G Ł Ó W N Y I N S P E K T O R A T S A N I T A R N Y INFORMACJE

G
G ŁŁ Ó
ÓW
WN
NY
Y II N
NS
SP
PE
EK
K TT O
OR
RA
A TT S
SA
AN
N II TT A
AR
RN
NY
Y
INFORMACJE DOTYCZĄCE WSKAZAŃ DO SZCZEPIEŃ
PRZECIWGRYPOWYCH
(opracowane na podstawie danych Krajowego Ośrodka ds. Grypy)
Grypa (influenza) jest jednym z najpoważniejszych zagrożeń zdrowia publicznego
w skali globu. Corocznie, wg. danych Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), na świecie
choruje ponad 300 mln osób, z powodu zaś powikłań pogrypowych umiera 0.5 – 1 mln
ludzi. Pojawienie się nowego typu wirusa, który będzie w stanie przełamać barierę
międzygatunkową może wywołać światową pandemię grypy i zwiększyć wielokrotnie
liczbę zachorowań i zgonów.
Pojawienie się w roku 1997 w Azji nowego typu wirusa (H5N1) powodującego tzw.
ptasią grypę oraz przełamanie przez niego bariery międzygatunkowej, spowodowało
zwiększenie zagrożenia, i według ocen ekspertów WHO pewne jest wystąpienie kolejnej
pandemii grypy.
Dotknięte chorobą zostaną wszystkie grupy wiekowe, a najbardziej zagrożone będą
dzieci, osoby starsze oraz przewlekle chorzy.
Masowe zachorowania, powodujące wysoką absencję chorobową, spowodują
poważne zakłócenia w funkcjonowaniu państwa, w gospodarce, oświacie, usługach
i pracy organów zabezpieczających funkcjonowanie kraju. Będą się z tym łączyły
olbrzymie, trudne do oszacowania, straty finansowe.
W związku ze zbliżającym się sezonem epidemicznym grypy i coraz bardziej realną
groźbą pojawienia się w kraju wirusa ptasiej grypy należy pamiętać o tym, że, oprócz
Komitetu Doradczego ds. Szczepień (ACIP), Amerykańskiej Akademii Pediatrii również
kilkanaście innych, najbardziej prestiżowych Towarzystw Naukowych na świecie rekomenduje
szczepienia przeciwko grypie jako podstawową metodę w profilaktyce i kontroli grypy.
Poddając się szczepieniu przeciwko tej chorobie nie należy zapominać jednak, że
stosowanie tzw. przeciwgrypowych preparatów OTC jedynie zmniejsza nasilenie objawów, ale
nie ma wpływu na wirusa grypy - nie leczy grypy.
W chwili obecnej niezmiernie ważne jest – o co apelują wszystkie liczące się na świecie
organizacje odpowiedzialne za zdrowie publiczne –zwiększenie przeszczepialność populacji
w Polsce.
W każdym sezonie epidemicznym grypy, lekarze różnych specjalności mogą spodziewać
się u pacjentów objawów tej choroby w różnych postaciach, począwszy od dyskretnych
poprzez zaburzenia w układzie oddechowym, sercowo-naczyniowym, nerwowym, układzie
moczowym oraz powikłań wielonarządowych. Przebieg kliniczny zależy od naturalnych
właściwości wirusa, stanu odporności, wieku pacjenta, odżywienia, palenia tytoniu,
współistniejących chorób (przewlekłych chorób serca, płuc, nerek, po przeszczepach
narządów, chorób nowotworowych, kolagenoz, cukrzycy), obniżenia odporności. Inny jest
również u osób, które zażywają cytostatyki i leki immunosupresyjne.
Podstawowe uwagi, na które należy zwrócić uwagę:

o wskazaniach do szczepień decyduje lekarz na podstawie najnowszych zaleceń Komitetu
Doradczego ds. Szczepień,

oferowanie i organizowanie szczepień przeciwko grypie, zwłaszcza osobom z grup
podwyższonego ryzyka, uważać należy za etyczną powinność pracowników ochrony
zdrowia,

wg. danych Krajowego Ośrodka ds. Grypy, jednego ze 114 tego typu Ośrodków na świecie
uznawanych przez WHO - nie ma żadnych terminów określających do kiedy możemy
się szczepić, jednak zwłaszcza osoby z grup podwyższonego ryzyka powinny się
szczepić przed sezonem grypowym

zalecenia wydane przez Komitet Doradczy ds. Szczepień WHO w latach 1999-2004
informują, iż szczepienia powinny być zaoferowane osobom nie zaszczepionym nawet
wtedy, gdy stwierdzamy wzrost zachorowań na grypę oraz izolujemy wirus grypy w
badaniach populacyjnych,

przeciwciała ochronne (antyhemaglutyninowe i antyneuraminidazowe) są wytwarzane
w organizmie już 7 dnia po zaszczepieniu i utrzymują się przez blisko 12 miesięcy,

zarejestrowane w Polsce szczepionki przeciwko grypie są immunologicznie równocenne, a
skład każdej z nich jest co sezon uaktualniany na całym świecie. Firmy produkujące
szczepionkę przeciwko grypie otrzymują szczepy do jej produkcji od ekspertów
Światowej Organizacji Zdrowia,

od wielu lat Komitet Doradczy ds. Szczepień WHO rekomenduje szczepienie małych
dzieci w wieku od 6 do 35 miesięcy wyłącznie szczepionkami inaktywowanymi
(„zabitymi") z rozszczepionym wirionem (typu split) oraz podjednostkowymi (typu
subunit). Szczepić możemy nawet 100-letnie osoby,

Istnieje ponad 200 różnych typów wirusów oddechowych wywołujących objawy
grypopodobne, ale nie wywołujących powikłań takich jak wirus grypy,
2

istnieją metody szybkiej diagnostyki laboratoryjnej pozwalające potwierdzić diagnozę,

ze względu na dużą zmienność wirusa grypy skład wszystkich szczepionek na całym
świecie co roku ulega zmianie, dlatego niezmiernie ważne jest aby corocznie poddawać się
szczepieniom, zwłaszcza w grupach podwyższonego ryzyka,

szczepy wirusa grypy, jakie zostają użyte do szczepionki przeciwko grypie, dzięki
zastosowaniu najnowszej technik i biologii molekularnej, okazują się prawie w 100%
zgodne z tymi, które pojawiają się w kolejnym sezonie epidemicznym,

medyczne i ekonomiczne skutki związane z coroczną aktywnością grypy są dobrze znane
i naukowo udokumentowane,

Stosowanie preparatów OTC jedynie zmniejsza nasilenie objawów, ale nie ma wpływu na
wirusa grypy. W żadnym wypadku preparatów OTC nie stosuje się w profilaktyce
grypy. Grypa nie jest chorobą, przed którą uchronią „przeciwgrypowe" preparaty OTC
służące do samoleczenia, szczególnie dlatego, że powikłania pogrypowe są zbyt częste
i poważne, aby ograniczyć się jedynie do leczenia objawów. Jedynymi dostępnymi lekami
antygrypowymi nowejgeneracji są zanamiwir i oseltamiwir,

istnieje możliwość stosowania nowych leków aktywnych wobec wirusów grypy A i B inhibitorów neuraminidazy, tj. zanamiwiru i oseltamiwiru. Obecnie oseltamiwir może być
podawany już od 1 roku życia.
Najważniejsze powikłania pogrypowe:
Układ oddechowy:

zapalenie płuc i oskrzeli, wtórne bakteryjne zapalenia płuc i zapalenia oskrzelików,
szczególnie u niemowląt i dzieci, zakażenia menigokokowe, zaostrzenie objawów
astmy oskrzelowej.
Ze strony innych układów:

odrzut przeszczepu !!!

najczęściej występującymi powikłaniami są: zapalenie ucha środkowego, zapalenie
mięśnia serca i osierdzia, zespól wstrząsu toksycznego, zapalenie mięśni
i
mioglobinuria,
mogąca
prowadzić
do
niewydolności
nerek,
pogrypowe
kłębuszkowe zapalenie nerek, nasilenie objawów przewlekłej niewydolności nerek,
Powikłania neurologiczne:

nasilenie częstości napadów padaczkowych, choroby naczyniowe mózgu,
Powikłania
ze
strony
ośrodkowego
układu nerwowego:

toksyczna encefalopatia, poinfekcyjne zapalenie mózgu i opon mózgowych,
niejednokrotnie wzrost przypadków choroby Parkinsona, zespól Reye'a
3
Schorzenia naczyniowe mózgu:

wylewy podpajęczynówkowe.
Powikłania psychiatryczne:

ostre psychozy, niektóre ze słuchowymi lub wzrokowymi halucynacjami, schizofrenia.
Powikłania pogrypowe najczęściej występujące u dzieci:

dysfunkcja receptora słuchowego, częściowa utrata słuchu, a nawet głuchota,

zaostrzenie przebiegu astmy i mukowiscydozy

bóle brzucha, zaburzenia żołądkowo-jelitowe, biegunka, wymioty, niejednokrotnie
imitujące zapalenie wyrostka robaczkowego,

bóle mięśniowe, zapalenie mięśni,

powikłania neurologiczne, w tym zespól Guillian-Barre, poprzeczne zapalenie
rdzenia, zapalenie mózgu i opon mózgowych.
Komitet Doradczy ds. Szczepień (ACIP) WHO zaleca prowadzenie szczepień
szczególnie w niżej wymienionych grupach ryzyka:

osoby po przeszczepieniu organu !!!

zdrowe dzieci w wieku 6 - 23 m.ż.,

dzieci >26 miesiąca życia z grupy podwyższonego ryzyka,

osoby w wieku 2 - 49 lat z grupy podwyższonego ryzyka,

osoby w wieku >50 r.ż, (w tej grupie wiekowej znacznie zwiększa się liczba osób
należących do grup podwyższonego ryzyka,

dorośli i dzieci chorzy na przewlekłe choroby układu sercowo-naczyniowego lub
oddechowego, w tym na astmę oskrzelową,

dorośli i dzieci, którzy w minionym roku wymagali regularnych kontroli lekarskich
i często przebywali w szpitalu z powodu chorób metabolicznych (w tym cukrzycy),
niewydolności
nerek,
hemoglobinopatii
lub
niedoborów
odporności (w
tym
spowodowanych leczeniem immunosupresyjnym lub zakażenia HIV),

dzieci i młodzież (od 6 miesiąca życia do 18 lat), leczone przewlekle kwasem
acetylosalicylowym, co zwiększa u nich ryzyko wystąpienia zespołu Reye'a w razie
zachorowania na grypę,

kobiety w ciąży,

pensjonariusze domów spokojnej starości, zakładów opieki zdrowotnej i dla
przewlekle chorych.
Wskazania epidemiologiczne:
Ludzie, którzy mogą przenosić grypę na osoby z grup podwyższonego ryzyka oraz
4
na osoby zdrowe mogące stanowić źródło zakażenia dla tych osób, a w szczególności:

lekarze, pielęgniarki i pozostały personel szpitali i ośrodków lecznictwa otwartego,
pogotowia ratunkowego,

pracownicy domów spokojnej starości oraz zakładów opieki medycznej, którzy
kontaktują się z pensjonariuszami lub chorymi (w tym także dziećmi), zapewniający
opiekę domową pacjentom z grup wysokiego ryzyka,

członkowie rodzin osób należących do grup podwyższonego ryzyka (osoby w wieku
powyżej 65 lat, po przeszczepach, osoby z AIDS i dzieci poniżej 2 r.ż.),

domowe opiekunki dzieci młodszych niż 24 m.ż. ,

pracownicy służb publicznych i osoby mające szeroki kontakt z wieloma ludźmi np.
kasjerzy, policjanci, wojskowi, nauczyciele, przedszkolanki, dziennikarze, ekspedienci
sklepów i marketów, osoby świadczące usługi rzemieślnicze itp.
5