kształt i położenie jądra komórkowego. Wykonaj schematyczny rysunek komórek epidermy
wewnętrznej z łuski spichrzowej cebuli.
Rysunek:
Ćwiczenie II: Plazmoliza w komórkach epidermy wewnętrznej z łuski
cebuli
Wykonanie preparatu:
Z preparatu z komórek epidermy wewnętrznej z łuski cebuli z poprzedniego ćwiczenia, za
pomocą paska bibuły filtracyjnej odciągnąć wodę spod szkiełka nakrywkowego, a następnie umieścić
kilka kropel przygotowanego roztworu hipertonicznego w miejscu zetknięcia szkiełka podstawowego
ze szkiełkiem nakrywkowym.
Zadanie:
Zaobserwuj proces plazmolizy zachodzący w komórkach, a następnie wykonaj schematyczny rysunek.
Rysunek:
Ćwiczenie III: obserwacja ziaren skrobi
Wykonanie preparatu:
Przeciąć ziemniaka a następnie zeskrobać za pomocą żyletki lub skalpela małe próbki
i przenieść je do kropli wody na szkiełku podstawowym. Przykryć szkiełkiem nakrywkowym.
Zadanie:
Zaobserwuj kształt ziaren skrobi, wyszukaj ziarna proste, złożone oraz na wpłózłożone a następnie
wykonaj schematyczny rysunek.
Rysunek:
Ćwiczenie IV Działanie jodku potasu na ziarna skrobi
Wykonanie preparatu:
Z preparatu ziaren skrobi z poprzedniego ćwiczenia, za pomocą paska bibuły filtracyjnej
odciągnąć wodę spod szkiełka nakrywkowego, a następnie umieścić kilka kropel przygotowanego
roztworu jodku potasu w miejscu zetknięcia szkiełka podstawowego ze szkiełkiem nakrywkowym.
Zadanie:
Zaobserwuj zmiany zachodzące na szkiełku. Sformułuj problem badawczy, hipotezę, a następnie
wyciągnij wnioski z przeprowadzonego doświadczenia.
Problem badawczy:
Hipoteza:
Wnioski:
Ćwiczenie V: Obserwacja komórek miękiszowych ligustru
Wykonanie preparatu:
Rozciąć owoc, końcem żyletki zebrać niewielką ilość komórek miękiszowych, a następnie
umieścić je na szkiełku podstawowym, dodać kroplę wody i przykryć szkiełkiem nakrywkowym.
Zadanie:
Zaobserwuj kształt komórki, rozpoznaj organelle komórkowe wewnątrz komórki, zwróć
uwagę na wakuolę oraz chloroplasty. Wykonaj schematyczny rysunek komórek miękiszowych
ligustru.
Rysunek: