Cukrzyca typu 2

„Bądźcie spokojni!
Dzieci z cukrzycą niczym nie różnią się od
swoich rówieśników. Mają takie same
marzenia, możliwości, plany
na przyszłość...”
1. Cukrzyca typu 1
2. Insulinoterapia
3. Pomiary poziomu glukozy
4. Poziom glikemii
5. Wysiłek fizyczny
6. Pompa insulinowa
7. Zachowanie dziecka – potrzeby dziecka
8. Podawanie posiłków – ważenie porcji
9. Co to jest WW
10. Bezpieczeństwo
Cukrzyca
Cukrzyca typu 1
Choroba z autoagresji, chorują dzieci,
konieczne leczenie insuliną
Cukrzyca typu 2
90% chorych na cukrzycę to osoby z cukrzycą typu
2, głównie dorośli, choruje coraz więcej dzieci.
Insulinooporność, względny lub całkowity niedobór
insuliny, zwykle osoby z otyłością.
Inne typy
cukrzycy
Cukrzyca u niemowląt, uwarunkowana genetycznie,
w przebiegu innych chorób np. mukowiscydozy, po
usunięciu trzustki, u ciężarnych
Cukrzyca typu 1
Cukrzyca typu 1 - najczęstsza
choroba przewlekła u dzieci
Choroba z autoagresji własny układ odporności
niszczy własne komórki
beta w trzustce
wydzielające insulinę
Przy rozpoznaniu cukrzycy
ok. 80% komórek beta jest
zniszczonych - brak insuliny
Geny
Choroby
autoimmunologiczne
Środowisko
Układ
immunologiczny
Dlaczego chorujemy?
• Czynniki genetyczne
• Bliźnięta monozygotyczne 30-55% ryzyka
• Dziedziczenie wielogenowe
• Czynniki środowiskowe
•
•
•
•
•
Infekcje wirusowe
Niedobór witaminy D
Żywność
Stres
inne
Cukrzyca typu I, tzw.
młodzieńcza lub
insulinozależna
Osoby, które cierpią na cukrzycę typu I, nie
mają szans na pełne wyzdrowienie.
Komórki, które produkują w ich trzustce
insulinę
są zniszczone.
Osoby z cukrzycą typu II, są w stanie
samodzielnie produkować insulinę.
TO MOGĄ BYĆ OBJAWY
CUKRZYCY
• duże pragnienie
• częste i obfite oddawanie moczu
• chudnięcie pomimo niemal wilczego
apetytu
• osłabienie
• senność
Każdy może zachorować na cukrzycę typu 1
Cukrzyca typu 1 nie jest chorobą zakaźną
Przyczyną cukrzycy nie jest jedzenie cukierków
To błąd strażników odporności.
Insulinoterapia
• Insulina łączy się z receptorem insuliny
powodując m.in.: wychwyt glukozy,
spalanie glukozy, syntezę glikogenu
• U zdrowego człowieka insulina
wydzielana jest automatycznie, jej
stężenie jest dopasowane do aktualnego
zapotrzebowania.
• Insulina wydzielana jest do każdego
posiłku
Celem insulinoterapii jest osiągnięcie poziomu
stężenia glukozy w organizmie jak najbliższego
poziomu zdrowego człowieka poprzez odpowiednie
dawkowanie insuliny dopasowane do aktualnego
zapotrzebowania
W obecności insuliny – glukoza
przedostaje się wnętrza komórek
-Glukoza jest rozprowadzana przez naczynia
krwionośne po całym organizmie
-Insulina łączy się z receptorem na
błonie komórkowej. Błona komórkowa staje
się przepuszczalna dla glukozy. Glukoza
wchodzi do wnętrza komórki
-Dzięki temu komórka otrzymuje paliwo glukozę i zachodzą w niej wszystkie procesy
życiowe
Brak insuliny – glukoza nie
przedostaje się do wnętrza komórek
-Brak insuliny powoduje, że błona komórkowa
jest szczelna i nie przepuszcza glukozy do
wnętrza komórki
-We krwi i płynie śródtkankowym wzrasta
stężenie glukozy
Głód
Głód
Brak glukozy
w komórce
Spalanie tłuszczu – chudnięcie
aceton zakwasza organizm
-Komórka spala tłuszcz, produkuje się aceton
-organizm wydala nadmiar glukozy z moczem,
dlatego odczuwamy nasilone pragnienie i
oddajemy duże ilości moczu
Nasilone pragnienie, wielomocz
Insulina to hormon życia
Nie da się żyć bez insuliny
Tu nie ma wyboru
Insulina musi być regularnie podawana
„Niezbędnik” diabetyka
• glukometr
z nakłuwaczem
i paskami
• pen z insuliną
• glukagon
• glukoza
• odpowiednia ilość
pożywienia
Dzień diabetyka
Przed każdym posiłkiem
• Ważę jedzenie
• Obliczam zawartość węglowodanów, białka i
tłuszczu
• Obliczam dawkę insuliny
• Kłuję palec i oznaczam cukier
• Podaję insulinę
śniadanie
II śniadanie
obiad
podwieczorek
kolacja
II kolacja
na noc
Utrzymanie normoglikemii
HIPERGLIKEMIA
HIPOGLIKEMIA
GLUKOMETR
z nakłuwaczem i paskami
Pomiar stężenia poziomu
cukru we krwi
Umyć ręce .Nie dezynfekować!
To ważne!
• W szkole powinno być miejsce, w którym
dziecko o każdej porze mogłoby w
warunkach higienicznych zbadać poziom
cukru czy podać zastrzyk insuliny.
• Zdarza się, że dzieci robią to na
korytarzach lub w toalecie, co uwłacza
podstawowym zasadom higieny i
bezpieczeństwa.
• Niektóre dzieci wstydząc się choroby nie
wykonują żadnych badań ani zastrzyków w
szkole. Prowadzi to do bardzo
zróżnicowanych cukrów, a w konsekwencji
do grożących powikłań zdrowotnych.
Prawidłowe wyrównanie cukrzycy
na czczo (rano) < 95 mg/dl
przed posiłkiem < 100 mg/dl
1h po posiłku < 140 mg/dl
2h po posiłku < 120 mg/dl
przed snem 100-140mg/dl
glikemia nocna > 60 mg/dl
Zalecenia Polskiego Towarzystwa
Diabetologicznego
Glikemia na czczo i przed posiłkami:
70-110 mg/dl (3,9-6,1 mmol/l)
Glikemia 2 godziny po posiłku:
< 160 mg/dl (7,8-8,9 mmol/l)
Hemoglobina glikowana HbA1c (%):
≤ 6,5%
Gdy poziom jest dobry...
• Należy zjeść posiłek (zawierający
odpowiednią ilość tzw. wymienników
węglowodanowych - WW)
• Dostrzyknąć odpowiednią do ilości WW
ilość insuliny.
Poziom cukru należy kontrolować przed
każdym posiłkiem oraz zawsze wtedy, gdy
chory poczuje taką potrzebę!
Jeśli dziecko sygnalizuje złe samopoczucie,
należy zmierzyć poziom cukru, gdyż może
ono wynikać z braku wyrównania
Niedocukrzenie
Gdy poziom jest zbyt niski
(hipoglikemia)
• Niedocukrzenie czyli hipoglikemia to stan,
w którym poziom cukru we krwi występuje
poniżej normy tj. poniżej 70mg%.
• Objawy niedocukrzenia są bardzo różne u
różnych osób.
• Niedocukrzenie może pojawić się nagle i
nie zawsze jest sygnalizowane przez
chorego.
Niedocukrzenie (hipoglikemia)
• Przyczyny niedocukrzenia
– Za mało jedzenia (np. nie zjedzony lub
zapomniany posiłek)
– Za dużo insuliny (np. pomylona dawka)
– Wysiłek fizyczny
– Alkohol
Objawy hipoglikemii
(niedocukrzenia)
• dziecko czuje się słabe,
• nie może się poruszać,
• pojawiają się:
bladość skóry, drżenie rąk, zaburzenia widzenia, silny ból głowy,
ale także:
• napady nieuzasadnionej złości, agresji,
• brak kontaktu, nielogiczne odpowiedzi,
• pismo brzydkie i niewyraźne, bazgranie.
Nie wszystkie te objawy występują jednocześnie. Czasami może
być tylko jeden z nich.
Bez natychmiastowej pomocy, dziecko może stracić
przytomność, a w dalszej konsekwencji może nastąpić zgon.
Jak należy pomóc w przypadku
niedocukrzenia?
Gdy z dzieckiem nawiązujemy
kontakt należy:
• podać glukozę lub cukier (3-4
kostki) lub słodki napój Coca-cola (1/2
szklanki) lub sok owocowy.
Wykaz pokarmów
stosowanych w
hipoglikemii:
•
soki owocowe bez cukru - około 1 szklanki
• soki owocowe z cukrem - około 1/2 szklanki
• herbatniki, biszkopty - około 15 gram
• słodkie owoce - gruszka, 1/2 banana, winogrona, jabłko
Podane powyżej ilości pokarmów i napojów w przybliżeniu
odpowiadają 3-4 kostkom cukru i podnoszą poziom
glukozy (cukru) we krwi o około 60-70mg%.
Pamiętaj! Czekolada nie jest dobra w przypadku
hipoglikemii, gdyż posiada dużą zawartość tłuszczu i
niski IG.
Jak należy pomóc w
przypadku niedocukrzenia?
Pamiętaj! Nie podawaj nic do picia, jeśli
chory jest już nieświadomy – grozi to
zadławieniem!
Jeżeli jest utrata przytomności lub zasłabnięcie nie
ustępuje
• należy wykonać zastrzyk z Glucagonu, który powinien
znajdować się w dostępnym miejscu (pokój
nauczycielski lub gabinet lekarski).
• instrukcja obsługi znajduje się w każdym opakowaniu.
Osoby sprawujące opiekę nad dzieckiem chorym na
cukrzycę muszą znać miejsce przechowywania
„Glucagonu”.
Ciężkie niedocukrzenie
• Utrata przytomności z drgawkami
NIC DOUSTNIE
• Postępowanie
– Zmierzyć poziom cukru we krwi
– Podać GlukaGonHypokit – powoduje
uwolnienie glukozy magazynowanej w wątrobie i w krótkim czasie
podwyższa jej poziom we krwi. Działa skutecznie zarówno po
podaniu dożylnym, jak i domięśniowym lub podskórnym.
Dzieciom o masie ciała poniżej 25 kg zaleca się jednorazowo
0,0005g (połowa zawartości strzykawki).
– Wezwać pogotowie ratunkowe
– Kontrola poziomu cukru po 15min
Po odzyskaniu przytomności podać dziecku
roztwór cukru lub inny słodki napój
Zastrzyk
Glucagen HypoKit
Zdejmij pomarańczową nakrętkę
z buteleczki
Wbij w korek igłę i wpuść płyn
ze strzykawki do buteleczki
Wymieszaj zawartość
Wykonaj zastrzyk:
wbij igłę w w mięsień i
naciśnij tłok strzykawki
Odciągnij tłoczek i
wprowadź płyn z
buteleczki do strzykawki
http://www.cornerstones4care.com/AboutDiabetes/BeyondTheBasics/UsingGlucaGenHypoKit.aspx
Dziecko po niedocukrzeniu powinno odpocząć.
Nie wolno go zostawiać wtedy bez opieki.
Nie należy również wysyłać go do domu.
Niedocukrzenie
Wątroba
Glikogen wątrobowy
Hormony uwalniające
glukozę zmagazynowaną w
wątrobie pod postacią
glikogenu wątrobowego:
Adrenalina
Glukagon
Kortyzol
Glukoza
Wyrzut glukozy do krwi z glikogenu wątrobowego pod wpływem
hormonów, powoduje przecukrzenie po niedocukrzeniu tzw efekt z
odbicia lub zjawisko kontrregulacji
Do niedocukrzenia nie
dojdzie jeżeli:
dziecko zje posiłek o właściwej porze - czasem
musi to zrobić także w czasie trwania lekcji
ilość posiłku będzie dostosowana do ilości
podanej insuliny
nie będzie dodatkowego niezaplanowanego
wysiłku typu: wycieczka, zwiększona
aktywność fizyczna (np. dodatkowe zajęcia
sportowe nie uwzględnione w planie, bardziej
intensywne niż zwykle zajęcia sportowe typu
zawody itp.)
Przecukrzenie
Gdy poziom cukru jest zbyt wysoki
(hiperglikemia)
• Należy w pierwszej kolejności podać
dawkę insuliny zwiększoną o tzw.
korektę
• Odczekać określoną ilość czasu
(im wyższy poziom tym dłużej)
• Zjeść posiłek
W sytuacji, gdy poziom cukru jest zbyt
wysoki (powyżej 250 mg%), a dziecko
czuje się źle, ma trudności w odbiorze
lekcji, nudności, bóle głowy czy brzucha,
silne pragnienie mamy do czynienia z
hiperglikemią. Stan taki może być
spowodowany rozwijającą się infekcją
powodującą zwiększone
zapotrzebowanie na insulinę. Należy
wtedy poinformować rodziców.
Przecukrzenie
1. Podać insulinę
2. Pić wodę
3. Konieczne umożliwienie wyjścia do toalety
4. Może boleć głowa
GLIKEMIA > 300mg% podaj insulinę PENEM
Nie należy podawać insuliny pompą insulinową –
podejrzenie niedrożności zestawu.
Długotrwałe przecukrzenie oznacz aceton w moczu
Co oznacza złe wyrównanie cukrzycy ?
Kwasica ketonowa - mechanizm powstawania
Długotrwały brak dopływu insuliny
Brak glukozy w
komórce
Spalanie tłuszczu - chudnięcie
Nasilone pragnienie
Aceton, ketony
Zwiększone oddawanie moczu
Zapach acetonu
Mocz: cukier, aceton
Krew: wysokie stężenie glukozy
Kwasica ketonowa - objawy
 Ból brzucha
 Nudności
 Wymioty
 Wysoki cukier
 Aceton w moczu/krwi
 Odwodnienie
 Przyspieszony oddech
 Zaburzenia świadomości
 Śpiączka cukrzycowa
Kwasica ketonowa - postępowanie
Podać insulinę wstrzykiwaczem penem
Pić wodę z cytryną, po łyku
Pompa insulinowa:
 Sprawdzić czy podaje insulinę
 Wymienić wkłucie z drenem i strzykawką
 Czasowa zmiana bazy 200% na 4 godziny
Sprawdzić poziom cukru po 1,5-2 godzinach
Nasilone wymioty, bez możliwości
nawodnienia doustnego  natychmiastowa
hospitalizacja
Wysiłek fizyczny
Działanie wysiłku fizycznego
na organizm diabetyka
• Długotrwały wysiłek powoduje
mniejsze zapotrzebowanie na insulinę
– ryzyko hipoglikemii
• Konieczny pomiar cukru przed w
trakcie i po wysiłku
• Dodatkowy posiłek – węglowodany
• Wysiłek długotrwały, trening (wysiłek tlenowy):
• Powoduje obniżenie glikemii w trakcie i po wysiłku,
nawet do kilkunastu godzin po ćwiczeniach
(regeneracja glikogenu mięśniowego
• Korzystny wpływ dla osób z cukrzycą utrzymuje się do
72 godzin po wysiłku
• Krótkotrwały wysiłek fizyczny (> 90% VO2max),
bardzo intensywny, wysiłek beztlenowy (podnoszenie
ciężarów) może prowadzić do hiperglikemii i ketozy;
Optymalne wartości glikemii przed wysiłkiem:
100 – 180 mg/dl
*I. Ponikowska, P. Adamczyk „Cukrzyca typu 1” pod red. E. Otto-Buczkowska
Insulina a wysiłek fizyczny
Mięśnie w trakcie pracy zużywają glukozę i insulinę
Glikemia powyżej 250 mg% oznacza niedobór insuliny
w organizmie → konieczna dawka korekcyjna insuliny
Wysiłek fizyczny przy wysokich glikemiach (czyli bez
insuliny) jest niewskazany, gdyż może powodować
zakwaszenie organizmu
Mięśnie nie spalą glukozy bez insuliny, zmusza się je do
pracy na głodzie (spalanie tłuszczu i białka)
• Wycieczki i dodatkowe wyjścia ze szkoły powinny być
wcześniej zapowiadane,
aby dziecko mogło wziąć dodatkową porcję jedzenia.
• Jeżeli nauczyciel czuje, że nie będzie mógł zapewnić
dziecku należytej opieki, wskazane jest aby w tego
rodzaju imprezach uczestniczyło któreś z rodziców
chorego dziecka.
Co zabrać ze sobą na wycieczkę?
Zawsze trzeba zabrać pen z insuliną i zapasowe igły,
również, jeżeli insulina podawana jest pompą
• Glukometr + paski testowe
• Zapasowy osprzęt do pompy insulinowej
• Glukozę lub cukier
• Kanapki
• Wodę
• Glukagon
Na wycieczce powinna być osoba przeszkolona w
zasadach postępowania w ciężkim niedocukrzeniu
Podawanie insuliny za pomocą
pompy
Podawanie insuliny za
pomocą
pompy
POMPA INSULINOWA to aparat z cienką
rurką, której zakończenie umieszczane jest w
skórze brzucha. Został tak zaprogramowany,
by podawać stale niewielką dawkę insuliny.
Dzięki temu liczba zastrzyków znacznie spada.
Pompa
insulinowa
Napływ glukozy z wątroby na
zapotrzebowanie podstawowe
BAZA – 24h wlew insuliny
(zaprogramowana co godzinę
dawka insuliny),
wymodelowany indywidualnie
Napływ glukozy z posiłku
BOLUS
1. Bolus prosty na WW
2. Bolus przedłużony na WBT
3. Bolus złożony na WW + WBT
Obsługa pompy
• Podawanie dawki insuliny – bolus, korekta,
zmiana dawki podstawowej, moment podania
• Odpinanie i przypinanie pompy na czas wysiłku
fizycznego (ćwieczenia, taniec)
• Sprawdzenie drożności drenu
• Informacja o błędzie, np. wyczerpanie baterii
• Sytuacje niestandardowe/awaryjne
Zachowanie i potrzeby
dziecka
Zgłaszane problemy – małe
dzieci
• Brak pomocy w opiece nad dzieckiem, matka
siedzi pod klasą
• Brak pielęgniarki
• Oczekiwania pomocy:
– mierzenie cukry (odczytaniu pomiaru)
– podanie insuliny (zwykle kontakt tel. z rodzicem,
dziecko samo podaje insulinę)
– dopilnowanie, aby dziecko zjadło posiłek
– znajomość objawów niedocukrzenia, reakcja
– przygotowanie do wysiłku fizycznego (pomiar cukru,
dokarmienie…)
Zgłaszane problemy - nastolatki
• Lęk przed oznaczaniem glikemii w szkole, dzieci przestają mierzyć
cukry
– lęk przed reakcją rówieśników
– lęk przed reakcją nauczyciela
• Brak miejsca gdzie dziecko może podać insulinę
• Brak pielęgniarki szkolnej
• Nieznajomość problemu niedocukrzenia
– nakaz pracy umysłowej w trakcie niedocukrzenia
– zakaz zjedzenia dodatkowego posiłku w trakcie lekcji
• Zakaz wychodzenia do toalety w trakcie lekcji
• Lekcje wychowania fizycznego
– zwalnianie z lekcji WF
– nakaz ćwiczenia przy hipo/hiperglikemii
• Proponowanie indywidualnego toku nauczania z powodu braku
opieki w szkole
• Na stołówce szkolnej – brak pomocy w zważeniu posiłku
Co oznacza dla dziecka z cukrzycą
szkoła?
• Miejsce, w którym:
–
–
–
–
–
spędza 1/3 doby lub więcej
przyswaja wiedzę
uczy się otwartości na świat
zawiera przyjaźnie
uczy się zaradności
Posiłki – odważanie i WW
Zasady zdrowego żywienia
Zasady leczenia cukrzycy typu 1
• Obliczanie wymienników
– Ważenie wszystkich produktów
– Obliczanie wymienników węglowodanowych
• 1 WW = 10g węglowodanów = 40kcal
– Obliczanie wymienników białkowotłuszczowych
•
•
•
•
1 WBT = 100kcal z białka i tłuszczu
1g węglowodanów = 4kcal
1g białek = 4kcal
1g tłuszczu = 9kcal
• Obliczenie dawki insuliny
– Przelicznik insulina/wymiennik x wymienniki
Wymiennik węglowodanowy
(zwany też jednostką chlebową)
Jeden wymiennik węglowodanowy (1
WW) to taka ilość produktu wyrażona
w gramach, która zawiera 10 g
węglowodanów przyswajalnych
przez organizm (co odpowiada 10 g
czystego cukru).
Oblicz WW i WBT w karpatce
Przelicznik insulina/wymiennik – 0,3j/ww
Nazwa
Ilość
[g]
Wartość
Węglowodany
energetyczna [g]
[kcal]
karpatka
100
400
50
karpatka
70
?
WW?
WBT?
Insulina?
Tabele WW
Zasady Żywieniowe
• Niezbędna jest wiedza o ilości spożywanych przez
dziecko węglowodanów przyswajalnych!
• Słodzenie posiłków niezalecane, konieczne słodzenie
indywidualne
• Ważenie porcji – składników bogatych w
węglowodany
• Pilnowanie czy dziecko zjadło odważoną porcję
• Jeśli nie wynika to z pomiaru cukru lub pory
posiłków dziecko nie powinno nic jeść
Indeks glikemiczny
Aby ułatwić prawidłowe spożycie
węglowodanów wprowadzono pojęcie
Indeksu Glikemicznego (IG) produktów.
Określa on tempo wzrostu poziomu
cukru we krwi po spożyciu określonych
produktów spożywczych...
IG wyrażamy w %
Poposiłkowy wzrost glikemii
• 100% glukoza
• 90-100% coca-cola, pepsi, płatki ryżowe i
kukurydziane, ziemniaki puree, miód, ryż
preparowany
• 70-90% pieczywo pszenne, pszenno-żytnie, żytnie,
chleb chrupki, mąka pszenna, proszek budyniowy,
ryż gotowany, babka piaskowa, herbatniki,
biszkopty
• 50-70% płatki owsiane, kukurydza, sacharoza,
banany, niesłodzone soki owocowe, chleb
gruboziarnisty
• 30-50% mleko, jogurt naturalny, owoce np: jabłka,
brzoskwinie, makaron, lody, rośliny strączkowedo
Bezpieczeństwo
• Regularne pomiary zgodnie z ustalonymi zasadami
• Reakcja na zachowanie dziecka (senność, agresja)
• Przygotowane, szybko dostępne przekąski na
wypadek hipoglikemii
• Szybko dostępny Glukagon
• Prawidłowo odważone porcje posiłków (tolerancja
+5g)
• Ochrona pompy, drenu i wkłucia przed
uszkodzeniami mechanicznymi
Kontakt z rodzicami!
DZIĘKUJĘ ZA UWAGĘ